شەشىم
قالاعا ويدا-جوقتا اتام كەلدى. الماتىعا كۇز تۇسكەن ۋاق. جاز بويى جاسىل جەلەككە ورانعان اياۋلى قالا سارى، قىزعىلت جاپىراقتان كويلەك كيىپ، اقىل توقتاتقان، سابىرلى ساليقالىققا بەت بۇرعان كەز. ءبىز ابىر-سابىر بولىپ قالدىق. اكەم ادەتتەگىدەي جۇمىستا. ارينە، ساري ەكەۋمىزگە اتامنىڭ كەلگەنى قۋانىش، ءبىراق انام شاقىرۋسىز كەلگەن قوناقتان ارۋاق كورگەندەي ۇركەتىن قالالىقتارعا ءتان مىنەزبەن بايسالدىلىعىنان ءبىر-اق ساتتە ايىرىلىپ شىعا كەلدى. ەسىكتى اشا سالىپ، وڭ قولىمەن كەۋدەسىن باسىپ ەبەدەيسىز سالەم سالعان ول زىتىپ وتىرىپ، ۇيىقتايتىن بولمەگە كىرىپ كەتتى. شالبارمەن جۇرگەن انامنىڭ كويلەك كيۋگە اسىققانى انىق. دەگەنمەن، ۇلكەن كىسىنى بوساعادا قالدىرىپ، بۇرىلا سالىپ باسقا بولمەگە كەتىپ قالۋ - مايدالاپ ايتقاندا ىڭعايسىز بولدى. ساري ەكەۋمىز اتامدى قاۋمالاپ، قولىنداعى سومكەسىن الىپ، ءتور بولمەگە باستاپ، ديۆانعا جايعاستىردىق. انام ۇزىن قارا قوشقىل ءتۇستى، فورماسى تۇسىنىكسىز، ولپى-سولپى دەگەنگە جاقىنداۋ كويلەك كيىپ، باسىنا جاسىل ورامال تارتىپ ورالعاندا، اتام بىزگە اكەلگەن سىيلىقتارىن تاراتىپ جاتقان. ساريگە وتە كونە، الاقانداي عانا كىتاپ سىيلادى، قالتاعا سالىپ جۇرۋگە ىڭعايلاپ شىعارىلعان «قىز جىبەك» ەكەن. ساري الاقانىن شاپالاقتاپ، تۇرعان ورنىندا سەكىرىپ-سەكىرىپ الدى. اناما اق شىلتەر ورامال. ورامالدىڭ ماتاسىنا، وندا سالىنعان زەرلى ورنەككە قاراپ، قايدان كەلگەنىن بىردەن ۇقتىم. ماعان مويىنعا ورايتىن شارف اكەلىپتى. اجەم توقىعان ەكەن، ادەمى قىزعىلت ءتۇستى، جەڭىل ءارى جىلى. ساري ەكەۋمىزدىڭ قۋانىشىمىزدا شەك جوق، جارىسىپ اۋىلدىڭ جايىن سۇراپ جاتىرمىز.
— ءمادي قالاي؟، — دەدىم ەڭ الدىمەن.
— ءمادي ءجۇر، ساباعىندا شىعار.
— ەشقانداي قىزىق وقيعا بولمادى ما ءبىز كەتكەننەن كەيىن؟
— جوق، بولعان جوق.
اتام نەگە ەكەنى ءبىرتۇرلى سەلقوس، سۇلىق كورىندى. ماعان قاراعان كەزدە جانارىندا ادەتتە ەشقاشان بايقالماعان باعدار، پايىم پايدا بولاتىن ءتارىزدى. ءبىرتۇرلى تىم مۇقيات قاراي ما... بۇل ساپارىنىڭ سىرى مەنىمەن بايلانىستى ەكەنىن بىردەن ۇعىپ، قوبالجىپ قالدىم. تەك ساري «اتا، كول، كول شە؟ كول قالاي؟» دەپ سۇراعاندا عانا ءسال كۇلىمسىرەپ، ءجۇزىن جىلى تولقىن شايىپ ءوتتى دە لەزدە عايىپ بولدى. تاعى دا سول باياعى سالقىن، ويلى كەيىپكە ەندى.
— كول — ورنىندا.
مەنىڭ باستاپقىداعى ورەكپىگەن كوڭىلىم سۋ سەپكەندەي باسىلدى، تاعى نە بولىپ قالدى ەكەن دەگەن مازاسىزدىق بيلەدى. قاس قىلعانداي سوڭعى كەزدە سىر بەرمەي جۇرگەن سول قولىمداعى تىلىكتىڭ ورنى اشىپ، سۇيەگىمە دەيىن جەتىپ سىزداپ بارادى.
نەگىزى ءبىز اۋىلدان ورالعاننان كەيىن قىزىق وقيعالار قاپتاپ كەتتى. الدىمەن مەنىڭ تىرشىلىگىمدەگى تۇسىنىكسىز وزگەرىستەر الدىمەن ۇرەيگە وراپ، بىرتە-بىرتە بويىم ۇيرگەنگەن سايىن قىزىقتىرىپ، ءوزىنىڭ تۇڭعيىعىنا تارتىپ بارا جاتقانداي... سونىمەن بىرگە الدەبىر ءبىتىمى، پوشىمى بولەك ادامدارمەن كەزدەسۋ، ولاردىڭ بۇل دۇنيەلىك ەمەس ەكەنىن جون ارقاممەن سەزىنىپ، شوشىنۋ — بارلىعى بۇرىنعى تىرلىگىمدى ەندى قايتىپ باسپاس بەلەستە قالدىرىپ، باسقا ماعىنا جەتەگىندە ەركىمنەن تىس دەدەكتەتىپ، بەلگىسىز كوكجيەككە تارتىپ بارا جاتقانداي ەدى.
بىردە كەشقۇرىم ءبىزدىڭ ۇيدەن ءبىر كوشە جوعارى ورنالاسقان كافەدەن جالعىز كەلە جاتقانمىن. سىنىپتاس قۇربىلارىم مايرا، ديانامەن كەزدەسىپ، الداعى وقۋ جىلىن، جازدا كىمنىڭ نە ىستەگەنى جونىندە اڭگىمەلەسىپ، وتىرىپ قالىپپىز. ولار دەمالىستا تۇسكەن سۋرەتتەرىن كورسەتىپ، كىممەن، قالاي تانىسقاندارىن، قاي تەڭىزدىڭ نەسىمەن پايدالى ەكەنىن، قاي ەلدىڭ قىزمەت كورسەتۋ دەڭگەيى جوعارى ەكەنىن ءسوز ەتەدى. اكەمنىڭ وكىمىمەن اۋىلدا دەمالۋعا ءماجبۇر بولعانىمدى بىلەتىندىكتەن، مەنەن ەش نارسە سۇرامايدى. ءتىپتى كوڭىلىمە قارايلاي، ءوز اڭگىمەلەرىنىڭ دە تىگىسىن جاتقىزىپ، قىزىق نارسەلەردى اينالىپ وتۋگە تىرىساتىندارى سەزىلەدى. ال مەن ءوز تاراپىمنان ەشبىر اڭگىمە ايتا المايتىمدى ۇعامىن. تۇسىنبەيدى. ۇركىتىپ الۋىم مۇمكىن. سودان كەيىن مەكتەپتە «تاڭعاجايىپ الەمگە ساياحات جاساعان اليساعا» اينالاتىن دا جايىم جوق. سوندىقتان سۇلەسوق وتىرىپ، سۇلەسوق قايتىپ كەلە جاتقانمىن. الدىمنان ەكى ءجاسوسپىرىم قىز شىقتى. مەنىمەن قاتار ما ەكەن، ءتىپتى ەكى-ۇش جاس ۇلكەن بە ەكەن. ءبىراق ولاردىڭ الىستان-اق ءۇن-تۇنسىز ماعان تەسىلىپ قادالعاندارى، الدەبىر ءتۇس الەمىندە كەلە جاتقانداي قالىقتاعان جۇرىستەرى، سودان كەيىن مەنىمەن قاتارلاسا بەرە ءسال ءيىلىپ سالەم بەرگەندەرى — بارلىعى وعاش، اقىلعا سىيىمسىز جاي ەدى. مەن دە باسىمدى بولار بولماس يزەپ وتە شىقتىم. وتە تاڭعاجايىپ نارسە، ءبىراق بارىنەن دە مەنىڭ ولاردىڭ قايدان كەلگەندەرىن، قاراعان سەبەپتەرىن بىلەتىنىمدى ۇقتىم. ۇرەيىم ۇشتى، ۇيگە قاراي تۇرا جۇگىردىم. ولار، ارينە، انا جاقتان. نەمەنە بولىپ كەتكەن؟ پەرىلەرگە بەرى قاراي ەمىن-ەركىن وتۋگە بولمايدى دەگەن سياقتى ەدى عوي. مىنا قىزدار قايدان ءجۇر؟ ال تاعى بىردە جانۇيامىزبەن، ءتورت كوزىمىز تۇگەل مەيرامحانادا تاماقتانىپ وتىرعانبىز. بىزگە ىرگەلەس ءبىر قاراعاندا ءوڭى ەگدە كورىنەتىن ايەل مەن جاستاۋ كەلىنشەك جايعاسىپتى، ولاردى اناسى مەن قىزى دەپ ويلاپ قالۋعا بولادى. ءبىراق مەن ءا دەگەننەن-اق ولاردىڭ قىزمەتتەس قۇربىلار ەكەنىنە سەنىمدى بولدىم. باسىندا ءالسىن-السىن كوز توقتاتقانىم بولماسا اسا ءمان بەرمەگەنمىن. كەنەت بۇل ەگدە ايەلدىڭ كۇيەۋى قايتىس بولعان دەگەن وي سانامدى ءتىلىپ ءوتتى. ەكى جىل بۇرىن. وزىمە-وزىم تاڭ قالىپ الگى ايەلگە ەندى كوز الماي تەلمىردىم. كەنەت ونىڭ ءۇش بالاسىنىڭ بار ەكەنىن، اسىرەسە كىشكەنتايى، 9-10 جاسار قىزىنىڭ ونى قاتتى جاقسى كورەتىنىن، ءۇيىرىلىپ قاسىنان شىقپايتىنىن اڭعاردىم. ول سونشالىقتى ەگدە دە ەمەس ەكەن... تەك كۇيەۋىنىڭ قازاسىنان كەيىن وڭالا الماپتى. كەنەت بۇل ايەلدىڭ دە كوپ ۇزاماي ءدام-تۇزىنىڭ تاۋسىلاتىنىن ءتۇيسىندىم. بۇل ەلەستەر كوزدى اشىپ جۇمعانشا دەۋگە بولاتىن ۋاقىت ارالاعىندا، زۋىلداپ وتە شىقتى. كىشكەنتاي، ساري شامالاس قىزدى اياپ، جانارىما جاس ءۇيىرىلدى. ال مىنا ايەلدىڭ ءوزىنىڭ ولگىسى كەلەتىن سياقتى. اسقا تابەتىم شاپپادى. الگى ايەل جاققا قاراۋعا دا زاۋقىم جوق. كەنەت ەگەر شىنداپ قىزىقسام، ونىڭ قۇربىسىنىڭ وتكەنى مەن بۇگىنىنە، بولاشاعىنا ساياحات جاساي الاتىنىمدى ءتۇيسىندىم. ءبىراق بىرەۋدىڭ تاعدىرى مەن ءومىرى ءۇشىن ونداي جاۋاپكەرشىلىكتى موينىما الا المايتىنىم جانە انىق. قاقىم جوق. كەيدە ەركىمنەن تىس كەلەتىن وسى تەكتەس اقپاراتتار ساناما سالماق تۇسىرە باستادى. ءوزىمدى كەيدە ءجۇز جاساعان، ومىردەن قاجىعان كەمپىر، كەيدە بىرەۋدىڭ ءومىرىن ءسۇرىپ جۇرگەن ىقتيارسىز بەيباق سەزىنەمىن. بۇرىنعى قۇربىلارىممەن ورتاق ءتىل تابىسپاق تۇگىلى ون مينۋتتان ارتىق سويلەسە الماي قالعانىم جانە انىق. ولار سونداي بالا... بۇرىنعىداي ءساندى كيىم دە، وقۋ دا، كوسمەتيكا ونىمدەرى دە قىزىقتىرمايدى. جالعىز تىلەگىم — اۋىلعا ورالعىم كەلەدى. باياعى الاڭسىزدىعىم مەن بالالىعىم سوندا قالىپ كەتكەن ءتارىزدى. تاعى ءبىر بارسام، بارلىعى بۇرىنعى ورنىنا كەلەتىن ءتارىزدى. سونداي ءبىر تۇيسىك بار.
اتام كەلگەندە، وسى تىلەگىم ءقازىر ورىندالارداي الدەبىر البىرت كۇيگە ءتۇستىم. ءبىراق ول كىسى ۇيگە كىرگەن ساتتەن باستاپ بىلەگىم قول تيگىزبەي قاقساي باستادى، ءتىپتى تىرتىقتىڭ ماڭى قىزارىپ، ىسىنە باستاعان ءتارىزدى. سوعان الاڭدايمىن دەپ كوپ نارسەنى ويىمنان شىعارىپ العان سىڭايلىمىن.
دالباسالاپ، بىلەگىمە اكەمنىڭ بەلىنە جاعاتىن مايلارىن جاعىپ، قىزدىرۋعا ارەكەتتەنىپ كوردىم. قويمادى. اتامدى جاعالاپ، ۇيدەن شىقپادىم، ءبىراق ول ماعان ەرەكشە سۋىق. ءتىپتى نە ىستەرىمدى بىلمەي كەتكەنىم سونشا اتامنىڭ ارت جاعىنا تەلمىرىپ، ويىن وقۋعا تىرىستىم. ءسۇت ءپىسىرىپ جۇرگەن اجەمنىڭ بەينەسى شىقتى كولبەڭدەپ. الدەبىر قاپ-قارا تۇڭعيىق، ونىڭ ار جاعىندا قاراڭداعان كولەڭكەلەر. تىم اۋىر سۋرەتتەر. جانارىمدى تايدىرىپ اكەتتىم.
ءبىراق سول كۇنى جاتاتىن ۋاقىت تاقالعاندا اتامنىڭ ءوزى مەنى:
— زەرەش، بەرى كەلشى، — دەپ شاقىردى.
ول كىسىگە قوناق بولمەگە توسەك سالىنعان بولاتىن. مەن كەرەۋەتتىڭ قاسىنداعى ورىندىققا وتىردىم. اتام كەزىندە ەرتەدەگى باتىرلارداي الىپ بولعان كىسى. ونى اكەم دە، اجەم دە جىر ەتىپ ايتادى. ءقازىردىڭ ءوزى ساقالى توگىلگەن ومىراۋى دالاداي، ساۋساقتارى ۇزىن، سالالى، ءون بويىنان قالاداعى مىنا ءتورت قابىرعا-پاتەرگە سىيماي تۇرعان جابايى قۋاتتىڭ ءيىسى اڭقيدى. مەن اتامنىڭ اۋىلدا دا ۇيدە وتىرماي، ۇنەمى سىرتتا جۇرەتىن مىنەزىن ەندى تۇسىنگەندەي بولدىم. ماعان قاباعىن ءتۇيىپ، وتە سالماقتى كەيىپپەن قاراپ قالىپتى. الدا اۋىر اڭگىمە كۇتىپ تۇرعانىن سەزىپ، ورىندىققا جابىسا جايعاستىم.
— زەرە، — دەدى ول، — سەن انا جاقتان ورالعاننان كەيىن حانشايىممەن سەرتتەسكەنىڭدى نەگە ايتپاي كەتكەنسىڭ؟ راسىمەن دە، قانمەن، وتپەن بەرىلگەن انتتى ويىنشىق كوردىڭ بە؟
مەن كوزىمدى تومەن سالىپ وتىرىپ قالدىم. سول جاق بىلەگىم، حانشايىم قانجارمەن تىلگەن جەردە قالىپ قويعان تىرتىق ءبىرتوعا سىزداپ، اۋىرلاپ بارا جاتقانداي.
— زەرە، بالكىم، سول كەزدە سەرت بەرۋگە جاعداي ماجبۇرلەگەن شىعار. مەن بارلىعىن ءتۇسىنىپ وتىرمىن. ءبىراق بولعان جايتتىڭ بارلىعىن جاسىرماي ايتۋعا ءتيىس ەدىڭ. ارعى جاق پەن بەرگى جاققا قاتىستى بارلىق اڭگىمە — شىراقشىلارعا ورتاق. ءاربىر شىراقشى كەز كەلگەن مايدا-شۇيدە جايلى حابارلانىپ وتىرۋعا ءتيىس. ەگەر سەن ارعى جاقتان قالتاڭا قوڭىز سالىپ اكەلسەڭ، ول تۋرالى قالعان شىراقشىلار بىلۋگە ءتيىس. ال سەنىڭ مىناۋ ىستەگەنىڭ... ايتارعا ءسوزىم جوق.
— اتا، مەنىڭ قولىم اۋىرىپ بارا جاتىر. ءسىز كەلگەلى ءتىپتى قۇتىرىپ كەتتى.
جىلاپ جىبەردىم. اتام توسىلىپ قالدى دا:
— قانە كورسەتشى، قاي جەر ول؟، — دەدى.
سول بىلەگىمدى اشىپ، تىرتىقتى كورسەتتىم.
— مىنا جەردەن قان شىققان عوي.
— ءيا. بىردە سىزداپ، بىردە اشىپ جامان اۋىرادى، اتا. نە ىستەسەم بولادى؟
— ءاي، بالام-اي، — دەدى اتام شاراسىز ۇنمەن، — بالالىق جاساعانسىڭ عوي.
باسىن شايقاپ، ءۇنسىز وتىرىپ قالدى. بىلەگىمدى قىسقان قولى ىستىق، اتام ۇستاعان كەزدە اۋىرعانى باسىلىپ، دەنەمە نۇر قۇيىلعانداي ماۋجىراپ بارامىن.
— اتا، ءسىز ۇستاعاننان كەيىن اۋىرعانى باسىلا باستادى.
اتام بىلەگىمدى قوس الاقانىمەن داكەمەن وراعانداي وراپ، باسىپ الدى.
— ەندى نە ىستەيمىز، اتا؟
— اقىلداسۋ كەرەك. اۋىلعا بارىپ، قالعان شىراقشىلارمەن اقىلداسۋ كەرەك. سودان كەيىن ءبىر حابارىن بەرەرمىن. ولاردىڭ شىراقشىعا تيىسپەۋلەرى كەرەك ەدى؟ مۇندا ءبىر گاپ بار.
— مەن شىراقشى ەمەسپىن عوي.
— بولماساڭ، بولاسىڭ. ءبىز ولگەننەن كەيىن وتكەلگە سەندەر يە بولىپ قالماعاندا، كىم قالادى؟
— ال وقۋىم شە؟
— ءدال ءقازىر بارلىعىمىز قىرىلىپ قالايىق دەپ وتىرعان جوقپىز. وقۋىڭدى ويلاپ ۋايىمداما. بارلىعىنا ۇلگەرەسىڭ.
اتام ءبىر نۇكتەگە قادالىپ قالدى. ءوزىمنىڭ اۋىلعا بارىپ تۇرىپ، كولگە شىراقشى بولاتىنىمدى ەلەستەتتىم. اقىلعا سىيىمسىز. مىنا كىسى شىن ايتىپ وتىر ما ەكەن؟ تۇرىنە قاراساڭ، قالجىڭداپ وتىرعان ادامعا ۇقسامايدى. ال ول كەمپىر ماعان نە ىستەي الادى؟ ارعى جاققا مۇلدە وتپەي قويسام شە؟ ولار بەرگى جاققا مەنى ىزدەپ كەلە قويماس. قارا مولدا ولاردىڭ بەرى وتكەندەرىن بىلسە، قاراپ قالماس. ءوزىمنىڭ ءۇستىرت ويلاپ وتىرعانىمدى، ارينە، بىلەمىن. تەك جاعدايدىڭ سونشالىقتى اۋىر ەكەنىن مويىنداعىم كەلەر ەمەس.
— ايتپاقشى، اتا، مەن وسىندا، الماتىدا انا جاقتان كەلگەن ەكى قىزدى كوردىم؟
— نە قىلعان قىزدار؟
— پەرىنىڭ قىزدارى، جاستارى مەن شامالاس، سالەم بەرىپ كوشەدە قاسىمنان وتە شىقتى.
— ءيا...، — دەدى اتام اۋىر كۇرسىنىپ، — بارلىعى وزگەرىپ، باقىلاۋدان شىعىپ بارادى. جاقسىلىقتىڭ نىشانى ەمەس بۇل. سەندەردىڭ ەركەبايلارىڭ دا شوشاڭداپ بىرەسە ارى، بىرەسە بەرى رۇقساتسىز وتەدى. قارا مولدا عوي جەلىكتىرىپ وتىرعان. ال الگى قىزدار سەنىڭ بولاشاق حانشايىم ەكەنىڭدى ەستىپ، كورگەلى جۇرگەن شىعار. جەتپەگەنى وسى ەدى. ويىنشىققا اينالدىق. زەرە، سەندەر بىلۋگە تيىسسىڭدەر، انا جاقتا، پەرىلەر ەلىندە ءبىر زۇلمات بولىپ جاتىر. ولاردىڭ الەمى كۇيرەۋدىڭ الدىندا تۇر.
سوڭعى سوزدەرىن سونشالىقتى ماعىنا بەرىپ، داۋىسىن باسەڭدەتىپ، قۇپيا تۇرمەن ايتقانى سونشالىق، ەرىكسىز كۇلكىم كەلدى.
— - قانداي زۇلمات؟
— تابيعاتىن بىلمەيمىن، ءبىراق ءبىر قاسىرەتتىڭ ورناعانى انىق. بارلىعى بىر-بىرىمەن بايلانىستى. انىقتاپ، ءوزىم حابارىن بەرەمىن.
ءبىراق مەنى ولاردىڭ قاسىرەتىنەن گورى ءوز قاسىرەتىم كوبىرەك قىزىقتىرادى. ەش نارسەنىڭ بايىبىنا بارا الار ەمەسپىن.
— ال مەن نە ىستەيمىن؟ حانزاداعا تيەمىن بە؟
— ەندى تاعدىر سولاي بولسا، بارارسىڭ. ەكى پاتشالىقتىڭ تىنىشتىعى ءۇشىن، بەيبىت تىرشىلىگى ءۇشىن وسىلاي قىز الىسىپ، بەرىسۋ كونە زاماننان كەلە جاتقان سالت. ارى كەتسە، حانزاداعا جار بولارسىڭ.
— ال مىندا شە؟ اكەم مەن شەشەم شە؟
— بالام، بارلىعى وز-وزىنەن رەتتەلەدى. ايتپاقشى، ساعان حابارشى كەلدى مە؟
— جوق. ەشكىم كەلگەن جوق.
— ال، سەن ءوزىڭ قالاي ويلايسىڭ؟ حانزاداعا تۇرمىسقا شىعۋعا دايىنسىڭ با؟
— اتا، مەن ەكى ايدان كەيىن ون بەسكە تولامىن. قالايشا تۇرمىسقا شىعامىن، ءوزىڭىز ويلاڭىزشى. مەن سەرت بەرگەن كەزدە، كەمپىر... حانشايىم ەگەر ۇلىما كۇيەۋگە تيەمىن دەپ ۋادە ەتسەڭ عانا ءمادي مەن ەركەبايدىڭ قاي جەردە ەكەنىن ايتامىن دەدى، سودان كەيىن مەن كەلىستىم. ءبىراق ونىڭ بالاسى دەلق ۇلى ەمەس پە؟ وعان ۇيلەنۋگە بولمايتىن شىعار...
— زەرەش، حانزادا دەلق ۇلى ەمەس. بۇل ءسوزىڭدى ەشكىم ەستىمەسىن. ولار ءبىزدىڭ الەمدە وزدەرىن قورعاۋ ءۇشىن، كوزگە ءتۇسىپ، كوپشىلىكتەن ەرەكشەلەنبەس ءۇشىن سول كەيىپتى تاڭداپ العان. ماعان قالاي بولعانىن باستان-اياق قايتا ايتشى، بالام.
مەن اتامنىڭ ارعى جاعىنداعى قابىرعاعا قادالىپ، سول كۇنگى باستان كەشكەن حيكايامدى قايتادان اڭگىمەلەپ شىقتىم. ول ءۇنسىز، ساقالىن سالالاپ وتىرىپ، تىڭدادى. سودان كەيىن «جاقسى» دەگەندەي باسىن يزەپ:
— جارايدى، بالام، ءبىر ءجونى بولار. ءبىراق، بۇل اياقسىز قالدىراتىن ءىس ەمەس. شەشۋ كەرەك. كورەرمىز. ءوز باسىم بۇنداي بالەنى ءبىرىنشى رەت كورىپ وتىرمىن. حانشايىمدى سيقىرشى دەۋشى ەدى، سول راس بولىپ شىقپاسىن. سۇيىندىك شال بىلەتىن شىعار. جارايدى.
مەن سۇيىندىك قاريا بىلەتىن نارسەنى ءوزىنىڭ بىلمەيتىنىن مويىنداپ وتىرعان اتاما شاراسىز تۇرمەن قارادىم.
ول كەنەت سەرپىلىپ:
— جاقسى، بوتام، ۇيقىڭ جايلى بولسىن، بارا عوي، — دەدى.
مەن بولمەمە كەلگەننەن كەيىن حانزادانى ويلادىم. ول ەگەر سول باياعى ءداۋ بولماسا، ارعى جاققا وتكەننەن كەيىن وزگەرگەن بولسا، كەسكىن-كەلبەتى قانداي بولدى ەكەن؟ مەن ونى سوتتاعى جىگىتتەر سەكىلدى اپپاق زەرلى شاپان كيگەن اسا كوركەم بوزبالا كەيپىندە ەلەستەتتىم. كەنەت كوز الدىما مەن كۇيەۋگە شىعامىن دەگەن كەزدە مايلى قولىمەن بەتىن باسىپ، ىرجالاقتاپ كۇلگەن اسا سەمىز، ۇرەيلى ءداۋ كەلدى. قورىققانىمنان كوزىمدى تارس جۇمىپ الدىم. قالاي ۇيىقتاپ كەتكەنىمدى بىلمەيمىن. تۇسىمە ارعى جاقتاعى ساراي كىردى. اپپاق ءمارمار بولمەدە اپپاق كويلەك كيگەن ەڭسەلى، اسقان سۇلۋ كەكسە ايەل ماعان جىميىپ قاراپ تۇر. ال مەن ۇستەل باسىندا الدەبىر قاعازدارعا قول قويىپ جاتىرمىن. شىمىلدىقتىڭ ارعى بەتىندە حانزادا تۇر. ونىڭ ۇزىن سۇلباسىن عانا اجىراتامىن، ءبىراق قاراۋعا ءداتىم شىدامايدى، ءتىپتى تۇسىمدە كوزىمدى تارس جۇمىپ الىپپىن...
تاڭەرتەڭ ويانعانىمدا، اتام اۋىلعا كەتىپ قالىپتى. ءۇي ءوزىنىڭ مامىراجاي، ۇيرەنشىكتى قالپىندا. اتام تەك ماعان عانا ارناپ، الدەبىر مازاسىزدىق تاستاپ كەتكەندەي.
ۋاقىت ساعىزشا سوزىلىپ ارەڭ وتە باستاعان سەكىلدى كورىنەدى. بۇدان ارعى تاعدىرىم قالاي بولادى؟ جالپى ماعان وقۋدىڭ كەرەگى بار ما، جوق پا؟ ال انشىلىك شە؟ ءمادي...
ءماديدى مۇلدە ويلاماۋعا تىرىسامىن. سەبەبى، ونى قالاي ەسىمە الامىن، سولاي سول قولىم جان شىداتپاي سىزدايدى. جان توزگىسىز اۋرۋدان كوزىمنەن جاس پارلاپ، سول جاعىم تۇگەل ۇيىپ، ەسىمنەن ءقازىر تانىپ قالاتىنداي كۇي كەشەمىن. بۇل دەرتتىڭ تىكەلەي ماديگە قاتىسى بار ەكەنىن بىلگەننەن كەيىن، جاعدايىم وڭالدى. باستىسى — ءماديدى جوق دەپ ەسەپتەۋ كەرەك. مۇلدە ويلاماۋ. جان كەرەك بولسا، بارلىعىنا كونەدى ەكەنسىڭ. بىرتە-بىرتە ونداي ادامنىڭ مىنا ءفاني جالعاندا بار ەكەنىنە كۇمانداناتىن حالگە جەتتىم.
ءبىراق اتام كەلىپ كەتكەننەن كەيىن تۋرا ەكى كۇننەن سوڭ بەيۋاقىتتا ەسىكتىڭ قوڭىراۋى تىز ەتە قالدى. مەن ءوزىمنىڭ بولمەمنەن باسىمدى قىلتيتىپ شىعاردىم دا، اكەممەن ۇلكەن ادامشا قول الىسىپ امانداسىپ جاتقان ءماديدى كورىپ، ەسىمنەن اداسىپ كەتە جازدادىم. نە قۋانارىمدى، نە جىلارىمدى بىلمەيمىن. ءماديدىڭ ءبىزدىڭ كىرە بەرىستەگى كەيپى شىندىققا ۇيلەسپەيتىنى سونشالىقتى انە-مىنە وز-وزىنەن اۋاعا ءسىڭىپ، كوزدەن عايىپ بولاتىن ءتارىزدى. ءبىراق ول قوناق بولمەگە ءوتىپ، ساكىگە وتىردى. ءبىز انام، ساري ۇشەۋىمىز جۇگىرىپ ءجۇرىپ، ۇستەل جاساپ، شاي بەردىك. اس ۇيدە توعىسقان كەزدە بىر-بىرىمىزگە تاڭ قالىپ كوز تاستاپ ۇلگەرەمىز ايتەۋىر. ءمادي ەش نارسە سەزەر ەمەس، ءجۇزى شارشاڭقى، جول سوعىپ تاستاعان ءتارىزدى. كوپ ۇزاماي:
— زەرە، سەنىمەن وڭاشا سويلەسەيىن دەپ ەدىم، — دەپ، توق ەتەرىن ايتتى.
اكەمە قاراپ ەدىم، ول «جاقسى» دەگەندەي باس يزەدى. انام دا جىلدامداتىپ:
— جاقسى، جاقسى، زەرەنىڭ بولمەسىنە بارىپ وتىرا قويىڭدار، — دەدى.
شىعىپ بارا جاتىپ، ساري مەن انامنىڭ بىر-بىرىنە جىمىڭداپ قاراپ قالعاندارىن بايقادىم.
— نە جاڭالىق؟، — دەدىم مەن. نەگە ەكەنى جۇرەگىم اتويلاپ كەۋدەمە سىيماي دۇرسىلدەپ كەتتى.
— سەندەر كەتكەلى اۋىلدا جاڭالىق كوپ، — دەدى ءمادي.
— ءيا؟
— ەركەباي ەكى رەت كەلىپ كەتتى.
— قايدا؟
— ماعان، ۇيگە.
— ول ءقازىر اۋىلدا ءجۇر مە؟
— ەكى جاقتا دا. قۇدايدىڭ ءبىر ەركەتوتايى بولدى.
— اتام انا جولى كەلگەندە وعان رەنجىپ، رۇقساتسىز وتكەلدەن ارى-بەرى وتە بەرۋگە بولمايدى دەگەن ەدى. سونىڭ كەسىرىنەن انا جاقتا تابيعي اپاتتار ورىن الىپ جاتىر دەي مە.
— ءيا، ءبىراق وعان ەركەبايدىڭ ەش قاتىسى جوق.
— پەرىنىڭ قىزدارى ءتىپتى وسىندا، الماتىعا كەلىپ، قالا ارالاپ ءجۇر.
ءماديدىڭ كوزى شاراسىنان شىعىپ كەتە جازدادى.
— قوي.
— راس، ءوزىم كوردىم.
ول از-ماز ءۇنسىز قالدى دا:
— زەرە، دالاعا شىعىپ ءجۇرىپ قايتا الاسىڭ با؟ مەنى اتاڭ جىبەردى، اڭگىمە بار، — دەدى.
— سەرتكە بايلانىستى ما؟
ول باسىن يزەدى. كەنەت ءماديدىڭ دە كوزقاراسى تۋرا اتامدىكىندەي تىم سالماقتى ەكەنىن بايقادىم، ءبىرتۇرلى زەرتتەي قارايتىن ءتارىزدى. باسىمدا «وسى مەن ءبىر نارسەنى تىم قاتتى ءبۇلدىردىم بە ەكەن، الدە» دەگەن وي جىلت ەتە قالدى. وسى سۇعاناق ويدىڭ دالدىگىن راستاعانداي، بويىمدى ۇرەي بيلەدى.
— جاقسى ءقازىر. كيىنىپ شىعايىن.
مەن ۇستىمە جەڭى شولاق اق كۇرتەشەمدى، كوك موكاسينام مەن كوگىلدىر جەڭىل سۆيتەرىمدى، دجينسى شالبارىمدى كيدىم. از-ماز ءيىسسۋ شاشتىم. ەرنىمدى بويادىم. شاشىمدى توبەمە ءتۇيىپ قويدىم. سىرتقى كەيپىم بىلاي قاراساڭ، جاياۋ سەرۋەندەۋگە ارنالعان سەكىلدى، ءبىراق سونىمەن بىرگە جيناقى، اسا جوعارى تالعام سەزىلەدى. مەن ايناعا قاراپ، وز-وزىمە كوڭىلىم تولىپ، توقمەيىلسي جىميدىم. ءبىراق كەلەسى ساتتە ۇيدەن تەزىرەك شىعىپ كەتۋگە اسىقتىم. سەبەبى ءبىر عانا ساتتە بىرەۋ سول قولىمنىڭ سۇيەگىن كۇل-پارشا ەتىپ تالقانداپ جاتقانداي، جان توزگىسىز اۋرۋدان كوزىم قاراۋىتىپ، جۇرەگىم اينىدى. كەنەت تەزىرەك اۋىلعا بارىپ، ارعى جاققا ءوتۋ كەرەك ەكەنىن، ءسويتىپ مىنا دەرتتەن قۇتىلاتىن امال ىزدەۋ كەرەكتىگىن ۇقتىم. بالكىم، ماديمەن اقىلداسۋ كەرەك شىعار...
اسپان سۇپ-سۇر بولىپ سۇستانىپ تۇر. كۇزدىڭ سىلبىر باستالىپ، تىم ۇزاققا سوزىلاتىن جاۋىنى بولۋشى ەدى. سول جاقىنداپ قالعان ءتارىزدى. ۇيلەر دە، اعاشتار دا الدەنەگە اشۋلى ءتارىزدى، قاباقتارى قارس ءتۇيۋلى. دالادا ۇزاققا سوزىلىپ بارا جاتقان ۇنسىزدىكتى بۇزباق بولىپ:
— قايدا بارامىز؟، — دەدىم.
— انام ەكەۋمىز تۇرعان ءۇيدى بارىپ كورەيىكشى...
ءمادي مەنىڭ سىرت جاعىمداعى الدەقايدا كوز تىگىپ سويلەدى.
— الماتىدان ەكى جىل بۇرىن كەتكەلى كەلىپ تۇرعانىم وسى. ءۇيدى، اۋلانى ساعىندىم. سىرتىنان بولسا دا كورگىم كەلەدى.
— ارينە، قالاي قاراي جۇرەمىز؟
— جاياۋ بارۋعا بولادى.
ءمادي جول باستادى.
— قالاي جەتتىڭ؟
— تەلەپارتاسيا.
مەن كۇلىپ جىبەردىم.
— راس ايتامىن.
— ا-ا-ا، باسە.
— راس ايتامىن، زەرە.
ءمادي دە كۇلىپ، مەنىڭ سەنبەگەنىمە قىسىلعانداي، قوينىنان قارا ەلتىرىمەن قاپتالعان كىتاپتى شىعاردى. مەن ونى كورگەندە جۇرەگىم اۋزىما تىعىلدى.
— انا جولى... ەسىڭدە مە، ارعى جاقتان بەرى وتتىك قوي، سول كەزدە قارا مولدانىڭ دۇعا كىتابىن الىپ كەتكەن ەدىم.
— قالايشا؟
— سەن كۇي تارتقانعا دەيىن مەن كىتاپ وقىدىم ەمەس پە؟
مىرس ەتىپ كۇلىپ جىبەردىم. ول كەزدە كۇلكىلى بولماسا دا، ءقازىر ءماديدىڭ ايتۋى بويىنشا، كوز الدىما ءبىرتۇرلى جەڭىلتەك سۋرەت پايدا بولدى.
— ءيا.
— سول كەزدە كىتاپ مەنىڭ قولىمدا كەتكەن ەدى. مەن ونى ارى-بەرى وقىپ، تۇگەل جاتتاپ الدىم. وسى كىتاپ ماعان كوپ سيقىرشىلىق ونەردى مەڭگەرۋگە سەپتەستى.
— قانداي سيقىرشىلىق؟
— مىسالى، مەنىڭ الماتىعا قانشا ۋاقىتتا كەلگەنىمدى بىلەسىڭ بە؟
— جوق.
— التى سەكۋندتا جەتتىم.
— قويشى.
— راس ايتامىن. اتاڭنان مەكەنجايلارىڭدى سۇراپ الدىم دا، وسى ەكى كوشەنىڭ قيىلىسىن ەلەستەتتىم، سودان كەيىن التى سەكۋندتان سوڭ تۋرا سول كوز الدىما كەلگەن كوشەلەردە پايدا بولدىم. سەنبەيسىڭ بە؟
— بىلمەيمىن.
كوزىم باقىرايىپ كەتكەن بولۋ كەرەك، ول تومەن قارادى.
— كوپ جاعدايدا ەركەباي كومەكتەستى. ول اۋىلدا، كولدىڭ جاعاسىندا اناسىمەن تۇرىپ جاتىر عوي. قورقىپ كەتتىڭ بە؟
— جوق. الدىمەن سەنەسىڭ بە دەپ سۇراساڭشى.
— قالاساڭ، كورسەتە الامىن.
— جارايدى، كەشىر. ارينە، سەنەمىن. ەركەباي كىتاپتى كەرى سۇراعان جوق پا؟
— ءبىر قىزىعى سولاردان كىتاپتى قايتارۋعا قۇلشىنىس بايقامادىم. ءبارىبىر سەكىلدى. ەركەباي دا ءازىل-شىنى بەلگىسىز، اكەم سەندەرگە سالەم ايتىپ جاتىر، ءبىر كەلگەندە كىرىپ شىقسىن دەپ ءوتىنىپ جاتىر دەيدى. ونىڭ ايتۋى بويىنشا، حانشايىم مەن حانزادانى مىنا ءبىزدىڭ ەلدە قاماپ وتىرۋدىڭ ۇلكەن سەبەبى بولىپتى، ءقازىر ول جاقتاعى جاعداي ءتىپتى اۋىرلاپ كەتكەنگە ۇقسايدى.
— قالايشا؟
— انىعىن بىلمەيمىن. شەت جاعاسىن كوردىك قوي، ول جاقتا مۇلدە ەركىندىك جوق قوي. اسىرەسە وي ەركىندىگىنە تىيىم سالىنعان. ال ءقازىر حالىقتىڭ كوپشىلىگى مۇلدە ماڭگىرىپ كەتكەنگە ۇقسايدى. وزدەرىنە وزدەرى قول سالىپ جاتىر دەي مە... جاڭاعى سەن ايتىپ وتىرعان اپات وسى، شاماسى. ەندى ءبىر بولىگى نارازى بولسا دا، قايتا وڭدەۋگە ءتۇسىپ، ساناسىنداعى جارىقتى ءسوندىرىپ الۋدان قورقادى. سوندىقتان ءۇنسىز. ءبىراق ولاردىڭ دا شىدامى ۇزىلەر كۇن تاياۋ ءتارىزدى.
— ماسقارا...
— قارا مولدا وسى جاعدايعا قارسى تۇراتىن، باس كوتەرىپ جۇرگەن جالعىز ادام سىڭايلى. ەركەبايدىڭ ايتۋى بويىنشا، ارينە.
— وندا نەگە بەرى ورالىپتى؟
— ەندى اناسى وسىندا. سودان كەيىن ءبىز دوستارمىز عوي.
— ال ونىڭ بىزگە قارسى شىققانى شە؟
— اكەسىنە جاقتاستى عوي. سول ءۇشىن رەنجۋگە بولا ما؟
— ءيا، قىزىق ەكەن.
— ونىڭ ۇستىنە مەن كىتاپتاعى دۇعالاردى سۋدىراتىپ جاتتاپ العانىم بولماسا، قايسىسىن قاي جەردە قولدانۋدى بىلمەيمىن عوي. ول كىشكەنتاي بالانىڭ قولىنداعى الماس قىلىش سەكىلدى وزىمە دە، اينالاعا دا ءقاۋىپتى. سول جاعىنان ەركەباي كوپ كومەك كورسەتتى. مىنا قاشىقتىقتى يگەرۋگە دە ەركەبايدىڭ ارقاسىندا قول جەتكىزدىم.
— قىزىق.
— اتاڭ ساري ەكەۋىڭە دە وسى ءادىستى ۇيرەتۋىمدى ءوتىندى. سودان كەيىن بىزگە انا جاققا ورالۋعا تۋرا كەلىپ تۇر.
— قاشان؟
— مەنىمەن جۇرەتىن شىعارسىڭدار.
— قاشان؟
— بۇگىن. شۇعىل جاعداي بولىپ تۇر.
— مەن بەرگەن سەرتكە بايلانىستى ما؟
— ءيا. اتاڭ كەلگەننەن كەيىن شىراقشىلار بىرىگىپ، انا جاقتىڭ حانىمەن حابارلاسقان، جاسالعان سەرتتىڭ بۇزىلىپ، ساعان ەركىندىك بەرىلۋىن سۇراعان. ءبىراق، ولار قاتتى اشۋلاندى. ءا دەگەندە مۇمكىن ەمەس دەگەن جاۋاپ الدىق. ءبىراق ارتىنشا حانشايىمنىڭ ءبىر ءوتىنىشى بار، بالالار سونى ورىنداسا، زەرە سەرتتەن بوسايدى دەگەن حابار كەلدى. حانشايىم — قاراپايىم پەرى ەمەس، پەرىلەر اراسىنداعى سيقىرشى، قاتىگەزدىگىمەن اتى شىققان جان. قارا مولدانىڭ ونى تۇتقىندا ۇستاۋىنىڭ ءبىر سەبەبى وسىندا جاتىر. پەرىلەر ەلىندەگى جاعدايدىڭ وسىنشا اۋىرلاپ كەتكەنىنە حانشايىم تىكەلەي قاتىستى. ول حاننىڭ قولىمەن ءوزىنىڭ وي-ارمانىن جۇزەگە اسىرىپ وتىر. سوندىقتان بىزگە بەرەتىن تاپسىرماسى دا وڭاي بولمايتىن شىعار. ءبىراق باسقا جول جوق.
كوزىم جاساۋراپ ەش نارسە دەي المادىم.
جايلاپ باسىپ ءماديدىڭ بۇرىن تۇرعان ۇيىنە جەتتىك. ول ماعان ەكىنشى قاباتتاعى تەرەزەنى كورسەتتى. كەنەت مەن ونىڭ سول بۇرىنعى كۇندەردى قانشالىقتى اڭسايتىنىن ءتۇيسىندىم. ەكەۋمىز بەس قاباتتى كىشىگىرىم سۇرعىلت ءۇيدىڭ ەكىنشى قاباتىنا قاراپ ۇزاق تۇردىق. ەكىنشى قاباتتاعى تەرەزە دە بىزگە قول بۇلعاپ، مۇڭدى سالەمىن جولداپ جاتقانداي. سودان كەيىن ۇلكەن الماتى وزەنىنىڭ ۋنيۆەرسيتەت جاعىنا ءوتىپ، ءال-فارابي كوشەسىنە قاراي اياڭدادىق. بۇل جەرگە كۇز تۇسپەگەن ءتارىزدى. جاساندى جولمەن وسىرىلگەن كوك شالعىن ءشوپ جاپ-جاسىل، سارقىراپ جاتقان وزەن مىناۋ، ارعى جاقتا كوكپەن تالاسىپ، ماناۋراعان الاتاۋ تۇر شالقايىپ. ءبىز ەكەۋمىز الدەبىر قوڭىر اۋەننىڭ جەتەگىندە قول ۇستاسىپ الدىق.
— انا جولعىدان كەيىن اناڭدى جولىقتىردىڭ با؟
— جوق.
— ەركەباي كەزدەستىرمەپ پە؟
— جوق، ولار اكەسى ەكەۋى رەسمي قالانىڭ ماڭىنان دا جۇرە المايدى عوي. ماعان نەگە ەكەنى انامدى بۇلاي قالدىرۋعا بولمايتىن سەكىلدى.
— ەندى باسقا قانداي امال بار؟
— امال جوق.
ول اياعىنىڭ استىنا قاراپ تۇرىپ قالدى.
— زەرە، كەمپىرگە نەگە سەرت بەردىڭ؟
— بىلمەيمىن.
— نەگە، ايتشى؟
— سەندەردىڭ قايدا ەكەندەرىڭدى سوندا عانا ايتامىن دەدى عوي.
— بارلىعىنا مەن كىنالىمىن.
— نەگە ولاي دەيسىڭ؟
— سول كۇنى سەندەر كەمپىردى كورىپ، اۋىلعا قاشقان كەزدە...
مەن كۇلىپ جىبەردىم. ءمادي دە جىميدى.
— مەن كەرى قاراي كەمپىردىڭ ۇيىنە جۇگىردىم. سەبەبى، ەركەبايدى وندا تاستاۋعا بولمايتىن ەدى. كىرسەم، ەركەباي شكافتى اشىپ، تەسىلىپ قاراپ تۇر ەكەن. ونى «كەمپىر كەلە جاتىر، ءجۇر» دەپ كەيىن تارتسام، ول «مەن تۇسىمدە بۇل جەردە بولعان سياقتىمىن، مىنا شكافتىڭ ارعى جاعىندا باسقا الەم بار» دەيدى. مەن ونى بەرى تارتامىن، ول ءارى ۇمتىلادى، وسىلايشا ويلاماعان جەردەن ارعى جاققا ءوتىپ كەتتىك. ءبىراق سول جەردە مەن بولماسام ءوزىنىڭ وتۋگە ءداتى جەتپەس ەدى. بارلىعىنا مەن كىنالىمىن.
— جارايدى، بولارى بولدى عوي. قازبالاپ نەسىن ايتا بەرەمىز. ونىڭ ۇستىنە اتا-اجەلەر ءبىزدى شىراقشى بولادى دەپ ەن تاعىپ قويعان بولسا، ەرتە مە، كەش پە ءبىر وتەرىمىز انىق ەدى.
— ءبىراق سەن سەرت بەرمەس ەدىڭ عوي...
— كىم بىلەدى. اتام ايتادى، بۇل وقيعانى كەزدەيسوق بولدى دەپ ايتۋعا بولمايدى. بۇل سەرت تە، باسقاسى دا، الىپ ءبىر جوسپاردىڭ بولشەگى سەكىلدى كورىنەدى دەپ.
ءمادي ماعان تەسىلىپ قاراپ قالدى.
— قانداي جوسپار؟
— بىلمەيمىن عوي.
— سەن بەرگەن سەرتپەن ويناۋعا بولمايدى. قىسقاسى، ءسوزدىڭ توق ەتەرى، — دەگەن ول قولىمەن سامايىن قىستى، — مەن ۇمىتىپ بارا جاتىر ەكەنمىن عوي. مەن مۇندا نەگە كەلگەنىمدى ۇمىتىپ بارا جاتىر ەكەنمىن.
— ءمادي، ساعان نە بولدى؟
— ءجۇر، ۇيگە قايتايىق، ساريدى ەرتىپ، اۋىلعا ورالۋىمىز كەرەك.
— باسقا جول جوق پا؟ قالاي ويلايسىڭ، سوزىمدە تۇرماسام، بۇنىڭ سالدارى قانداي بولۋى مۇمكىن؟ مىسالى، شەتەلگە كەتىپ قالسام، اۋىلعا مۇلدە بارماي قويسام، قۇتىلامىن با ودان؟
ءمادي باسىن كۇيزەلە شايقادى.
— مۇمكىن ەمەس.
— نەگە؟ ءبىز ءححى عاسىردا ءومىر سۇرەمىز عوي.
— زەرە، بىرىنشىدەن، ەگەر سەن سانالى تۇردە انت بەرسەڭ، ونى ورىنداۋعا مىندەتتىسىڭ. بۇل — پارىز. كەمپىردەن قاشىپ قۇتىلساڭ دا (ءبىراق ودان قاشىپ قۇتىلۋعا بولاتىنىنا مەن سەنبەيمىن)، وزىڭنەن قالاي بەزەسىڭ؟ قالايشا بەرگەن سەرتىڭدى اياققا باسىپ، ءارى قاراي ءومىر سۇرەسىڭ؟
— بۇل جايىندا ويلاماپپىن...
— كوردىڭ بە...
— ال، كەمپىر... سوندا... سوندا... مەن داۋگە كۇيەۋگە شىعامىن با؟
— ول ءقازىر ءداۋ ەمەس، حانزادا... زەرە، مەن سەنىڭ وعان كۇيەۋگە شىققانىڭدى قالامايمىن.
— مەن دە قالامايمىن.
— سەنىڭ اكە-شەشەڭ، اتا-اجەڭ دە قالامايدى. ەشكىم قالامايدى. ءبىراق، باسقا امال بار ما؟
— ەندى حانشايىم ءبىر مۇمكىندىك بەرىپ وتىر عوي.
— ءيا، كورەرمىز.
— مەن وعان سەنبەيمىن. ونىڭ قانداي زۇلىم جوسپارى بار ەكەنىن كىم بىلگەن. سەن تاپسىرما جايىن بىلەسىڭ بە؟
— بىلمەيمىن. ءتىپتى اتاما دا ايتپاعان. حانشايىم ءبىر شارتىم بار، بالالار سونى ورىنداسا، سەرتتەن بوساتامىن دەپ. ول قانداي شارت دەسە، وزدەرىنە عانا ايتامىن دەپتى.
— قانداي شارت بولۋى مۇمكىن؟
— بىلمەيمىن، ءبىراق پەرىلەر ادامدارعا ونداي شارت قوياتىن بولسا، ەشقاشان، ىقىلىم زاماننان بەرى اقىرى جاقسى بولعان ەمەس. سوندىقتان پەرىلەرمەن ەشقانداي شارتقا وتىرماۋ كەرەك دەگەن قاعيدالاردىڭ قاعيداسى بار.
— بارلىعىن مەن بۇلدىرگەن بولىپ تۇرمىن عوي...
— سەنەن بۇرىن مەنىڭ اتام ءبۇلدىردى... زەرە، تۇسىنەسىڭ بە، بۇنىڭ بارلىعى دۇرىس ەمەس. بولمايدى بۇلاي. جەمە جەمگە كەلگەندە ەركەباي ەكەۋمىزدى بەرى قاراي ءبارىبىر وتكىزىپ جىبەرەتىن ەدى. مەنىڭ اتام-اق الىپ قايتاتىن ەدى ءبىزدى. سودان كەيىن مەنىڭ اتام دا انامنىڭ جانىن بەكەر ساقتاپ وتىر ما دەيمىن. بۇل — دۇرىس ەمەس.
— ولاي دەمەسەڭشى.
— سولاي. اللانىڭ امىرىنە قارسى كەلۋگە بولمايدى. بۇل جاقسى ەمەس. بالكىم، سەنىڭ وسىنداي جاعدايعا تۇسكەنىڭ مەنىڭ اتامنىڭ قاتەلىگىنىڭ سالدارى بولار. مىنا شارت تا... بۇلاي بولۋعا ءتيىس ەمەس.
— ەندى نە ىستەيمىز؟
— بىلمەيمىن. زەرە، ءجۇر قايتايىق.
— اكەمە نە دەيمىن؟
— ولار بىلەدى، اتاڭ حابارلاسقان بولۋ كەرەك. تەزىرەك اۋىلعا جەتەيىك.
— التى سەكۋندتا دەيمىسىڭ؟
— التى سەكۋندتا.
ول جىميدى.
— جاقسى.
ەكەۋمىز قايتادان قول ۇستاسىپ، ەندى تيميريازيەۆ كوشەسىنە قاراي، تومەن جاققا اياڭدادىق. كۇزدىڭ اسا جىلى، جايلى كەشى بولاتىن. سارى جاپىراقتاردىڭ ىلعال، قىشقىل ءيىسى مۇرىن جارادى. مەن بۇل كەشتى ەشقاشان ۇمىتپاسپىن دەپ شەشتىم.
You Might Also Like
