ش.قۇدايبەردى ۇلىنىڭ “ەڭلىك-كەبەك” پوەماسىنداعى ەڭلىكتىڭ قازاق قىزىنا كەرەعار مىنەزدەرىن تالداۋ
شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى – ادەبيەتىمىزدىڭ التىن قورىنا ءوزىنىڭ اسىل مۇرالارىن قالدىرىپ كەتكەن قالامگەردىڭ ءبىرى. ەل اراسىنداعى اڭىزدرعا نەگىزدەى وتىرىپ، “ەڭلىك – كەبەك ” پوەماسىن جازىپ قالدىردى. شاكارىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ بۇل داستانىنىڭ وزەكتىلىگى نەدە؟ مەنىڭ ويىمشا، رۋلىق تارتىس كەزىندە بولعان بۇل وقيعا قازاق حالقىنىڭ سالت – ءداستۇرىنىڭ بەرىكتىگىن دالەلدەيتىن تۋىندىعا نەگىز بولعان. پوەماداعى باس كەيىپكەر – ەڭلىك قىز. ەڭلىكتىڭ قازاق قىزىنا كەرەعار مىنەزى داستاننىڭ قاي تۇستارىنان كورىنەدى؟
بىرىنشىدەن، ەڭلىكتىڭ قازاق قىزىنا كەرەعار مىنەزى ۇيگە كەلگەن تانىمايتىن قوناققا سىر بىلدىرگەنى، قوناققا ءوز توسەگىن دايىنداعانى قازاق قىزىنىڭ بويىنا جات قىلىق دەپ ەسەپتەيمىن. ونى مىنا ولەن جولدارىنان بايقاۋعا بولادى:
“كۇلىمسىرەپ قىز ايتتى كەبەك ەرگە:
«قوناعىم، نەگە تۇرسىڭ قۇر بەكەرگە.
مەن سىزگە ءوز توسەگىم دايىندادىم،
بۇرىن جاتقان جوق پا ەدىڭ ونداي جەرگە؟»
ەكىنشىدەن، ەڭلىكتىڭ قازاق قىزىنا كەرەعار مىنەزى كەبەككە ول كورسەقىزار، جەڭىلقوي قىز بولىپ كورىنۋىنەن دە بايقالادى.ءبىراق، بۇل مىنەزىن ەڭلىكتىڭ ءوزى باسىنداعى اۋىر مۇڭىن ايتىپ، جۋىپ شايعانداي بولادى. ەڭلىكتىڭ:
“ەي، باتىر، سەن جاتىرسىڭ،ۇيقىڭ قانباي،
مەن جۇرگەن ءبىر سورلىمىن باعىم جانباي”،- دەپ جىگىتكە ءوزىنىڭ ءبىرىنشى بولىپ ءتىل قاتۋى قىز بالاعا ءتان ۇياڭدىقتى جوق ەتىپ تۇرعانداي.
ەڭلىكتىڭ بۇل قىلىقتارىن باسىنداعى اۋىر مۇڭىنان دەپ اقتاعانمەن دە، اكە مەن انا تاربيەسىن كورگەن قازاق قىزى ارىنا، داق ءتۇسىرىپ تۇرعانداي كورىنەدى ماعان. سوندىقتان دا، ءوز باسىم ەڭلىكتىڭ بۇل جات قىلىقتارىن قولدامايمىن.
قورىتىندىلاي كەلە، داستاندا ەڭلىكتىڭ قازاق قىزىنا كەرەڭار جات مىنەزدەرى كوپ جەرىنەن بايقالاتىنىن ايتقىم كەلەدى.قازاقتىڭ قىزى اكەسىنىڭ رۇقساتىنسىز جىگىتپەن سويلەسپەگەن. قازاق قىزى اتاستىرىلعان جارى بولا تۇرا، جىگىتكە ءوز سەزىمىن ءبىرىنشى بولىپ بىلدىرمەگەن. قازىرگى قوعامدا قازاق قىزداردىڭ وعاش قىلىقتارىن كورگەن كەزدەجانىم اۋىرادى. ارينە، بۇل پوەمادا ەڭلىك ەرىكسىز، امالسىزدان باسقا جىگىتكە اتاستىرىلعاندىقتان، كەبەككە ءوزى ءبىرىنشى ءسوز ايتادى. الايدا ەڭلىكتىڭ بۇل ارەكەتى – ءجونسىز ارەكەت. قيىندىققا دۋشار بولسا دا، سالتتى ۇمىتپاۋى كەرەك ەدى...
اتا – بابامىز: “قىزعا قىرىق ۇيدەن تىيۋ”،- دەگەن. ولاي بولسا، ءداستۇردى ساقتاپ، قازاق قىزىنا ءتان جاقسى قاسيەتتەردى بويىمىزعا سىڭىرە ءبىلۋ – باستى پارىزىمىز.
ۋ. م. دجولدىبايەۆا ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ دوسەنتى بوراشيەۆا ءلاززات، ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
-
تاحاۋي احتانوۆتىڭ «شىراعىڭ سونبەسىن» رومانىنداعى ءومىر ءۇشىن كۇرەستەگى كەيىپكەر.
-
يساتاي تايمان ۇلى پەن ماحامبەت وتەمىس ۇلى قازاقستان تاريحىنا فەودالدىق بيلىك پەن رەسەي يمپەرياسىنا قارسى كۇرەسۋشى رەتىندە كىردى. ولاردىڭ ءومىرى كۇرەسكە اينالدى - ولار بايلار مەن ورىس كازاكتارىنا قارسى...
