تاحاۋي احتانوۆتىڭ «شىراعىڭ سونبەسىن» رومانىنداعى ءومىر ءۇشىن كۇرەستەگى كەيىپكەر
تاحاۋي احتانوۆتىڭ «شىراعىڭ سونبەسىن» رومانىنداعى ءومىر ءۇشىن كۇرەستەگى كەيىپكەر.
قازاق ادەبيەتىندە ەلەۋلى ورىن العان ءوزىنىڭ شىتىرمان وقيعالارىمەن وقىرماندى باۋراپ الاتىن رومان- «شىراعىڭ سونبەسىن».
روماننىڭ «شىراعىڭ سونبەسىن» اتالۋى ارتىنداعى قالار ۇرپاقتىڭ عۇمىرلى بولۋىن مەڭزەپ تۇرعانداي. جاۋ تىلىندا قالعان اياعى اۋىر نازيرانىڭ ءومىرىنىڭ بولشەگى بويىنداعى شاراناسىنىڭ امان قالۋىن كوكسەدى.
ۇرپاق ادام ءومىرىنىڭ شىراعىن جاعۋشى دەگەن نەنى بىلدىرەدى؟
شىراق دەپ- كوزىنىڭ نۇرى، كوڭىلىنىڭ قۋانىشى بولاتىن ادام ءىزىنىڭ جالعاستىرۋشىسى بالانىڭ امان-ەسەن تىرشىلىك ەتۋى. بۇل شىعارماداعى جان- جاقتان انتالاعان جاۋ تىلىندا قالعان اياعى اۋىر انانىڭ دا تىلەۋى ءومىرىنىڭ ءبىر بولشەگى، جان دۇنيەسىنىڭ جارتىسى- بالاسىنىڭ امان-ەسەن دۇنيە ەسىگىن اشسا دەگەن انانىڭ سەزىمىنىڭ ىستىق كورىنىستەرى بەرىلەدى. وسى روماندا جازۋشى: «مەنىڭ قۇرساعىمدا دا ءبىر شىراق جالتىراپ جانىپ كەلەدى. سونى ءوشىرىپ السام…قۇرساعىمدا تيتىمدەي جان يەسى باردا، مەلشيىپ قاراپ وتىرا المايمىن، قايتكەندە دە قارەكەت جاساپ، ءبىر نارسەگە جەتۋىم كەرەك»،- دەگەن جولداردان داۋىلدى كۇندە ءالسىز جانعان شىراقتىڭ ءسونىپ قالماۋى ءۇشىن حارەكەت كىلۋعا ۇمتىلعان اننا بەينەسىن كورۋگە بولادى.
اۋىر ازاپ، قيىن-قىستاۋعا قامالىپ، جانى جاپا شەگىپ جاتسا دا ءوز الدىنداعى ۇلكەندەردىڭ پايىم-پاراساتىن، تابيعي بيازى مىنەزدەرىن وزىنە ۇلگى تۇتىپ، ەسىنە الا وتىرىپ سابىردى سەرىك ەتكەن ءنازيرا كەۋدەسىندەگى ءسابيىن دە «ءسابي»، «پەرزەنت»، «بالام» دەپ اتاماي، «سول» دەپ سۋرەتتەپ بەرەدى. ءالسىز شىراق، ءالسىز ءۇمىت ساۋلەسى «سول» دەپ سولقىلداق ۇمىتپەن جەتكىزەدى.
«ءبۇيىرىمدى تەپكىلەپ جاتقان-سول. جان يەسى-سول. جاپادان جالعىز قالىپ جانى قىسىلعاندا دەمەۋ بويىنداعى بولشەگى-سول». ءنازيرا-ۇلتجاندى، قايسار، «قاھارمان» قىز.بۇلاي دەۋىمنىڭ سەبەبى-ون توعىز جاستاعى جاس كەلىنشەكتىڭ قولىنا قارۋ الىپ سوعىسپاسا دا، جولشىباي جاۋ بومباسىنىڭ استىندا قالۋى، ۆاگوندا «ءتىلسىز جاۋمەن»، ودان بولەك فاشيستەرمەن كەزدەسۋى، وسىنىڭ بارىنەن ۇرپاق ۇرپاق ءۇشىن ەرلىكپەن ءوتۋى. قۇرساعىنداعى بالامەن: «قايران تۋعان جەر! ورتامىزدا وتكەل بەرمەس دارياداي جاۋ بار. كىشكەنتاي بولسا دا ءۇمىت جەتەلەپ، ايتەۋىر جاقىنداي بەرەيىكشى دەپ شىعىسقا قاراي جەتەلەپ كەلەمىز»-دەگەن سوزدەرى كەلەشەكتەن ءۇمىت ۇزبەگەن، ءارى تۋعان ەلى ۇنەمى جۇرەگىندە جۇرەتىن جان ەكەندىگىن ايعاقتايدى.قارشاداي قىزدىڭ «تار جول تايعاق كەشكەنىن» كورىپ، بۇگىنگى بەيبىت زاماندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندىعىما شۇكىرشىلىك ەتەمىن. بۇگىنگى كۇنى كەي زامانداستارىمنىڭ تاۋەلسىز ەلدە الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ىشىمدىك، ناشاقورلىق سەكىلدى كەساپاتتارعا قارسى تۇرا الماي، جاۋدى ەمەس، جاۋدى ەمەس، ءوز ءناپسىسىن جەڭە الماي جاتقاندىعىنا كوڭىل قۇلازيدى. ەكىنشىدەن، ءنازيرا- انا!ەندى عانا بالالىقپەن قوش ايتىسقان ارۋ قۇرساعىنداعى سابيمەن «اۋىزدىقپەن سۋ ىشەدى». ونىڭ «انا» دەگەن مارتەبەسى تىم بيىك اتاۋدى ارقالاپ ءجۇرۋىنىڭ ءوزى تۋىندىنىڭ بار ءمانىن اشىپ تۇرعانداي. كىم بىلەدى، ول جاي عانا كەلىنشەك بولسا، شىعارما وسىنشالىقتى اسەرلى بولار ما ەدى؟
«مەن جاپادان جالعىز قالدىم. كوز جاسىم شىقپاي اعىل-تەگىل كەۋدەمە قۇيىلىپ جاتتى. ءبىراق مەنى توقتاتاتىن ءبىر-اق جان سول. ءبۇيىرىمدى ءتۇرتىپ-تۇرتىپ قالاتىن سول ءتىرى جان يەسى...» بۇل جەردەگى «سول»- ءنازيرانىڭ ءالى جارىق دۇنيە ەسىگىن اشپاعان نارەستەسى. جارى قاسىمبەكتىڭ ارتىنان بالا قالسىن دەپ، ۇلتىنىڭ ءبىر ۇرپاعى ءۇشىن ءنازيرا «انا» دەگەن اتقا لايىق بولىپ، قيىندىققا مويىمايدى.بۇگىن دە ءنازيراداي جاس انالار قوعامدا كوپ. ءبىراق ءبارىن بىردەي انا دەپ اتاي المايمىز. ءومىردىڭ سىناعىنا توزە الماي، نە بولماسا جاستىقپەن شالىس باسىپ، نارەستەسىن قوقىس جاشىگىنە تاستاپ كەتەتىن تاس باۋىرلار بارشىلىق. سول سەبەپتەن ءنازيرانى قازاق قىزدارىنىڭ «ەتالونى» دەسەك ارتىق ەمەس.
قورىتا كەلگەندە، تاحاۋي احتانوۆ «شىراعىڭ سونبەسىن» رومانىن جازۋداعى ايەل پسيحولوگياسى، ايەل ادامنىڭ جان دۇنيەسىن ءتۇسىنىپ كوركەم ادەبي تىلمەن جازۋدىڭ ءوزى ونىڭ شەبەرلىگىن، تۋا بىتكەن دارىندىعىن كورسەتەدى. ءسوز سوڭىندا شىعارماداعى اجەنىڭ «شىراعىڭ سونبەسىن» دەگەن ءسوزىن بارشا ەلگە تىلەگىم كەلەدى.رومان ءنازيرا ارقىلى ءومىر ءۇشىن كۇرەستى كورسەتتى. ەندەشە، مىنا ءومىردىڭ شامشىراعى، كەمەل كەلەشەگى-ياعني ءبىز جانە ەرتەڭگى ۇرپاق، سول شىراقتى ءسوندىرىپ المايىقشى!
ۋ. م. دجولدىبايەۆا ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ دوسەنتى مادەنيەتوۆا بپلسۇلۋ، ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
-
پالاتا ىشىندەگى سۋىقتان قورعانىپ، جىلى توسەكتەن تۇرا الماي جاتقان ءبىزدى:
-
شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى – ادەبيەتىمىزدىڭ التىن قورىنا ءوزىنىڭ اسىل مۇرالارىن قالدىرىپ كەتكەن قالامگەردىڭ ءبىرى. ەل اراسىنداعى اڭىزدرعا نەگىزدەى وتىرىپ، “ەڭلىك – كەبەك ” پوەماسىن...
