ستانسيا بۋفەتىندەگى شال
مايوريدەگى ستانسيا بۋفەتىنىڭ بۇرىشىندا ساقال-مۇرتى تىكەندەي، تىريعان ارىق شال وتىردى. ريگا شىعاناعى ۇستىنەن قىسقى داۋىل اق جولاقتانىپ، ىسقىرىپ ءوتىپ جاتىر. جاعالاۋدا سىرەسكەن قالىڭ مۇز. شاڭىتقان قارلى جەل اراسىنان الاسۇرىپ تۋلاپ جاتقان تەڭىز تولقىنىنىڭ وكىرىپ كەلىپ، تۇتاسقان مۇز كەمەردى سوققىلاپ جاتقان ءۇنى ەستىلەدى.
شال، تەگى، بۋفەتكە جىلىنۋ ءۇشىن كىرگەن بولۋعا ءتيىس. ول ەشتەڭەگە تاپسىرىس بەرمەدى، ۇسىناقسىز جاماي سالعان بالىقشى كۇرتكەسىنىڭ جەڭىنە قولىن سۇعىپ، اعاش ديۆاندا ەڭسەسى ءتۇسىپ، سالبىراپ وتىر.
شالمەن بىرگە سابالاق اق قاندەن دە ىشكە كىردى. ول شالدىڭ اياعىنا جابىسقان كۇيى دىرىلدەپ وتىر.
ولاردىڭ قاسىنداعى شاعىن ۇستەلدە بۇقا مويىندارى قىزارىپ كەتكەن جاس جىگىتتەر دابىرلاسىپ، تورى سىرانى تارتىپ جاتىر. ولاردىڭ قالپاقتارىنا قونعان قار ەري باستاعان. ءمولدىر تامشىلار سىرا قۇيىلعان ستاقاندار ىشىنە، سۇر شۇجىقتى بۋتەربرودتار ۇستىنە تامشىلايدى. ءبىراق جاس جىگىتتەر فۋتبول ماچى تۋرالى داۋلاسىپ، وعان كوڭىل اۋداراتىن ءتۇرى جوق.
جاس جىگىتتەردىڭ بىرەۋى كەنەت بۋتەربرودتى الىپ، ونىڭ جارتىسىن ءبىر-اق اساعاندا، قاندەن شىداي المادى. ول ۇستەلگە جاقىنداپ بارىپ، ارتقى اياقتارىمەن قازديىپ تۇرىپ، جالىنىشتى تۇردە جاس جىگىتتىڭ اۋزىنان كوزىن الماي قويدى.
— پەتي! — دەدى شال ونى باسەڭ ۇنمەن شاقىرىپ. — سەن قالاي ۇيالمايسىڭ! جۇرتتىڭ مازاسىن نەگە الاسىڭ، پەتي؟
ءبىراق پەتي تۇرا بەردى، ونىڭ الدىڭعى اياقتارى تىنىمسىز قالتىراپ، السىرەگەن كەزدە جىلجىپ تومەن تۇسە بەرەدى، ولارى دىمقىل قارنىنا جەتەر-جەتپەستە، يت ەسىن جيىپ، اياقتارىن قايتادان كوتەرە قويادى.
ال جاس جىگىتتەر ونى بايقامايدى. ولار اڭگىمە-سوز قىزىعىنا ءتۇسىپ، ءجيى-جيى ستاقاندارىنا سالقىن سىرانى ۇستەمەلەپ قۇيا تۇسەدى.
قار تەرەزەگە سوعىپ جابىسىپ جاتىر، وسىنداي ىزعارلى كۇندە مۇزداي سىرانى قۇنىعا ءىشىپ وتىرعان كىسىلەردى كورگەندە، ادامنىڭ ارقاسىنان اياز قارىپ وتكەندەي بولادى ەكەن.
— پەتي! ءاي پەتي! كەل بەرى! — دەدى شال تاعى ءيتىن شاقىرىپ.
يت شالعا ونى ەسىتىپ تۇرعانىن، ءبىراق وزىنە-وزى يە بولا الماعانى ءۇشىن، ودان كەشىرىم سۇرايتىنىن بىلدىرگىسى كەلگەندەيىن، وعان قۇيرىعىن بىرنەشە رەت شىبجىڭداتىپ بۇلعاپ-بۇلعاپ قويدى. ول شالعا قاراماي، كوزىن مۇلدە باسقا جاققا بۇردى. قاندەن بۇعان: "وسى قىلىعىمنىڭ جامان ەكەنىن ءوزىم دە بىلەمىن. ءبىراق سەن ماعان مىناداي بۋتەربرود ساتىپ الىپ بەرە المايسىڭ عوي" — دەپ تۇرعان ءتارىزدى.
— ءاي، پەتي! پەتي! — دەدى شال سىبىرلاپ، قاتتى رەنىشتەن داۋسى ءسال دىرىلدەپ شىقتى.
پەتي قۇيرىعىن بۇلعاپ، شالعا كوز قيىعىمەن جالبارىنا كارادى. ول وسىناۋ سيقىمەن وعان ەندى ءوزىن شاقىرماي-اق، ۇيالتپاي-اق قويۋىن سۇرايتىن سەكىلدى، ويتكەنى ونىڭ ءىشى بۇنسىز دا الەم-جالەم، ەگەر ۇزدىگىپ بارا جاتپاسا، ارينە بوتەن ادامدارعا ەشقاشان دا كوزىمدى ساتپاس ەدىم دەپ تۇرعانداي.
اقىرىندا جاس جايناقتاردىڭ جاسىل قالپاقتى، جاك سۇيەگى شىعىڭقى بىرەۋى ءيتتى بايقاپ قالدى...
— سۇرايسىڭ با، سۇمپايى؟ قوجايىنىڭ قايدا سەنىڭ؟ — دەدى ول
پەتي قۋانىپ قۇيرىعىن بۇلعادى، شالعا ءبىر قاراپ، ءتىپتى باياۋ قىڭسىلاپ تا قويدى.
— ءسىزدىڭ مۇنىڭىز قالاي، ازامات! — دەدى جاس جىگىت. — ءيتتى اسىراعان ەكەنسىز، ەندەشە ومى اۋقاتتاندىرۋىڭ كەرەك قوي. ايتپەسە مىناۋىڭ ابەستىك ەمەس پە. ءيتىڭىز قايىر سۇراپ تۇر. قايىرشىلىققا بىزگە زاڭمەن تىيىم سالىنعان.
جاس جىگىتتەر جاپپاي كۇلىستى.
— ۆالكا قاتىردى بالەم! — دەپ بىرەۋى قىشقىرىپ قالدى دا يتكە ءبىر بولەك شۇجىقتى لاقتىرا سالدى.
— پەتي، توقتا! — دەپ ايقايلادى شال، ونىڭ جەل قاققان بەتى مەن قىلداي مويىنى قىزارىپ كەتتى.
يت بەيشارا ءبۇرىسىپ، قۇيرىعىن ءتۇسىرىپ، شۇجىققا قاراماستان، شالدىڭ قاسىنا كەلدى.
— ولاردان تيتىمدەي قيقىمدى دا الما! — دەدى شال
ول قولى قالتىراپ، قالتاسىن تىنتە باستادى، ازداعان كۇمىس پەن مىس تيىندار الىپ، تەڭگەلەرگە جابىسقان كىر-قوقىستى ۇرلەپ تاستادى. ونىڭ ساۋساقتارى دىرىلدەپ كەتتى.
— ءوزى تاعى شامدانىپ قالدى! پالەسىن قارا، سىر بەرگىسى جوق! — دەدى جاعى شىعىڭقى جايناق.
— قويشى سونى! وندا نە جۇمىسىڭ بار! — دەپ، جولداستارىنىڭ ءبىرى بارىنە سىرا قۇيىپ جاتىپ، ونى ماملەگە شاقىردى.
شال لوم دەپ جاۋاپ قاتپادى. ول تىك تۇراقتىڭ قاسىنا بارىپ، ىلعال تاقتاسى ۇستىنە بىرنەشە تەڭگەنى قويدى.
— ءبىر بۋتەربرود! — دەپ ول قىرىلداپ.
قاندەن ونىڭ جانىندا قۇيرىعىن قىسىپ تۇر.
ساتۋشى ايەل وعان تارەلكەگە ەكى بۋتەربرود سالىپ بەردى.
— بىرەۋ! — دەدى شال.
— الىڭىز! — دەدى ساتۋشى ايەل جايىمەن. — مەن بۇدان كەدەيلەنىپ قالمايمىن...
— پالديەس! راحمەت! — دەدى شال
ول بۋتەربرودتاردى الىپ، پلاتفورماعا شىقتى. وندا ەشكىم دە جوق ەكەن. ءبىر شولاق داۋىل ۇيتقىپ ءوتىپتى، ەكىنشىسى دە كوتەرىلىپتى، ءبىراق ول ءالى دە الىس كوكجيەكتە ءجۇر. ءتىپتى كۇننىڭ ءبىر ءالسىز ساۋلەسى ليەلۋپا وزەنىنىڭ ار جاعىنداعى اعارىپ جاتقان ورمانعا بارىپ ءتۇستى.
شال تاقتاي سكامەيكاعا وتىردى دا بۋتەربرودتىڭ بىرەۋىن پەتيگە بەردى، ەكىنشىسىن سۇرعىلت بەت ورامالىنا وراپ، قالتاسىنا سالدى.
قاندەن ونى اسىعىپ-اپتىعىپ جەي باستادى، شال وعان قاراپ:
— ءاي، پەتي، پەتي! اقىلسىز نەمە سول! — دەدى باسەڭ ۇنمەن.
ءبىراق يت ونى تىڭدامادى. راقاتتانا جەپ جاتىر. شال وعان قاراپ، جەڭىمەن كوزىن ءسۇرتىپ وتىر — تەگى كوز جاسى وكپەك جەلدەن شىعىپ جاتقانعا ۇقسايدى.
ريگا جاعالاۋىنداعى مايوري ستانسياسىندا وتكەن شاعىن وقيعانىڭ بار بولعانى وسى.
مەن ونى نەگە ايتتىم؟
پروزاداعى ماسەلەنىڭ ەگجەي-تەگجەيى تۋرالى ويلانا كەلگەندە، مەن وسى ءبىر وقيعانى ەسىمە الدىم دا ەگەر ونى ەگجەي-تەگجەيىنسىز — يت ءوزىنىڭ كۇللى تۇر-پىشىنىمەن قوجاسىنان كەشىرىم سۇراعانىن، سو ءبىر تيتىمدەي تىرلىك يەسىنىڭ ودان قايمىعا — جالىنا قاراعانىن بەرمەسەڭىز، وندا بۇل وقيعا ءىس جۇزىندە بولعانىنان الدەقايدا دورەكى بولىپ كورىنەر ەدى.
ال ەگەر ونىڭ ءۇيسىنىق جالعىزدىعىن بىلدىرەتىن ەبەدەيسىز قولمەن تىگىلگەن جاماۋى، جايناقتاردىڭ قالپاقتارىنان ەرىپ ءتۇسىپ جاتقان قار تامشىلارىن، مۇزداي سىرانى، قالتاسىنان الاتىن، قيقىمدار جابىسىپ قالعان تيىن-تەبەندەردى، سوسىن تەڭىز جاقتان اپپاق دۋالداي بولىپ سوعاتىن شولاق داۋىلداردى ايتپاسا، اڭگىمە بۇدان شىن مانىندە بولعانىنان گورى، ءقان-سولسىز قۇرعاق بىردەڭە بولىپ كەتەر ەدى.
سوڭعى جىلدارى ءبىزدىڭ قارا سوزىمىزدەن ەگجەي-تەگجەي اتاۋلى جوعالىپ بارادى، اسىرەسە جاس جازۋشىلاردىڭ نارسەلەرىنەن.
ءبىراق ەگجەي-تەگجەيىنسىز زات تىرشىلىك ەتە المايدى. وندا كەز كەلگەن حيكايا چەحوۆ ەسكە سالاتىن، سۇرلەنىپ ىستالعان اق ساحا بالىق سياقتى، قۋ تاياققا اينالادى. اقساحانىڭ ءوزى جوق، تەك ءبىر قۋ جاڭقا عانا قالادى شوشايىپ.
پۋشكيننىڭ سوزىنە قاراعاندا، ەگجەي-تەگجەيدىڭ ءمانىسى، ادەتتە كوزگە ەلەنبەي قالاتىن ۋاق-تۇيەك ءبۇتىن بولىپ جالت ەتىپ، جۇرتتىڭ بارىنە كورىنۋگە ءتيىس.
باسقا ءبىر جاعىنان قاراساق، كىسىنى قاجىتىپ، جالىقتىرىپ جىبەرەتىن، بايقامپازدىعى دەرتكە اينالعان جازۋشىلار دا بار. ءار نارسەنىڭ ەگجەي-تەگجەيى، ەگەر ول ايرىقشا سيپاتتا بولسا عانا، نە جارىقتىڭ شۇعىلاسى سياقتى، قاراڭعى تۇنەكتەن كەز كەلگەن ادام مەن قۇبىلىستى ايقىن كورسەتە الاتىن جايتتا عانا ءومىر سۇرۋگە قاقىسى بار ەكەنىن تۇسىنبەي تۇرىپ، ولار ءوز تۋىندىلارىنا ەگجەي-تەگجەيدى ۇيىپ-توگىپ، ونى اۋزى-مۇرنىنان شىعارىپ قويادى.
ماسەلەن، ەندى جاۋا باستاعان ءىرى جاڭبىردى كوز الدىڭا ەلەستەتۋ ءۇشىن، ونىڭ اۋەلگى تامشىلارى تەرەزە تۇبىندە جاتقان گازەت بەتىن تىرسىلداتىپ شەرتىپ جاتتى دەپ جازساڭىز دا بولادى.
نەمەسە، ەمشەكتەگى نارەستە اجالىن سۇمدىق شوشىنا سەزىنۋ جايىن بەرۋ ءۇشىن، ول تۋرالى الەكسەي تولستوي "ازاپتى ساپارىندا" قالاي ايتسا، تاپ سولاي ايتساڭىز جەتىپ جاتىر.
سىلەسى قاتىپ شارشاعان داشا ۇيقتاپ كەتەدى، ويانعاسىن نارەستەسى ءولىپ قالعانىن كورەدى.
"دەرەۋ باس سالىپ، جورگەگىن اشىپ قاراسا، — ونىڭ شوشيعان باسىنداعى سيرەك سارى شاشى تىكىرەيىپ تۇرىپ قالىپتى.
...داشا كۇيەۋىنە:
— مەن ۇيقتاپ جاتقاندا، وعان اجال كەلىپتى...سەن تۇسىنسەڭشى — ونىڭ مايدا شاشى تىكىرەيىپ تۇرىپ قالىپتى...ول قاتتى قينالىپتى...مەن ۇيىقتاپ جاتا بەرىپپىن...
ول قانشا ازعىرسا دا، ايەلدىڭ كوكەيىنەن ءسابيدىڭ اجالمەن جالعىز ءوزى قالاي ارپالىسقانىن كورگەنىن كەتىرە الماي-اق قويدى".
ماسەلەنىڭ وسى ءبىر ەگجەي-تەگجەيى (ءسابيدىڭ جۇمساق شاشىنىڭ تىك تۇرىپ قالۋى) اجالدى دالمە-دال سۋرەتتەيتىن تالاي-تالاي بەتتەرگە تاتيدى.
نارسەنىڭ وسىناۋ ەگجەي-تەگجەيىنىڭ ەكەۋى دە نىساناعا ءدال ءتيىپ جاتىر. ەگجەي-تەگجەي دەگەنىڭ تۇتاس دۇنيەنى مىندەتتى تۇردە انىقتاي تۇسەتىن ءداپ وسىنداي زات بولۋى كەرەك.
مەن ءبىر جاس جازۋشىنىڭ قولجازباسىنان مىناداي ءبىر ديالوگقا تاپ بولدىم:
— پاشا اپاي، امانسىز! — دەدى الەكسەي ىشكە كىرگەسىن. (بۇعان دەيىن اۆتور، ەسىكتى ءدال ءبىر باسپەن اشۋعا بولاتىنداي-اق، الەكسەي پاشا اپايدىڭ بولمەسىنىڭ ەسىگىن' قولىمەن اشتى، — دەيدى.)
— امانبىز، الەشا، — دەپ ەمەن-جارقىن سالەمدەستى پاشا اپاي، تىگىپ وتىرعان ىسىنەن باسىن كوتەرىپ، الەكسەيگە قارادى. — كوپتەن بەرى كەلمەدىڭ عوي؟
— قول تيمەيدى. اپتا بويى جينالىستار وتكىزدىم.
— اپتا بويى دەيسىڭ بە؟
— ءدال سولاي، پاشا اپاي! اپتا بويى. — ۆولوديا جوق پا؟ — دەدى ول بوس بولمەنى كوزىمەن ءبىر شولىپ.
— جوق. ول وندىرىستە.
— ەندەشە مەن كەتتىم. كورىسكەنشە، پاشا اپاي. ساۋ بولىڭىز.
— كورىسكەنشە، الەشا. امان بول – دەدى، پاشا اپاي.
الەكسەي ەسىككە قاراي بەتتەپ بارىپ، ونى اشتى دا شىعىپ كەتتى.
پاشا اپاي ونىڭ سوڭىنان قاراپ، باسىن شايقادى.
— جۇرەكتى جىگىت. موتورلى.
بۇل ۇزىندىدە جازۋ مانەرىندەگى سالاقتىق پەن جالقاۋلىقتى ايتپاعاندا، ول مۇلدە قاجەتسىز، بوس نارسەلەردەن قۇرالعان (ولار سىزىلىپ كورسەتىلدى). بۇلاردىڭ ءبارى مۇلدە كەرەكسىز، ەشبىر ەرەكشە سيپاتى جوق، ەشتەڭەنى ايقىندامايتىن ەگجەي-تەگجەيلەر.
نارسەنىڭ ەگجەي-تەگجەيىن ىزدەپ، انىقتاپ العاسىن، ونى اسا قاتال سۇرىپتاۋ قاجەت.
ەگجەي-تەگجەي، ءوزىمىز ادەتتە ينتۋيسيا دەپ اتايتىن نارسەمەن، اسا تىعىز بايلانىستى.
ينتۋيسيانى مەن تۇتاس زاتتىڭ جەكە ءبىر بولشەگى، ەگجەي-تەگجەيى، ءبىر عانا قاسيەتى ارقىلى ونىڭ سۋرەتىن قالپىنا كەلتىرۋ دەپ بىلەمىن.
ينتۋيسيا تاريحي رومانداردىڭ اۆتورلارىنا وتكەن داۋىرلەردىڭ شىن مانىندەگى سۋرەتىن عانا ەمەس، ولاردىڭ قايتالانباس بەينەسىن دە، ادامداردىڭ سەزىم-تۇيسىكتەرىن دە، پسيحيكاسىن دا (بىزدەرمەن سالىستىرعاندا وزگەشە بولعان) قالپىنا كەلتىرۋگە كومەك كورسەتە الادى.
ينتۋيسيا، ەشقاشان دا يسپانيا مەن انگليادا بولماعان پۋشكينگە كەرەمەتتەي يسپاندىق ولەڭدەرىن جازۋىنا، "تاس مەيماندى" جازۋىنا كومەكتەستى، "وبا كەزىندەگى تويدا" ورتاعاسىرلىق انگليانىڭ سۋرەتىن ايقىن بەرۋىنە جاردەمدەستى، ال بۇل سۋرەت سو ءبىر تۇماندى ەلدە تۋعان ۆالتەر سكوتت نە بەرنە جاساي الاتىن دۇنيەلەردەن استە كەم ەمەس قوي.
نارسەنىڭ ءتاپ-تاۋىر ەگجەي-تەگجەيى، وقىرماننىڭ كوز الدىنا ينتۋيسيالى تۇردە تۇتاس ءبىر دۇنيەنى — ادام مەن ونىڭ جاي-كۇيى تۋرالى، وقيعا نە ءداۋىر تۋرالى ۇعىمدى دۇرىس ەلەستەتە الادى.
اۋدارعان ءابىلمىجىن جۇمابايەۆ
You Might Also Like
-
بۇگىنگى جاستار بويىنان شورتانباي قاناي ۇلىنىڭ “زار زامان” ولەڭىندەگى اقىن سىناعان ۇل مەن قىز قىلىعى كەزدەسە مە؟
-
«تاربيە باسى – تال بەسىك»، «ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ!» دەگەن قازاقتىڭ ماعىنالى سوزدەرىندە ۇلكەن استار بار سياقتى. الايدا، جۇمىسىمىزدا بايقاپ جۇرگەنىمىزدەي ...
