سۋ قىزىلاسىقتان
المالىقتىڭ شەتكەرىرەك كوشەسىندەگى وسى ءبىر ءۇيدىڭ ىرگەتاسى اسىعىس قالانا باستاپ، وداق اياعى سيىر قۇيىمشاقتاپ، سوزىلىپ بەس جىلدا زورعا ءبىتتى. بىتكەننەن كەيىن بۇل ۇيگە مونشا دەگەن ات بەرىلىپ، توڭىرەكتەگى تۇرعىنداردىڭ كوڭىلى ءبىر كوتەرىلىپ قالدى. نە كەرەك، كۇپىلدەتىپ وت جاعىلىپ، كۇبىتىپ بيلەت ساتىلدى. كەزەك كۇتكەن ادامدا ەسەپ جوق، الدى التىنشى لينيادا تۇرسا، ارتى جەتىنشىگە جەتتى. بيلەت جەتپەي كەلەسى كەزەگىن كۇتىپ قالعاندار اۋىزدارى بۇرتيىپ ۇيلەرىنە قايتتى.
الدىمەن ىشكە كىرگەندەردىڭ ءبىر توبى وزدەرىنەن باسقا بۇل دۇنيەدە باقىتتى ادام جوقتاي قومپيعان ديۆاندارعا جەدەل شەشىنىپ، جالاڭاشتار جاعىنا ويىستى. ءبىر كابيناعا شەشىنىپ، «اۋزىنىڭ كىلتىن جابىڭىزشى» دەپ مونشاشىعا قيىلىپ تۇرعاننان مىناۋ راحات بولعان دەستى. مونشا ىشىندەگى وڭكەي جالاڭاشتىڭ بىرەۋى مەن بىرەۋىنىڭ ءىسى بار ما، دەگەنمەن ءبارى ىستىق سۋ الاتىن شۇمەكتىڭ الدىندا توقايلاسىپ، ۇيلىعىپ-جيلىعىپ تۇرىپ الدى. بۇرانداسى جوق قۇبىردى تىزەرلەي قالىپ، تىسىنە سالىپ كەرۋتىلەر دە كوبەيدى. توبەسىنەن ءبىر كىرلەن سۋدى قۇيىپ جىبەرىپ، اۋزىن اشىپ، كەزىن جۇمعان بىرەۋى تۇرا قاشتى. ىستىق سۋ جەتپەي، سۋىق سۋعا جۋىنعان باتىرسىعان بىرەۋلەردىڭ يەگى يەگىنە تيمەي، ءتىسى ساق-ساق ەتەدى. «قالاي» دەپ بايقاۋ ءۇشىن كەلگەن مونشاشىعا جۇرت:
— وزەندەگى سۋعا بەكەرگە تۇسەر ەدىك قوي،— دەستى.
— سەندەر نەگە الدايسىڭدار؟
— ءبىر وڭكەي ادامنىڭ قايسىسىنىڭ ءسوزىن تىڭدارىن بىلمەي، تورعايدان تارى قورىعان ەگىنشىلەردىڭ ورتاسىنا تۇسكەندەي مونشاشىنىڭ باسىنىڭ اڭگى-تاڭكىسى شىقتى. ءبىر ۋاقىتتا بارىپ ەسى كىرگەندەي:
— وتىندى ءۇش ەسە ارتىق جاقتىق. ىستىق سۋدىڭ تەڭ جارتىسى قالالىق سۋ قۇبىرىنا قۇيىلىپ كەتىپ جاتىر،— دەپ حابارلادى. كاپ ىشىندە نە جوق دەيسىڭ، بىرەۋ اسىعىس قازاندىققا تۇرا جۇگىردى. زاتى ءوزى مونشا ىسىنەن حاباردار بولۋ كەرەك. سالدەن كەيىن الپىلداپ-سالپىلداپ قايتا كەلدى دە، كيىنىپ تۇرا جونەلدى. ول ۋاقىتىن العىزعانىنا وكىنىپ، ايقايلاي سويلەدى: «جىلىتۋ ورىندارىنا اتام زامانعى جىلىتقىشتار قويىلىپتى. بۇل مونشا ەشقاشان جىلىمايدى!»
— جاعىڭ قارىسسىن!— دەستى تۇرعاندار.
ناق وسى كەزدە مونشانىڭ ءىشى ازان-قازان بولىپ، شۋ كوتەرىلدى. سۋ الاتىن تۇتىكتەر جەتىسپەيدى. كەيبىر شۇمەكتىڭ اۋزىن تەمىرمەن تىعىنداي سالىپتى. تۇتىك الدىنا قويعان جۋىندى ساۋ-تامتىق جوق. ورتاسى ويىلىپ، شەتى سىنىپ تۇسكەن. ءتىپتى مونشانى بەس جىل سالعاندا بەس كۇنگە قاراماي اسىققان جابدىقتاۋ قۇرىلىس-مونتاج ۋچاستوگىنىڭ باس ينجەنەرى شەينگاۋەر تاعى وسىندا كەرەك بولار دەسە كەرەك، ءبىر قاپشىق سىردى دا قالدىرىپ كەتىپتى. سىر سۋمەن قوسىلىپ، مونشا ەدەنىنە اعىپ، جالاڭاشتاردىڭ ءبارى كوك اياق، كوك تىزە، كەك ك...ن بولىپ شىعا-شىعا كەلدى. ەندى ءبىرازى سۋ جوقتا سىردى كەتىرە الماي اۋرە بولۋدا...
مونشا ىشىندەگى دىبىس ءبىر سايابىرسي قالىپ ەدى، ازدان سوڭ ايقاي قايتا كوتەرىلىپ، ىشتەگىلەر سىرتقا دۇركىرەي قاشتى. سويتسە ءبىر قۇبىردان ىستىق سۋ اتقىلاپ، جۇرت بەكىتە الماي دۇرلىككەن ەكەن.
— ءاي، ماسلوۆ-اي، اتىڭ ماي بولعانمەن ءىسىڭ تىكەندەي ەكەن عوي،— دەسىپ بىرەۋ. ونىڭ جەتى اتا، جەتى پۇستىسىنان تۇك قالدىرماي سىباپ جاتىر. «ونىڭ كىم؟»— دەۋشىلەر دە تابىلدى. بىرەۋلەر سوزگە شەشەن، ىسكە مەشەل، المالىق قۇرىلىس باسقارماسىنىڭ باستىعى ماسلوۆتى وڭىنە كەلتىرە سيپاتتاپ ءوتتى. اكە-شەشەسىنەن جىبەرىپ تە الدى.
— وي، ونى قويا تۇرشى. وسى مونشانى سالعان №3 ترەستىڭ باسقارۋشىسى انتونوۆتى ءبىزدىڭ ورتامىزعا جىبەرەر مە ەدى، شىركىندى.
— مىنا كوك سىرعا قۇيرىعىن مالار ما ەدى!
مونشاداعىلاردىڭ ءبارى دەرلىك جۋىنىپ شىققان ەكەن دەپ كەزەك كۇتىپ تۇرعاندار ىشكە قاراي لاپ قويىپ ەدى، سالدەن كەيىن قايتا قاشتى. ويتكەنى ىشكە كىرۋ مۇمكىن بولماي كەتىپتى. مونشاعا كورنيز سالىنباعاندىقتان، ۇستىنەن وتكەن سۋ قابىرعالاردى قۋالاپ، مويىندارعا تامشىلاپ ءتيىپ، جۇرت تۇرا قاشىپ جاتىر ەكەن.
بۇدان كەيىنگى مونشاعا كىرگەندەرگە سۋ ءازىر بولدى. ويتكەنى جۋىندى سۋدىڭ ءبارى اعىپ كەتپەي، سارقىلماي مونشانىڭ ىشىندە كولكىپ تۇرىپ الدى. تەك كولكىپ ءجۇزىپ كەتە بەر، كەتە بەر! قىزىل اسىقتان كەلگەن سۋ جۇرتتىڭ شەكە تامىرلارىن سولقىلداتىپ، بىرەۋدىڭ كارى بەزگەگىن ۇستاتىپ، بىرەۋدىڭ ازۋ ءتىسىنىڭ اۋرۋىن قوزدىرىپ زار ەڭىرەتىپ بارادى. «دەرتكە دەرت قوسىپ بەرەر جامان باقسىنىڭ» كەرى ناق وسى مونشادا بولدى.
مونشادان كوڭىلى قالعان بىرەۋلەر سىرتى جىلتىراعان ديۆانعا وتىرا بەرىپ، ورتاسىنا ءتۇسىپ كەتتى. ءۇشقات تاقتايدان ىستەلگەن ءۇش كۇننەن كەيىن سۋ ءتيىپ، قيقيىپ-شويقيىپ، مايىرالىپ تۇسە باستادى. ونىڭ ۇستىنە ۇشقان تاقتايدىڭ ەسكى ادەتى بويىنشا سۋ تيگەن سوڭ ءبىر جەرى كۇمپيىپ ءىسىپ شىعا كەلىپ، ەكىنشى ءبىر جەرى ويىلىپ ءتۇسىپ كەتىپ، ارسا-ارساسى شىقتى. مۇنى كورىپ تۇرعان مونشاشى كۇيىنىپ كەتتى:
— وي، العانىڭ اس بولماعىر-اي، قايران قارجى، ەسىل اقشا ەڭىرەپ كەتتى-اۋ!..
بىلە كەلسەك، قالاداعى مەبەل فابريكاسى وسى مونشاعا قىرۋار اقشاعا قىرىق ديۆان-جاساپ بەرگەن ەكەن. ۆەيتماننىڭ انت-سۋ ءىشىپ، «جامان بولسا جانىم شىقسىن!» دەپ جاساعان مەبەلىنىڭ سيقى وسى. ال باسقاسىن ياعني جالپى جاسايتىندارىنىڭ قانداي بولاتىنىن ءبىر قۇدايىڭىز ءبىلسىن! نە كەرەك، بەس جىل جاساعان مونشانى ءالى بەس جىل جوندەۋ كەرەك ەكەنىنە كەلۋشىلەر كۋا بولدى. مونشا ديرەكتورى چالىح بۇل جەتىمسىزدىكتى ايتىپ، ون ساۋساعىن ءۇش رەت ساناپ شىعادى. ساقاپ شىقپاي قايتسىن، مونشاعا كەلۋشىلەر ماسلوۆ پەن انتونوۆتى، شەينگاۋەردى، ۆەيگماندى قايدان ءبىلسىن، ديرەكتور بايقۇستىڭ كۇندە كەزىنە شۇقيدى... ال انتونوۆ پەن ماسلوۆ بۇل كۇندەرى «مونشانى سالىپ بىتىردىك» دەپ المالىققا جار سالىپ، ماقتانادى. مونشاعا كەلگەن حالىق قىزىلاسىقتان سۋ كەشىپ ءجۇر...
ءبارىنىڭ ايتارى ءبىر سەز: «العانىڭ اس بولماعىر!»
1957.
You Might Also Like
-
— مەنىڭ اسىل ارداقتىم، مەن سەنى بۇگىن قاقاعان قىس كۇنىندە-اق كوكپەڭبەك قيارعا، كاۆكازدىڭ قانت تاتىعان، مۇنايىمدىكى ماقتاداي ماندارينىنە تويعىزعالى وتىرمىن. نە دەيسىڭ؟ بولادى، بولادى. سەن ءۇشىن...
-
اقدالانىڭ اۋدان اعاسى سۇرقايدىڭ تاڭعاجايىپ ىستەرى تۋرالى كۇزگى قاۋعا تيگەن ەرتتەي بولىپ باستالىپ، اياعى قۇيىپ وتكەن نوسەردەن كەيىنگى شالاداي بىقسىپ ءبىرجولا جوق بولادى.
