سۋرەتشى
سۋرەتشى جاسباي بۇگىن ءتۇن شەبەرحاناسىندا قونىپ شىقتى.
كەشەگى كەڭەس زامانىندا توقىما فابريكاسىنىڭ ماقتا، ماتا جينايتىن قويماسى ەكەن، جەر الەمدى الىپ جالپيىپ جاتقان فابريكا توقتاعان سوڭ قويمانىڭ قاجەتى بولماي، قولى جەتكەندەر «جەكەشەلەندىرىپ الامىز» دەپ قولىن تاربايتىپ، كوزىن باقىرايتىپ ۇمتىلعاندا — قۇدايىنا قاراعان قالا اكىمى: «ءقويىڭدار-اي، قايىرشىنىڭ كەبىن كيىپ جۇرگەن انا جالاڭبۇت سۋرەتشىلەرگە شەبەرحانا عىپ بەرەلىك»، — دەپ شەشىم شىعارىپتى.
سۋرەتشى اۋلەتىنىڭ قۋانعاننان كۇزگى ۇزاق قارعاعا ۇقساپ شۋلاعىنىن ايت. شەبەرحانالىق قۋىقتاي بولمە تيگەن ءبىرازى ءبىر-بىر سۋرەتىن كوتەرىپ، اكىمگە اللا رازى بولسىن ايتامىز دەپ، اكىمشىلىكتى باسىنا كوتەرىپ كۇڭگىرلەپ جاتسا؛ شەبەرحانا جەتپەي قالعان ءبىرازى — اكىمنىڭ ۇستىنەن سالاقۇلاش ارىز جازىپ، اركىمگە قول قويدىرىپ الاشاپقىن. ويدا جوقتا جاسباي شالا بايىپ، ون ەكى شارشى مەتر بولمەگە يە بولىپ شىعا كەلدى. شەبەرحاناعا سىقاستىرىپ سۋرەتتەرىن، اياقتالماعان ەسكيزىن اكەپ ءۇيدى. ۇيىنەن سىنىق ديۆان جەتكىزدى.
بۇگىن ءتۇن ءىشى تۇسكەن ديۆاننان شىقتى ما، الدە شىرىگەن قويمانى باياعىدان قاندالا، بۇرگە جايلاپ العان با، الدەبىر جاندىك تۇلا بويىن دۋىلداتىپ شاعىپ، ەش ۇيىقتاتپادى. شەكەسى شاعىپ تۇرەگەلدى.
تاڭ الاكەۋىمنەن باسىن كوتەرگەن جاسباي ۇزىن زالدىڭ تۇكپىرىنە ىلگەن قولجۋعىشقا بارىپ سالقىن سۋمەن جۋىندى. شەبەرحاناعا قايىرا ەندى. قاتتاپ، تەكشەلەپ جيعان سۋرەتتەرىن سۋىرىپ، ءسۇزىپ كورمەگە ازىرلەي باستادى.
كورمە استانادا وتەدى. ءتاڭىر جارىلقاعىر مينيسترلىك ماماندارىنىڭ كوڭىلى ءتۇستى مە، الدە وزىنە بۇيىرعان نەسىبە مە — سۋرەتتەرى قالانىڭ كىندىك ورتاسىنا ورىن تەپكەن پرەزيدەنتتىك مادەنيەت ورتالىعىنا قويىلماقشى. پرەزيدەنت ەسىمىن يەلەنگەن قاراشاڭىراققا سۋرەت قويۋ، زيالى، ونەرلى قاۋىمدى شاقىرۋ — ءۇش ۇيىقتاسا تۇسىنە كىرمەگەن. توبەسى كوككە جەتكەندەي قۋاندى. «كورمەگە سۋرەت ازىرلە، سۋرەتتەردى اپارۋ، اكەلۋ شىعىنى مينيسترلىك موينىندا» دەگەن جەدەلحات جەتتى ارتىنشا.
قۋانعان مەن قورىققان بىردەي دەمەكشى، اۋەلگىدە كوتەرىڭكى كوڭىلىن سىرت كوزدەن جاسىرا الماي، اسىپ-تاسىپ قوڭسى قونعان سۋرەتشىگە، كەشكىلىك جۇمىستان شارشاپ جەتكەن كەلىنشەگىنە ايتىپ ۇلگەردى. ەرتەسىنە كۇنى بويى شەبەرحانادان شىقپاي سۋرەت ىرىكتەدى، كەيبىرىنە ءساندى كاسەكى، كەيبىرىنە كەنەپ قاپقا تاپسىرىس بەردى. كوك تۇرىكتەر دەپ اتالاتىن باتالدى كەرەمەتىن ءۇش تاۋلىك مايلى بوياۋعا مالىنىپ وتىرىپ اياقتاپ شىقتى. سىلەلەپ، كىرپىگى قيمىلداپ ۇيىنە جەتۋگە ءال-دىرمانى جەتپەي سىنىق ديۆانعا سۇلق ءتۇسىپ قونىپ قالعانى سودان.
ازىرلەنە باستادى دەگەن بەرگى اۋىلدىڭ قارابايىر ءسوزى. شىندىعىندا وسى ەكى ءسوزدىڭ استارىندا ۇيقىسىز ءتۇن، كۇلكىسىز كۇننىڭ قارىمتاسى جاتتى. ۇرىمتال، ماعىنالى، بوياۋلى ءجيۆوپيسىن ىرىكتەدى. ءار سۋرەتتىڭ كولەمىن، قالىڭدىعىن ەسەپتەدى. كارتوتەكاعا ءتۇسىردى. كارتوتەكانىڭ ءبىر داناسىن سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ ءتوراعاسىنا اپارىپ قول قويعىزدى، كەلەسى داناسىن مينيسترلىككە جونەلتتى... تۇزەتتى... ءتۇزدى... شاڭ-توزاڭنان ارىلتتى... كاسەكىگە سالدى.... ەندى اپارىپ كونتەينەرگە تيەۋ قالدى... كور دە تۇر، الدا وزگە دە كوزگە كورىنبەيتىن شاش ەتەك شارۋا انتالاپ شىعادى. تىرسەگى تىرسەگىنە توعىسىپ، تەرىن ءسۇرتىپ، ەنتىگىن باسىپ، سۋىپ قالعان شاينەكتەن سالقىن ءشاي سوراپتاپ وتىرعان ەدى. قالتا تەلەفونى شىلدىر ەتتى. قۇلاعىنا توستى. سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ ءتوراعاسى جەدەل جەتسىن دەپتى.
ءتوراعا كەشەگى جايدارى ءتوراعا ەمەس، جاۋار بۇلتتاي تۇنەرىپ قارسى الدى.
— جاسبايدىڭ جاپىرىپ تاستاعان دانەڭەسى جوق. كوك تۇرىكتەرى كوشىرمە عانا، جاسبايدى جارىلقاعانشا ءمۇيىزى قاراعايداي پالەنشە، تۇگەنشە باتاليستەردى اپارايىق استاناعا دەپ ۇستىڭنەن ۇيدەي ارىز ءتۇستى.
— ە، بۇ قازاق ارىز جازباسا ىشكەن اسى بويىنا سىڭبەيدى، ارىز جازدى ەكەن دەپ بەلگىلەنگەن كورمەنى كىدىرتپەيتىن شىعارمىز، باسەكە.
ءتوراعا كەلىدەي باسىن شايقادى، قاۋعا ساقالىن سالالاي ءسۇزدى.
— ارىزدىڭ ءبىر داناسىن اق ورداعا، ءبىر داناسىن مينيسترلىككە جىبەرىپتى.
— ە، دومالاق ارىز ءتۇستى ەكەن دەپ دىتتەگەن مەجەدەن تايقىپ كورمەنى توقتاتپايتىن شىعارمىز.
— جاسباي مىرزا، — دەپ ءتوراعا جەر تىرەگەندەي ەڭسەسىن ەزە تۇنەرىپ، — تۇسىنبەي وتىرسىز. ارىزقويلاردىڭ بەتالىسى جامان. قالاي عانا قول جيناپ ۇلگەرگەنىن بىلمەيمىن. وتىز ءبىر كىسى قول قويىپتى. وتىز ءبىر كىسى قول قويعان ارىزدى وقىعان مينيسترلىكتىڭ مادەنيەت ءتوراعاسى شوشىپ كەتىپتى. نەعىلامىز دەپ ءتۇن جارىمىندا وزىمە تەلەفون سوقتى، ساسىپ وتىر. بالەسىنەن اۋلاق دەپ كورمەنى توقتاتامىز با، الدە جاسبايدىڭ شىعارىمپازدىعىن تارقاتىپ مىنەزدەمە جازىپ بەرەسىز بە دەيدى.
جاسباي جان قالتاسىنان ورمالىن الىپ مونشاقتاعان تەرىن ءسۇرتتى.
— كوك تۇرىكتەرىم كوشىرمە ەمەس، ءتۇپنۇسقا! ساليقالى ساراپشىلاردىڭ حاتتاماسى ۇيىمدە، الگى حاتتامادا ءسىزدىڭ دە پىكىرىڭىز جازىلعان.
— سولايى سولاي عوي ەندى. دارىنىڭا، سۇراپىل ەڭبەگىڭە، بوياۋلى بەدەرىڭە تيتتەي دە ءشۇبام جوق. ايتسە دە مىنا ارىزقويلاردىڭ ءتۇتىپ جەيتىن ءتۇرى بار، گازەتكە، وزگە دە قۇزىرلى ورىندارعا جونەلتەمىز، ابىرويىن ايرانداي توگەمىز دەيتىن كورىنەدى. بۇل پالەلەردىڭ اۋزىن قالاي جابامىز! نەعىلارىمدى بىلمەيمىن!
قايراڭعا شىعىپ قالعان بالىقتاي تۇنشىعۋعا اينالدى، اياپ كەتتى.
— جاۋىڭىز وسىنشا كوپ بولار دەپ ويلاماعان ەدىم،— دەپ جەرگە قاراپ تۇرتىنەكتەيدى ءتوراعا.
— الاقول، ءتيىپقاشتى سۋرەتشى بولسام ءبارى ماڭايىمنان تابىلار ەدى. ۇلكەن دارىننىڭ قاشاننان كۇنى قاراڭ، — دەدى دە جاسباي ورنىنان تۇرىپ شىعىپ كەتتى. ءتوراعا ءلام دەمەدى. وي، دۇنيە-اي! كولەڭكەسىنەن قورقىپ، وز-وزىنەن پۇشايمان بولىپ: ەڭ بولماسا مينيسترلىككە تەلەفون سوعىپ: «دارىندى ادامنىڭ كۇنى قاراڭ، جاۋى كوپ بولادى... جاقسىلاپ مىنەزدەمە جازىپ بەرەيىن!.. كورمەسىن وتكىزۋگە پۇرسات بەرىڭىزدەر!..» — دەپ ارا اعايىن بولىپ، ءپاتۋا ايتۋعا جارامادى عوي. ناقا كۇنى ەرتەڭ باسىنا ارىزقويلاردىڭ اڭگىرتاياعى وينايتىنداي... بۇقپانتايلاپ... كۇمىلجىپ... جاۋتاڭكوز مىنەز تانىتىپ «نەعىلامىز، نەعىلامىز» دەپ كوتكەنشەكتەي بەرەدى. ءپالى، ءتوراعا بولعانىڭا!
وسى ويمەن جاسباي ۇيىنە جەتىپ، شاراسى تاۋسىلعان ادامشا ديۆانعا كوسىلىپ جاتا كەتتى. كوزىنە قايداعى-جايداعى ۇسقىنسىز سۇلبا-كولەڭكە كولبەڭدەدى. شاي ىشۋگە كەلىنشەگى شاقىرىپ ەدى، تابەتى تارتپاي، سۇلاعاننان سۇلاپ جاتا بەردى.
ەرتەسىنە ءتوراعانىڭ بالەكەي حاتشى قىزى تاعى تەلەفون شالدى. «كەلىپ كەتىڭىز»، — دەدى.
قيسىقاياقتانا باسىپ سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ ءتوراعاسىنا كەلگەن. قاباعى اشىلىپتى.
— اي، دۇنيەدە جاقسى ادامدار بىرەن-ساران بار عوي، اي، ادالدىڭ نەسىبەسىن كىم قاقشىپ كەتسىن! اق وردادان تەلەفون شالىپتى مينيسترلىككە. «ءبۇلىنىپ بارا جاتقان دانەمە جوق، وتكىزە بەرىڭدەر وتكىزەتىن كورمەلەرىڭدى» دەپتى. اي، ادىلەتتىڭ اق تۋى جىعىلعان جوق قوي ءالى!
جاسباي تۇرەگەلىپ كەتۋگە وقتالعان.
— اۋ، جاكە، بايىعان سايىن قالتىراۋىق بولادى دەپ ساراڭ بولىپ باراسىز با، قايدام، ارىزقويلاردى باسقان وسىنشالىق ەڭبەگىمە سىپايگەرشىلىك جاسامايسىز با، — دەيدى ءتوراعا كومەكەيى بۇلكىلدەپ.
— استاناعا باراتىن جولاقىمنان جىرىپ بەرمەسەم، قالتامىزدى قاعىپ كۇنەلتكەنىمىزگە ءبىراز بولدى.
ءتوراعا تۇڭىلگەن سىڭاي تانىتىپ قولىن سەرمەلەدى.
— اي، شىق بەرمەس شىعايبايعا تاپ بولدىق دەسەڭشى، بارا بەر... جولعا جەدەل ازىرلەن! — دەدى قارقىلداي كۇلىپ.
سۋرەتشىلەر وداعى جەرگە قاراپ جۇتاپ وتىرعان مەكەمە بولىپ شىقتى. جاسبايعا استاناعا باراتىن ءىسساپارعا جۇمسايتىن اقشا تاۋىپ بەرە المادى. ۇلكەن ايپارا بولمەنى جالعىز يەمدەنگەن بۋحگالتەر كەلىنشەك اۋزىن قۋ شوپپەن ءسۇرتىپ شىعارىپ سالدى.
سونىمەن جازعان قۇلعا داۋا جوق، كەلىنشەگىنىڭ اس-اۋقاتقا جۇمساپ وتىرعان وتباسىلىق قارجىسىنان ءۇزىپ-جۇلقىپ، جەتپەگەن جەرىنە كورشىسىنەن قارىزعا الا تۇرىپ، ونشا-مۇنشا جول كيىمىن سالعان شاعىن ماتا شابادانىن قولتىقتاپ جولعا شىقتى. بيلەتتى پلاسكارت ۆاگونعا الدى. كورمەلىك سۋرەتتەرىن مينيسترلىك اگەنتى قاتتاپ، وراپ، كونتەينەرگە توعىتىپ ءبىر كۇن بۇرىن جونەلتىپ قويعان. پوەزعا كەلىنشەگى شىعارىپ سالدى.
سارىارقانىڭ جولى نەتكەن ۇزاق، كوسىلىپ جاتقان دالاسى نەتكەن كەڭ ەدى. سارتىلداعان كوگىلدىر پوەزد سەلكىلدەگەننەن-سەلكىلدەپ تاۋلىك ءجۇرىپ، ەرتەسىنە تاڭ الەتىندە استانانىڭ ادام اياعى ىعىسقان ۆوكزالىنا اكەپ توكتى. سۋرەتشىنى جان بالاسى قارسى المادى. ماتا شابادانىن قولتىقتاپ، اياڭداپ، پەررونعا شىققان. «تاكسي ۇستاڭىز» دەگەن اندىزداعان الاشاپقىن جۇرگىزۋشىگە بۇرىلماي ءوتىپ ىڭىرشاعى اينالعان اباجاداي 23 اۆتوبۋسقا ءمىندى. قارىنى اشىپ، ءىشى شۇرقىراپ تۇرسا-داعى كورمە وتەتىن پرەزيدەنتتىك مادەنيەت ورتالىعىنا جەتىپ جىعىلايىن دەدى. ورتالىقتىڭ قىزمەتكەرلەرى كەلە قويماپتى. ەدەن جۋۋشى، كۇزەتشى كەلىنشەكپەن تىلدەسىپ ۋاقىت وزدىردى.
كورمەنىڭ اشىلۋىنا قالانىڭ زيالى قاۋىمى، جۋرناليست اعايىن، وزگە سۋرەتشى، كەسكىندەمەشى، قولونەرشى، ءمۇسىنشى دەگەندەر ىعىسىپ كەلەتىن شىعار؛ بەسىنشى قاباتقا ىلىنگەن قىرىق-ەلۋ سۋرەتىن تاماشالاپ «اھ» ۇراتىن بولار دەپ دامەلەنگەن. ورتالىق قىزمەتكەرلەرى تام-تۇمداپ، جۋرناليست اعايىن بىرەن-ساران، وزگە سۋرەتشى اۋلەتىنەن بەس-التى كىسى توبە كورسەتتى.
كورمەنى اشۋعا مادەنيەت كوميتەتىنىڭ ورىنباسارى كەلدى. لەنتانى قيۋعا قايشى تابىلماي ءبىراز اۋرەلەندى. جاسبايدىڭ كوزىنە باسىنا تارتسا — اياعى اشىلىپ، اياعىن جاپسا — باسى جالاڭاشتانىپ جاتاتىن كەدەيدىڭ كورپەسى ەلەستەدى؛ قاي جاعىنا بۇرىلىپ قاراسا دا تاقۇل-تۇقىل... كىشىمتايلى... جۇدەۋشىلىك... جەتىسپەۋشىلىك اندىزداپ كوزگە ۇرادى. زال تورىنە قويىلعان كوك تۇرىكتەرى سونادايدان كوركەم كوگىستەنىپ نۇسقالانادى. بىرەر ءجۋرناليستىڭ ساۋالىنا جاۋاپ بەرىپ، ءۇش-تورت كورەرمەنمەن سۋرەتكە ءتۇسىپ، اياڭداپ، ىعىسىپ، مادەنيەت كوميتەتىنىڭ ورىنباسارىنا تاقاعان. ورىنباسار مۇنىڭ ءسوزىن جانارىنان ءتۇسىندى.
— داعدارىس كەزى عوي، — دەدى.
— اۋ، ەڭ بولماسا انا اياعىنان توزىپ جەتكەن ۇلكەن كىسىلەردىڭ تاماعىن جىبىتەتىن سۋسىن، شاي بولمادى ما سىپايگەرشىلىك ءۇشىن!
— داعدارىس وكپەنى قىسىپ تۇر عوي، — دەيدى كوميتەت ورىنباسارى. — ءوزىڭىز قالتاڭىزدان شىعارىپ بىردەمە ەتپەسەڭىز.
وسىمەن اجىك-كۇجىك اڭگىمە ءتامام. كورەرمەن جاسبايدىڭ اشىق، قانىق، جارىق پەن كەڭىستىكتى قۇپ ۇيلەستىرگەن، قۇيىپ كەلتىرگەن سۋرەتتەرىن تاماشالاپ اسىقپاي ءجۇرىپ الدى. سۋرەت — سۋرەتشىنىڭ بوياۋىن، قولتاڭباسىن ءسىڭىرىپ قويمايدى. كەنەپكە ونەرپازدىڭ جۇرەك ءلۇپىلى، كوز مايى، سەزىم سىرى، تۇيسىك تەبىرەنىسى... تۇگەل جۇتىلىپتى. سيقىرلى اۋرا سەزىلەدى. كوپ قادالىپ قاراعان كىسىنىڭ باسى اينالىپ، كوزى قاراۋىتادى. كوپ سۋرەتتەن ونەرپازدىڭ جازىمىش جازۋى... ىستىق لەپەسى... كوز سيقىرى اتويلاپ كوزگە ۇرادى. تۇسىنگەن كىسى — قاي-قاي مايلى جيۆوپيس — كەسكىندەمەدەن ايرىقشا سيقىر تابادى. اربالادى. تابۋعا تۇسىلادى.
مىنا ءمىز باقپاي سىرەسكەن، نايزاسى كوك تىرەگەن كوك تۇرىكتەر، ەكى بۇكتەلىپ ازىناتىپ قوبىز شالعان قورقىت اتا... ميداي دالا... شيكىل ۋىز سەكىلدى ەزىلىپ تامعان كۇن شۋاعى... سارى ساعىمعا ۇيىپ تۇسكەن قيالشىل بالانىڭ كوز جانارى... كوكجيەككە تاسپىشە تىزىلگەن كەرۋەن.. ءومىر جورىعى... ءومىر ءنارى... دۇنيە تىرشىلىگى، ءبارى-بارى جينالىپ كەلىپ كەڭ ايشىقتى قۇدىرەتتى الەم جاساعان كەزدە — ماناعى جەتپەيدى... داعدارىس.... كەدەيشىلىك... كىشىمتايلى... ارتىلمايدى... دەپ تومەنشىكتەگەن جاسباي سۋرەتشى ونەرىنىڭ كۇشىنەن، كورۋشىنىڭ قيالى،كول-كوسىر ريزالىق پەيىلدەن — الىپقا اينالدى!
توبەسى بيىكتەدى. قاراداي يىقتانىپ كەتتى. قۇدىرەتى كۇشتى ۇلى مارتەبەلى ونەر سۋرەتشىنى كادىمگىدەي شالقىتىپ، قىران قاناتىنا ىلەسكەندەي اسپانداتىپ اكەتتى. ونەر نىعمەتىنىڭ قاسيەتى مەن كەپيەتى كەۋدەسىنە قوندى.
سۋرەتشى ءتۇس قايتا جۇرت اياعى باسىلىپ، كورەرمەن قاۋىم تارقاعاندا بارىپ جىنى تارقاعان باقسىعا ۇقساپ، كادۋىلگى قاراپايىم، قاتارداعى پەندەگە اينالدى. پەندەشىلىك كۇيكى تىرلىككە قايىرا ورالدى.
كەش بولسا كەلىپ قالدى. بەيتانىس قالا. ءوز شارۋاسىمەن سابىلعان جۇرت. تىرسەگى تىرسەگىنە توعىسىپ، كوزى كىرتيىپ، قاتتى شارشاعانىن جاڭا سەزدى. جاتاتىن جەر، قارىننىڭ قامىن ويلاماپتى. دەرەۋ تومەنگى قاباتقا ءتۇسىپ، سىرت كيىمىن، قول جۇگىن قالدىرعان كوزتانىس جازۋشىنىڭ جۇمىس بولمەسىنە باس سۇقتى.
جازۋشى كورمەنىڭ اشىلۋى كادىمگىدەي سالتاناتتى وتكەنىن، بۇرىن مۇنداي قىزىقشىلىققا كەلە بەرمەيتىن لاۋازىمدى كىسىلەردى كورگەنىن ايتىپ كوتەرە سويلەدى. «كورمەنىڭ اشىلۋىنا كون شوقايىم سارتىلداپ پلاسكارت ۆاگونمەن جەتتىم، قوناق ۇيگە تۇسۋگە قالتا جۇقا، جۇرەكسىنىپ وتىرمىن»، — دەپ جاسباي شىنىن ايتتى. «اتىڭا زاتىڭ ساي سۋرەتشى بولمادىڭ، ۆوكزال بەتكە اياڭداپ سۇراۋ سالساڭ، ارزان باعاعا بولمە بەرەتىن پاتەرشىلەر تابىلادى»، — دەپ اقىل بەردى. باياعىدا كوتەش اقىن «توقسان كورەيىن دەگەن جاسىم با ەدى، بىلامىق ىشەيىن دەگەن اسىم با ەدى» دەپ قاپالانىپتى. قىلقالام قۋاتىمەن قۋشيعان تار دۇنيەنى عاجايىپتار مەكەنىنە اينالدىرا الاتىن سيقىر سۇلۋلىق يەسى ورتالىقتان قاتىنايتىن ءنان اۆتوبۋسقا وتىرىپ ۆوكزال جاققا جونەلدى. مۇندا قۇمىرسقانىڭ يلەۋىنە كەلەدى. جاسبايدىڭ ءجۇرىس-تۇرىسىنىڭ ءوزى اڭعارتىپ تۇر ما، كىرەبەرىستە سۇڭعاق بويلى ادەمىشە كەلىنشەك: «پاتەر كەرەك ەمەس پە»، — دەپ بەتتەسە كەتتى. بۇل كوكەڭ باسىن يزەدى. سىركىرەپ جاۋىن جاۋا باستادى.
قايىرا اۆتوبۋسقا وتىرىپ، ەكى ايالدامادان سوڭ تىركەسىپ-ۇشقاسىپ ءتۇسىپ قالدى. ءبىر كوشە ءجۇرىپ سەليكات قىشى كورىنىپ تۇرعان اباجاداي ءتورت قابات كونە ۇيگە كەلىپ تىرەلدى.
ءتورتىنشى قاباتقا كوتەرىلدى. كەلىنشەك قالتاسىنان كىلتتى الىپ، سالدىرلاتىپ ءبىراز بۇراپ ەسىكتى اشتى. اياداي كىرە بەرىس، سىرت كيىمىن، اياق كيىمىن شەشىپ ىشكە وزدى. وڭ قاپتالدا اسحانا، ماڭداي الدىنا ۇلكەن ءبىر بولمە، بالكونعا شىعاتىن ەسىككە پەردە تۇتىپ قويىپتى. جاسباي ىرگەگە قويعان كونە ديۆانعا تىزە تۇگىپ جاتىپ:
— جالعىز بولمەنى جالعا بەرسەڭىز، ءوزىڭىز قايدا جاتاسىز، — دەدى تاڭدانىسىن جاسىرا الماي.
— اس ۇيگە قيسايا سالامىن. زاتتارىڭىزدى مىندا قويىڭىز. قىسىلماڭىز. دەمالىسىڭىزعا بوگەت بولمايمىن. پوەزدان قالىپ قويعان جولاۋشى بولار دەپ ويلاعام.
ءىشى-باۋىرىنا كىرە سويلەگەن كەلىنشەكتىڭ اشىقتىعىنا ءىشى جىلىدى. كوستيۋمىن، گالستۋگىن شەشىپ ورىندىق ارقالىعىنا ءىلدى.
— سۋرەتشىمىن. كورمە وتكىزۋگە كەلگەنمىن، — دەدى جاسباي قالتاسىنان اقشا سۋىرىپ جاتىپ. — مىناعان كەشكى شايعا بىردەمە الارسىز.
— شايلىق ءدام-تۇز تابىلادى. جايعاسا بەرىڭىز. سوڭىنان ءبىر-اق ەسەپتەسەرمىز، — دەدى كەلىنشەك.
جاڭا بايقادى. جاس كەلىنشەكتىڭ كوزىنىڭ استى كوگىس، ءجۇزى سىنىق. اشىپ-جۇمعان جانارىندا ايرىقشا كورىك قوسقان ۇزىن كىرپىگى ەكەن. بەيتانىس جولاۋشىنى ءبىر كورگەننەن-اق سەسكەنبەي، ءىش جيماي، ءوزى تۇراتىن ءبىر بولمەلى پاتەرىنە ەرتىپ كەلگەنى — يا كوزسىز باتىلدىق، يا جەرگە قاراتقان جوقشىلىق قانا. ەكىنىڭ ءبىرى. بۇزىق ويلى كىسى بولسا — اسىن ءىشىپ، تەكەمەتىن ءتىلىپ دەگەندەي، ارام نيەتىن ىسكە اسىرىپ تايىپ تۇرار ەدى. كىسىگە سەنۋگە بولمايتىن زامان. اقپارات بەتىن اشىپ قالساڭ-اق توناپ كەتىپتى... زورلىق جاساپتى... قول جۇمساپتى... ىزىم-عايىپ جوعالىپتى دەگەن ۇرەيدى الار حابار-وشار انداعايلاپ كوزگە ۇرادى. كىسىنىڭ زارە-قۇتىن قاشىرادى.
كەلىنشەك ءجۇرىسى بىلىنبەي جىلدامداتىپ شاي جاساپ ۇلگەردى. قاباعىنىڭ كولەڭكەسى ىدىراپ، كۇلە سويلەپ شايعا شاقىردى.
— سۋرەتشى ەكەنىڭىزدى اسىنىپ العان مولبەرتىڭىزدەن بايقادىم، — دەدى كەلىنشەك ۇزىن كىرپىگىن تومەن سالىپ، — ەسىمىم ايمەنكەش، قۇربىلارىم ەركەلەتىپ ايمەكەش دەي سالادى.
جاسباي ءوزىنىڭ ەسىمىن اتادى.
— تانىس ەسىم، — دەدى ايمەنكەش ءسۇت قاتقان كۇرەڭ شايدى ۇسىنىپ جاتىپ. — كەيىنگى كەزدە تەلەديدار، گازەت بەتىندە ءجيى كورىنەتىن، جاراتقان يەنىڭ نازارى تۇسكەن دارىندىلاردىڭ ءبىرىسىز.
جاسباي كەلىنشەكتىڭ اۋزىنان جىلى لەپەستى ەسىتىپ كادىمگىدەي يىعى كوتەرىلىپ قالدى. تاڭىرىنە ىشتەي ءتاۋبا ايتتى كۇبىرلەپ. كەدەي بولسام كەدەي شىعارمىن، كەي كۇنى كۇندەلىكتى اس-اۋقاتقا، كەيدە بوياۋعا اقشا تاپپاي الاسۇرامىن... بيلىكتەگى مارتەبەلى لاۋازىم يەلەرى كوبىنە كورسە دە كورمەگەن بوپ تۇسىمان وتە شىعادى، ۇسىنعان قولىن سالقىن الادى. ءباز بىردە مۇقتاجدىق جەلكەلەپ جاعدايىمدى ايتىپ شىعايىن دەپ الدىنا بارسا — ۋاقىتىم جوق، جينالىسقا اسىعىسپىن دەپ، مىڭ ءتۇرلى سىلتاۋ ايتىپ قابىلداماي قويادى. شارشاعان، ارىعان كولىككە «ءايت-شۇۋ» دەپ تىزگىنىن قاققان دەمەۋ دەگەندەي، سالعانىڭىز تاماشا!.. ءالى-اق باس بايگى سىزدىكى دەسە — جەتىپ جاتىر ەمەس پە. قور قىلعاندا — ءپىلدىڭ قۇيرىعىن ۇستاعانداي — مەنمەن، تاكاپپار، ءوزىمشىل، وركوكىرەك شەنەۋنىك شاشاسىنا شاڭ جۇقتىرماي تۇسىنان وتە شىعادى. قالاماقىدان قىسادى. تاقۇل-تۇقىل تۇرمىستان وندىرشەگى سورايىپ، ولمەلىنىڭ ءومىرىن ءسۇرىپ، سۇركىل بەينەتتەن ميى اشىپ جۇرە تۇرسىن دەپ ويلايدى ولار.
مىناۋ نە ەندى! قالتاسىنداعى ازعانا تەڭگەنى ءجۇز ساناپ، قىسىپ ۇستاپ، ارزان پاتەر جالداپ، ارزانقول شاي ۇسىنعان كىرپىگى ۇزىن، قولى قىسقا كەلىنشەكتىڭ بارلى-جوقتى سۋىشكىلىگىنە كوزىن ساتىپ وتىرعانى. مىڭعا جۋىق كەسكىندەمە سالدى. مىڭ سالسا ءبىر باسپايتىن جاۋىر ات سەكىلدى كەدەيشىلىكتەن قۇتىلمادى. وي، ءپالى-اي! وسى دا ءومىر بولىپ پا؟ ەڭ قۇرىعاندا جۇگىرىپ بارىپ بۇرىشتاعى دۇكەننەن ءبىر جارتىلىق اكەلىپ، جاس كەلىنشەكپەن ءبولىپ ءىشىپ، وڭاشادا ءىشىن اشىپ سىرلاسىپ، ۇزىن كىرپىگىن اشىپ-جۇمىپ قيىلىپ وتىرعان نەمەنى — وڭاشالاسا نەتەدى! تاعى دا قالتانىڭ جۇقالىعى قولىن تۇساپ، كوڭىلىن پاسەيتىپ، تيتىعىنا جەتەدى.
ايمەنكەش شايدى ىسىتىپ، شاينەكتى جاڭالاپ دەمدەدى. ويىن وقىپ وتىرعان سەكىلدەندى.
— ءوزىم دە بولايىن دەپ بولا الماي قالعان ديزاينەر سۋرەتشىمىن. جۇرگەنوۆ اتىنداعى اكادەميانى بىتىرگەنمىن. تۇرمىس قۇرىپ، كۇيەۋىم ەكەۋمىز استانانى قۇلپىرتامىز، كوتەرەمىز دەپ وسىندا كەلدىك. جاتپاي-تۇرماي ايانباي جۇمىس ىستەدىك. جۇبايىم ساۋلەتشى ەدى، ەردەي عىپ جاساعان عاجايىپ نوباي-نۇسقاسىن، جاڭاشىل ەدى، قالا اكىمىنىڭ ورىنباسارى ءوزىنىڭ جيەنىنە جازىپ جىبەردى. جيەنى بايگەنى يەلەندى، ميلليونەر بولىپ شىعا كەلدى. كۇيەۋىم كۇيىككە شىداي الماي ءىشىپ كەتتى. ادىلەت ىزدەپ، جاعالاسىپ، اياداي مىنا پاتەردى الدى، ءىشىپ ءجۇرىپ ماشينەنىڭ استىنا ءتۇستى. جەسىردىڭ تىرشىلىگى — جەتىمنىڭ تىرشىلىگى. ديزاينەرلىك جۇمىس جاساپ تابىس تابايىن دەسەم، ليسەنزياڭ جوق دەپ ساۋلەتشىلەر ەسىگىنەن قاراتپايدى. ۇيگە الىپ بىرەر جۇمىس جاساپ بەرسەم، قولى جەتىپ، ءسوزى وتەتىندەر قوسالقى اۆتور ەت، سۇيرەيمىز، تۇزەيمىز، كۇيلەيمىز دەپ ەسىمدى شىعارادى. دۇنيەدەن ءتۇڭىلىپ ءبىتتىم. ءبۇيتىپ قور بولعانشا ءۇيدى ساتىپ توركىنىمە تايىپ تۇرسام با دەپ ەكى وقتى بولامىن.
ءاپپاق تاباقتاي اي تەرەزەدەن سىعالادى. جاسباي تۇرەگەلىپ بارىپ جارىقتى ءوشىردى. كەلىنشەك ءجۇزىن كوتەردى.
— نەگە ويتەسىز؟-دەدى.
— بالا جاستان اي ساۋلەسىن جاقسى كورەمىن، — دەدى سۋرەتشى، — تۋىپ-وسكەن جەرىمدە اۋا اسا قۇرعاق بولعاسىن با، ايى، جۇلدىزى ۇلكەن بولاتىن. جاز ايىندا توقال تامنىڭ توبەسىنە توسەك سالىپ شالقامىزدان جاتامىز، ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىنا دەيىن ەرتەگى، اڭگىمە ايتىسامىز. جۇلدىز، اي سوزعان قولىڭ جەتەتىندەي بولىپ توبەڭە سونشاما جاقىنداپ تونەدى. سول اسەردەن جاس كۇنىمنەن اي ساۋلەسىنىڭ استىندا ءجۇرىپ سەيىل قۇرعاندى، اي ساۋلەسىنە شومىلىپ ۇيىقتاعاندى ۇناتامىن.
— قىزىق ەكەن، — دەپ ايمەنكەش سىڭق ەتىپ كۇلدى. — ءوستىپ ءجۇرىپ ايكەزبە بولىپ كەتەمىن دەپ قورىقپايسىز با؟
— قورىقپايمىن، — دەدى سۋرەتشى.
كەلىنشەكتىڭ ازىلىنە شىنداپ جاۋاپ بەردى.
جاسبايدىڭ ءبىر مىنەزى — ءازىل، قالجىڭعا جوق. اۋىزدان شىققان ءازىل-وسپاق بولسىن، قيالشىلدىڭ شالقىعان، اۋەلەگەن اڭگىمەسى بولسىن — ءبارىن شىندىق دەپ قابىلدايدى، ورىسشا ايتسا: چيستايا مونەتا دەپ تۇسىنەدى. دۇنيەنى وزىندىك بوياۋ، بەلگىسىمەن كورەدى. وزگەشە وتكىر سەزىمىنەن وتكىزىپ بارىپ جان الەمىنە سىڭىرەدى. بۇل جولىم دا سۇيەگىنە سىڭگەن مىنەزىنەن تابىلدى.
قۇيىلىپ تۇسكەن ءاپپاق ايدىڭ ساۋلەسى قانداي. ۇزىن كىرپىگىن ءجيى قاعىپ، بىردە كوز جاسىن سىعىپ الىپ، بىردە ءاپپاق قالانعان ءتىسىن كورسەتە جارقىلداپ ءىش بوساتىپ، سىر بولىسكەن سۇيكىمدى كەلىنشەكتى تىڭداۋ نەتكەن عاجاپ. ەكەۋى دە كەل-قايت، كەل-قايت قوشىقتى كوڭىل كۇيىن كەشىپ، تابيعي قالىپقا ءتۇسىپ، تابيعاتقا ءبىرتابان تاقاي تۇسكەندەي سەزىندى.
كوپ كىسىلەر ۋاعىندا ءوز باقىتىن ءوزى سەزىنە بەرمەيدى. دەنساۋلىعى مىقتى سپورتشىلار تەپسە تەمىر ۇزەتىندەي بولىپ ءجۇرىپ، كۇندەردىڭ كۇنى، اۋىرىپ توسەك تارتىپ جاتىپ قالعاندا بارىپ ساۋشىلىقتىڭ ءقادىرىن بىلەدى. اقشانى قاپتاپ جاراتىپ جۇرگەن بايلار ءبىر كۇنى بانكروتقا ۇشىراپ، قارا نانعا قاراپ قالعاندا — بارلىقتىڭ باراقاتىن تۇسىنەدى. سۇلۋلار دا سولاي. جاس كەزىندە «بەتىم باردا كىم شىدار دەپ كىمى پاڭداۋ كەلەدى، كىمى تانتىق.» بەتىنە ءاجىم، سامايعا قىراۋ تۇسكەندە بارىپ الگى ارۋلار مولدىرەگەن، جان توزبەگەن ارشىن ءتوس تاكاپپارلىعى ەسىنە ءتۇسىپ بارماعىن تىستەلەپ ەڭىرەيتىنى انىق. نە نارسەنىڭ باراقاتىن، باقىتىن دەر مەزگىلىندە ۇعىناتىن دارىندى سۋرەتشىلەر عانا.
جاسباي كەلىنشەكتىڭ قولىنان ۇستادى. سۇيرىك ساۋساقتار ۇرىككەن ۇكىدەي ءدىر-دىر ەتتى.
— بولمەگە وتەيىك، ايمەنكەش. بالكونعا شىعاتىن تەرەزەنىڭ پەردەسىن ءتۇرىپ تاستا. جارىق جاقپا. وسى قالپىڭدا، اي استىندا، ۇركەكتەپ قانا... قىرىن وتىرعايسىڭ، ەسكيزىمە ءتۇسىرىپ الايىن...
كەلىنشەك ءلام دەمەستەن، سۋرەتشىنىڭ دەگەنىنە ءۇنسىز كەلىسىپ، تۇرىپ بارىپ تەرەزە پەردەسىن ىسىرىپ سالدى. جارىق جاقپادى. بالكون اينەگىن جارتىلاي اشىق قالدىردى. كەشكى اۋا بولمەگە لاقىلداي قۇيىلدى.
سۋرەتشى جالما-جان مولبەرتىن اشىپ، سياسىن، ءداۋىتىن سايلاپ، ءاپپاق ۆاتمان قاعازدى ىرگەدەگى ۇستەل ۇستىنە جايىپ سالدى. كەۋدەشەسىن، كويلەگىن شەشىپ، مايكىشەڭ قالدى. اس ۇيگە جۇگىرىپ جەتىپ، سالدىراتىپ، وزىنە، كەلىنشەككە ورىندىق الىپ كەلدى. كەلىنشەكتى بولمە تورىنە، بالكونعا شىعاتىن ءدال اينەكتىڭ الدىنا وتىرعىزدى.
— تاپجىلما! — دەدى.
قاجەتتى قالام، قارىنداشىن ۇشتاپ، اس ۇيگە ءوتىپ، بوياۋىن ەزىپ اۋرەلەنىپ ءجۇرىپ الدى. ارادىك داۋىستاپ: «ءقازىر!.. ءقازىر!..» دەيدى. الدەن ۋاقىتتا بارىپ قايتا كەلىپ ورىندىعىن ارلى-بەرلى قوزعاپ، ءبىر تۇرىپ، ءبىر وتىرىپ كەڭىستىكتى تاڭدادى.
جالپ ەتىپ تىزە بۇگەدى. ءاپپاق نۇردىڭ استىندا قاناتىن قومداپ ۇشاتىن اققۋعا ۇقساپ ۇركەكتەگەن ۇرعاشىعا ۇڭىلەدى. تاناۋىنىڭ استىنان مىڭگىرلەپ: «ءقازىر... ءقازىر!..» دەيدى.
ايمەنكەش ءبىر ىسىنىپ، ءبىر سۋىندى.
ءبىر مەزەتتە تىلگە كەلدى.
— سۋرەتتى ءاردايىم شەشىنىپ تاستاپ سالاسىز با؟
جاسباي ۇستىندەگى جەيدەسىن، جەڭسىزىن سىپىرىپ سالىپ، مايكىشەڭ قالعانىن جاڭا سەزدى. ىڭعايسىزدانىپ قالدى. «شابىت قىسقان سۋرەتشى دە ءبىر — جىندى كىسى دە ءبىر» دەپ ويلادى. جىندى بولماسا — ءبىر كورگەن كەلىنشەكتى سونشا اۋرەلەپ، اينەك الدىنا سۇيرەلەپ، ناقا ءبىرتۋار تۋعىزارداي، ارنارسەگە جۇگىرىپ، ارنارسەسىن ەزىپ، مىجىپ، اق تەر، كوك تەرگە تۇسەر مە ەدى. وزگە ەركەكتىڭ ويلايتىنى باسقا نارسە بولار ەدى. مىناۋ نە ەندى؟.. ارباڭداپ... بوس اۋانى قارمالاپ... قىلقالامدى باسىنان كوتەرە ۇستاپ.... ۇكىشە ءۇرپيىپ تىزە بۇككەن ۇرعاشىعا كوزىن قاداپ ەمىنۋى، وڭمەڭدەۋى ءوتىپ بارادى.
بەۋ، جالعان-اي! جالعان بولماساڭ — مىنا بەينەتشىل، تىرنەكشىل، ءمۇساپىر پەندەلەرىڭدى وسىنشالىق جان ازابىنا سالىپ جانتالاستىرار ما ەدىڭ.
قانشا ۋاقىت وتكەنى بەلگىسىز. ءبىر ۋاقىتتا بارىپ كەلىنشەكتىڭ تىم جىراقتان ءالسىز ءۇنى ەستىلدى.
— توڭىپ بارام.
قيالىنا قانات جالعاپ، سول قاناتپەن قۇسشا شالقىپ ۇشىپ، قاراداي شات-شالەكەيى شىعىپ ناقتى دۇنيەدەن تىم جىراقتاپ كەتكەنىن سۋرەتشى جاڭا سەزىندى. ۇرعاشىنىڭ ءۇنى بۇل دۇنيەگە قايىرىپ الىپ كەلدى.
— ءسال شىداڭىز!.. ەشتەمە جامىلماڭىز، كەرىسىنشە، ۇستىڭىزدەگى كويلەك-كونشەكتى شەشىپ تاستاڭىز...
«جاستايىمنان ولەڭ جازىپ، قيال قۋىپ، دۇنيەدە جوق ديزاينەر بولامىن دەپ مىنا ومىردە اۋەل باستان ۇشىپ-قونعان قيالي قىز!.. قيالي كەلىنشەك!.. اتالعان ەم» دەپ ويلادى ايمەنكەش قالتىراي ءتۇسىپ. «مىنا سۋرەتشى تابانى جەردەن اجىراپ، الدەقاشان اۋەلەپ، ايعا تامان ۇشىپ كەتكەن، وزىمنەن وتكەن قيالي بولدى. قيالي بولماسا — اي ساۋلەسىنىڭ استىندا، وڭاشادا قاعازعا ۇڭىلگەننەن-ۇڭىلىپ، سەكسيىپ، بۇكشيىپ وسىنشالىق وتىرار ما ەدى.»
ەندىگى كەزەكتە ەسىن جيسا — ءسۇت ساۋلەلى ءاپپاق اي اۋىپ كەتىپتى.
ەرتەسىنە كەلىنشەك ەرتە تۇرىپ شارۋاسىنا كەتىپ قالىپتى. ءتۇس الەتىندە ويانىپ، باسىن كوتەرگەن جاسباي جاستىق ۇستىنەن تىلدەي قولحات وقىدى. جامباساقى تولەمەسەڭىز دە ريزامىن. كىلتتى ەسىك جاقتاۋىنداعى ويىققا جاسىرىپ كەتىڭىز. ايمەنكەش.
جاسباي تۇرىپ، جۋىنىپ، اس ۇيگە ءوتىپ شاي قويىپ ءىشتى. كەسە-شاينەكتى ۇقىپتاپ جيناستىردى. كەشە كەشكىسىن، ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىنا دەيىن سالعان سۋرەتى جالاڭاش قابىرعاعا ءىلىنىپتى. ءوزى ءىلدى مە، الدە كەلىنشەك ءىلدى مە، ونشاسىن ەسىنە تۇسىرە المادى. وسىلاي تاقاپ كەلگەندە كوزىنە تۇك كورىنبەي كەتتى. جانارىن ۋقالاپ جىبەرىپ، ءۇش-تورت قادام شەگىنىپ، ءىلۋلى سۋرەتكە كوز سالعان ەدى: و، قۇدانىڭ قۇدىرەتى!.. ونەر نىعىمەتى!.. نازىك ايەل بىتىمىنە سۇڭعىلا سۇلۋلىق پەن اي استىندا ۇيىعان مۇڭ قۇپ ۇيلەسىپ، قوسىلا ۇندەسە قۇيىلعان ۇلى سيمفونيا سەكىلدى اسەر ەتتى. قاراعان مەزەت شالقاسىنان ءتۇستى.
ءبىرازداسىن بارىپ تالتىرەك قاعىپ، تۇرەگەلىپ، شەگىنشەكتەپ ەسىككە جەتتى. بوي-باسىن تۇزەدى. جۇرەك ءلۇپىلى قالپىنا كەلگەن سەكىلدەندى.
سۋرەتتى قابىرعادان سىپىرمادى، سو كۇيىنشە قالدىردى. مولبەرتىن يىعىنا ءىلىپ، سىرت كيىمىن كيىپ، سىرتقا سىتىلدى. ەسىكتى جاۋىپ، كىلتتەپ، كىلتتى كەلىنشەك جازىپ كەتكەن ويىققا جاسىردى. باسقىشپەن سەكەكتەپ تومەن ءتۇسىپ كوشەگە شىقتى. ءبىر نارسەسىن ۇمىتىپ كەتكەن ادام سەكىلدى. مولبەرتى ءزىل تارتىپ، يىعىن ەزىپ، ۇزىن كوشەدە ارى-بەرى ۇزاق سەندەلدى.
بارار جەرى، باسار تاۋى قالماعان كىسىدەي اينالىپ پرەزيدەنتتىك مادەنيەت ورتالىعىنا، كورمە ءوتىپ جاتقان زالعا كەلدى. ىلىنگەن سۋرەتتەرى ءباز-باياعى قالپىنشا.
كورمە سىلتەۋشىسى ءتىلىن توسەپ سويلەيتىن قىز: الگىدە امەريكا، ۇلىبريتانيا ەلشىلىگىنەن كورەرمەندەر كەلىپ كوردى. كوك تۇرىكتەر دەپ اتالاتىن قيان-كەسكى باتالدىق جۇمىسىن ۇناتىپ، ون مىڭ دوللارعا باعالاعانىن ايتىپ قۋانتتى. حالىقارالىق ساراپشىلارىن ىلەستىرىپ ەرتەڭ كەلمەكشى دەدى.
اينالىپ ورتالىق ديرەكتورىنا باس سۇققان. كورگەنى كوپ كوسەم كىسى: «بالا، باتەڭكەڭنىڭ شيقىلى كەدەيشىلىكتەن ءبىر كوشە بويىنان ەستىلۋشى ەدى، باعىڭ بار ەكەن، ۇلىبريتانيانىڭ ەلشىسى جالعىز پولوتنوڭدى ساتىپ الدى بار عوي، شالا بايىپ شىعا كەلەسىڭ. ارينە ساراپشىعا تولەيسىڭ، ورتالىقتىڭ جالعا بەرۋ اقىسىنا مۇنشا سوما، نالوگكە، ساقتاندىرۋ قورىنا سونشا سوما... قالعانى قالانى ارالاپ، ساۋىق-سايران سالۋىڭا جەتىپ قالادى»، — دەپ، پەيىلىن كەڭگە سالىپ، ارقاسىنان قاعىپ كوڭىلدەندىرىپ شىعاردى. يىعى كوتەرىلىپ كىسى قالپىنا كەلدى.
ىرگەدەگى ورتالىق كىتاپحاناسىنا ەنىپ سەزانن، ۆان گوگ، ساليحيددين ايتبايەۆ البومدارىن سارالاپ كۇن ەڭكەيگەنشە وتىردى. قارنى اشىپ، كوزى كىرتيىپ، اۆتوبۋسقا وتىرىپ كەشەگى قونىپ شىققان ۇيىنە كەلدى. ەسىك قوڭىراۋىن باستى.
ايمەنكەش ەسىك اشقاندا تاڭقالعانى — كەشەگى كوزىنىڭ استى كوگىس تارتقان، تاراۋسىز شاشى ۇيپالانعان، اشىپ-جۇمعان ۇزىن كىرپىگىنەن وزگە كىسى قىزىعارلىق ەشتەمەسى قالماعان جۇدەۋ كەلىنشەكتىڭ ورنىندا — كوزى تاناداي جارقىراعان، جۇزىنە قان ويناعان، اشاڭ ءجۇزدى، سۇڭعاق بويلى، ۇرشىقتاي ۇيىرىلگەن ارۋ تۇردى. «ونەردىڭ قۇدىرەتى دەگەن وسى! ۇلكەن ونەر جۇتاڭ ءومىردى ءجۇز سەكسەن گرادۋسقا وزگەرتەدى. ادامدى قايتا تۋعانداي ەتەدى. ءساتى تۇسسە — ارۋ كەلىنشەك ءالى-اق اتقان تاڭداي اجارىن اشىپ شات-شادىمان قۋانىشقا كەنەلەدى. ءتىل-اۋىزىم تاسقا» دەدى ۇيگە كىرىپ كەلە جاتقان سۋرەتشى جاسباي.
تابالدىرىقتى اتتاعان بويدا قارسى الدىنان قۇلپىرىپ شىعا كەلگەن كەلىنشەكتى باسسالىپ ءسۇيىپ-سۇيىپ الدى. دەنەسى سونشالىق جۇمساق بولار ما. قانى باسىنا شاپشىپ، تامىر-تامىرىن ىستىق اعىس قۋالاپ، قۇشتارلىق جەڭىپ، دۇنيە دوڭگەلەنىپ جۇرە بەردى.
كەلىنشەك تاپقا قويعان سارى مايداي ەرىدى. يكەمىنە ىلەسە بەردى.
— كەشە اشىق اينەكتىڭ جەل وتىنە وتىرعىزىپ ابدەن توڭدىرىپ، قازىقشا قاقايتىپ قانىمدى سۋىتىپ ەدىڭىز... — دەپ ناز ايتا كۇلەدى.
— بۇگىن ءمۇسىنشى قولىنا تۇسكەن سازبالشىقشا يلەپ كوز تارتار كوركەم تۋىندى جاساپ كورەمىن!
سازبالشىق قايدا؟.. ءمۇسىنشى قايدا؟..
وسى مەزەت كوكەيىنە نەگە؟ دەگەن ساۋال ساپ ەتە قالدى. ونەرگە بولا جاراتىلعان نازىك جاندى ۇلىلاپ ۇستاۋدىڭ ورنىنا — دورەكى سويلەپ، دوكىر قيمىلعا باسىپ بەي-بەرەكەت ۋماجداپ، دەنەسىنە ۋاقىتتىڭ ءۋ-زارىن دارىتىپ، لاستاۋى قالىپ پا. ولەرمەندىك، دوكىرلىك ونەردىڭ قاس جاۋى. كورىكتىنى كوركەيتىپ ۇستاسا عانا كەمەلدەنەدى.
نەگە لاپ ەتكەن ناپسىلىك قىزىققا بولا ۇكىنىڭ قاۋىرسىنىنداي ۇلپىلدەگەن نازىكتى تابانعا تاپتايدى.
نەگە ويداعى ۇشقىن مەن بويداعى قۋاتتى سۋالتىپ قۇرتقانشا قادالىپ وتىرىپ قىلقالام جوسىعىنا باعىشتامايدى. ماپەلەپ كۇتىپ، ىلگەرگى ۇمىتكە جەتەلەپ، كەلىنشەكتىڭ جان الەمىن نەگە نۇرلاندىرمايدى. كۇنى ەرتەڭ سۋرەت ساتىپ الۋشىدان تۇسكەن اقشاعا بايىپ شىعا كەلەمىز دەپ قالاي قۋاندىرمايدى. نەگە سۇيكىمدىنىڭ كوز جاسىنا الاقان توسپايدى! نەگە؟ نەگە؟ نەگە؟
سۋرەتشى سول نەگەلەردىڭ قۇلاعىن باسىپ، وزىنەن-وزى قاشقان كىسىدەي تۇرەگەلىپ كەتتى. كەلىنشەك ەكەۋىنىڭ ارالارىندا ءلاززات ويىنى تۇتانبادى. الگى كوپ نەگەلەر شايتانشا ازعىرىپ ءناپسىنى تۇسادى. قاۋقارى قۇمعا ءسىڭىپ جوعالدى. اياداي بولمەنى ارلى-بەرلى ۇزاق كەزدى.
اسپان استىن الاعارجاق بۇلت كەرنەپ كەشەگى ءاپپاق اي كورىنبەدى.
كەلىنشەك تۇرا ساپ جارىقتى جاعىپ جىبەردى. شاشىلعان كيىمىن تەرىپ جىلدام كيىنە باستادى. جاسبايدىڭ جۇزىنە تىكتەپ قارامادى. اسىقپادى. كويلەگىنىڭ تۇيمەسىن بىر-بىرلەپ سالىپ، سەكسيىپ، سەلتيىپ جايلاپ باسىپ اس ۇيگە ءوتتى. ىدىس-اياقتى سالدىراتتى. بەتىن جۋدى بىلەم، كراننان سارىلداتىپ سۋ اعىزىپ كىدىردى.
سالدەن سوڭ بەرگى بولمەگە ءوتتى. جەل وتىندە تۇرعان ءسامبى تال ەلەستەدى. ءجۇزىن تومەن سالعان كۇيى كۇبىر ەتتى.
— كەشىرەرسىز... ۇيدە تىسكە باسار دانەمە قالماپتى... ءسىزدىڭ قالتاڭىز جۇقا... بۇگىن ءتۇن سىزگە ناتۋرششيسا بولۋعا جارامايمىن. جانىڭدى قۋىرداقشا قۋىرعان قۋ ومىردەن جالىقتىم ابدەن... وسىمەن قوشتاسالىق... — دەدى جەل وتىندە مايىسقان قامىس ىزىڭى سەكىلدى ءسوزى بىردە ەستىلمەي، بىردە ەستىلىپ!
جاسباي وقيعانىڭ تاپ بۇلاي ءجۇز سەكسەن گرادۋسقا تەرىس بۇرىلىپ، كوڭىلدەگى كورىكتى ويىنىڭ تاس-تالقانى شىعارىن ەش بولجاماپتى. ساسىپ قالدى. ساسقانىنان اۋزىنا جارىتىمدى ءسوز تۇسپەي، جوق-باردى تەرىپ تاناۋىنىڭ استىنان بىردەمە دەگەن بولدى. سوستيىپ تۇرعان كەلىنشەكتىڭ جانىنا جەتىپ بارىپ قۇشاعىنا يكەمدەپ، يىلتپەككە ارەكەت جاسادى. ىشكى سەرپىنى شيرىعىپ تاستاي قاتايىپ العان كەلىنشەك جىبىمەدى. قازىقشا قاقايىپ تۇرا بەردى، سابان تىققان تۇلىپ سەكىلدى.
— كەشىرەرسىز! — دەدى كەلىنشەك سىرت كيىمىن كيىنىپ جاتىپ.
جاسباي انىق ساستى. ساسقان ادامنىڭ ءسوزى ءقايبىر وڭعان.
— ءتۇن ىشىندە قايدا بارام. كۇنى ەرتەڭ سۋرەتىمدى الاتىن كليەنت تابام. اقشاعا گۇرپ ەتە تۇسەمىز. دۇكەنگە جۇگىرىپ بارىپ جارتىلىق اكەلە قويايىن، ايمەكەش!
سۋرەتشى اۋزىنان شىققان ءسوزىنىڭ ءسوز سيقى جوق ەكەنىن سوڭىنان بارىپ سەزدى. كەلىنشەك قيعاش قاراپ تۇرىپ مىرس ەتىپ كۇلدى. بۇلىنگەن كوڭىل جوندەلمەدى. تاسقا ءتۇسىپ بىت-شىتى شىققان قۇمىرا بۇتىندەلمەدى.
بۇدان كەيىنگى بولعان وقيعانىڭ وقىرمانعا ەش قىزىعى جوق.
ايمەنكەش جىلى كيىنىپ ۆوكزالعا جامباسپۇل تولەيتىن جاڭا پاتەرشى ىزدەۋگە شىعىپ كەتتى.
جاسباي ءتۇن ىشىندە موينىنا اسقان مولبەرتىن سالاقتاتىپ، تۇرتىنەكتەپ، باياعى كوزتانىس جازۋشىنىڭ ۇيىنە كەلدى. اس ۇيدە ۇڭىرەيىپ وتىرىپ بولعان وقيعانى جازۋشى جولداسىنا ءارپىن قالدىرماي تۇگەل بايانداپ بەردى. سۋرەتشىنىڭ كوكىرەگى قارس ايرىلعانداي بولىپ، ءۇزىلدىرىپ ايتىپ بەرگەن وقيعاسىن سابىرمەن تىڭداعان جولداسىنىڭ نە دەگەنىن ەستىسەڭ عوي.
— ونەردى دۇرىس ۇستاي بىلمەگەن كىسى قور بولادى ءوستىپ. اقىماقسىڭ!
You Might Also Like
-
تاقاۋدا تۇركىستان بازارىنا بارىپ قايتقان ءتارزان-مۇتالىپ دوسىنىڭ اڭگىمەسىن ەستىگەلى ۇستاباي مۇلدەم قيالشىل بولىپ الدى. ۇزاق-ۇزاقتان تۇبىنەن وي تەرەتىندى شىعاردى. كەيدە كوكەسىنىڭ الدەنەگە جۇمساعان دا...
