InfoHub Logo

كەشەگى بولعان ءورتتىڭ شوقتارى ءالى سونە قويماعان. وڭىردەگى كۇيگەن جەرلەر مەنمۇندالاپ كوزگە ۇرادى. تەمىر قورانىڭ جانىنان تۇنىمەن وت وشىرۋگە كۇشىن سالىپ ءۇستى-باسىنا ءتۇتىن ءيىسى ءسىڭىپ، بەتتەرى قارا قوجالاق بولعان ءبىر توپ جۇمىسكەرلەر ءوتىپ بارا جاتىپ، ولگەن جانۋارلاردىڭ كوزدەرىن قولىمەن جۇمىپ جۇرگەن تاقىرعا قاراپ ىشتەي اياسا دا، وسىعان دەيىنگى يەلەرىنىڭ ءامىرىن ورىنداپ.

— ەي، تاقىر! سەنى بايەكەڭ شاقىرىپ جاتىر! — دەپ ءارى قاراي ادىم تاستاي الماي جان-جاعىنا قاراپ، ءبىر مەزەت توقتاپ تۇرىپ، كەيىننەن "بۇل جەردى جەلكەمىزدىڭ شۇقىرى كورسىن" دەگەندەي شاپشاڭ باستى. سوزدەرىن ەستىگەن تاقىر كوڭ تۇستەس تىستەرىن كورسەتىپ جىميىپ، قوجايىنىنا اسىقتى.

ونى ادام رەتىندە قاراستىرۋ قولدان كەلمەگەندىكتەن ونىڭ ەسىمىن كىشى ارىپتەرمەن جازىلاتىن. دەنەسى الپامسا بولسا دا، يەسىن كورگەندە يتتەي بۇرالاقتاپ قالاتىن. بۇتىندا جاماۋدان ساۋ جەرى قالماعان ەسكى شالبار، دەنەسىندە دە سول، باسى الاسا جانە بيىك پيراميدانىڭ قوسىندىسى تارىزدەس، تاز توبەسىندەگى شاشى ايعا تىگىلگەن تۋ سىڭدى، كوزى شۇڭىرەيگەن بولسا دا، بەتىنىڭ جارتىسىنا بيلىك ەتكەن مۇرىننىڭ ۇشىن ىلەتىن.

بالالارى مەن ايەلىن جەر قويىنىنا تاپسىرىپ، جانى ەزىلىپ تۇرعان قوجايىن اياعىنا كەلىپ وراتىلدى. بايەكەڭ ىزاسى مەن قايعىسىنا سەبەپكەر جاندى كورگەندەي باياعى ادەتىنشە سابالاپ، تەپكىلەي جونەلدى. كوزدەگى جاس وكسىك شاقىرىپ سوزدەرى ۇزىك-ۇزىك ەستىلەدى.

— ... وتباسىممەن بىرگە .... بەرمەدىڭ؟ .... قۇتقارىپ...؟ مەن.... بە؟ .... بالاسى!

ۇيرەنگەن تانگە تەپكى سيپاعانمەن تەڭ. بايەكەڭنىڭ ارەكەتىنە ول كوڭ تۇستەس تىستەرىن كورسەتەدى. ءتۇرىن كورگەننەن اشۋى مەن قايعىسى ەسەلەي تۇسەدى.

اتىراپقا قانى شاشىراپ ءولىپ بارا جاتقان كۇن جان-جاعىنا مۇڭمەن قاراپ سوڭعى دەمىن الۋدا. ورتكە ورانعان مال يەسىنىڭ اياق استىندا تاقىر جاتىر.

— تاقىر، ەندى سەن تۇگىلى ءوزىمدى دە اسىراي المايمىن. وزگەلەر سىڭدى ورتتەن امان قالعان زاتتارىڭدى جيىپ، ءوز بەتىڭمەن ءومىر ءسۇر، مەنى تاستاپ كەت! -دەگەن سوزدەردى ماقۇل كورگەن كەدەي كەتكەندەي ەدى، ءبىراق كوپ ۇزاماي دالا قويانىن كوتەرىپ اكەلىپ، بايەكەڭنىڭ قولىنا تابىستادى. 

قوجايىننىڭ كوزىنەن قۋانىش ارالاس جاس شىعىپ، كۇلكى لەبى سەزىلدى. بايەكەڭە قاراپ ول دا كوڭ تۇستەس تىستەرىن كورسەتتى. مىرزا ونىڭ ريزالىعىنان سوڭ قولىنداعى جانى ءۇشىن قورقىنىش سەزىمىنە باعىنىپ، دىرىلگە بوي الدىرعان جانۋاردى ەركىندىككە جىبەردى. ارتىنان تاقىر قۋماقشى بولعان، ءبىراق يەسى توقتاتتى.

— توقتا! مەن ساعان ايتۋ كەرەگىمدى ايتايىن. — دەپ، اۋىر كۇرسىنىپ ءسوزىن ساباقتادى. تاقىر تۇسىنگەندەي بايەكەڭنىڭ اياقتارىنىڭ استىنا ورنالاستى. 

— قۇداي ماڭگى ءادىل، قۇداي ءبىزدى كەشىرمەيدى. اتالارىمىز العان قارعىس جازاسى ەندى مەنىڭ مويىنىمدا. تۇنگى ۋاقيعا وعان كۋا! — دەپ ءسوزىن اياقتاپ، ءبىراز ۇنسىزدىككە جول بەردى. وسى ايتىلعانداردىڭ بىرىنە تاقىر تۇسىنبەسە دە قۇران سوزىندەي كورىپ مۇقيات تىڭداپ، كوڭ تۇستەس تىستەرىن كورسەتتى — ەرتەگى ايتىپ بەرەيىن بە؟ — دەگەن يەسىنىڭ ۇسىنىسىنا ادال يت ىرجيعان قالپىن بۇزباي باسىن يزەدى.

— ولاي بولسا تىڭدا! وتكەن ءبىر زاماندا توڭباي دەگەن داۋلەتتى زۇلىم ءومىر ءسۇرىپتى. زۇلىمدىعىنىڭ سەبەبى ونىڭ باقىتسىز عۇمىرىندا. مىسالى كىمگە ۇيلەنسە سول ادامدار قاشىپ كەتەدى، وزدەرىنە قول جۇمسايدى نەمەسە دۇنيەگە تەك قىز بالا عانا اكەلەتىن. ءوزىنىڭ ساتسىزدىگى ءۇشىن وزگەلەردى كورە الماي، سول جانداردىڭ شاڭىراقتارىن قۇلاتپاعانشا تىنىش تاپايدى ەكەن. ءسويتىپ جۇرگەندە قول استىنداعى باقتاشىنىڭ ايەلىنىڭ كوزى جارىپ دۇنيەگە ۇل تۋىپ، ۇيلەرىنە نۇر كىرگەنىن بايقاپ قالادى. وعان كوزىنىڭ قىرى ءتۇسىپ، ىشىندە قىل اينالماي جاتسا-تۇرسا ويى اۋىپ ايلاعا باسادى. "ەگەر مەنىڭ ايەلىم بولۋعا كەلىسىمىڭدى بەرمەسەڭ، كيەۋىڭ مەن كۇشىگىڭدى يتتەي قاڭعىرتىپ، سۇيەكتەرىن كومۋسىز قالدىرام" — دەپ، شوشىتىپ ونىڭ رۇقساتىمەن ءوز شاڭىراعىن كوتەرەدى. بار گاپتان حابارى جوق بيشارا جارىنىڭ ارەكەتىن ساتقىندىق كورىپ، وعان دەگەن سەزىمى كەرى اينالدى. شىدامى جەتپەي بالاسىن الىپ قاشىپ كەتپەك بولادى، ءبىراق توڭباي ونى دا ءجىپسىز بايلايدى. سولايشا كۇندەر مەن ايلار وتەدى بايدىڭ كۇڭىنەن ومىرگە بايسۇلتان دەگەن ۇل كەلەدى.

وسى مەزەتتە تاقىر كوڭ تۇستەس تىستەرىن كورسەتىپ، ساۋساعىمەن قوجايىنىن نۇسقاپ، كەيىن بىردەن شوشىنىپ قولىن تارتتى.

— ءيا، ول مەن، قۇلدىڭ بالاسى سەنىڭ اكەڭ. انامىز ءبىزدى ءبىر قۇرساقتا كوتەرسە دە اكەڭدى مەنەن ارتىق كورەتىن. اعاما دەگەن قىزعانىش وسە كەلە جەك كورۋگە اۋىستى. ءسويتىپ جۇرگەندە ول ۇيلەندى، ومىرگە سەن كەلدىڭ. مەن اكەم تاعدىرىن قايتالادىم. توڭباي جاساعان تىرلىكتىڭ ءبارىن اينىتپاي جاسادىم، ءبىراق ءبىر نارسە وزگەشەلەۋ بولدى. ول سەنىڭ اناڭنىڭ مىنەزى. اعام مەن سەنى قۇتقارۋ ءۇشىن ءوز ءتانىن ەمەس، جانىن قۇرباندىققا شالدى. قايعىعا شىداي الماعان اعام كوپ ۇزاماي ىزىنەن كەتتى.

تاقىردىڭ كوزى وزگەرىپ بالالىقپەن ريزاشىلىق جوعالىپ، ورىنىنا "كەك" اتتى قان قۇيىلىپ جاتقانداي.  ول يەسىنىڭ اياعى استىنان كوتەرىلىپ قاسىنا وتىردى. بايەكەڭ نازار اۋدارعان دا جوق

— ۇيلەنىپ جان سانى ءوستى، ءقازىر ءوشتى — دەپ كۇبىرلەپ جاڭا ءقابىردىڭ توپىراعىن ۋىسىنا تولتىرىپ، كەيىن جەرگە توگىپ — ءبىزدىڭ تاعدىرلار قايتا كەلمەسى ءۇشىن جالعىز قالعان جەتىمەكتى ولتىرمەك بولدىم. ءبىراق نە ىستەسەم دە پەرىشتە ماڭدايىنان سيپاعان جان ەكەنسىڭ! اش يتتەرگە تالاتتىم، اش-جالاڭاش دالاعا قۋدىم، قاسقىر شاپسا جارىپ كەتەر دەگەن ويمەن قويلاردىڭ اراسىندا قالدىردىم، سوڭىندا باسىڭا تۇيە تەرىسىن جاۋىپ اقىلىڭدى شايدىم، جالاڭاش ايازدا قالدىردىم، ءبىراق بار ارەكەت زايا كەتتى، ولمەيتۇعىن باتىر ۇرپاعى كورىنەسىڭ. سەنەن قۇتىلۋ قولىمنان كەلمەگەن سوڭ، سەنى تالاعان يتتەرشە تاربيە بەردىم.

تاقىر تاعى جىميدى ءبىراق كوڭ تۇستەس تىستەرىن كورسەتكەن جوق.

— ءبىر كۇندە بارىنەن ايرىلدىم. بايلىقسىز دا ءومىر سۇرۋگە بولادى عوي، ءبىراق وتباسىمنىڭ قايعىسى مەنى ولتىرەدى — دەپ، جانارى جاسقا تولىپ — قارعىس اتقان ۇرپاقتىڭ تاعدىرى تالكەك! تۇسىنەسىڭ بە؟ — دەپ اياق استىنا قارادى، ءبىراق تاقىر ول جەردە جوق. قاسىندا وتىرعانىن كورگەندە اينالىپ تۇسە جازدادى. كوزدەرىنە قاراپ بۇرىڭعى ءيتتى تاني الماي ءبىراز وتىردى دا، مويىنىنا جارماسىپ الىسا باستادى

— نەگە مەنى وتباسىممەن بىرگە ولۋگە بەرمەدىڭ؟ نەگە مەنى عانا قۇتقارىپ قالدىڭ؟ مەن ساعان قۇتقار دەدىم بە؟ شاقىردىم با؟ — دەپ ۇستىنە شىعىپ سوققىلاپ جاتىر، ال ءيتتىڭ تاربيەسىن العان تاقىردىڭ ادالدىعىنا بەرىكتىگى يەسىنە قارسى قول كوتەرتكىزبەي، جاي عانا قورعانۋعا جارادى. بايەكەڭ شارشاپ ورىنىنا تۇرىپ، قارسىلاسىنىڭ شابۋىلىن كۇتتى، ءبىراق بولجامى بولا قويعان جوق.

— ءومىر مەنەن تەرىس اينالعاندا سەن نەگە قالدىڭ؟ بار سەن دە كەت! — دەسە دە، تاقىر ءۇنسىز — كەت دەگەندە يت تە كەتەدى — دەپ اشۋمەن جۇزىنە نازار اۋدارعاندا ادال ق ۇلى "سەنىڭ قايعىڭدى كورۋ قۋانىشىنان ايىرما" دەگەندەي كوڭ تۇستەس تىستەرىن كورسەتىپ جىميدى.

---