InfoHub Logo

اسكەر قاتارىنان قايتىپ ورالعانىما كوپ وتپەي-اق جازعان ولەڭدەرىم «قىزىل تۋ» گازەتىنە تام -تۇمداپ جاريالانا باستادى. ءتىپتى گازەتتىڭ مادەنيەت ءبولىمىن باسقاراتىن مۇحامەتجان داۋرەنبەكوۆ اعانىڭ ءجون سىلتەۋىمەن وبلىستىق راديوداعى اعالارمەن دە تانىسىپ، بىرەن-ساران ولەڭدەرىم ەفيردە بەرىلگەن. مەنىڭ قالامعا دەگەن تالپىنىسىمدى بايقاعان بولسا كەرەك، بولىمشە مەڭگەرۋشىسى سوقىربەك جۇمانبايەۆ اعا:

– سەن امانگەلدى قاڭتاربايەۆتى بىلەسىڭ بە؟ – دەپ سۇرادى.

– جوق، – دەدىم مەن.

– مۇنىڭ قالاي؟ – دەدى سوقىربەك اعا، – ونى وزگەنى بىلاي قويىپ، اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءۇشىنشى حاتشىسى تولەۋتاي جولداس مالدى اۋىلداردى بىرگە ارالاعاندا داستارحان باسىندا اۋدانداعى ءىرى اقىن دەپ ماقتاپ وتىردى. حاتشىنىڭ سوزىنە قاراعاندا، كەلەشەگىنەن كوپ ءۇمىت كۇتۋگە بولاتىن تالاپتى جاس بولسا كەرەك. مەن امانگەلدى تۋرالى مۇنان كەيىنگى جەردە اۋىل ادامدارىنان ءجيى ەستيتىن بولدىم. ءتىپتى نەمەرە اعام بالتاش باقتىبايەۆ: «بارىمىزدە قالام تارتىپ ءجۇرمىز عوي، بىزدىكى نە ءتايىرى. اقىن دەپ، جۋرناليست دەپ امانگەلدىنى ايت»، – دەپ جەلپىنە سويلەر ەدى. مەن امانگەلدىمەن وسىلاي سىرتتاي تانىستىم.

ولەڭدەرىم وبلىستىق گازەتتە، راديودا بۇرىنعىدان گورى ءجيى جاريالاناتىن بولدى. جاڭا جازعان، سياسى كەپپەگەن ولەڭدەرىمنىڭ ءبىرازىن اۋداندىق «جەڭىس» گازەتىنىڭ رەداكسياسىنا جولدادىم. ول كەزدە قىرىقتىقتا جۇمىس ىستەيتىنمىن. تۇستەن كەيىن جۇمىسقا كەلسەم، قىرىقتىقشىلاردىڭ ءبىرازىنىڭ قولىندا – «جەڭىس» گازەتى.

– مىنە، ءوزى دە كەلدى. سۇلەيمەنگە قايدان كەلگەن اقىندىق دەپ ءوزىمدى قاراداي دال بولۋشى ەدىم. تىلەۋىڭ بەرگىر امانگەلدى ءتىلىپ تاستاپتى.

– ءوي، ونان دا سويىپ سالىپتى دەسەڭشى، – دەسىپ شۋىلداسىپ قويا بەردى. سول ءسات شوكەلاي اعانىڭ (باستىعىمىز): « قانە توقتاتىڭدار. كىمنىڭ ناعىز اقىن ەكەنىن ۋاقىت كورسەتەدى»، – دەپ تۇتانعالى تۇرعان ءورتتىڭ الدىن العان ەدى. جۇمىستان سوڭ گازەتىن تاۋىپ الىپ وقىسام، امانگەلدى مەنىڭ ولەڭدەرىمدى ىسكە العىسىز عىپ-اق سىناعان ەكەن. قىسقاشا، ول كىسىنىڭ پىكىرى– ولەڭ جازۋ ەرمەك ەمەس، سۇلەيمەننىڭ وسىنى ءتۇسىنۋى كەرەك.

     ءبىلىمى جەتىسپەيدى، جالپى، ولەڭ جازۋ قولىنان كەلمەيدىگە سايادى.  نەگە ەكەنى بەلگىسىز، تالقانداپ تالداۋ، جىلىكتەي جىكتەۋ جوق ەدى. بۇل مەنىڭ العاشقى ەستىگەن سىنىم ەدى. ونىڭ مەرزىمدى باسپا ءسوز بەتىندە جارىق كورىپ، جالپاق جۇرتقا جاريا بولۋى جانە ونى اۋدانداعى ءىرى اقىن امانگەلدى قاڭتاربايەۆتىڭ جازۋى كوڭىلىمە از-ماز قاياۋ تۇسىرگەنمەن، قالامىم قولىمدا ەدى. ءتىپتى ولەڭدى بۇرىنعىدان دا وندىرتە جازا باستادىم.

    كوپ ۇزاماي بايانعا جول ءتۇستى. كوشەدە ەرسىلى-قارسىلى اعىلعان جۇرت. جول جيەگىندە سويلەسىپ تۇرعان ەكى جىگىتكە كوزىم ءتۇستى. قاپتالداسا بەرگەندە سولاردىڭ ءبىرى اتىمدى اتاپ، ماعان قاراي بەتتەدى. بۇرىن كورمەگەن كىسىم. سالەمدەستىك.

– سەنىڭ سۇلەيمەن ەكەنىڭدى جاڭاعى جىگىتتەن ەستىپ ءبىلدىم. مەن– امانگەلدى قاڭتاربايەۆپىن، – دەپ قولىن ۇسىندى. – مەن سەنەن كەشىرىم سۇرايىن دەپ. ويدا- جوقتا امانگەلدىمەن ۇشىراسىپ قالۋىم مەنى ونسىز دا ابدىراتىپ تاستاعان ەدى. ال ونىڭ مىنا ءسوزى ءتىپتى اقىلعا قونبايتىنداي كورىنگەن.

– نە ءۇشىن؟ –دەدىم مەن ساسقالاقتاپ.

–  ادىلەتسىز سىنىم ءۇشىن.

–  سوندا قالاي؟

–  مەن سەنىڭ ءوزىم سىناعان ولەڭدەرىڭدى وبلىستىق راديودان ەستىپ، راديوداعىلارعا قارسى پىكىر جازباق بولىپ، ءماتىندى قايتا قولعا الدىم. كوپ ۇزاماي قاتەلەسكەنىمدى ۇقتىم. سودان... سول ءسات مەن امانگەلدى اعا اقىن عانا ەمەس، ءىرى ازامات ەكەن-اۋ دەگەن ويعا بەرىلدىم. سول كوشەدەگى كەزدەسۋ امانگەلدى ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدى ءبىرشاما جاقىنداتا تۇسكەندەي ەدى. كوپ ۇزاماي ول الدەبىر سەبەپتەرمەن بالقاشقا اۋىستى. سول جاقتا قالالىق تەلەديداردا ىستەيدى ەكەن دەپ ەستىدىم.

بىرەر جىلدان سوڭ امانگەلدى اعا ءوزىنىڭ تۋعان اۋىلى س.تورايعىروۆ ەلدى مەكەنىنە قايتىپ ورالدى. مەكتەپتە، شارۋاشىلىقتا ەڭبەك ەتىپ ءجۇردى. ارا-تۇرا «جەڭىس» («بايانتاۋ») گازەتىنە قالام تارتاتىن. ونىڭ قالامىنان تۋعان سۋرەتتەمە، كوررەسپەندەنسيا، وچەركتەر، جازىلۋى، بايانداۋ ستيلىمەن سۋرەتكەرلىگىمەن ەرەكشەلەنەتىن. امانگەلدى اعا ەكىباستۇز قالاسىندا شىعاتىن اۋداندىق «ۆپەرەد»(«العا») گازەتىندە رەداكتوردىڭ ورىنباسارى مىندەتىن اتقاردى. 1992 جىلى قازاق تىلىندە قالالىق «وتارقا» گازەتىن شىعارا باستادى. ال وسى گازەتتى ومىرگە اكەلۋ وعان وڭايعا سوققان جوق.

باسشىلىقتا وتىرعان وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ قارسى شىعۋىنا قاراماستان، امانگەلدى ءوزىنىڭ دەگەنىنە جەتتى. ەندى گازەتكە قازاقشا جازا بىلەتىن جۋرناليست كادرلاردى تارتۋ قاجەت ەدى. امانگەلدى ونىڭ دا ورايىن كەلتىردى. بۇل كۇندە وبلىسقا، رەسپۋبليكاعا تانىمال سايا مولدايىپ، تاعى باسقالارى امانگەلدىنىڭ مەكتەبىندە شىڭدالىپ وسكەن. بۇل كەزدە باياناۋىل اۋداندىق گازەتىندە بىرنەشە جىل ادەبي قىزمەتكەر، ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، رەداكتوردىڭ ورىنباسارى بولىپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەن جەرىمنەن وبلىستىق «سارىارقا سامالى» گازەتىنە ءتىلشى بولىپ جۇمىسقا اۋىسقام.

ەكى جىلدان اسا جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن الدەبىر سەبەپتەرمەن «سارىارقا سامالى» گازەتىنەن جۇمىستان شىعىپ، كراسنوارمەيكا ورتا مەكتەبىندە قازاق ءتىلى مەنادەبيەتىنەن ساباق بەرىپ ءجۇردىم. ءبىر كۇنى امانگەلدى اعا ارنايى ىزدەپ كەلدى. ۇزاق اڭگىمەلەستىك. بايان جەرىندە وتكەن جالىندى جاستىق شاق، ءتانىس-بىلىس ادامدار اڭگىمە وزەگى ەدى. اتتاناردا امانگەلدى اعا ماعان: «سولنەچنىي قالاسىندا گازەتتىڭ مەنشىكتى ءتىلشىسى بول، ءۇي الۋعا كومەكتەسەمىن»، – دەپ ۇسىنىس جاسادى.

مەن مەكتەپكە، اسىرەسە بالالارعا، ۇجىم مۇشەلەرىنە باۋىر باسىپ قالعان ەدىم. امانگەلدى اعاعا العىسىمدى ايتتىم. كەتەر كەزدە ول: « ءبىر قولجازباڭدى بەر»، – دەپ قولقا سالدى. جاڭادا عانا جازىلىپ، سياسى كەپپەگەن «ءانشى ءجۇنىس» اتتى قولجازبامدى قولىنا ۇستاتتىم. كۇندەر ءوتىپ جاتتى. ءبىر كۇنى امانگەلدى ءبىزدى ىزدەپ كەلدى. قولىنداعى ۆالەتكاسىن اشىپ، ماعان: « مىناۋ– قالاماقىڭ»، –دەپ ءبىر ۋىس اقشا ۇستاتتى. سول امانگەلدى اعا بەرگەن از-ماز قاراجات مەنىڭ جىرتىعىمدى جاماماسا دا، كوڭىلىمە مەدەۋ بولعانى حاق. بۇل كۇندە امانگەلدى اعا ومىردە جوق، الايدا ونىڭ ءوز قاتەلىگىن ءتۇسىنىپ، كەشىرىم سۇراۋى، قيىن ساتتە قولداۋ كورسەتۋى ماعان الدەنەدەن تەكتىلىك سياقتى بولىپ كورىنەدى.

سۇلەيمەن بايازيتوۆ

---