InfoHub Logo

تەمەكى. ماڭىزى، وسىرىلەتىن ايماعى، سورتتارى

باعالى تەحنيكالىق داقىلداردىڭ ءبىرى — تەمەكى. ول نەگىزىنەن شىلىم دايىنداۋعا جانە مەديسينادا پايدالانىلادى. تەمەكىنىڭ قۇرعاق جاپىراعىنىڭ قۇرامىندا 1،09-3،76% نيكوتين، 17،1-18،9% كۇل، 4،9-17،6% كومىرسۋتەگى، 2،2-3،7% ازوت، 0،1-1،37% ەفير مايى جانە 4-7% شايىر بار. تەمەكى نەگىزىنەن الماتى وبلىسىنىڭ ەڭبەكشى قازاق اۋدانىندا وسىرىلەدى. سونىمەن قاتار «فيليپپ-موريس كازاحستان» تەمەكى كومپانياسىنىڭ قازاقستانعا كەلۋىنە بايلانىستى، تەمەكىنى ءوسىرۋ اۋداندارى كەڭەيتىلدى. اتاپ ايتساق، الماتى وبلىسىنىڭ تالعار، جامبىل اۋداندارىندا جاڭادان، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ سارىاعاش اۋدانىندا وسىرىلە باستادى. تەمەكى شيكىزاتىنىڭ ورتاشا ونىمدىلىگى — 20،4 س/گا. اتالعان ايماقتاردا 2006 جىلى تەمەكىنىڭ ديۋبەك-44-07، ديۋبەك-13، تالگارسكيي-25، تالگارسكيي-28 سورتتارى اۋدانداستىرىلدى. سىرتقى ورتاعا قويىلاتىن تالاپتار. تەمەكى -جىلۋ سۇيگىش ءبىر جىلدىڭ تەحنيكالىق داقىل. ونىڭ تۇقىمىنىڭ كوكتەپ شىعۋى ءۇشىن 27-28 °س، ال كوشەتتىڭ ءوسىپ-دامۋىنا 18-22 °س جىلۋ كەرەك. تاناپقا كوشىرىلىپ وتىرعىزىلعاننان كەيىن تەمەكى كوشەتىنىڭ ساباعى مەن جاپىراعىنىڭ وسۋىنە قولايلى تەمپەراتۋرا 24-28 °س شاماسىندا. ەگەر تەمپەراتۋرا 35 °س-تان اسىپ كەتسە، وندا وسىمدىك ءوسۋىن توقتاتادى. تەمەكىگە -1-3°س سۋىق ءقاۋىپتى. سۋدى كوپ پايدالاناتىن كەزەڭى — جاپىراقتارى تولىق شىققان مەزگىل. وسى كەزەڭدە سۋدىڭ كەم، نە ارتىق بولۋى وتە زياندى. تەمەكىنىڭ ترانسپيراسيالىق كوەففيسيەنتى — 500-600. تەمەكى قورەكتىك زاتتاردى كوپ مولشەردە قاجەت ەتەدى. ول ءبىر گەكتار جەردە 15 سەنتنەر جاپىراق قۇراۋ ءۇشىن توپىراقتان 90 كگ ازوت، 24 كگ فوسفور جانە 58 كگ كالييدى ءسىڭىرىپ الادى.

قۇرىلىمدى، تەحنيكالىق داقىل تۇرىنە جاتادى، جەڭىل توپىراقتاردا جاقسى وسەدى. رەسپۋبليكادا سۇر توپىراقتى جەرلەردە وسىرىلەدى. العى داقىل. تەمەكى — كوشەت ارقىلى وسىرىلەتىن داقىل. سوندىقتان ساپالى كوشەت ءوسىرۋ — تەمەكى شارۋاشىلىعىنداعى جاۋاپتى جۇمىستىڭ ءبىرى. قازىرگى كەزدە شارۋاشىلىقتاردا كوشەتتى جىلىجايلاردا وسىرەدى. تەمەكىنىڭ جاقسى العى داڭىلى — ءداندى داقىلدار، جوڭىشقا قۇيقاسى، ءداندى بۇرشاقتى داقىلدار. وسىعان وراي الماتى وبلىسىندا قولدانىلاتىن اۋىسپالى ەگىس نوبايى تومەندەگىدەي:
1. ءداندى داقىلدار + جوڭىشقا.
2. جوڭىشقا.
3. جوڭىشقا.
4. ءداندى ماساقتى داڭىلدار.
5. تەمەكى.
6. تەمەكى.
7. سۇرلەمدىك جۇگەرى.
8. تەمەكى.

تىڭايتۋ جانە توپىراق وڭدەۋ

توپىراعىنداعى فوسفور جەتكىلىكسىز شارۋاشىلىقتاردا كۇزدە جەر جىرتۋ الدىندا ءار گەكتارعا 3،5-4 سەنتنەر امموفوس جانە 1،5 سەنتنەر كۇكىرت قىشقىلدى كاليي تۇزىن بەرگەن ءجون. توپىراق وڭدەۋ جەردى جىرتۋ الدىنداعى سۋارۋدان جانە جەردى تەرەڭ ەتىپ جىرتۋدان تۇرادى. جەر جىرتۋ تەرەڭدىگى -22-25 سم. كوكتەمدە ىلعال جابۋ ءۇشىن تاناپتى تىرمالايدى. ارامشوپتەر شىققاننان سوڭ كوشەت وتىرعىزعانشا تاناپتى تاعى ءبىر رەت تىرمالاۋ، ال كوشەت وتىرعىزۋعا 5-7 كۇن قالعاندا قوپسىتۋ جۇرگىزىلەدى. تەحنيكالىق داقىلدى كوشەتتى تاناپقا وتىرعىزۋ. تاناپقا كوشەتتى وتىرعىزۋدىڭ قولايلى مەرزىمى — مامىر ايىنىڭ 2-3-ون-كۇندىگى. تەمەكى كوشەتىن تاناپقا وتىرعىزۋعا دەيىن ترەفلان 24 ك.ءا. (4-8،0 كگ/گا) بۇركەدى.

تالگارسكيي-28 سورتىنىڭ كوشەتىن 70×25 سم سىزباسى بويىنشا ءار گەكتارعا 50-55 مىڭ ءتۇپ وتىرعىزادى. ديۋبەك سورتىنىڭ كوشەتىن ءتورت، نە التى قاتارلى سكنب ماشيناسىمەن 70×14 سم نەمەسە سىزبا بويىنشا ءبىر گەكتارعا 80-100 مىڭ وسىمدىك وتىرعىزادى. جىلىجايدا وسىرگەندە تەمەكى تۇقىمىنىڭ سەبۋ مولشەرى ءبىر شارشى مەتر جەرگە 0،4-0،7 گرامم، ال 1 گەكتارعا وتىرعىزۋ ءۇشىن 40-60 م2 كوشەت قاجەت. ەگىستىكتى كۇتىپ-باپتاۋعا ارامشوپتەردى جويۋ، سۋارۋ جانە قاتار ارالىقتاردى قوپسىتۋ شارالارى جاتادى. قاتارارالىقتى ءبىرىنشى وڭدەۋ كرن-4،2 نەمەسە فپۋ-4،2 قوپسىتقىشتارىمەن العاشقى سۋارۋدان كەيىن، ياعني كوشەتتەردى وتىرعىزعاننان سوڭ 7-12 كۇننەن كەيىن جۇرگىزىلەدى. ەگەر تەمەكى تانابىندا سۇڭعىلا ءارامشوبى بايقالسا، وندا كوشەت وتىرعىزعاننان كەيىن 20 كۇننەن سوڭ وربان 1 پايىزدىق ۆ.ك. (0،5 كگ/گا) بۇركىلەدى. رەسپۋبليكادا تەمەكى تەك قانا سۋارمالى ەگىستىكتە وسىرىلەدى. سۋارۋ جۇيەكپەن، نەمەسە ددن-70 جاڭبىرلاتقىش اگرەگاتى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.

تەمەكى شارۋاشىلىعىنداعى ەڭ قيىن كەزەڭ — ونى جيناۋ، ويتكەنى، بارلىق جۇمسالاتىن شىعىننىڭ 60-70 پايىزى وسى وپەراسيانى ورىنداۋعا جۇمسالادى. تەمەكى جاپىراعىنىڭ ءپىسۋى ءبىر مەزگىلدە جۇرمەيدى، ەڭ الدىمەن تەمەكىنىڭ ەڭ تومەنگى جاپىراقتارى، سودان كەيىن ورتاڭعىلارى، سوڭىنان جوعارى جاپىراقتارى پىسەدى. تەمەكى جاپىراقتارىن قولمەن جينايدى. 1،5-2 اي مولشەرىندە 5-10 رەتكە دەيىن جينالادى. ءبىر جيناعاندا، ءاربىر وسىمدىكتەن 3-7 جاپىراق سىندىرىلادى. جينالعان جاپىراقتار توپتاستىرىلىپ، كەپتىرىلۋگە ارنالعان سارايعا جىبەرىلەدى. ول جەردە جاپىراقتاردى سورتتاپ، ۇزىندىعى 5-6 م جىپكە تۇيرەپ كەپتىرەدى. تەمەكى جيناۋدىڭ ەڭ اۋىر پروسەسى — جاپىراقتاردى جىپكە ءتىزىپ كەپتىرۋ. ونى نەگىزىنەن قولمەن ىستەيدى، سونىمەن قاتار تپم 69م ماشيناسىمەن جۇزەگە اسىرادى. الايدا، كەيىنگى كەزدە جاپىراقتى جىپكە تىزبەي، ارناۋلى كونتەينەرلەرگە سالىپ كەپتىرۋ قولدانىلىپ ءجۇر.

تەمەكى جاپىراعىن كەپتىرۋدى ەكى ساتىعا بولەدى: كولەڭكەدە (توملەنيە) جانە كۇننىڭ كوزىندە ۇستاۋ. كولەڭكەدە كەپتىرۋ ارنايى سارايدا جۇرگىزىلەدى. ول كەزدە اۋا تەمپەراتۋراسى 25-30°س بولادى، وسىمدىك دەم الادى جانە ىلعال جوعالتادى. جاپىراق ۇلپاسىندا اقۋىزدار اجىرايدى، كراحمال قانتقا اينالادى. جاپىراق قۇرامىنداعى نيكوتين ازايىپ، اروماتتى زاتتار كوبەيەدى. كولەڭكەدە كەپتىرگەن كەزدە جاپىراق سارعىش تارتىپ، ساپاسى جاقسارادى. كولەڭكەدە كەپتىرۋ 3-4 كۇنگە سوزىلادى. ودان كەيىن تەمەكى جاپىراعىن كۇننىڭ كوزىنە 15-20 كۇن كەپتىرەدى. كەپتىرىلگەن جاپىراقتاردى سورتتاپ، بايلاپ، دايىنداۋ پۋنكتىنە وتكىزەدى. تاۋار شيكىزاتىنىڭ ىلعالدىلىعى 19%-دان اسپاۋ كەرەك.

---