تەحنيكالىق ستۋدەنتتەرگە اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋداعى ءداستۇرلى جانە يننوۆاسيالىق تاسىلدەردىڭ ۇيلەسى
تالدىقورعان قالاسى، الماتى وبلىسى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى
3 كۋرس بىلىمگەرى قايرات قىزى نازىم
جەتىسۋ ۋنيۆەرسيتەتى كە اق
ماماندىعى: شەتەل ءتىلى: ەكى شەتەل ءتىلى
اقپاراتتىق قوعامعا ءوتۋدىڭ قارقىندى پروسەسى جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار مەن كومپيۋتەرلىك تەلەكوممۋنيكاسيالاردى كەڭىنەن ەنگىزۋمەن بايلانىستى. ول شەت تىلدەرىن وقىتۋدىڭ جاڭا فورمالارى مەن ادىستەرىن دامىتۋدى قاجەت ەتەدى. لينگۆيستيكالىق زەرتتەۋلەر – وقىتۋ ادىستەمەسى دە، جاڭا اقپاراتتىق تەحنولوگيالار، ءتىل ەرەكشەلىگى تۇرعىسىنان دا تالداناتىن ءپانارالىق تاسىلدەرگە نەگىزدەلگەن كۇردەلى دە كوپ قىرلى پروسەسس. شەتەل تىلدەرىن وقىتۋ ادىستەمەسىندە بولاشاق مامانداردى شەت تىلىندە كاسىبي قارىم-قاتىناسقا دايىنداۋ جۇيەسى جاسالۋدا. بۇل ماسەلەنى ءبىرقاتار اۆتورلار زەرتتەگەن، مىسالى ت.رۋجeنسيەۆا، ن.ۆ.يانكين، ي.ا.رaسحودوۆa، ن.گ.Aلياۆدين جانە ت.ب. زەرتتەۋدىڭ وزەكتىلىگى قولدانىستاعى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارىنا سايكەس شەت تىلدەرىن وقىتۋدىڭ جاڭا زاماناۋي تاسىلدەرىن ازىرلەۋ قاجەتتىلىگىنە بايلانىستى.
قازىرگى جاعدايدا شەت تىلدەرىن ءبىلۋ ەڭبەك نارىعىنداعى مامانعا قويىلاتىن نەگىزگى تالاپتاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. تەحنيكالىق باعىتتاعى ستۋدەنتتەرگە قويىلاتىن تالاپتار دا ۇقساس. دەگەنمەن، باسقا سالالاردان ايىرماشىلىعى، وقىتۋ ادىستەمەسى گرامماتيكالىق-اۋدارمالىق ادىسكە نەگىزدەلگەن. وعان سەبەپ – جازباشا اعىلشىن ءتىلىن مەڭگەرۋگە قويىلاتىن ءبىرقاتار بىلىكتىلىك تالاپتارى (شەتەل ادەبيەتىن وقۋ، شەتەلدەگى ارىپتەستەرمەن حات الماسۋ، ءوزىن-وزى تانىستىرۋ). ماماندار دايارلاۋعا قويىلاتىن تالاپتارمەن قاتار ستۋدەنتتەر كونتينگەنتىنىڭ ەرەكشەلىگى دە بار. كوپ جىلدىق باقىلاۋلار بويىنشا تەحنيكالىق ماماندىقتاردىڭ ستۋدەنتتەرى ءوزىن-وزى باقىلاۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىمەن ەرەكشەلەنەدى.
اعىلشىن تىلىندە سويلەسۋدى باستاماس بۇرىن ستۋدەنت ءسوز تىركەسىن تولىعىمەن قۇراستىرۋى كەرەك. جازباشا ورىنداۋ بۇل تاپسىرمانى شەشۋ ۋاقىتىنىڭ ۇلعايۋىنا اكەلەدى. ينجەنەرلىك ماماندىق ستۋدەنتتەرىنە ءتان تاعى ءبىر قاسيەت – جۇيەلى ءادىس. كەيبىر جاعدايلاردا بۇل ماتەريالدى يگەرۋگە كومەكتەسەدى، بۇل اسىرەسە گرامماتيكالىق تاقىرىپتاردى مەڭگەرۋ كەزىندە بايقالادى. دەگەنمەن، بۇل تاپسىرمانىڭ ورىندالۋ ۋاقىتىن ارتتىرۋى مۇمكىن. وسى ورايدا وقۋ ۇدەرىسىنە يننوۆاسيالىق ءبىلىم بەرۋ تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋدى قاراستىرعان ءجون. وسىلايشا، تەحنيكالىق سالا ستۋدەنتتەرىنە اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدا ءداستۇرلى پەداگوگيكالىق ادىستەردى (اتاپ ايتقاندا، گرامماتيكا-اۋدارما ءادىسى) جانە جاڭا تەحنولوگيالاردى (كەيس، جوبالار، پىكىرتالاس) ۇيلەسىمدى ۇيلەستىرۋ باستى ماڭىزعا يە. ادىستەردىڭ ءارقايسىسىنىڭ قولدانىلۋىن تولىعىراق قاراستىرار بولساق، تەحنيكالىق مامانداردى دايىنداۋدا گرامماتيكالىق-اۋدارما ءادىسىنىڭ شەشۋشى ماڭىزى بار. ينجەنەرلىك پروفيلدەگى بولاشاق ماماندارعا كەڭ قامتىلماعان تاقىرىپ بويىنشا اقپاراتتى جەتكىلىكتى تۇردە جاقسى قابىلداۋ قاجەت. تەحنيكالىق ماتىندەردە ارنايى لەكسيكا (تەرمينولوگيا) جانە بەلگىلى ءبىر گرامماتيكالىق كونسترۋكسيالار (كۇردەلى سۋبەكت، كۇردەلى وبەكت، ءپاسسيۆتى داۋىس، تۇلعاسىز سويلەمدەر) باسىم بولادى.
سويلەۋ داعدىلارى وتە جاقسى دامىعاننىڭ وزىندە تەحنيكالىق سالادا جازباشا ءتىلدى ءتۇسىنۋ قيىن. سوندىقتان اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋ گرامماتيكالىق جۇيەنى ەگجەي-تەگجەيلى جانە تياناقتى زەرتتەۋدى قامتۋى كەرەك. تەحنيكالىق ماماندىقتاردىڭ ستۋدەنتتەرى گرامماتيكانى ىنتامەن وقيدى، ولاردىڭ ويلاۋ ەرەكشەلىگى اقپاراتتى كەستەلەر مەن دياگراممالار تۇرىندە جاقسى قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
كوبىنەسە ستۋدەنتتەر ءتىل ەرەجەلەرىن ۇيرەنۋ، ەستە ساقتاۋ جانە قولدانۋدىڭ وزىندىك جۇيەسىن قۇرادى. بۇل اناليتيكالىق ءتاسىل سوزدىك قورىن زەرتتەۋگە دە بايلانىستى – وقۋشىلار انالوگيالار قۇراستىرادى، ءسوزدىڭ قۇرامىنا تالداۋ جاسايدى، سوزدىكپەن ىنتامەن جۇمىس جاسايدى. الايدا، ولار ءۇشىن اۋىزشا دا، جازباشا دا ءبىرقالىپتا سويلەۋ قيىنىراق. ادەتتە ستۋدەنتتەر لەكسەمالاردىڭ دايىن بلوكتارىنان جانە گرامماتيكالىق كونسترۋكسيالاردان سويلەم قۇراستىرۋعا تىرىسادى. ولاردىڭ سوزدەر مەن ەرەجەلەردى قولدانۋداعى دالدىگى ايتارلىقتاي جوعارى، الايدا مۇنداي تاڭداۋ تاپسىرمانى ورىنداۋ ۋاقىتىن ايتارلىقتاي ارتتىرادى. اۋىزشا سويلەۋدى جاتتىقتىرۋدىڭ تاعى ءبىر ءتاسىلى – پىكىرتالاس ءادىسى. بۇل ءادىستى ءتىل ۇيرەنۋدىڭ سوڭعى كەزەڭدەرىندە دە قولدانۋعا بولادى. مۇنداي ساباقتى مودۋلگە قورىتىندى ساباق رەتىندە قويعان ءجون. بۇل وتكەن گرامماتيكالىق جانە لەكسيكالىق ماتەريالدى بەكىتۋگە كومەكتەسەدى.
ادىستەمەنىڭ ديداكتيكالىق ماقساتتارى: ءبىرتۇتاس سويلەۋگە، ءوز كوزقاراسىن اعىلشىن تىلىندە جەتكىزە بىلۋگە، ونى دالەلدەپ، قورعاي بىلۋگە، سونىمەن قاتار توپپەن جۇمىس جاساپ، سۇراق قويا بىلۋگە ۇيرەتۋ. قورىتىندىلاي كەلە، تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتە اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدىڭ ەڭ ۇلكەن تيىمدىلىگىنە ءداستۇرلى گرامماتيكا-اۋدارما ءادىسى مەن پىكىرسايىس، جوبالىق وقىتۋ، كەيس-ستادي سياقتى جاڭا پەداگوگيكالىق تەحنولوگيالاردى بىرىكتىرۋ ارقىلى قول جەتكىزىلگەنىن اتاپ وتكەن ءجون. ءداستۇرلى ءادىس يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار ءۇشىن جەتكىلىكتى ءبىلىم بازاسىن قامتاماسىز ەتەدى. ولار ءوز كەزەگىندە ستاندارتتى ەمەس جاعدايلاردا سويلەۋدى دامىتۋعا كومەكتەسەدى جانە وقۋشىلاردىڭ وقۋعا دەگەن ىنتاسىن ارتتىرادى. جالپى، ۋنيۆەرسيتەتتەگى اعىلشىن ءتىلى كۋرسىنىڭ اياقتالۋىنا قاراي بولاشاق تەحنيكالىق ماماندار ءۇشىن ستاندارتتار تالاپ ەتەتىن بىلىكتىلىك دەڭگەيىنە قول جەتكىزىلەدى.
قولدانىلعان ادەبيەتتەر:
1. رۋجەنسيەۆا ت.س. اقپاراتتىق تەحنولوگيا ماماندىقتارىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدا جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانۋ / ت.س. رۋجەنسيەۆا // ماسكەۋ - 2005 ج.
2. يانكينا ن.ۆ. تىلدىك ەمەس ماماندىق ستۋدەنتتەرىنە شەت ءتىلىن وقىتۋداعى ءداستۇرلى تاسىلدەر مەن يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار / ن.ۆ. يانكينا // ومۋ حابارشىسى، 2013. - No2 (151). - س. 300-305.
3. راسحودوۆا ي.ا. تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ شەتەلدىك ستۋدەنتتەرىن زەرتتەۋدىڭ زاماناۋي ادىستەرى / ي.ا. راسحودوۆا، م.ك. چەرنوۆا // جيناق: قازىرگى عىلىمنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى: جاس عالىمداردىڭ كوزقاراسى. حالىقارالىق عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنسيا ماتەريالدارى. دوڭگەلەك ۇستەل ماتەريالدارى. 2020. س. 547-550.
You Might Also Like
-
ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەن سوڭ جۇمىستى ءبىر جىل ىزدەدىم. دۇرىسى ءوزىم ىزدەگەن جوقپىن اكەم ىزدەدى. وقۋدى جاڭا بىتىرگەن، وڭ-سولىن تانىمايتىن مەن سياقتى كىشكەنتاي عانا تۇيىرشىكتى كىم كوزىنە ىلە قويسىن. سوندىق...
