InfoHub Logo

ءاربىر وسىمدىكتىڭ تابيعاتتا الاتىن وزىندىك ورنى بار. ولاردىڭ ءارقايسىسى بەلگىلى ءبىر قىزمەتتى اتقارىپ تۇر دەسەك قاتەلەسپەگەن بولار ەدىك. وسىمدىكتەردىڭ بارلىعى دا ادامزاتتىڭ پايداسى ءۇشىن وسەدى. ماسەلەن، ءبىرى ادامعا جەمىس بەرسە، ەكىنشىسى اۋانى تازارتادى. قۇم تاسقىنىنان جانە سۋ تاسقىنىنان قورعاپ تۇراتىن وسىمدىكتەر دە بار. سونداي-اق، قاجەتتىلىگى مول وسىمدىكتەردىڭ قاتارىنا دارىلىك شوپتەر مەن گۇلدەردى جاتقىزۋعا بولادى. سولاردىڭ ءبىرى — راۋشان گۇلدىلەر تۇقىمداسىنا جاتاتىن توبىلعى بۇتاسى.

توبىلعى تاۋ بەتكەيلەرىندە كوبىرەك كەزدەسەدى. ال، كەيدە شىلىك قۇرا وسەدى. ول 1،5 مەتر بيىكتىككە دەيىن جەتەتىن وسىمدىك. توبىلعىنىڭ ۇساق بۇتاسى بىر-بىرىمەن شاتىسا وسەدى جانە قابىعىنىڭ قىزعىلت تۇسىمەن ەرەكشەلەنەدى. جاپىراقتارى مايدا، ۇشى دوڭگەلەنگەن، ياعني ءپىشىنى شايقۋرايعا ۇقسايدى. سول سەبەپتى ونى كوپ ادامدار «شايقۋراي توبىلعى» دەپ تە اتاپ كەتكەن. گۇلدەرى ۇساق، اق ءتۇستى، ءارى گۇلشوعىرىنداعى قىسقا گۇل تابانىنا ورنالاسقان. ءساۋىر-مامىر ايلارىندا گۇلدەپ، جاندىكتەردىڭ جانە بۋناقدەنەلىلەردىڭ كومەگىمەن توزاڭدانادى. جەمىسى ماۋسىم-شىلدە ايلارىندا ءپىسىپ جەتىلەدى.

حالىقتىق مەديسينادا توبىلعىنىڭ قابىعى مەن جاپىراعىن جانە گۇلدەرىن اياق-قول اۋرۋىنا، تەرى جانە باسقا اۋرۋ تۇرلەرىنە پايدالانادى. سونىمەن قاتار، توبىلعىنىڭ بۇتاعىن تىل-كوزدەن ساقتاسىن دەگەن ىرىممەن ۇيگە دە ءىلىپ قويادى.

توبىلعىنى دارى-دارمەك رەتىندە پايدالانۋ ءۇشىن ودان الدىمەن تۇنبا جاسايدى. اتالعان تۇنبانى دايىنداۋ ءۇشىن توبىلعىنىڭ 2 اس قاسىق كەپتىرىلگەن گ ۇلى مەن جاپىراعىنا جارتى ليتر قايناعان سۋ قۇيىپ، 3 ساعات قويا تۇرادى. سودان كەيىن ءسۇزىپ الىپ، ستاكاننىڭ 1/3 (ۇشتەن ءبىر) بولىگىن كۇنىنە 2-3 رەت ءىشىپ وتىرۋ كەرەك. بۇل تۇنبانىڭ نەسەپ ايداعىش قاسيەتى بار. سونداي-اق اۋىرعان جەردى باسۋمەن قاتار، قابىنۋعا قارسى اسەر ەتەدى. اسىرەسە، توبىلعى تۇنباسى قان قىسىمى جوعارى ادامدارعا پايدالى. ونى 3 ايدان 6 ايعا دەيىن ۇزبەي ىشسە، قان قىسىمى قالپىنا كەلەدى. قان قىسىمىنا قانشالىقتى مولشەردە ءىشۋ كەرەكتىگىن دارىگەردەن سۇراعانىڭىز ارتىق بولمايدى، ويتكەنى توبىلعى تۇنباسى ءار ادامعا ءارقالاي اسەر ەتەدى.

توبىلعىنىڭ مايى دا ءبىراز اۋرۋعا پايدالى. ماسەلەن، ءىسىپ كەتكەن بۋىنعا، سىرقىراپ اۋىراتىن جەرلەرگە ونى جاقسا، اۋرۋدى تەز جازادى. توبىلعى جاپىراعىن مالعا بەرىپ، ءتورت تۇلىكتى دە ءبىراز دەرتتەن ايىقتىرۋعا بولادى ەكەن. اتاپ ايتقاندا، مالدىڭ بۇيرەك، قۋىق، اۋرۋلارىن، اسقازان مەن ىشەك ءتۇيىلۋىن جانە دەنەسىندەگى ءتۇرلى ىسىكتەردى ەمدەي الاتىن قاسيەتى بار.

توبىلعىنى اتالارىمىز وتە كوپتەگەن اۋرۋلاردى ەمەدەۋ ءۇشىن پايدالانعان. ونىڭ تۇنباسىمەن ىرىڭدەپ تۇرعان جارانى جۋىپ، تازالاعىش رەتىندە دە پايدالانعان. بۇل ءتاسىل مەديسينادا ءالى دە بولسا قولدانىلىپ كەلەدى. سونداي-اق، توبىلعىنىڭ شايىن جۇرەك اۋىرعاندا، باس اۋىرىپ، جۇيكە جۇيەلەرى شارشاعان كەزدە دە قولدانىپ وتىرعان.

جالپى، بۇل وسىمدىك جەر شارىندا كەڭ تاراعانداردىڭ ءبىرى. تاۋلى-جوتالى ايماقتاردىڭ ءبىرازىنان توبىلعى تۇرلەرىن كەزدەستىرۋگە بولادى. وسىناۋ وسىمدىك كىشكەنتاي وزەندەر مەن بۇلاقتاردىڭ جاعاسىندا دا، سونداي-اق باتپاقتى جەرلەردە دە وسەدى. ال، ونىڭ وسىنداي ەمدىك قاسيەتتەرى بار ەكەنىن كوپ ادامدار بىلە بەرمەگەن. قازاق حالقى قانداي دا ءبىر اۋرۋ بولماسىن ونىڭ ەمىن كوپ جاعدايدا وسىمدىكتەردەن ىزدەگەن حالىق. سول ءۇشىن دە توبىلعىنى 40 اۋرۋدىڭ شيپاسى دەپ اتاپ كەتكەن.

توبىلعى شىلدە ايىنان باستاپ تامىز ايىنىڭ باستاپقى كەزىنە دەيىن گۇلدەپ تۇرادى. ونى تابۋ اسا قيىن ەمەس. بىلەتىندەر توبىلعىنى اڭقىعان يىسىنەن-اق تاۋىپ الىپ جاتادى. دارىلىك وسىمدىكتى جيناپ العاننان كەيىن ادامدار ونى بەلىنەن بۋىپ، قۇشاق-قۇشاق ەتىپ ساقتاپ قوياتىن بولعان. ونى ساقتاۋ ءتاسىلى دە اسا قيىن ەمەس. اۋا وتكىزبەيتىن ىدىسقا سالىپ، اۋزىن جاقسىلاپ تىعىنداپ قويسا بولعانى. كەپتىرىلگەن ءشوپ 2-3 جىلعا دەيىن ساقتالىنادى جانە وسى ۋاقىت ىشىندە ەمدىك قاسيەتىن جوعالتپايدى. ال، بىلەتىندەر توبىلعىنىڭ ەڭ جاقسى كومەكتەسەتىن كەزىن كەپكەننەن كەيىنگى ءبىر جىل ۋاقىتتى اتاپ كورسەتەدى. وسى ۋاقىتتا ول ءوزىنىڭ ناعىز بابىندا بولادى ەكەن.

---