ءتول ءسوزدىڭ تىنىس بەلگىلەرى
قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا جىلدىق كۇنتىزبەلىك جوسپار، 8 سىنىپ
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، قازاق ءتىلى 8 سىنىپ.
تاقىرىپتار:
51. ءتول ءسوزدىڭ تىنىس بەلگىلەرى
52. تولەۋ ءسوز
53. دۇرىس سويلەي، دۇرىس جازا ءبىلۋدىڭ شارتتارى
54. ءسوز قولدانۋدىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرى
55. ديكتانت
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءتول ءسوزدىڭ تىنىس بەلگىلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا ءتول ءسوزدىڭ تىنىس بەلگىلەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكامەن ۇشتاستىرۋ، وقۋشى ءبىلىمىن ەسەپكە الۋ.
2. دامىتۋشىلىق: ادەبي جانرلاردىڭ تۇرلەرىنەن مىسالدار كەلتىرۋ ارقىلى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ، ىزدەنىمپازدىق قاسيەتىن قالىپتاستىرۋ، شىعارماشىلىققا باۋلۋ، ءتىل بايلىعىن جەتىلدىرۋ.
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ىزەتتىلىككە، ادەپتىلىككە، شاپشاڭدىققا تاربيەلەۋ، ۇلتتىق سالت - ءداستۇردى قادىرلەۋگە باۋلۋ، ءوز ەلىن، ءتىلىن ءسۇيۋدى ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ىزدەندىرۋ، تالداۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پلاكات، كەسپە قاعازدار، قوسىمشا ماتەريالدار.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، ورىس ءتىلى
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ. سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇرايمىن. وقۋشىلارعا وتكەن ساباقتى قالاي مەڭگەرگەنىن بايقاۋ ءۇشىن بىرنەشە سۇراقتار قويامىن
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
جازۋدا ءتول ءسوز اۆتور سوزىنەن ارناۋلى بەلگىلەر ارقىلى بولىنەدى. ءتول ءسوزدىڭ تىنىس بەلگىلەرى اۆتور ءسوزى مەن ءتول ءسوزدىڭ ورىن تارتىبىنە جانە ءتول ءسوزدى سويلەمنىڭ حابارلى، سۇراۋلى جانە لەپتى بولۋىنا قاراي ءار ءتۇرلى قويىلادى.
ءتول ءسوز اۆتور سوزىنەن بۇرىن ورنالاسسا، ءتول ءسوز تىرناقشاعا الىنادى نە ونىڭ الدىنان سىزىقشا قويىلادى دا، ءتول ءسوز باس ارىپتەن باستاپ جازىلادى، ءتول ءسوزدىڭ سوڭىنا، ەگەر ول حابارلى سويلەم بولسا، لەپ بەلگىسى قويىلادى دا، ودان كەيىن اۆتور ءسوزىنىڭ الدىنان سىزىقشا قويىلادى. مىسالى:
1) «سونان قالماق سارىارقاعا باسقان جوق»، - دەيدى جىر.
2) – كوكتەمدە نەگە جەلىكتى؟ – دەپ سۇرادىم مەن.
3) – الما، سەن جاقسى سالدىڭ ەسكە! – دەدى جانات، ەسىنە جاڭا تۇسكەندەي.
ءتول ءسوز اۆتور سوزىنەن كەيىن تۇرسا، اۆتور سوزىنەن سوڭ قوس نۇكتە قويىلادى، ودان كەيىنگى ءتول ءسوز تىرناقشاعا الىنادى نە الدىنان سىزىقشا قويىلادى. مىسالى:
اباي بىلاي دەدى: «بالانىڭ جاقسىسى – قىزىق، جامانى – كۇيىك».
ازدان سوڭ تاعىدا ءوزى سويلەدى:
- مەنىڭ اڭعارۋىمشا، ءسىز تاريحقا ات سالىسپاعان سياقتىسىز. ول – عىلىمداردىڭ اناسى عوي.
ءتول ءسوز اۆتور ءسوزىنىڭ اراسىنا ورنالاسسا، ءبىرىنشى جانە ەكىنشى تارماقتاردا كورسەتىلگەن تىنىس بەلگىلەرى تۇگەل قاتىسادى. مىسالى:
اباي اقىلبايدان:
- قالادا نە حابار بار؟ – دەپ سۇرادى.
اۆتور ءسوزى ءتول ءسوزدىڭ اراسىنا ورنالاسسا، اۆتور ءسوزىنىڭ الدى - ارتىنان تىنىس بەلگىلەرى بىلاي قويىلادى: ا) اۆتور ءسوزىنىڭ الدىنان دا، سوڭىنان دا ءۇتىر جانە سىزىقشا قويىلادى، مۇندايدا ءتول ءسوزدىڭ ەكىنشى بولىگى كىشى ارىپپەن باستالىپ جازىلادى.
ءبىر ءتول ءسوزدىڭ ىشىندە ەكىنشى ءتول ءسوز ايتىلسا، العاشقىسىنىڭ الدىنان سىزىقشا قويىلادى دا، سوڭعىسى تىرناقشاعا الىنادى.
جاتتىعۋمەن جۇمىس: 159 - جاتتىعۋ. كوشىرىپ جازىپ ءتول سوزگە قاتىستى تىنىس بەلگىلەرى قويىلماعان. ءتول ءسوز بەن اۆتور ءسوزىن اجىراتىپ، ءتول سوزگە قاتىستى تىنىس بەلگىلەرىن قويىپ جازىڭدار..
ءبىلىمدى بەكىتۋ: وتىلگەن تاقىرىپقا بايلانىستى بىرنەشە سۇراقتار قويامىن. تۇسىنبەگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەمىن.
باعالاۋ: ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداپ كەلگەنىنە جانە جاڭا ساباققا ىنتالى قاتىسىپ وتىرعاندارىن باعالايمىن.
ۇيگە تاپسىرما: كوركەم شىعارمادان مىسالدار تاۋىپ، تىنىس بەلگىلەرىنىڭ قويىلۋ سەبەبىن تۇسىندىرەدى.
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، قازاق ءتىلى 8 سىنىپ.
تاقىرىپتار:
51. ءتول ءسوزدىڭ تىنىس بەلگىلەرى
52. تولەۋ ءسوز
53. دۇرىس سويلەي، دۇرىس جازا ءبىلۋدىڭ شارتتارى
54. ءسوز قولدانۋدىڭ نەگىزگى پرينسيپتەرى
55. ديكتانت
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءتول ءسوزدىڭ تىنىس بەلگىلەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا ءتول ءسوزدىڭ تىنىس بەلگىلەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ، تەوريالىق بىلىمدەرىن پراكتيكامەن ۇشتاستىرۋ، وقۋشى ءبىلىمىن ەسەپكە الۋ.
2. دامىتۋشىلىق: ادەبي جانرلاردىڭ تۇرلەرىنەن مىسالدار كەلتىرۋ ارقىلى پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن دامىتۋ، ىزدەنىمپازدىق قاسيەتىن قالىپتاستىرۋ، شىعارماشىلىققا باۋلۋ، ءتىل بايلىعىن جەتىلدىرۋ.
3. تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، ىزەتتىلىككە، ادەپتىلىككە، شاپشاڭدىققا تاربيەلەۋ، ۇلتتىق سالت - ءداستۇردى قادىرلەۋگە باۋلۋ، ءوز ەلىن، ءتىلىن ءسۇيۋدى ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ىزدەندىرۋ، تالداۋ
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: پلاكات، كەسپە قاعازدار، قوسىمشا ماتەريالدار.
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت، ورىس ءتىلى
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ. سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇرايمىن. وقۋشىلارعا وتكەن ساباقتى قالاي مەڭگەرگەنىن بايقاۋ ءۇشىن بىرنەشە سۇراقتار قويامىن
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
جازۋدا ءتول ءسوز اۆتور سوزىنەن ارناۋلى بەلگىلەر ارقىلى بولىنەدى. ءتول ءسوزدىڭ تىنىس بەلگىلەرى اۆتور ءسوزى مەن ءتول ءسوزدىڭ ورىن تارتىبىنە جانە ءتول ءسوزدى سويلەمنىڭ حابارلى، سۇراۋلى جانە لەپتى بولۋىنا قاراي ءار ءتۇرلى قويىلادى.
ءتول ءسوز اۆتور سوزىنەن بۇرىن ورنالاسسا، ءتول ءسوز تىرناقشاعا الىنادى نە ونىڭ الدىنان سىزىقشا قويىلادى دا، ءتول ءسوز باس ارىپتەن باستاپ جازىلادى، ءتول ءسوزدىڭ سوڭىنا، ەگەر ول حابارلى سويلەم بولسا، لەپ بەلگىسى قويىلادى دا، ودان كەيىن اۆتور ءسوزىنىڭ الدىنان سىزىقشا قويىلادى. مىسالى:
1) «سونان قالماق سارىارقاعا باسقان جوق»، - دەيدى جىر.
2) – كوكتەمدە نەگە جەلىكتى؟ – دەپ سۇرادىم مەن.
3) – الما، سەن جاقسى سالدىڭ ەسكە! – دەدى جانات، ەسىنە جاڭا تۇسكەندەي.
ءتول ءسوز اۆتور سوزىنەن كەيىن تۇرسا، اۆتور سوزىنەن سوڭ قوس نۇكتە قويىلادى، ودان كەيىنگى ءتول ءسوز تىرناقشاعا الىنادى نە الدىنان سىزىقشا قويىلادى. مىسالى:
اباي بىلاي دەدى: «بالانىڭ جاقسىسى – قىزىق، جامانى – كۇيىك».
ازدان سوڭ تاعىدا ءوزى سويلەدى:
- مەنىڭ اڭعارۋىمشا، ءسىز تاريحقا ات سالىسپاعان سياقتىسىز. ول – عىلىمداردىڭ اناسى عوي.
ءتول ءسوز اۆتور ءسوزىنىڭ اراسىنا ورنالاسسا، ءبىرىنشى جانە ەكىنشى تارماقتاردا كورسەتىلگەن تىنىس بەلگىلەرى تۇگەل قاتىسادى. مىسالى:
اباي اقىلبايدان:
- قالادا نە حابار بار؟ – دەپ سۇرادى.
اۆتور ءسوزى ءتول ءسوزدىڭ اراسىنا ورنالاسسا، اۆتور ءسوزىنىڭ الدى - ارتىنان تىنىس بەلگىلەرى بىلاي قويىلادى: ا) اۆتور ءسوزىنىڭ الدىنان دا، سوڭىنان دا ءۇتىر جانە سىزىقشا قويىلادى، مۇندايدا ءتول ءسوزدىڭ ەكىنشى بولىگى كىشى ارىپپەن باستالىپ جازىلادى.
ءبىر ءتول ءسوزدىڭ ىشىندە ەكىنشى ءتول ءسوز ايتىلسا، العاشقىسىنىڭ الدىنان سىزىقشا قويىلادى دا، سوڭعىسى تىرناقشاعا الىنادى.
جاتتىعۋمەن جۇمىس: 159 - جاتتىعۋ. كوشىرىپ جازىپ ءتول سوزگە قاتىستى تىنىس بەلگىلەرى قويىلماعان. ءتول ءسوز بەن اۆتور ءسوزىن اجىراتىپ، ءتول سوزگە قاتىستى تىنىس بەلگىلەرىن قويىپ جازىڭدار..
ءبىلىمدى بەكىتۋ: وتىلگەن تاقىرىپقا بايلانىستى بىرنەشە سۇراقتار قويامىن. تۇسىنبەگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەمىن.
باعالاۋ: ءۇي تاپسىرماسىن ورىنداپ كەلگەنىنە جانە جاڭا ساباققا ىنتالى قاتىسىپ وتىرعاندارىن باعالايمىن.
ۇيگە تاپسىرما: كوركەم شىعارمادان مىسالدار تاۋىپ، تىنىس بەلگىلەرىنىڭ قويىلۋ سەبەبىن تۇسىندىرەدى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
You Might Also Like
-
قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا جىلدىق كۇنتىزبەلىك جوسپار، 8 سىنىپ
