توسقاۋىل
ەلگە، تۋعان جەرگە ساپار شەگەتىندىگىن ايەلىنە ايتقانى دۇرىس پا، الدە «مەنىڭ قايدا باراتىندىعىمدى سۇراما، جولىم بولمايدى» دەپ ەجەلگى ءازىل-قالجىڭدى اراعا تىقپالاپ، دىمىن شىعارماستان تايىپ تۇرعانى ءجون بە. وسى اراسىن شەشە المادى. دۇنيەنى اۋدارىپ-توڭكەرىپ ءبىر اپتانىڭ و جاق-بۇ جاعىندا تالاي ميلليوندى ديپلوماتىنا سالىپ، تالاي ميلليوندى ديپلوماتىنان الىپ، جىرعاپ جۇرەتىن تاستىبايدىڭ وۋ، بۇل جولعىسى نەدەن ساسقاندىق، نەدەن ۇرىككەندىك؟! باسىن شايقاپ، ەرىنشەكتەنە ەزۋ تارتتى. بۇل ءۇشىن الدەكىمنەن اقىل سۇراۋدىڭ ءوزى كۇلكىلى. كۇلكىلى بولعاندا سۇراماڭىز، ۇيات ءتىپتى. وسى توڭىرەكتەگى №1ء-شى بيزنەسمەن تاستىباي تاستىباي باسىمەن تۇككە تۇرمايتىن الگىندەي شارۋانىڭ تىگىسىن جاتقىزا الماسا نەسىنە كوكىرەك كەرەدى؛ قاراۋىنداعىلارعا بىلگىشسىنىپ نەسىنە اقىل ۇيرەتەدى؛ قارا جەردى ويىپ جىبەرەتىندەي نەسىنە تالتاڭدايدى؟! «نەسىنە تالتاڭدايدى» دەگەندى ىشىنەن ەكى-ۇش مارتە قايتالادى. ءبىر ءتۇرلى جۇرەگىنە جايلىراق ءتيدى وسىنىسى. «اسپانداما، ارا-تۇرا ءوستىپ تاۋبەگە كەلۋدى دە ەستەن شىعارما، ەستىپ تۇرمىسىڭ، ەستەن شىعارما!» دەيتىن تۇسىنىكسىز داۋىستىڭ تۋ سىرتىنان جاڭعىرىقتاي ەستىلگەنى. ءوزى سولاي قابىلدادى، ال تۋراسىندا اينالا قۇلاققا ۇرعان تاناداي تىنىشتىق قۇشاعىندا-تىن. توبەسىندە جىمىڭداعان جۇلدىزدار، اي ساۋلەسى ءۇي ىرگەسىندەگى توعاننىڭ ايناداي جالتىراعان تۇنىق سۋىنا شاعىلىسادى. توعاندى ءبىر اقىلگويسىماق قولعا تۇسپەيتىن بالىق تۇقىمىن وسىرسەڭشى دەپ ۇگىتتەگەن سوڭ تۇرعىزعان-دى. ونىسى بەينەت ەكەن قۇرىپ كەتكىر! بالىققا مەزگىلىمەن جەم شاشارسىڭ-اۋ، ءبىراق اي سايىن سۋىن تازالاۋ، الدەبىر قۇرال-جابدىق ارقىلى وتتەگى ايداۋ، اۋىرۋ-سىرقاۋلىعىن انىقتاۋ — ءبىر ادامنىڭ تىزە بۇكپەي اتقاراتىن جۇمىسى عوي پاتشاعار! قانشا جەردەن تەڭىز جاعالاۋىندا ءوسىپ، ءبىر كەزدەرى اتا-بابالارى بالىقشى بولعانىمەن توعانعا قارايتىنداي تاستىبايدىڭ مۇمكىندىگى بولىپ تۇر ما؟! مۇنىكى ەرتەدەن قارا كەشكە دەيىن ءبىر تىنىم كورمەيتىن سۇرگىن؛ وسى قالانىڭ ءار بۇرىشىندا بىردى-ەكىلى اۆتوبەكەتى بار، ماي قۇيۋ ستانسالارى ەكىباستان. سۋپەرماركەت دارەجەسىنە جەتپەگەنىمەن بەكەتتەگى ءاربىر دۇڭگىرشىككە تيىسىنشە ازىق-تۇلىك، باسقاداي تۇرمىستىق زاتتاردى ۋاقىتىلى جەتكىزىپ تۇرۋ دا تاستىبايدىڭ موينىندا. ولاردىڭ ەسەپ-قيسابىن جۇرگىزۋگە دە ءبىر اربا جان كەرەك.
وۋ، قالاي دەگەنمەن جۇمىرباستى پەندەنىڭ ماڭدايىنا جازىلعان دەنساۋلىعى شەكتەۋلى عوي. مۇنان ارتىقتى قايدان جانە كىمنەن سۇراپ الادى. دۇرىسى، ولشەۋلى عۇمىردى اعىن سۋ سەكىلدى ءبىر جەرگە لاق ەتكىزىپ توگە سالماي، ۇنەمدەپ، بارىنشا ورنى-ورنىمەن پايدالانعانى ابزال. ايتۋعا وڭاي-اۋ بارلىعى. ال جەمە-جەمگە كەلگەندە بۇگىن اتقارىلاتىن شارۋالار قاباتتاسىپ القىمعا تىرەلگەندە، الگى ادامي ءپالساپاڭ ادىرە قالادى دا، بارىنە ۇلگەرۋ ءۇشىن تاستىباي قوس وكپەسىن قولىنا الىپ دەدەك قاعار ەدى. جان كۇيتتەۋگە دە، شيپاجايعا بارۋعا دا مۇرشاسى جوق.
مىنە، ەلگە باراتىندىعىمدى ايەلىمە ايتسام با، ايتپاسام با دەپ ەكىۇداي كۇي كەشكەن سەبەبى وسى-تىن. ءتۇن جامىلىپ وتىرىپ، وتىرىك ايتىپ جىن ۇرىپ پا؟! مىنا تۇرعان «تاسبۇلاق» شيپاجايى تۇگىلى يسپانيانىڭ وڭشەڭ كورولدەر مەن حانزادالار دەمالاتىن تەڭىز ورتاسىنداعى شاعىن ارالدارىنا بارامىن دەسە دە تاستىبايدىڭ جاعدايى جەتەدى. جەتىپ ارتىلادى. ايتسە دە ايدالادا شاشىلىپ جاتاتىن ەسەپسىز دۇنيە بولا ما، ارنارسەنىڭ سۇراۋى بار. دەگەنمەن بيزنەسمەن تاستىباي ءوزى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان وسى ولكەنىڭ كەم-كەتىگىن تولتىرۋعا، جىرتىعىن جاماۋعا ءبىر ادامداي-اق جاردەمدەسكەن. جەتىم-جەسىرلەرگە بولىسقانى بىلاي تۇرسىن، اۋدانداعى سان ءتۇرلى مادەني شارالاردىڭ دا بار شىعىنىن تالاي مارتە ءوز موينىمەن كوتەرگەن. «كۇلشەلى بالا سۇيمەككە جاقسى»، ونىڭ بەر جاعىندا ادامدارمەن ءتىل تابىسقىش، كەز كەلگەن ورتاعا قاس-قاعىمدا سۋداي ءسىڭىسىپ كەتە بارادى.
ءجا، ونىسىن قويشى، «ەلگە جۇرەمىن، ەل جاق قويار دا قويماي شاقىرىپ جاتىر» دەگەن سەكىلدى اڭگىمەنىڭ ۇشتىعىن شىعارسا ايەلىنىڭ تابان استىنان تاس-تالقان بولماسىنا كىم كەپىل. ارينە، تاربيەسىز ايەلدەي بىردەن شابالاڭداپ، شاۋجايدان الماس، تاستىبايدىڭ ءورت تيگەندەي تۇرىنەن، دۇلەي اششۋىنان ەپتەپ قايمىعادى. دەسە دە ءاسۇي جاقتان اياق-تاباق تارسىلىنىڭ قاتتىراق ەستىلەتىنى، ەمەن ەسىكتەردىڭ تارس-تۇرىس اشىلىپ-جابىلاتىنى، بۇرىنعىدان گورى بالالاردىڭ ىڭىرسىپ كوبىرەك جىلايتىنى بەلگىلى، ارينە. ايەلدىڭ كوڭىلىن تابۋعا تاستىباي قىرسىز با، الدە شاشەتەك شارۋانىڭ ىڭعايى كەلمەي مە، ايتەۋىر دەمالىس دەگەنگە سونشالىق قۇلشىنا قويمايدى. اسىرەسە، بيىلعى اپتاپ جانىڭدى قۋىرداقشا قۋىردى ەمەس پە؟! جۇماق ولكەنىڭ اۋا-رايى وسىلاي بولعاندا، سوناۋ جەر تۇبىندەگى، تارتىلعان تەڭىز جاعالاۋىنداعى قىزىل قۇمنىڭ ىشىندە ءيتىنىپ-سۇعىنىپ تىرلىك كەشىپ جاتقان اعايىندارىنىڭ كۇنى كۇن بولماعان شىعار-اۋ!
وي-حوي، مىنە وسىندايدا؛ «پالەنشە سەمياسىمەن انتالياعا اتتانىپتى»، «تۇگەنشە ايەلىن ەرتىپ قارا تەڭىزگە جول تارتىپتى»، — دەيتىن قۇلاققا كەيدە جاعىمدى، كەيدە جاعىمسىز ەستىلەتىن «جارنامالاردى» ايسۇلۋ حانىم دا ارمانسىز توپەلەر. ءبىراق ودان ءبىر ناتيجەگە قول ىلىكتىرسە... ناتيجەنى ايتسىز، ءتۇن اۋعانشا كىرپىك ىلمەي تاستىبايدىڭ اس-سۋىن ازىرلەپ، سارسىلىپ كۇتەتىن ايسۇلۋدىڭ الگى كۇڭكىلىنە الاتىن «جاۋابى» دا داپ-دايىن. تاستىباي ساڭىراۋ بولعان كىسىشە تەليەۆيزوردان سوڭعى جاڭالىقتاردى ءۇن-تۇنسىز تىڭداپ ءارى سۇلەسوقتاۋ اس ءىشىپ وتىرادى دا، ءبىر كەزدە جانىنداعى جاستىققا سىلق ەتىپ قۇلاي كەتەدى. سودان تاڭ الدىندا سەلك ەتىپ ءبىر-اق ويانادى. ايسۇلۋدىڭ اششۋى ودان ءارى باسىنا تەبەدى. «... كوشەنىڭ ارعى بۇرىشىنداعى ءسۇت ساتىپ، كۇندەلىكتى تاماعىن ازەر تاۋىپ وتىرعان جانكۇمىستى ايتامىن دا، ءداپ ءبىر مەنى تابالاعانداي؛ «ال، قۇرداس، ءبىز بالا-شاعامىزبەن «تاسبۇلاق» ساناتورييىنا كەتىپ بارامىز، ارا-تۇرا ءبىزدىڭ ءۇي جاققا دا كوز قىرىڭدى سالا جۇرگەيسىڭ!» دەپ سۇيىق كىرپىكتەرىن اۋدارىپ-توڭكەرىپ، جىمىڭ-جىمىڭ كۇلگەنىن قايتەرسىڭ. تۋرا جامباس سۇيەگىمدى ارالاپ جاتقانداي اسەر ەتتى». تاستىباي تىم-تىرىس، مۇرىن ۇشى شىپ-شىپ تەرلەپ، ەرتەڭگى شايدى راقاتتانا ىشەدى. ءما، بەزگەلدەك! سويتكەن تاستىباي بۇرەكتەن سيراق شىعارىپ، «ەلگە جۇرەمىن، جەرلەستەر قويار دا قويماي شاقىرىپ جاتىر» دەيتىن سۋىت حاباردى بۇلتسىز كۇنگى نايزاعايداي، ال ءوزى ءۇشىن تۇك بولماعانداي نەمكەتتىلەۋ ايتا سالادى، ءا؟! ادىلدىك پە مۇنىسى؟ نە ىستەيدى؟ ايەل بايعۇستىڭ تورگى بولمەگە كىرىپ الىپ، ەسىگىن تارس بەكىتىپ، كوزىن سۋلاعاننان باسقا قولىنان نە كەلەدى. بالكىم، ايسۇلۋ دا سويتەتىن شىعار، الدە ءوڭى سۇرلانىپ، تاستىباي جۇمىسىنا كەتكەن سوڭ تۇك كىنالارى بولماسا دا بالالارعا قىرعيداي تيەر مە ەكەن، ا؟! و جاعى تاستىبايعا بەيمالىم.
ايەلگە ەسەپ بەرمەي-اق قايقايىپ تارتا بەرەيىن دەسە، مىنا قىرسىقتى قاراڭىز — ەنەسى، ايسۇلۋدىڭ اناسى بىرەر ايدان بەرى وسىلاردىڭ قولىندا. وڭتۇستىكتەگى بيىلعى اپتاپ قارتتاردى بىلاي قويىپ، جاستاردىڭ ەكى اياقتارىن ءبىر ەتىككە تىققان جوق پا، سوسىن امالسىز وسىندا الدىرعان. تاستىبايدى جاقسى كورەدى، الدە كوز قىلۋ ءۇشىن بە كىم ءبىلسىن، جازاتايىم شايى سۋىپ قالسا دا «ەڭ قۇرىعاندا قۇدايدىڭ قارا سۋىن دۇرىستاپ بەرۋگە بولادى عوي» دەپ، قىزىن جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ جاتقانى. ال تاستىباي كۋرورتقا قيماعان التىن ۋاقىتىن قايداعى ءبىر قاڭسىعان تەڭىز جاعالاۋىنداعى اۋىل تۇرعىندارى شاقىرادى ەكەن دەپ سوعان ءراسۋا ەتسە، بۇل «جاڭالىق» اسىلى ايسۇلۋدى دا تىنىش جاتقىزباس! ۇرىس شىعارۋعا سەبەپ جەتكىلىكتى، بۇل «ءتاسىل» تاستىبايدىڭ ءۇنىن وشىرۋگە دە تاپتىرمايتىن «كوزدىر»: «بىلەمىن، بىلەم عوي سەنىڭ قاباعىڭنىڭ نەگە اشىلماي جۇرگەندىگىن، شىدا، ءسال شىدا، كەمپىردى كەلەسى اپتادا اۋىلىنا اتتاندىرامىن...». مىنە، ءوستىپ دىڭكەڭدى قۇرتادى عوي ايسۇلۋ ءتىرى تۇرسا. تاستىباي ءتىلىن تىستەيدى دە، سەبەپسىزدەن-سەبەپسىز گۇرزىدەي جۇدىرىعىمەن سىلاق قابىرعانى سولق ەتكىزەدى. نە، ءبىر جەردەن بايقاماي شي شىعارىپ الارمىن دەيدى دە، تاماقتان سوڭ ءوستىپ جاپادان-جالعىز سىرتقا شىعىپ كەتەدى.
ححح
ءجا، ايەلدىڭ وكپەسىن جازىپ الار، ايسۇلۋ تۇلدانعاندا قايدا بارادى. ەكى-ۇش كۇنگە دەيىن سويلەمەي بۇرتيىپ جۇرەدى دە، تاستىباي قۇشاعىنا قىسىپ، تۇمسىعىنان ءبىر يىسكەسە ءبىتتى عوي، سىلق ەتە تۇسەدى. سوسىن تۇك بولماعانداي كوز جانارى نۇرعا تولىپ، جايناڭ قاعىپ شىعا كەلەدى. ەرلى-زايىپتىلار اراسىنداعى بۇ سەكىلدى ادەمى ءيىرىم، ادەمى ەركەلىك، الدە ماحاببات سەزىمىنىڭ ۇشقىنى دەيسىز بە، قالاي دەگەندە دە سىيلاستىقتىڭ ودان ءارى تامىر جايىپ، شەشەك اتقاندىعىنا نە جەتسىن.
ءبىتتى. تاستىباي ءىسساپارعا كەتكەن. بيزنەسمەن جىگىتتى جەر-كوكتەن ىزدەيتىندەرگە بەرىلەر جاۋاپ وسى. اۋدان ورتالىعىنا تىكۇشاقپەن جەتىپ الدى. ارعى جاعىنا تاكسي جالدار، ءتىپتى توتەسىنەن جاياۋلاي تارتسا دا كوڭىلى باياعىداي. تۋعان توپىراققا بەس-التى جىلدان بەرى تابانى ءتيىپ تۇرعانى وسى. جۇرەگى الدەنەگە ەلەگزي مە نەمەنە؛ تۇلا بويىن السىزدىك بيلەي مە نەمەنە... مۇنىڭ ءبارى تۋعان جەرگە دەگەن ساعىنىشتىڭ اسەرى شىعار دەۋگە دە ءتىلى كەلمەدى. ءويتىپ جالعان سويلەۋدىڭ قاجەتى جوق-تى. ساعىنسا تاستىباي التى مۇحيت اسىپ كەتكەن جوق، وسى ەلدىڭ ىشىندە ءجۇردى عوي. تارتىلعان تەڭىزدىڭ جاڭادان تىنىس الىپ، سۋ مولشەرىنىڭ جىلدان-جىلعا مولايىپ، باياعى قۇم جاعانى اق باس تولقىنداردىڭ ايمالاپ جاتقاندىعىن كورگىسى كەلسە، بالا-شاعاسىن ەرتىپ، تۋعان جەرگەن ات باسىن بۇرسا، مۇنىڭ كەۋدەسىنەن كەرى يتەرگەن بىرەۋ بار ما. وزىنەن، ءبارى وزىنەن. ايتپەسە، كىشى تەڭىز توڭىرەگىندەگى دۇڭكىلدەگەن جاڭالىقتاردى ەستىمەيتىندەي قۇلاعى كەرەڭ بە ەدى. «بايىدىڭ، ەكى تيىن ءتورت تيىن بولعانشا تىنىم كورمەدىڭ، ءۇيىڭدى دۇنيە-مۇلىككە تولتىردىڭ، قاراجاتتى كوك قاعازبەن جينادىڭ. ال سونان شىققان ءمۇيىزىڭ قايسى؟!» دەيتىن تەمىر تۇكتى تىركەستەر كيمەلەپ كەڭىردەككە تىرەلسە دە، ونى ودان ءارى تارقاتقىسى كەلمەدى. اشقاراقتانباستان ارى قاراي جۇتا سالدى. جۇرتقا بەلگىلى جاعداي.
اۋدان ورتالىعىنان تاستىبايدىڭ اۋىلىنا بۇگىن ەكى بىردەي جۇردەك اۆتوبۋس جۇرەتىندىگىن تاكسيستىڭ اۋزىنان ەستىگەن-دى.
— نەگە قينالاسىز، ەگەر جۇرگىڭىز كەلمەسە...
— جو-جوق، و نە دەگەنىڭىز، جۇرەمىز، جۇرگەندە قانداي. — جاسى جەر ورتاسىنان اۋعان قارتاڭ كىسى ءوزى كەلگەن ولجادان قۇر قالاتىنداي بىردەن تاستىبايدىڭ جەڭىنە جارماستى. — بەكەرگە اقشا شىعارماسىن دەپ ءسىزدى اياعانىم عوي. ونىڭ ۇستىنە اۆتوبۋس تەگىن. سىزدىكىدە سول ماقسات شىعار. بوگەننەن ون جىلدىق مەكتەپ سالىنعان، بۇگىن سونىڭ اشىلۋ سالتاناتى. ەسكى مەكتەپ قۇم استىندا قالدى. ويداعىسى بار، قىرداعىسى بار، سول اۋىلدان شىققان ءاتىبىرلى ازاماتتار تۇگەلگە جۋىق شاقىرىلىپتى.
تاستىباي بوستەكى اڭگىمەنىڭ ۇزاققا سوعىلعانىن جاقتىرمادى. بولار-بولماس قاباعىن شىتتى: — تەگىن دۇنيەنى ۇناتپاۋشى ەم...-- ەسكىلەۋ جەڭىل ماشينەنىڭ ارتقى ورىندىعىنا جايعاسقان سوڭ، جان-جاعىنا نەمكەتتىلەۋ نازار جىقتى. ورتالىق — تەاتر ماڭىندا، ودان ءارى جايما بازار. ارا-تۇرا اۋدان ورتالىعىنا جولى تۇسكەندە تاستىبايلار ۇلكەن تەاتردان قىزىلدى-جاسىلدى ءۇندى ءفيلمىن كورىپ، ءبىر جاساپ قالاتىن ەدى-اۋ. سوندايدا وركەنيەتتىڭ ورتاسىنا توپ ەتە تۇسكەندەي، اۋىلداعى قامىستان تۇرعىزىلعان جاتاعان كلۋبتى ەسكە تۇسىرمەۋگە تىرىساتىن. اۋىل مەن پورتتى قالانىڭ اراسى مىقتاعاندا ءجۇز شاقىرىم. پورتتى قالاڭىزدا قايناعان ءومىر، كوڭىل كوتەرەتىن مادەني ورىندار جەتكىلىكتى. اۋىل، اۋىلدىڭ نەسىن سۇرايسىز، كورىنگەن قارادان ۇركەكتەپ ءبىر بوتەلكە ارزانقول قىزىل شاراپتى تاۋىسقانشا دا زىقىڭ شىعاتىن. ال مۇندا شەكسىز ەرىندىك، قالا حالقىنىڭ سەندە ينەدەي شارۋاسى بولسايشى. اركىم ءوز تىرشىلىگىمەن اۋرە. وي، شىركىن-اي، ەر جەتىپ، جىگىت بولعاندىعىڭدى دالەلدەگەندەي، سىراحاناعا كىرىپ، ارانىڭ ۇياسىنداي گۋ-گۋ توپتىڭ شەت جاعىنان ورىن الىپ، العاش رەت شىلىم سورعىشتاعاندىعىڭدى بىلدىرمەۋگە تىرىسىپ، قاقالىپ-شاشالساڭ دە «راقات» كۇي كەشەتىن سول داۋرەندى قالاي ۇمىتارسىڭ. مىنە، ءدال مىنا بۇرىشتا تاستىباي تۇڭعىش رەت بالا ماحابباتىمەن سۇيىسكەن-دى. ءسۇيىستى دەيدى، قايداعى سۇيىسكەن؟! بەتىنەن انتەك قانا ءشوپ ەتكىزگەن. ارتىنشا شوق ۇرتتاپ العانداي تۇلا بويى كۇيىپ-جاندى. العاشقى ماحاببات... كوزى بوتاداي جاۋدىرەگەن سول قىز تاستىبايدان ءبىر سىنىپ تومەن وقىعان. ءبىر سەبەپتەرمەن اكەسى قىزمەت ورنىن قالاعا اۋىستىردى دا، كەلەسى جازدا ولار اۋىلدان ىلدىم-جىلدىم كوشىپ كەتتى. تاستىباي تەك سول قىز ءۇشىن، تەك سول قىز ءۇشىن عانا قالاعا جەتكەنشە وقىس دەمى ءۇزىلىپ كەتەتىندەي ءولىپ-وشىپ اسىعاتىن. الماتىعا ەكى بارىپ «قۇلاپ» كەلدى. ال ول سول جىلى وبلىس ورتالىعىنداعى مەدۋچيليششەگە ءتۇسىپ، ەكى جىلدان سوڭ ءبىتىرىپ شىقتى. سودان بەرى حابارسىز. ءولى مە، ءتىرى مە. سارى قارىن بايبىشە بولعان شىعار بۇگىندە. جاڭا مەكتەپتىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا شاقىرىلدى ما، جوق پا. ءيا، ايتقانداي، تاستىبايدى كىم قۋىپ بارادى، سول تەگىن اۆتوبۋس اۋىلعا بارماي جيىن دا باستالماس، مۇنىكى نە اسىعىس.
بالالىق شاعىنىڭ ءتىرى كۋاگەرىنە اينالعان اۋىل ادامدارىمەن ەمەن-جارقىن امانداسادى ءقازىر. كوپشىلگى قارتايىپ تا قالعان بولار. ەكولوگيانىڭ اۋىرلىق نۇكتەسىنە اينالعان وڭىردە ءومىر سۇرگەندەرگە گرانيتتەن ەسكەرتكىش ورناتسا كانەكەي، الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەردى باستان-اياق ءۇيىپ تاستاسا كانەكەي! ناعىز جۇرەك جۇتقاندار سولار. تىستەرى ءتۇسىپ، ىزعىرىق جەل مەن كۇنگە توتىققان ءاجىمدى جۇزدەرى قانشا جەردەن جۇدەۋ كورىنسە دە تاستىباي ءۇشىن ولاردان وتكەن جاقىن اعايىن جوق. وسى تۇسقا كەلگەندە جۇرەك تۇسىنىڭ سۇققىلاپ شانىشقانى راس.
زارجاق تاكسيستىڭ دە ءۇنى وشكەن. ءبىر جاعىنان جول قىسقارسىن، ەكىنشىدەن ۇرىسىپ قالعان كىسىلەرشە توڭتەرىس وتىرمايىقشى دەپ، بەيتانىس جولاۋشىنى ارلى-بەرلى اڭگىمەگە تارتقانسىپ ەدى و بايعۇس. تاستىباي تاراپتان ول كۇتكەندەي جاۋاپ بولمادى. «ە، مەيلى، وزىڭە ىڭعايلى ەكەن، ۇندەمەستىڭ ويىنىن جالعاسىرا بەر ەندەشە، ايتەۋىر تۇسەر جەردە جولپۇلدى تۇگەل تولەسەڭ ءبىتتى، ەندى ءقايتىپ ءجۇزىڭدى جەلكەمنىڭ شۇقىرى كورسىن!» — ءشول قىسىپ بارا جاتپاسا دا پلاسماسسا قۇتىداعى جىلىمشى سۋدان ۇرتىن تولتىرىپ ەكى ۇرتتادى. تاستىبايعا "بۇعان قالايسىڭ؟" دەپ انتەك قولىن كوتەرىپ مەزىرەت جاساعان، ول باسىن شايقادى. قىزىق جىگىت. جاقىن-جۋىعىنىڭ جەرلەۋىنە كەلە جاتقان جوق، الدىنان ۇلان-اسىر تويدىڭ كول-كوسىر داستارقانى كۇتىپ تۇر. شالقىپ-تاسيتىن كەزى ەمەس پە وسى جولى. بالكىم، ىشتەگى ساعىنىشتىڭ اپتاپ لەبى سىرتقا تەۋىپ، تۋعان جەردىڭ قارايعان قارا بۇتاسىنا دەيىن تاستىبايدىڭ كوزىنە جىلى ۇشىراپ، وتكەن شاقتىڭ كومەسكى ەلەستەرىن ەسكە قايتا ءتۇسىرىپ، وزىمەن-وزى تولعانىس ۇستىندە كەلە جاتقان بولار. ە، مەيلى، جاعاسى تىپ-تىك جەيدە كيگەن، قوڭىر كوزاينەگى ءبىر قاراعا تاتيتىن مىنا تاستىبايدى جولپۇلدى تۇگەل تولەر مە، تولەمەس پە دەپ سىرتتاي كىنالاۋعا ءقايتىپ ءداتى باردى. وۋ، ونىڭ ۇستىنە بۇل سابازىڭ سوناۋ يت ولگەن جەردەن ارنايى شاقىرتۋمەن كەلە جاتقان جوق پا. ۇلان-اسىر تويعا كەز-كەلگەننىڭ ءشوبى تۇسە بەرە مە. ءشوبى تۇسكەننەن بۇرىن قىم-قۋىت شارۋانى بىلاي ىسىرىپ قويىپ، تويعا اپاراتىن تارتۋ-تارالعىنىڭ شىعىنىنا دا مويىماي، جۇلقىنىپ شىعا كەلەتىن ەركەك مىنەز كىم-كورىنگەننىڭ بويىنان تابىلا بەرسە! مۇنىڭ الىستان كەلگەنى، تيىن سانايتىن مايداشىل، اۋىلدىڭ موجانتوپايلارىنا ۇقسامايتىندىعى العاشقى اۋىز لامىنەن-اق اڭعارىلعان. جارتى جولدان اۋسا دا «سىزگە قانشا تولەيمىن» دەپ قۇيرىعى جەر يىسكەمەي شوشاڭداسا نە دەيسىز. وتىرىسى نىق، مىعىم.
تەڭىز جاقتان سوققان ساعىم ارالاس ىستىق جەل بەت شارپيدى. تاس جولدىڭ ۇستىندە قۇم بوراسىن يرەلەڭدەپ، ويناق سالادى.
ححح
ۇيرەنشىكتى شارۋا-داعى باياعى؛ قۇم ىشىندەگى بۇيىعى اۋىلعا وسى توپىراقتان شىققان قالتالى ازاماتتار قاراجات جاعىنان كومەكتەسىپ جاتسا قانداي جاراسىمدى. ارينە، ولارى بىردەن ەڭسە تىكتەپ، ەكولوگيا ازابىن بىردەن ۇمىتتىرىپ جىبەرمەس، ازدى-كوپتى دەمەۋ انشەيىن. دەمەۋدىڭ كوكەسى— كىشى تەڭىزدىڭ تاڭدايى ءجىبىپ، ءاجىم-اجىم قۇم جاعانىڭ ەرنىنە سۋ تيە باستاۋى. قورا-قورانىڭ قۋىسىندا ۇمىت قالعان قايىقتار بۇگىن شاڭ-توزاڭنان تازارىپ، كەم-قۇتىعى جوندەلىپ، قايتادان مايلانىپ تەڭىزگە تۇسكەن. بالىق كاسىپشىلىگىنىڭ ءون-بويىنا جان كىرە باستاپتى. سوعان وراي قۇم جاعانىڭ كەلەشەگىنەن كۇدەر ءۇزىپ، جان-جاقتاعى جۇماق ولكەلەرگە قونىس اۋدارعاندار تەڭىز قايتا ورالعان سوڭ ءاۋ باستاعى «ساتقىندىقتارىنىڭ» ورىنىن «سۇيەگىمىز تۋعان جەردە قالسىن ەڭ بولماسامەن» اۋىستىرىپ، بىرتىندەپ كوشىپ كەلىپ جاتقانعا ۇقسايدى. ءبىراق سانىن ايتپادى.
تويدىڭ اساباسى — ءادىلحان. ءۇستى-باسىن كۇتىپ ۇستايتىن سىلىڭعىرداي سارى جىگىت. تاستىبايلارمەن بىرگە وقىعان، ءسوزدىڭ جۇيەسىن بىلەتىن پىسىق. الدەكىمدى مۇقاتقىسى كەلسە — تاباندا تىراپاي اسىرادى، ال مەرەيىن اسىرعىسى كەلسە — اسپاننان ءبىر-اق شىعارادى. اۋىلناي دا، مەكتەپ ديرەكتورى، باسقالارى دا تويدىڭ بار جاۋاپكەرشىلىگىن ءادىلحاننىڭ موينىنا جۇكتەگەن. ودان باسقا ءىستىڭ جۇيەسىن بىلەتىن ادام جانە جوق. مىنە، قۇداي بەردى دەگەن سول، وسىندايدا ءادىلحان شىرەنبەگەندە كىم شىرەنەدى، دەگەنى ءجۇرىپ، ايتقانى ايناقاتەسىز ورىندالىپ تۇر. جينالعان جۇرتتى ءبىر شىبىقپەن ايدايمىن دەسە دە ەركى، ۇلكەن-كىشىنى جاتىپ-تۇرعىزامىن دەسە دە ەركى. اۋىلداستارى ءادىلحاننان اسا المايدى، سونىڭ ايتقانى زاڭ، الدىن الا سولاي كەلىسكەن. الدەكىم ناعاشى-جيەندىگىن اراعا تىقپالاپ، ءادىلحاننىڭ ادىرەسىنە از-كەم ءازىل ايتايىن دەسە دە، قارىنى شىعىپ، تولىسا باستاعان سارى جىگىت بىردەن قاعىپ تاستايدى. بەت قاراتپايدى. ال الىستان كەلگەن اعايىننىڭ پىسىن باسۋعا دا وكتەمدىگى جەتىپ ارتىلادى. وتكىر ءتىل، ورالىمدى ويدى وندىققا ءدال تيگىزەدى. «سىزدەر سەكىلدى سالقىن سابات، شۇرايلى ولكە ىزدەپ كەتكەنىمىز جوق، سوندا دا ولەتىن ەمەسپىز!» ارعى جاعى اقىماعىڭا دا تۇسىنىكتى. كەسە-شاينەكتىڭ سىلدىرى بولماسا، وتىرىس بارىسىندا ازىرگە وعاش دىبىس ەستىلمەيدى. جاڭا مەكتەپتىڭ كورىمدىگى دەپ تورت-بەس جىگىت شامالارى كەلگەنشە مىڭدىقتاردى كونۆەرتكە سالىپ، ديرەكتورعا تابىستاعان. ديرەكتور تىم جاس ەكەن، تەگىن دۇنيەنى جۇرتتىڭ كوزىنشە قالاي الامىن، قالتاما قالاي سالامىن دەگەندەي، ساۋساقتارى دىرىلدەپ، سامايى ءجىپسىپ الەمتاپىرىق كۇيگە ءتۇستى. كوزدەرى جىپىلىقتاپ اسابادان جاردەم كۇتتى. مۇندايدىڭ تالايىن كورگەن ءادىلحان اسىپ-ساسسىن با، ءاۋ باستاعى داۋىس ىرعاعىن دا وزگەرپەدى. سابىرلى، سالماقتى. كەرىسىنشە الگىنىڭ ءوزىن پايدالى ىسكە اسىرا ءبىلدى. تۋرا اكسيونداعىداي ءادىس قولداندى. كونۆەرتتەر جۇرتتىڭ كوزىنشە اشىلىپ، قاراجات كولەمى جۋرنالعا تىركەلدى. ارتىنشا ەلگە جاريا ەتىلدى. تىلەك ايتۋشىلاردىڭ لەبىزىنە قۇلاق قويعاندار شامالى ەدى. ۇيرەنشىكتى اۋەي؛ «مەكتەپتىڭ ىرگەتاسى بەرىك بولسىن»، «ءبىلىمدى بالالاردى كوپتەپ تاربيەلەڭدەر»، «ۇستازدار قاۋىمىنا مىڭ العىس». بىلدىرتپەۋگە تىرىسقانىمەن ءادىلحان اسابا دا قاراجاتتىڭ «قىزۋىنان» سوڭ، اركىمنىڭ الدىنا بارىپ توست بەرۋگە اناۋ ايتقانداي قۇلىقتى ەمەس-تى. ەكى كوزىن حاتشى قىز جاقتان ايىرمايدى. بەلگى بەرىلسە ءۇستولدىڭ انا باسىندا جۇرگەنىنە قاراماي، جانىنا قۇستاي ۇشىپ جەتىپ بارادى. «كومەك قولىن سوزعانداردىڭ» اتى-جوندەرى تولىق حابارلانعانى بىلاي تۇرسىن، ولاردىڭ تۇقىم-تۇقيانىنا دەيىن ماقتاۋ-ماراپاتتىڭ استىندا قالادى. «مىنە، ەرىڭ، تۋعان جەردەن بارىن ايامايتىن جومارت جۇرەك، وسى زاماننىڭ وزىق پاتريوتى!» دەگەن سەكىلدى كوپىرمە سوزدەردى ۇستى-ۇستىنە توپەلەيدى. «پالەنشەنىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن الىپ قويالىق، پەرزەنتتىك پارىزدى ءوستىپ وتەگەن ءلازىم! جارايسىڭ، جولبارىسىم!»
ايتاتىنى جوق، اينىماعان اۋكسيون. كۇلەرىڭدى، نە جىلارىڭدى بىلمەيسىڭ. جىلۋ جيناعانداي ءادىلحاننىڭ شاڭقىلداعان اششى داۋىسى ءارتۇستان جاڭعىرعىپ ەستىلەدى. ءسىرا، ارتىق كەتكەندىگىن ءوزى دە سەزەتىن بولار، اراكىدىك ساباسىنا ءتۇسىپ، «قۇم اراسىنداعى ەسكى مەكتەپتى بىتىرگەن ءبىزدىڭ جەرلەستەرىمىز تۋعان اۋىلىن كوركەيتۋگە ءارقاشان ءازىر عوي» دەگەندى اڭگىمە اراسىنا سىنالاپ، تۇزدىقتاپ كىرىستىرەدى. «جينالعان قارجى جەتىم-جەسىرلەر مەن كەدەي-كەپشىكتەردىڭ مۇددەلەرىنە جۇمسالادى» دەپ ماڭداي تەرىن كولدەي ورامالىمەن ءبىر سۇرتەدى. وسى يگىلىكتى شارۋا ءادىلحاننىڭ ارقاسىندا عانا جۇزەگە اسىپ جاتقانداي، ارا-تۇرا ءوزىن جارنامالاپ قويۋدى دا ەستەن شىعارمايدى؛ «ءبىز مىنە، تۋعان جەردىڭ ادىراسپانى سەكىلدى نەشە ءبىر دۇلەي داۋىل تۇرىپ، توبەمىزدەن شەلەكتەپ تۇزدى توپىراق جاۋسا دا اتامەكەننەن الىس ۇزاعانىمىز جوق. ارينە، بىزدەرگە گرانيتتەن ءبىر-بىر ەسكەرتكىش ورناتسا دا ارتىقتىق ەتپەس ەدى».
— سوندا نەمەنە، جينالعان اقشاعا ەسكەرتكىش سوعاسىڭدار ما وزدەرىڭە!— شەتكەرى وتىرعان دۋدارباس جىگىت ازداپ جۇتىپ العاندىعىن دا جاسىرا الماي، تالتىرەكتەپ ورنىنان كوتەرىلدى. جۇرت دۋ كۇلدى. ءادىلحاننىڭ الاۋلاعان بەت الپەتى اپ-ساتتە كۇرەڭىتىپ سالا بەردى. ستاقانداعى مۇزداي سۋدى قاقالىپ-شاشالىپ ازەر جۇتتى. بىرەۋلەردى كومەككە شاقىردى ما، الدە بىرەۋلەرگە «مىنانى اكەتىڭدەر بۇل ارادان» دەپ پارمەن بەردى مە، ايتەۋىر كوزى شىتىناپ، كوپكە دەيىن وز-وزىنە كەلە الماي، وڭدى-سولى قولىن سەرمەي بەردى. «ءاي، وزىمنەن دە بار، تۇك تاپپاعانداي ەسكەرتكىشتى اۋىزعا الىپ ەم بار ەدى».
— ءوستىپ، بۇيرەكتەن-سيراق شىعارماسا كوڭىلى كونشي مە بۇل اعايىننىڭ! ادەمى باسقوسۋدىڭ اڭكى-تاڭكىسىن شىعارىپ، اياعىن جىن-ويناققا اينالدىرۋدى كوكسەيتىن مىنا سەكىلدىلەردىڭ ەلگە جانى اشيدى دەپ كىم ايتادى. جانى اشىماسا دا بۇيىرعاندى ىشىپ-جەپ، ارتىن قىسىپ تىنىش وتىرسا قايتەدى... ءجا، ەل ىشىندەگى ءبىر تەنتەكتىڭ ەركەلىگىن كەشىرەيىك ءبىر جولعا. — كولدەي ورامال تەرشىگەن ماڭدايدى الدەنەشە سۇرتكىلەدى. سالدەن سوڭ اسابا ءوز سۇرلەۋىنە قايتا تۇسەدى؛ — بۇل اتاق شىعاراتىن باسەكە-جارىس ەمەس، باقا سيسە — كولگە سەپ. ازدى — كوپكە، كوپتى — اللانىڭ بەرگەنىنە بالايمىز. ال بەرگەنىمدى بۇلدامايمىن، قايىرىمدىق شاراسىنا ءاتى-جونىمدى قىستىرمايمىن دەگەندەرگە دە كەڭشىلىك جاسالادى. ول قۇپيا ساقتالادى. دەگەنمەن ماڭداي تەرمەن تابىلعان قاراجات يەسىنىڭ ءاتى-جونى جۇرتقا ءمالىم بولسا نەسى ايىپ؟! — تاماعى قارلىعىڭقىراپ داۋىس ىرعاعى باسەڭدەي بەردى دە، كەنەت جوق جەردەن ساڭق ەتىپ قايتا كوتەرىلدى. — بۇل ازاماتتارعا العىستان باسقا نە ايتامىز. كوشتى ەكى ءجۇز مىڭ تەڭگەمەن ... پالەنشەيەۆ باستاپ كەلەدى. قايدا ول كىسى، تۇرسىن ورنىنان! تۋعان جەرگە دەگەن پەرزەنتتىك بورىش اقشامەن ولشەنبەيدى. دەي تۇرعانمەن مىنا زاماندا...
تاستىبايدىڭ دەگبىرى قاشتى. قاپ، مانادان بەرى، دالىرەك ايتقاندا... توي باستالماس بۇرىن توستىڭ قاي شامادا بەرىلەتىندىگىن، قالتاسىنداعى جاڭا مەكتەپتىڭ بايعازىسى دەپ ءوزىمىن بىرگە الا شىققان قوماقتى قارجىنى قالاي تابىستايتىندىعىن، ەلدىڭ كوزىنشە نە ايتاتىندىعىن ءادىلحان سىنىپتاسىمەن الدىن الا كەلىسىپ، پىسىقتاپ الساشى! تابىس تاپقانى بولماسا، تاستىباي سوزگە شورقاق. ويىنداعىسىن شاتىپ-بۇتىپ جەتكىزۋىن جەتىزەر-اۋ، دەسە دە مىنا كوپشىلىكتى وزىنە قاراي وقىس جالت قاراتقانعا نە جەتسىن. جالت قاراتۋ ءۇشىن بۇرىن-سوڭدى ايتىلماي جۇرگەن توسىن تىركەستەردى توبەدەن ۇرعانداي قويىپ قالۋى قاجەت. ارزانقول شاراپتىڭ اسەرى بۋىنعا تۇسكەندەردىڭ الدى قىزا باستاعان. تالايدان بەرى جۇيكە جۇقارتقان ەكولوگيا ازابىن ۋاقىتشا ۇمىتىپ، ەلمەن بىرگە ءيتىنىپ-سۇعىنىپ تىرلىك كەشىپ جاتقاندارىن كوڭىلگە مەدەۋ تۇتا ما، الدە كىشى ارالدىڭ تابانىنا سۋ كەلىپ، بۇعان دەيىن كورگەن قيىندىقتار ەندى كورگە تىعىلاتىن بولدى، الداعىنى اللا بىلەدى عوي، ايتسە دە كورەر جارىعىمىز جامان بولماس دەيتىن ساۋلەلى ءۇمىت جۇرەكتەرىنە شۋاق جۇگىرتە مە، تاستىبايمەن جىلى-جىلى امانداسقانداردىڭ كۇنگە، شاڭ-توزاڭعا توتىققان جۇزدەرىندە ادام ايتىپ جەتىزە الماس ەرەكشە قۋانىش بەلگىسى بار. ا، ا... نە، نە؟!.. بىرەۋ قۇلاعىنا الدەنەلەردى ايتىپ ساندىراقتادى ما، بىرەۋلەر تاستىبايعا؛ «جەردەن شىققانداي شىرەنبەسەڭشى، سەنىڭ دە شىعار تاۋىڭ بەلگىلى عوي، بىلە-بىلسەڭ وسى توپىراققا ولى-ولگەنشە قارىزدارسىڭ، قارىزدارسىڭ! سەن ءبىزدى نەگە جاتىرقايسىڭ، ا؟!» دەپ وكپە-نازدارىن تۇس-تۇستان تىقپالاپ جاتقاننان ساۋ ما؟! تىنىسى تارىلىپ، جۇرەگى ۇستى-ۇستىنە سۇققىلادى. الاقانى تەرشىدى. وسى تۇسىنىكسىز تىعىرىقتان امان قۇتىلايىنشى دەپ، قىرلى ستاقانعا قۇيىلعان اراعىن توگىپ-شاشىپ، جانىنا تالتىرەكتەپ جەتكەن بەيتانىس جىگىتكە ىلەسىپ، رومكىسىندەگى كونياكتى اشىرقانباستان جۇتىپ جىبەردى. اششىسىن، العاشىندا ءىشى-باۋىرىن ورتەپ وتكەنىمەن، ىزىنشە تۇلا بويى بۋسانىپ سالا بەردى.
ادىلحانمەن اۋىلداستىعىن اراعا تىقپالاماعاندا ءبىر جىلدىڭ ءتولىمىز عوي دەپ، ەمەن-جارقىن سىرلاسقىسى-اق كەلگەن. رومكى تۇيىستىرۋدەن دە كەتارى ەمەس-تى. وۋ، ول باتىرىڭنىڭ ءجۇرىس-تۇرىسى قالاي، ا؟! الدە جاۋاپتى شارانى ءبىر ىڭعايلاپ الايىن، قول بوساسىن، سەنىمەن شارۋام سوسىن بولسىن دەپ ءبارىن كەيىنگە ىسىرا ما؟! ءبىراق تاستىبايدىڭ ەرتەڭ، نە ودان ارعى كۇنى دەپ، اۋناپ-قۋناپ جاتاتىنداي مۇمكىندىگى قايدا. تاڭ اتىسىمەن قايتا جولعا شىعادى. ەگەر ءادىلحاننىڭ تاستىبايعا دەگەن وكپە-رەنىشى بولسا، نەسىنە قيپاقتايدى، بىردەن ايتىپ سالماي ما بەتىڭ بار، ءجۇزىڭ بار دەمەستەن. ول نە قىلعان رەنىش، ول نە قىلعان وكپە؟ بارىس-كەلىستى بىلاي قويعاندا، بۇعان دەيىن قالتا تەلەفونىمەن بولسا دا حابارلاسىپ، ءبىر-بىرىنىڭ قال-احۋالىن سۇراسقان ەمەس.
— بالىق ءبولىسىپ جاتقانداي، بۇل سىزدەردىكى نە قىلعان ابىر-سابىر. ءبىر ءسات بىزگە قاراي نازار اۋدارىڭىزدار. مىنە، ەرلىك، مىنە، پاتريوت! مەكتەبىمىزدىڭ اۋدانعا الاقان جايماي، بىرەر اي كۇن كورىسى ءۇشىن كىمنىڭ كومەكتەسكەنىن بىلەسىزدەر مە؟ بىلمەيسىزدەر، بىلمەسەڭىزدەر ءبىلىپ وتىرىڭىزدار! — قامىستىباس بالىق زاۋىتىنىڭ ديرەكتورى، ءبىزدىڭ داڭقتى جەرلەسىمىز... ءۇش ءجۇز مىڭ تەنگەنى جۋرنالعا تىركەتتى.
وسى ساتتە تاستىباي ورنىنان قالاي ۇشىپ تۇرعانىن ءوزى دە اڭعارمادى.
— جارتى ميلليون، جاڭا مەكتەپكە جارتى ميلليون تەڭگە سپونسىرلىق كومەك!
توڭىرەك لەزدە قۇلاققا ۇرعان تاناداي تىنىشتالا قالدى.
— ناعىز ەركەك! — دەدى ماساڭ كۇيدەگى بار داۋىس.
ءادىلحان تاستىبايدىڭ جانىنا جاقىندادى. تىرسيعان كونۆەرتتى قولىنا الىپ سالماقتاپ، تۇردى تۇردى دا، حاتشى قىزدى داۋىستاپ شاقىردى؛ — تاستىباي ءابدىقۇلوۆتى ۇلكەن ارىپتەرمەن جۋرنالعا تىركەڭىز! — سوسىن تاستىبايعا ءجۇزىن بۇرىپ سۋىقتاۋ جىميدى؛ — اۋىلدان كوشەردە ساعان ءبىر نارسە ايتقام، سول ەسىڭدە مە؟
— ەسىمدە جوق. — دەدى تاستىباي. — ءبىز اۋىلدان كوشكەلى قاي زامان.
— وندا ەسىڭە قايتا تۇسىرەيىن. اۋىلدان كوشكەندەر ەرتەڭ تەڭىز جاعالاۋعا قايتا ورالعاندا «جازدىق، جاڭىلدىق، تۋعان جەردى ساعىندىق» دەپ جادىگويلەنىپ، وپ-وتىرىك جىلاپ-سىقتاپ كەلەتىندەر بولسا، ولارعا قولدانار جازا بىرەۋ دەگەنبىز. قاۋلىسىن شىعارىپ، جۇرەك تۇسىنا جازىپ قويعانبىز! ول جازا... ساتقىنداردى دارعا اسادى، نە تاباندا اتىپ تاستايدى!.. سەن مىنا جارتى ميلليونىڭمەن ول جازادان قۇتىلدىم دەمە، قۇتىلمايسىڭ!— ءادىلحان سول سۋىق قالپىن وزگەرتپەستەن، كوپشىلىك اراسىنا ءسىڭىپ كەتتى.
ححح
ەرتەڭىندە ءبىر جامااعايىننىڭ ۇيىنە تۇنەپ شىققان تاستىباي ەسىك الدىندا كولدەڭ تۇرعان كەشەگى كونە تاكسيدى كورىپ تاڭعالدى.
— اسسالاۋماالەيكۇم، ءسىز مەنى توسىپ تۇرسىز با؟— دەدى قارتاڭ كىسىمەن جىلىۇشىراي امانداسىپ.
— ارينە، جاقسىلىق قىلساڭ ءبۇتىن قىل.
و...و، قايتار جولدا تاستىباي اعىل-تەگىل اقتارىلدى دەيسىز كەلىپ. انا جىلى بۇل اۋىلدان ءبىر كۇننىڭ ىشىندە ۇدىرە كوشىپ، جەتىسۋ ولكەسىنە قونىس اۋدارعانىن، بالا-شاعالى بوپ وسىپ-ونگەنىن، بيزنەسىن جولعا قويىپ بايىعانىن... تۇگىن قالدىرمادى. ايسۇلۋدىڭ دا كورگەندى جەردىڭ قىزى ەكەندىگىن، ەكەۋىنىڭ ءتاتۋ-تاتتى تۇراتىندىعىن، اقىلدىلىعىن، مۇنىڭ كەيبىر قيسىق-قىڭىر مىنەزىنە كەشىرىممەن قارايتىندىعىن دا جاسىرمادى: — تۋعان جەرگە كەلەمىز، كەلىپ تۇرامىز ارينە، تەك اجاك-گۇجىك توسقاۋىلداردىڭ الدىڭنان سۋماڭ ەتىپ شىعا كەلەتىنى بولماسا...
— تويلارىڭ قالاي ءوتتى، اۋىلداستارىڭ الاقانعا سالىپ قۇرمەتتەگەن بولار؟ — دەدى تاكسيست الدەنەگە قىزىعۋشىلىق تانىتىپ.
— قۇرمەتتەگەندە قانداي، قۇرمەتتەدى عوي...— ماناداي بەرى توقتاۋسىز سويلەگەن تاستىباي وسى تۇسقا كەلگەندە ءسال ىركىلدى: «ايەلىمە دە وسىنى ايتارمىن، قۇرمەتتەدى عوي، قۇرمەتتەگەندە قانداي!..»
تەڭىز جاقتان سوققان ساعىم ارالاس ىستىق جەل بەت شارپيدى. تاس جولدىڭ ۇستىندە قۇم بوراسىن يرەلەڭدەپ، ويناق سالادى.
You Might Also Like
-
تاقتاي تاسيتىن ماشينەسى تۇسكىر كىسىنى الاڭ قىلماي، تاڭ اتار-اتپاستا وسى توڭىرەكتەن تابىلسا توعاناس تا ويدا جۇرگەن ءبىراز شارۋاسىن تىندىرعان بوپ، كوڭىلى جايلانىپ، ەرتەڭگى شايىن اسىقپاي-اپتىقپاي باپتا...
-
قىزىق، قىزىق بولعاندا سۇراماڭىز! حايۋاناتتار باعىنىڭ زوولوگ-مامانى نەسىبەلى جۇگىنىسوۆانىڭ مىنا تىرلىگىنە تاڭدانبايتىن پەندە تابىلسا. وۋ، بۇل كىسىگە شىنىمەن نە كورىنگەن، ا؟! اندا-ساندا اقىل-ەسىنىڭ ا...
