InfoHub Logo

قازاق ەلىن XIX عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا پاتشالى رەسەي بوداندىق بۇعاۋىن مىقتاپ سالىپ، تولىقتاي باسىپ العان كەزەڭىندە ورىنبور، تاشكەنت سەكىلدى ءبىرقاتار ءىرى قالالاردا ۇلت تىلىندەگى گازەتتەرىمىز جارىق كورە باستادى. ماقساتتارى انا تىلىمىزدەگى ءوز ءتول گازەتتەرىمىزدى وزىمىزگە قارسى پايدالانۋ. البەتتە، قازاققا جاناشىر بولىپ، مادەنيەتىمىزدى قولداپ شىعارماعاندارى بەلگىلى. پاتشالىق ساياساتتارىن تەرەڭىنەن ءتۇسىندىرىپ، جاريالانعان جارلىقتارمەن امىرلەرىن جۇرگىزە وتىرىپ، جوسپارلاعان ويلارىن جۇزەگە اسىرۋ ەدى.

ءبارىبىر قازاق ءباسپاسوزىنىڭ ونىڭ ىشىندە ۇلتتىق گازەتىمىزدىڭ دۇنيەگە كەلۋى قازاق حالقىنىڭ كوزىن اشىپ، سانالارىنا رۋحاني مول ازىق بەردى. “تۇركىستان ۋالاياتىنىڭ گازەتى”- بۇگىنگى گازەت-جۋرنالداردىڭ اتاسى، قازاق ءباسپاسوزىنىڭ تۇڭعىشى، سولاردىڭ بىرەگەيى. گازەتتە جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن باياندايتىن ماقالالار بولدى. ادامداردى ەل ىشىندەگى جاڭالىقتارمەن، سىرتقى ساياساتپەن ءارى مادەنيەت، ءبىلىم، ادەبيەتكە قاتىستى  تاعى باسقا ماتەريالدارمەن قامتاماسىز ەتىپ وتىردى. جالپى قازاقتا جاڭا ءبىر كەزەڭ باستالدى دەۋگە تولىق نەگىز بار. وعان دالەل، اۋىزدان اۋىزعا تاراپ كەلە جاتقان جىر-داستاندارىمىزدى  دەر كەزىندە زامانعا ساي قاعاز بەتتەرىنە تۇسىرەدى. تاريحىمىز تولاستاپ جاتقان اسىل مۇرالارىمىزدى ساقتاپ قالىپ، كەلەشەككە جەتكىزۋدە سولايشا زور ىقپالى ءتيدى. 

گازەتتىڭ كەيىنگى ساندارىندا قازاق حالقىنىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنە، ساۋدا-ساتتىققا قاتىستى ماتەريالداردا  جاريالاندى. قىتايمەن شەكاراداعى قازاقتار اراسىنداعى، رەسەي مەن جۇڭگو ، تاتارلار مەن وزبەكتەر اراسىنداعى ساۋدا قارىم-قاتىناسى، بانك جونىندە تۇسىندىرمەلەر بولادى. 

“تۇركىستان ۋالاياتىنىڭ گازەتى” ءوز جۇمىسىن توقتاتقانعا دەيىن قازاق ەلىندە حالىق ىقىلاسىنا بولەنىپ، ءوز وقىرماندارىن جوعالتپادى. 1870 جىلدان باستاپ جارىق كورگەن بۇل گازەت ورتالىق ازياداعى العاشقى مەرزىمدى باسپا ءسوز بولىپ سانالادى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن گازەت پەن سول كەزدە جاريالانعان ماقالالار ءالى دە تىڭ زەرتتەلۋدە.

ءال فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى: ەسەنگەلدييەۆا ايگەرىم

---