ۇلى اعارتۋشى - ىبىراي التىنسارى ۇلى
ۇستىمىزدەگى جىلى قازاق حالقىنىڭ ۇلى اعارتۋشىسى، پەداگوگ ىبىراي ءالتىنساريننىڭ تۋعانىنا 180 جىل تولادى. ءوز زامانىنداعى جاڭاشىل-پەداگوگ، عالىم-ەتنوگراف، پروزاشى، قازاق ءالىپبيىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ىبىراي التىنساريننىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىق قىزمەتى قازاق حالقىنىڭ تاريحىنداعى جارقىن بەتتەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ى.التىنسارين 1841 جىلى قازان ايىنىڭ 20-سىندا قازىرگى قوستاناي وبلىسى زاتوبول اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسىنەن ەرتە ايىرىلعان ول اتاسى بالقوجا ءجاڭبىرشيننىڭ قولىندا تاربيەلەنەدى. بالا كەزىنەن-اق بىلىمگە زەيىنى بولعان جانە ءوز بەتىنشە وقۋعا بەيىمدىلىگىمەن كوزگە تۇسكەن ىبىراي رەسەي قوعامىنىڭ سول كەزەڭدەگى زيالى ازاماتتارىمەن ءجيى ارالاسىپ تۇردى. ورىنبور قالاسىندا وقىپ جۇرگەن كەزىندە شىعىستانۋشى عالىم ۆ.ۆ.گريگوريەۆپەن جاقىن تانىسادى. ول ءوزىنىڭ باي كىتاپحاناسىمەن ى.ءالتىنساريننىڭ ەركىن پايدالانۋىنا رۇقسات ەتەدى، ناتيجەسىندە بولاشاق پەداگوگ كوپ ۋاقىتىن ۆ.ۆ.گريگوريەۆتىڭ كىتاپحاناسىندا وتكىزەدى. بىلگەن ۇستىنە بىلە تۇسسەم دەگەن قۇمارلىق جانە حالقىنا ءبىلىم-عىلىم سالاسىندا كوبىرەك پايدا كەلتىرۋگە باعىتتالعان ارمانعا ۇمتىلىس جاس ىبىرايدىڭ ومىرلىك ماقساتىنا اينالادى. وسىلايشا، ول العان ءبىلىمىن ءوز حالقىنىڭ پايداسىنا اسىرۋعا تالپىنىپ، «كەل، بالالار، وقىلىق!» دەگەن ولەڭى ارقىلى قازاق بالالارىنا ۇران تاستاپ، ولاردى ءبىلىم الۋعا شاقىرادى.
العاش اشىلعان قازاق مەكتەبىنىڭ وتكەنى مەن بۇگىنى ۇلى اعارتۋشى-پەداگوگ ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى. ورىس جازۋ تاڭبالارى نەگىزىندە قازاق ءالىپبيىنىڭ قۇراستىرۋشىسى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ پەداگوگيكالىق قىزمەتى 1860 جىلى باستالعانى ءمالىم. كوپتەن كۇتكەن ارمانى ورىندالىپ، قازاق مەكتەپتەرىنىڭ قارا شاڭىراعى تۇڭعىش ءبىلىم وشاعى اشىلادى. ىبىراي التىنسارين قازاق بالالارىنا ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ نەگىزگى كوزى وقۋلىق ەكەنىن جانە ونىڭ مازمۇنى بالا تابيعاتىنا جاقىن، قىزىقتى ەتىپ شىعارۋ قاجەتتىگىن ءتۇسىنىپ، 1876 جىلى «قازاق حرەستوماتياسىن» جازۋعا كىرىسەدى. بۇل حرەستوماتيا 1879 جىلى ورىنبوردا باسىلىپ شىعادى.
ىبىراي التىنسارين پەداگوگتىك قىزمەتى مەن جان-جاقتى تەرەڭ ءبىلىمىن، قايراتى مەن جىگەرىن جاس ۇرپاققا ارنادى. ءوىنىڭ بار سانالى عۇمىرىن اعارتۋشىلىققا، ياعني ىزگىلىك پەداگوگيكاسىنا باعىتتادى. ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك جىلدارىندا ءبىلىم-عىلىمى ءوسىپ، وركەندەگەن رەسپۋبليكاعا اينالدى. بۇل - ىبىراي اتامىزدىڭ قازاق حالقىن ءبىلىم شىڭىنا جەتكىزۋدى ارمانداعان ماقساتىنىڭ شىندىققا اينالعانىنىڭ جارقىن كورىنىسى.
ۋ.م.دجولدىبايەۆا ءال–فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ قازاقستان تاريحى كافەدراسىنىڭ دوسەنتى
م.ش.شالقاروۆا ءال–فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنىڭ 1-كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
-
نۇر-سۇلتان قالاسى № 83 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى جانيبەكوۆا اينۋر ناميالوۆنا
