InfoHub Logo

يۋن نان دالي دەگەن جەرىندە، اتاقتى ساڭ تاۋىنىڭ ون توعىز شىڭى بار، يۋي ءدجۇي شىڭى — سولاردىڭ ءبىرى. ءار جىلعى قاقاعان ايازدا، يۋي ءدجۇي شىڭىندا اق ۇلپا بۇلت پايدا بولادى. بۇل بۇلتتىڭ بەينەسى وتە كەربەز، سىلقىم، سۇلۋ قىز تارىزدەس. يۋي ءدجۇي شىڭىنا شىعىپ، ەرحايعا قاراساڭ، جانىڭ جادىراپ سەرگىپ قالاسىڭ. بۇل بۇلتتار پايدا بولعاندا، داليدە داۋىل سوعادى، تىپ-تىنىش ەرحايدا الاي-دۇلەي تولقىن تۇرادى. ەرحايدىڭ تۇبىندەگى ۇلكەن تاس تولقىننان سۋدىڭ بەتىنە كوتەرىلەدى. بايزۋ حالقى بۇل ەرەكشە قۇبىلىستى: «ۆاڭ فۋ يۋن» دەپ اتايدى.

وتە ەرتەدە داليدىڭ نانچجاۋ يمپەراتورىنىڭ وتە سۇلۋ قىزى بولادى، ول قىز ون توعىز جاسقا كەلگەندە كوپتەگەن اقسۇيەكتەر قىزعا قۇدا ءتۇسىپ كەلەدى. قىز بولسا بۇلاردى ۇناتپايدى. ول وزىنە ەرەكشە جىگىت ىزدەيدى.

سول ءبىر جىلى راو سان ليڭ مەرەكەسى كەزىندە، حانشايىم ءبىر ادەمى اڭشى جىگىتپەن تانىسادى.ول جىگىت جاستايىنان جەتىم قالىپ، يۋي ءدجۇي شوقىسىنداعى ۇڭگىردە اڭشىلىقپەن ءومىر سۇرەدى ەكەن. حانشايىم ونى ءبىر كورگەننەن عاشىق بولىپ قالادى، ءبىراز اڭگىمەلەسكەن ەكەۋى، قيماي-قيماي قوش ايتىسادى.

ءبىر كۇنى حانشايىم عاشىعىن ويلاپ وتىرعان كەزدە، اكەسى كىرىپ كەلىپ: «سەنى قول استىمداعى ءبىر شەنەۋنىككە ايتتىرىپ قويدىم، توي كۇنىن بەلگىلەڭدەر»، — دەيدى. بۇل جانالىق قىزدىڭ توبەسىنە جاي تۇسكەندەي بولادى. حانشايىم ءتۇنى بويى جىلاپ، نە ىستەرىن بىلمەيدى. ەكىنشى كۇنى تاڭەرتەڭ ول تەرەزەنىڭ جاقتاۋىندا وتىرعان ساۋىسقاندى كورەدى دە: «ساۋىسقان، مەنىڭ ىشكى جان-دۇنيەمنىڭ قانشالىقتى جارالى ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟» — دەپ سۇرايدى. قۇس باسىن يزەيدى.

حانشايىم اڭ-تاڭ بولىپ، اسىعا: «ساۋىسقان، وتىنەم، اڭشىعا مەنى قۇتقارسىن دەپ ايتشى»، — دەيدى.

قۇس اڭشىعا كەلىپ حانشايىمدى باسقا ادامعا بەرگەلى جاتقانىن ايتىپ، «تەز قۇتقار»، — دەيدى.

اڭشى لەزدە ساداعىن الىپ تاۋدان تۇسەدى. جولدا وعان ءبىر شال كەزدەسەدى، ول ارقاسىندا جۇگى بار، اقساڭداپ كەلەدى ەكەن.

جىگىت:

— اتا، قايدا باراسىز؟ — دەپ سۇرايدى.

قارت:

— تاۋدان ءدارى ءشوپ تەرەمىن دەپ، ابايسىزدان اياعىمدى اۋىرتىپ الدىم. ەندى ۇيىمە قالاي جەتەتىنىمدى بىلمەي كەلەمىن،— دەيدى.

— اتا، الاڭداماڭىز، مەن ءسىزدى ارقالاپ جەتكىزەمىن،— دەپ ارقالاپ الادى.

— بالام، ءوزىڭ قايدا باراسىڭ؟ — دەپ سۇرايدى شال.

— حانشايىمىمدى قۇتقارامىن!

— حانشايىم؟ ونىڭ كۇزەتشىلەرى مىقتى عوي. قالاي قۇتقاراسىڭ؟ مەنى تىڭدا، بالام، فەڭ يان ءدۇڭ ۇڭگىرىندەگى جارتاسقا شىققان شابدالىنى جەسەڭ، حانشايىمدى قۇتقاراتىن كۇش پايدا بولادى ساعان، — دەيدى.

وسىلاي قارت كوزدەن عايىپ بولادى. جارتاسقا كەلىپ، تومەن قاراسا، ءتۇبى كورىنبەيدى. ول اعاش جارتاستىڭ قىرىندا ءوسىپ تۇر ەدى، جاسىل جاپىراعى كوز قىزىقتىرادى. شابدالىنى ءۇزىپ، الايىن دەسە، وتە قاتەرلى، قۇلاپ كەتۋى مۇمكىن. ءبىراق حانشايىمدى قۇتقارۋ ءۇشىن اڭشى ەشنارسەدەن تايىنبايدى. ايتەۋىر جەمىسكە قولى جەتەدى، ەڭ ۇلكەن، ەڭ قىزىلىن ءۇزىپ جەيدى. شابدالى اسقازانىنا تۇسىسىمەن، دەنەسىنە ەرەكشە كۇش قوسىلعانىن سەزەدى. اقىرىنداپ قولىن سوزسا، ۇشا جونەلەدى.اڭشى اسپاندا قىرانداي سامعاپ، اي جارىعىمەن، حانشايىمدى قۇتقارىپ الىپ كەتەدى.

اڭشى مەن حانشايىم يۋي ءدجۇي شىڭىنداعى ۇڭگىردە ەرلى-زايىپتى بولىپ ءومىر سۇرەدى. كۇندىز بىرگە اڭ اۋلايدى. ولار تۇرىپ جاتقان ۇڭگىردىڭ توڭىرەگىنە ءارتۇرلى گۇل ءوسىپ شىعادى، لوڭ نۋي گ ۇلى كۇلە الادى، جاسميندەر بيلەيدى، ازاليالار وتتاي، شانچا اپپاق قارداي... ەكى جاس وسىنداي ساياباقتا باقىتتى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ەدى.

نانچجوۋ پاتشا قىزى جوعالعاننان كەيىن، اشۋعا بۋلىعىپ، لۋومونى تاۋىپ الىپ كەلەدى. لۋومو — سيقىرشى، ءبىراق ارامدىعى بار. قولىنا سيقىرلى شامىن الىپ، اڭشى مەن حانشايىمنىڭ بەينەسىن كورسەتەدى.

پاتشا كورە سالا، اكەسىن تىڭداماي باسقا بىرەۋمەن تۇرمىس قۇرعان قىزىنا اشۋلانادى دا : «تەز ارادا جازا قولدان»،— دەيدى.

لۋومو ءبىر ىدىستى الىپ: «بۇل — بوران مەن قار ىدىسى. مۇنى قولدانسام، بىردەن قاتتى جەل بولىپ، قار جاۋادى، كۇن سۋىتادى. سول كەزدە حانشايىم ءوزى دە باس تارتادى» — دەيدى. بوران سوعىپ، قالىڭ قار جاۋادى. كوكتەمگى يۋي ءدجۇي مۇز تاۋعا اينالادى.

حانشايىم اڭشىعا:

— بۇل — لۋومونىڭ جاساعانى. ءبىزدى ايىرىلىستىرعىسى كەلەدى. ءبىراق مەن ءبارىبىر سەنىڭ ايەلىڭ بولامىن. ولسەك تە بىرگە بولامىز. ەشقاشان اجىرامايمىز،— دەيدى.

حانشايىم جاۋراعاننان دىرىلدەي باستايدى، اڭشى جانى اشىپ:

— لۋومودا بۋددالىق ريزا بار، سونى كيسەڭ، قىستا جىلى، جازدا سالقىن بولاسىڭ،— دەيدى.

حانشايىم ۋايىمداپ:

— سەن كيىمدى ۇرلاۋعا بارعاندا، تورعا ءتۇسىپ قالمايسىڭ با؟ — دەيدى.

اڭشى جۇباتىپ:

— مەن مىندەتتى تۇردە اباي بولامىن،— دەيدى دە، كەتىپ قالادى.

لۋومو حرامىنا جەتەدى، ەندى كيىمدى قولىنا العاندا لۋومو ءبىلىپ قويادى دا، قارق-قارق كۇلىپ:

— تاۋدىڭ قارلى بورانىنا توزە المادىڭ با؟ -دەيدى.

اڭشى ىزالانىپ، لۋوموعا :

— سەن وڭباعانسىڭ، نەگە جاماندىق ىستەيسىڭ ءبىزدىڭ باقىتىمىزدى، وت باسىمىزدى بۇزىپ! — دەپ وعان تۇرا ۇمتىلادى.

لۋومونىڭ سيقىرى وتە كۇشتى ەدى، وعان شىداماعان اڭشى ەرحايدىڭ جاعالاۋىنا قۇلاپ تۇسەدى. وسى ساتتە لۋومونىڭ سيقىرىمەن اڭشىنىڭ باسى اينالىپ، ەرحاي كولىنىڭ ىشىنە كەتەدى دە، ءبىر تاسقا اينالادى.

حانشايىم اڭشىنى كۇتىپ وتىرعاندا، ءبىر قارعا كەلىپ: «اڭشى كول تۇبىندەگى تاسقا اينالدى، ەشقاشان ورالمايدى» — دەيدى.

حانشايىم قايعىرىپ، كۇندىز-تۇنى جىلايدى. بىرنەشە كۇننەن كەيىن قايتىس بولادى. ولگەن سوڭ، شىڭ باسىندا ءبىر اق بۇلت پايدا بولادى، ارتىنشا قاتتى داۋىل تۇرادى. اق بۇلت پايدا بولعان كۇنى اڭشىلار دا، تەڭىزدەگىلەر دە شىقپايدى. ەگەر تەڭىزگە شىقسا، قايىقتارى سۋعا باتىپ كەتەدى. سۋ استىنداعى تاس كورىنگەندە عانا، داۋىل توقتايدى. ۆاڭ فۋ يۋن دەگەنىمىز مىنە وسى.

---