InfoHub Logo

ءبىر بايدىڭ جالعىز بالاسى بار ەكەن. ول قالىڭدىق ىزدەپ، ەل ارالاپ كەلە جاتىپ، ساندىق تەڭدەگەن ەكى كىسىگە كەز بولادى. جىگىت:

— وي، تۋىستار، انداعى ساندىعىڭىزدى ساپتايسىزدار ما؟ — دەيدى.

— الام دەسەڭ ال. بىزگە استىڭداعى قارا جورعاڭدى بەر دە وسىنى ال، — دەيدى. جىگىت ەكى جولاۋشىعا استىنداعى اتىن ءتۇسىپ بەرەدى. ەكى جولاۋشى جىگىتكە ەسكەرتىپ:

— ەگەر ءبىز دالداعا تۇسپەي اشاتىن بولساڭ، الداعى ساندىق ساعان باياندى بولمايدى. ونداي بولسا بىزگە وكپەلەمە! — دەپ تاپسىرادى دا ەكەۋى جورتىپ ءجۇرىپ كەتەدى. ەكى جولاۋشى دالداعا تۇسكەننەن كەيىن ساندىقتى اشسا، ىشىنەن ءبىر ايداھار شىعادى. جىگىت ساسقانىنان ساندىقتى لاقتىرا ساپ قاشادى. ايداھار جىگىتتى قۋىپ جەتىپ: «سەن مەنەن قاشۋشى بولما، ون جىل بويى مەن وسى شورىننان (تۇرمەدەن) شىعا الماپ ەدىم. ماعان جارىق دۇنيە كورسەتكەن ساعان مىڭ مارتەبە راحمەت! ال سەن مەنىمەن ىلەسىپ ءبىزدىڭ ەلگە باراسىڭ، مەن سەنى اكە-شەشەممەن تانىستىرام. مەن بىرەۋدىڭ جالعىز ۇلى ەدىم»، — دەپ جىگىتتى ەرتىپ ەلىنە كەلەدى.

ايداھاردىڭ ەلى حانىنىڭ بالاسىن تاۋىپ اكەپ بەرگەنىنە قاتتى قۋانىپ، وتىز كۇن ويىن، قىرىق كۇن تويىن ىستەپ اتتاندىرماقشى بولادى. ءدال وسى كەزدە ايداھاردىڭ حانى قاتتى ناۋقاستانادى. اشۋلانبا دەگەن باقسى كورىپ:

— ءسىز ءوز بايىنان باسقا بىردە-بىر ەر اداممەن ويناپ كۇلمەگەن ايەلدىڭ قالجاسىنا سويىلعان كوكقاسقا تۇساقتىڭ وڭ جاق بۇيرەگىن جەڭىز، جازىلاسىز، — دەپ ايتادى.

ەندى بۇنى كىم تابادى دەگەندە، «بۇنى ايۋاناتتار دۇنيەسى ەمەس، ادام بالاسى تابادى» دەگەن سوڭ جاڭاعى جىگىتتى سوعان ىزدەتۋگە جۇمسايدى. جىگىتتىڭ استىنا اق تۇلپار مىنگىزىپ، قولىنا اق اينا بەرەدى. وسى اينانى ايەلدەرگە سالعاندا، ماڭدايىنىڭ نۇرى بار ايەل بولسا، ءدال ءوزى دەپ تۇسىندىرەدى. الگى جىگىت كوپ ىزدەپ ەشتەڭە تاپپاي، ەندى ەرتەڭ قايتام دەپ ويلاعان كۇنى ءبىر قاراشا ءۇيدىڭ ايەلىنە اينانى سالسا، ماڭدايىنىڭ نۇرى بار ەكەن. الگى ايەل ءدال سول كۇنى ۇيدە بوسانىپ، ونىڭ قالجاسىنا كوكقاسقا توقتى سويىلادى. ءسويتىپ، توقتىنىڭ وڭ جاق بۇيرەگىن الىپ كەپ، ايداھاردىڭ حانىن ءولىم اۋزىنان الىپ قالادى.

جىگىت قايتارىندا ايداھاردىڭ حانى قاتتى ريزا بوپ: «ءوزىمدى ءبىر، بالامدى ءبىر رەت ءولىم اۋزىنان الىپ قالدىڭ. ەندى تىلەگەنىڭدى ال»، — دەيدى. جىگىت اق تۇلپار مەن اينا العان سوڭ وعان قوسىپ كوك دومالاق تاستى تاعى قوسىپ بەرەدى.

جىگىت ەل جەردى ارالاي ءجۇرىپ وتىرىپ، قالىڭدىعىن اينا سالىپ ىزدەپ ءجۇرىپ تاۋىپ الىپ، ەلىنە كەلەدى. ەلىنە كەلسە شەشەسى ابدەن قارتايعان، مالى قۇرىعان، ۇيىندە جان دەگەندە ءبىر يت، ءبىر مىسىق قانا قالىپتى. ايداھار ەلىنەن كەلگەن جىگىت قۇدايدىڭ قۇدىرەتىمەن كۇن سايىن بايىپ، قوراسىنا قوي سالىپ، ۇيىرىمەن جىلقى ايداپ، جەلىسىمەن سيىر ساۋا باستايدى. ونىڭ العان ايەلى دە كۇن دەسە كوزى، اي دەسە اۋزى بار اسقان سۇلۋ ادام بولادى. بۇل جالعىز جىگىتتىڭ كەلە ساپ مۇنشالىقتى بايىعانىنا ول ەلدىڭ حانى، قاتتى تاڭقالادى دا، مۇندا قانداي ءبىر سىيقىرلىق بار دەپ ويلايدى. ول ءوزىنىڭ ءۋازىر كومەكشىلەرىن نەشە رەت جىبەرگەنىمەن جىگىتتە نە سيقىرلىق بار ەكەنىن تاپپايدى. اقىرى ءبىر مىستان كەمپىردى جىبەرىپ:

— سول جىگىتتە نە سىيقىرلىق بار، سونى ءبىلىپ كەل! — دەيدى. كەمپىر جىگىت اڭعا كەتكەن كەزدە ايەلىمەن كەلىپ اڭگىمەلەسىپ، ءوزىنىڭ بار ءومىرىن ايتىپ، زار يلەپ ءىشى-باۋىرىنا كىرىپ كەتەدى. ول ءسۇيتىپ كۇيەۋىنىڭ «ەش ادامعا كورسەتپە» دەگەن كوك تاسىن الىپ كورسەتەدى. مىنە، وسى تاستى جاڭاعى مىستان ۇرداپ اپ، حانعا اكەپ بەرەدى. سول كۇننەن باستاپ جىگىتتىڭ مالى كەمىپ، ولە باستايدى دا حان ونان ارمەن بايي باستايدى. ابدەن قۇنىققان قورقاۋ حان جىگىتتىڭ ايەلىنە ءلاپسىسى ءتۇسىپ، جىگىتتى قۇرتىپ جىبەرىپ، ايەلىن ءوزى الماقشى بولادى دا جىگىتتى «ءشامشارىپ دەگەن ءبىر پەرىنىڭ جالعىز قىزى بار، سونىڭ ايناسى مەن تاراعىن ۇرداپ اكەل»، — دەپ جۇمسايدى. جىگىت ايەلى كۇلمەسحانعا كەپ، بولعان وقيعانى بىلدىرەدى. كۇلمەسحان حاننىڭ قانداي قۋلىقپەن جۇمساپ وتىرعانىن ءبىلدى دە، شامشارىپكە قاعاز جازىپ جىبەرەدى. كۇلمەسحانمەن ءشامشارىپ ەكەۋى اسقان دوس ەكەن دە، ەكەۋى دە ءبىر كىسىگە ايەل بولۋدى جاستايىنان ارماندايدى ەكەن. جىگىت كۇلمەسحاننىڭ قاعازىن شامشارىپكە اكەپ بەرەدى. ءشامشارىپ حاتتى الىپ، جىگىتتى كورىپ عاشىق بولادى. جىگىت پەرى قىزدى تاراعى مەن ايناسىمەن قوسىپ ۇيگە الىپ كەپ، ەرتەڭىنە حانعا بارىپ، تاراق پەن اينانى بەرەدى. حان ەندى جىگىتتىڭ ەكى سۇلۋ ايەلىنە بىردەي كوڭىلى كەتىپ، جىگىتتى تاعى ءبىر جاققا جۇمسايدى.

— ويباي، مەن اۋىرىپ قالدىم، باقسى-بالگەرلەرگە كورسەتسەم، جەتى جىلعى تۋ مارالدىڭ ءسۇتى كەرەك دەيدى، سونى اكەپ بەر، — دەپ تاعى جۇمسايدى. بۇل وقيعانى جىگىت ايەلدەرىنە كەپ بىلدىرەدى.

ءشامشارىپ پەرىنىڭ پاتشاسىنا قاعاز جازىپ بەرىپ:

— وسىدان ءجۇرىپ وتىرىپ، ءجۇرىپ وتىرىپ قاپ تاۋىنا بار. قاپ تاۋىنىڭ وڭتۇستىك باتىسىندا قازانتولماس دەيتىن ۇلكەن سايدىڭ باسىندا قالىڭ ورماننىڭ ورتاسى تازىعىر (اعاش شىقپاعان) جەرگە بارساڭ، ءدال ورتاسىندا ءبىر قازىق كورىنەدى. ءدال سول قازىقتى سۋىرىپ الساڭ، پەرىنىڭ پاتشاسى شىعار. سول ساعان جەتى جىلعى تۋ مارالدىڭ ءسۇتىن تاۋىپ بەرەدى، — دەپ ۇقتىرادى.

جىگىت ءشامشارىپتىڭ ايتقانى بويىنشا بارىپ قاعازىن تاپسىرىپ، جەتى جىلعى تۋ مارالدىڭ ءسۇتىن اكەپ حانعا بەرەدى. ابدەن قاپالانعان حان ءجۇز تۇيە سەكسەۋىل اكەپ ورتەتكىزەدى دە: «مىنانىڭ ىشىنە اكەمنىڭ جۇزىگى ءتۇسىپ كەتتى، سونى الىپ شىق» — دەپ جىگىتتى وتقا سالىپ جىبەرەدى. ءدال وسى كەزدە پەرى تۇقىمى ءشامشارىپ جىگىتتى وتتان لەزدە قاعىپ الادى دا، ۇيىنە اپارىپ جاتقىزىپ قويادى. ءتۇن ىشىندە كۇل سۋىپ بولدى-اۋ دەگەن كەزدە جىگىتتىڭ قولىنا ءبىر جۇزىك، ءبىر قاپ التىن بەرىپ، كۇلگە اپارىپ كومىپ تاستايدى. تاڭەرتەڭ ەل قايتا جينالىپ كەلگەن كەزدە وت ابدەن ءسونىپ بىتكەننەن كەيىن جىگىت ۇشىپ تۇرەگەلەدى دە:

— و، تاقسىر، و دۇنيەدەن ءسىزدىڭ اكەڭىزدىڭ جۇزىگىن تابا المادىم، ءوز اكەمنىڭ جۇزىگىن عانا تاپتىم. بارساڭىز اكەڭىزدى دە، جۇزىگىن دە تاباسىز، ارۋاقتاردان نەشە قاپ التىن-كۇمىس تە الاسىز. ءسىز كەپ «دۇنيە الىپ كەتسىن» دەپ اكەڭىز دۇعاي سالەم جولداپ، شاقىرتىپ جىبەردى، — دەيدى.

دۇنيەگە قۇنىققان حان ءجۇز تۇيە سەكسەۋىل ارتتىرىپ الىپ كەپ ورتەتتىرىپ، ءوزى وتقا تۇسەدى. ءوستىپ حانەكەڭ و دۇنيەگە كەتەدى دە، جاس جىگىت مۇراتىنا جەتىپ، جاقسى ءومىر ءسۇرىپتى.

---