InfoHub Logo

Айбарова Шынар Айбарқызы
Х. Досмұхамедов атындағы Атырау университеті
«Шетел тілі: екі шетел тілі» мамандығының 4 курс студенті
Ғылыми жетекшісі: ф.ғ.к., аға оқытушы Нұрғалиева М.М
Атырау қ., Қазақстан

Аңдатпа
Бұл мақала сөйлеу дағдылары мен қабілеттерін қалыптастыру мәселелерін және оқушылардың ағылшын тілінде сөйлеу дағдыларын үйрену кезінде кездесетін қиындықтарды болдырмау және жеңу жолдарын қарастыруға арналған. Оқушылардың қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру әдісі ретінде сөйлеу дағдыларын оқыту процесінде пікірталасты қолдануға ерекше назар аударылып отыр. Мақалада шет тілі сабақтарында пікірталас әдісін қолдану қажеттілігі анықталған және негізделген.

Аннотация
Данная статья посвящена рассмотрению проблем формирования речевых умений, навыков и способов предотвращения и преодоления трудностей, с которыми сталкиваются учащиеся при изучении навыков говорения на английском языке. Особое внимание уделяется использованию дискуссии в процессе обучения речевым навыкам как способу формирования коммуникативных навыков учащихся. В статье выявлена и обоснована необходимость использования дискуссионного метода на уроках иностранного языка.

Annotation
This article is devoted to the problems of the formation of speech skills and ways to prevent and overcome the difficulties that students face when learning English speaking skills. Special attention is paid to the use of discussion in the process of teaching speech skills as a way to form students ' communication skills. The article identifies and justifies the need to use the discussion method in foreign language lessons.

Көптеген ғалымдар қазіргі заманғы мұғалімдердің өз оқушыларына бергісі келетін басты шеберлігі шет тілінде сөйлеу қабілеті екеніне сенімді. Бұл шындық, өйткені қазіргі әлемде грамматиканы, ережелерді білу, оқи және жаза білу жеткіліксіз. Сондай-ақ, өз ойларыңызды ағылшын тілінде нақты және айқын жеткізе білу маңызды.

Шет тілінде пікірталас жүргізуді үйретуде тыңдалым өте маңызды рөл атқарады. Тыңдалым оқушының шет тілінде жаңа сөз тіркестерін, тұрақты сөз тіркестерін, фразеологизмдер мен клишелерді есте сақтауға көмектеседі, әрі қарай болашақта пікірталас құрастырудына еш қиындықсыз еңсеруіне болады.

Қазіргі уақытта оқушылардың ағылшын тілінде ойын жеткізуде қорқуының 4 себебі бар екенін атап өту маңызды:

1. Мұғалім тарапынан сын - ескертулер. Мұғалім оқушының мінсіз сөйлеу мақсатында  қателігі үшін сынай бастауынан үрейлену;
2. Белгілі бір тақырып бойынша ой-санасынаң жеткіліксіз болу құбылысы, яғни айтар ештеңе болмаған кезде оқушылар талқыланған тақырыпты нашар бағдарлай алады, соның салдарынан ол туралы пікірлер айтудан өзін алшақ ұстау;
3. Ана тілі. Ағылшын тілінде сөздік қорының аздығына байланысты оқушылардың сабақ барысында көбіне ағылшын тілінен ана тіліне тез ауысуы;
4. Оқушылардың дайындық деңгейі әр түрлі. Үлкен топқа сабақ беру кезінде мұғалім жақсы сөйлейтін және өз ойын ашық айтуға қорықпайтын оқушыларды кері байланыс кезінде көбірек мақтаса, үнемі үнсіз жүретін оқушыларды елей бермейді. Соңғы санаттағы оқушылар үшін бейімделуге және сөйлеуді бастауға көп уақыт қажет.
5. Тыңдалым біздің есте сақтау қабілетімізге де байланысты.  Биология ғылымында адамдардың есте сақтауының бірнеше түрлері келтірілгені айқын. Олардың жіктелуі зерттеу тақырыбына да тығыз байланысты. Әрине, біз есте сақтаудың әр типінің қалай жұмыс істейтінін білеміз және оның әр түріне сипаттама берудің қажеті жоқ. Ең бастысы - есте сақтаудың әр түрі тыңдалымды үйретуде үлкен рөл атқарады. Егер есте сақтау болмаса, тыңдалымның мағынасы болмайды, өйткені адам жаңа естігеннің бәрін ұмытып кетеді [1].

Біз күн сайын тыңдалым процесімен бетпе-бет кездесеміз: біз ағылшын тілінде музыка тыңдаймыз, мезгіл-мезгіл ағылшын тілінде қысқа хронометражды фильидерді көреміз немесе субтитрлерді қосамыз. Егер ештеңе естілмесе, біз әлеуметтік желілерде жаңалықтар оқимыз, кейде ағылшын тілінде, фильмдер мен телехикаяларды көреміз . Ағылшын тілді клубтарға барып, өзге ұлт өкілдерімен ой алмасып, әлеуметтік желілерде немесе Skype-та еркін сөйлесеміз.

Өмір толқыны осылайша дамиды, біз ағылшын тілін білуге немесе білмеуге тәуелді бола түсеміз. Қазіргі уақытта ағылшын тілін білуге сұранысқа ие мамандықтар мен кәсіптердің саны өте көп. Бос жұмыс орындары бар ұйымдар бар, оларда үміткердің ағылшын тілін білуі барлық талаптардың тізімінен бірінші нөмір болады. Сапалы, тиімді және нәтижелі ынтымақтастық үшін орта деңгейдегі және аға менеджерлердің өз деңгейінде ағылшын тілінде қалай сөйлесу керектігін білуі қажет, сонымен қатар компания қызметкерлерінің көпшілігі немесе барлығы да қажет. Қазіргі уақытта өз тілімізде қарапайым қарым-қатынас жасау үшін ағылшын тіліндегі сөздер мен сөз тіркестерін қолдану үрдісі байқалады.

Ағылшын тілінің әрбір оқулығында тыңдалым бөлімін дамыту үшін таңдаулы мүмкіндіктер қарастырылған. Бұл тенденция басқа тілде сөйлейтін адамның ағылшынша сөйлеуге көбірек үйренуі үшін орын алады, әсіресе егер жаттығу шетелдік мәдениеттің ортасында өткізілмеген жағдайда. Мысалы, егер оқушы қазақтілдіге қарағанда ағылшын тілінде сөйлейтін елде өмір сүрген болса, ақпаратты тыңдау сапасы әлдеқайда тиімді болады. Бұл қазірдің өзінде ғылыми дәлелденген факт. Адам өзіне беймәлім жағдайда орналасқан жағдай кезінде оның сол қоршаған ортаға бейімделуден басқа амалы қалмайды. Тілді білмей, егер адам, әсіресе орта мектеп оқушысы, шетелде жүрсе, ол қарапайым қажеттіліктерді: тамақ пен киім сатып алудан бастап, қарым-қатынастың қарапайым қажеттілігіне дейін қамтамасыз ете алмайды. Мұндай жағдайда адамға ақпаратты «лезде» сіңіруден басқа таңдау қалмайды, сондықтан адамдар оны үнемі естіген немесе кез-келген жағдайда басқа адамдармен қарым-қатынаста ана тілін қолданбаса, ағылшын тілін тезірек үйренеді деген болжам бар [2].

Біздің ойымызша, ағылшын тілін оқытудың тиімді әдістері ретінде бірнеше ұсыныстарды таңдауға болады: ағылшын тілі сабақтарында оқушылармен ана тілінде сөйлесуді минимумға дейін төмендетіңіз, өйткені бұл білім алушылар үшін өте демотивациялық сәт болып табылады. Оқушының санасында бірде-бір сөз ағылшын тілінде жеткіліксіз болса, өз ойын айтуда ана тілді қолдануға ауыстыруға болады деген тұжырым өте қате болып табылады. Оқытудың осы тәсілінің орнына оқушыларды сабақта үнемі тек ағылшын тілінде сөйлеуге шақырып отыру маңызды, ал егер оқушы белгілі бір сөзді білмесе, онда оған осы сөздің синонимін іздеуге немесе сол сөз тіркесіне сәйкес қысқаша анықтма жайлы ағылшын тілінде ойын білдіргені тиімді. Бұл әдіс тиімді, біріншіден, оқушыларды сөздік қорын толықтыруға деген ұмтылыс пайда болады, екіншіден, бұл оқушыларға тезірек түсіндіруге, шет тіліндегі өз позициясын қамтуға мүмкіндік береді, үшіншіден, бұл басқаларға жақсы тәжірибе болады. Сыныптағы оқушылар үшін жаңа сөздерді естіп, дәптерге жазып, содан кейін жаттай алу мүмкіндігіне ие болады.

Екінші тиімді әдіс - мектептердегі шет тілі сабақтарының санын көбейту. Бұл сағат санымен және нәтижесінде сөйлеудің қазіргі сағат санымен салыстырғанда көбеюі үшін де қажетті процесс. Тілді меңгерудің жеткілікті жоғары деңгейіне жету үшін оқушылар оны үздіксіз, күн сайын оқып үйренуі өте тиімді. Өкінішке орай, бұған шынайы өмірде қол жеткізу оңай емес, өйткені орта мектептерде шет тілінен басқа, жалпы оқу пәндері де бар. Бір пәнді алып тастап, оның орнына қосымша бір сағат ағылшын тілін қою мүмкін емес [3].

Әрине, ағылшын тіліндегі мәтіндерді тыңдау әдістемесі де өте маңызды. Британдық ағылшындардың ана тілінде сөйлейтіндерді ғана емес, басқа акценттерді де тыңдау қажет және мүмкін екенін атап өткен жөн. Бұл оқушының екпінді  түсінуі және сұрақтарға еш қиындықсыз жауап бере алуы үшін маңызды. Өкінішке орай, бұл әдіс көбіне шет тілдері оқыту факультеттеріндегі университеттерде немесе шет тілін тереңдетіп оқытатын мектептерде басым болады.

Сонымен, ағылшын тілін үйренудің жоғарыда аталған барлық әдістері, қандай-да бір жолмен, оқушыны шет тілінде жоғары деңгейдегі тілдік кедергісіз қарым-қатынас жасауға үйретумен байланыстырады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Пассов, Е. И. Урок иностранного языка в средней школе [Текст] / Е.И. Пассов. -М.: Просвещение, 2016. -223 с.
2. Гордиенко, Н. П.Использование  дискуссии  как  метода  формирования коммуникативных     навыков     настаршей     ступени     обучения иностранному  языку  в  средней  общеобразовательной  школе  [Текст]  / Н.П. Гордиенко // Молодой ученый. -2015. -No 8. –1114c.
3. Зарецкая, Е. Н.Риторика:  Теория  и  практика  речевой  коммуникации [Текст] / Е.Н. Зарецкая. -М.: Дело, 2015. -480 с.

---