InfoHub Logo

Taqyryby: 14 – naýryz kórisý Amal merekesi

Maqsaty: Oqýshylardy qazaǵymyzdyń salt - dástúrleriniń biri amal merekesiniń ereksheligimen tanystyrý jáne úlkenge qurmet, kishige izet kórsetýge syılastyqqa baýlý.

Júrgizýshi: Salemetsiz be, qurmetti ata - analar, ustazdar, oqýshylar! Búgingi naýryz meıramyna arnalǵan 14 - Naýryz kórisý Amal merekesi atty ashyq tárbıe saǵatymyzdy ashyq dep jarıalaımyz.
Búgingi Naýryz meıramynda eki merekeniń mazmuny qosarlanyp júr: onyń biri qazaqsha - Jańa jyl jáne Kún - Tún teńesimi. Naýryz merekesin 1988 jylǵy resmı meıramdaýdy bastaǵaly burynǵy 14 naýryzda «Amal» ataýymen meıramdalyp kelgen jańa jyl merekesi Naýryzben biriktirildi. Bir qyzyǵy, qazaq naýryzy 21 - 22 naýryzda emes, 14 naýryzda atalyp kelgen jáne ol beıresmı túrde eldiń biraz óńirin qamtyǵan edi.

Kópten kútken Naýryz toıy araıly,
Nurǵa bólep mine jatyr mańaıdy
Mal bitkenniń bal tatyǵan ýyzy
Qýat bolyp qanymyzǵy taraıdy.
Tórt túlik mal halqymyzdyń súıeri
Kóńilimniń kúmbirlegen kúıi edi.
Olaı bolsa synybymyzdyń kúıshi qyzy Torebaeva Gýlnardy ortamyzǵa shaqyramyz «Ómir joly»
Naýryz merekesine arnalǵan óleń shýmaqtary:
Qaldybek, Lazzat, Aıjan.
Qulaqtan kirip boıdy alar, ásem ánmen tátti kúı
Kóńilge túrli oı salar, ándi súıseń menshe súı, demekshi
Kontýarov Atanıazdy «Mereke» ánimen ortaǵa shaqyramyz.

Bı: «Qara jorǵa»
Án: Yqlas Aslan «Ana - áke»

Kórinis: Amal keıbir túsindirmelerge qaraǵanda “toqty” nemese “toqtynyń basy” bolmasa “qoı basynyń qasqasy” degendi bildiretin, Toqty shoqjuldyzyndaǵy eń jaryq juldyz bolyp tabylady. Arabsha “hamál” – qozy degen sóz. Bul sózge ejelgi túrki tanymy boıynsha qarasaq, ha+mal: “mal” sózi usaq, ýaq degendi bildiredi, ıaǵnı búgingi qazaqsha “mal” sóziniń semantıkalyq máni o basta “usaq mal” ekenin uqtyryp tur. Shamasy, bul arab tiline engen ejelgi túrki sózi bolar.
- Ata, bir jasyńyzben!
- Bar bol, qaraǵym... Aınalaıyn...

14 naýryz - Kórisý meıramy. Kórisý kúninde halyq qystan aman - esen shyqqanyna qýanyp, bir - birimen qol alysady. Tań sibirlep atysymen, kórisý merekesin asyǵa kútip otyrǵan árbir otbasy aldyn ala daıyndalyp qoıǵan dastarhanyn jaıady. Mindetti túrde baýyrsaq pisirip, dastarhanǵa tátti - páttisimen qosyp úıip qoıady. Otbasynyń kishileri úlkenderine qos qolyn berip, kórisip shyǵady. Bir – birine «Bir jasyńmen!» deıdi. Ol «Bir jasqa eseıýińmen! Osy jylǵa aman - esen jetýińmen!» degendi bildiredi. Sodan keıin ár otbasy kórshilerimen kórisedi. Jasy kishi otbasy músheleri jasy úlken januıalarǵa kirip, kórisip shyǵady. Mindetti túrde ár adam úsh úıdiń esigin ashý kerek, ıaǵnı túske deıin úsh úıge kirip, kórisip úlgerýi kerek. Bul joralǵy jyl boıy balalarymyz toq júrsin, dastarhanymyz aralas bolsyn, qarym - qatynasymyzǵa syzat túspesin degen nıetten týǵan.
- Aıtkúl ájelerge kóristiń be, balam?
- Iá, áje, kóristim. Tólen atamdarǵa da kirdim.
- Jıenǵalı jezdeleriń de osy jańa kórisip shyqty. Solarǵa bara ǵoı, qulynym. Tús bolyp qaldy, úsh úıdiń esigin ashýǵa úlgermeı qalarsyń...
- Páli, álgi Tólen kirip shyqpady. Jolym kishi demeıdi bular.
- Já, búgin kelmese, abyr - sabyr bop úlgermegen shyǵar, erteń kirip kóriser...
Búgingi kúni Qazaqstannyń batys aımaǵyna berik ornyqqan bul dástúr jyl saıyn jergilikti halyq saǵyna kútetin birden - bir salt bolyp otyr. Bul kúni baýyrsaq, táttilerdi oqýshylar men muǵalimder mektepke de apara beredi. Kórisip bolǵan ár adamǵa tamaq úılestirilip, «Bir jasyńmen!» degen tilek aıtylady.
14 naýryz kúni bastalatyn Kórisý meıramy jyl boıy jalǵasyn tabady. Kórisýde aýylda bolmaı, aýylǵa endi kelgen adamdy kórgen kezde, amandyq - saýlyqtan keıin «Bir jasyńmen!» dep qol alysýymyz kerek.
Shattyq pen qýanyshqa, aq bata men molshylyqqa toly bul merekede máre - sáre bolǵan jurt osy qarqynmen Jańa Jyly - 22 naýryz merekesin qarsy alady..

Aq tilek beıbitshilik aman bolsyn!
Elim, jurtym qadirli aman bolsyn!
Týǵandaı bir anadan jamaǵattar
Dostyqqa berik, myqty adal bolsyn!
Naýryz meıramy qutty bolsyn!
Ulys oń bolsyn! Aq mol bolsyn!

Júrgizýshi:
Bı: qyzdar «Qazaq bıi»
Óleń shýmaqtar: Ǵanı, Aıjan, Jaqsylyq, Jánibek Án: Aıdarbekuly Abdýlla
Bı: Váls qyzdar men uldar.
Án: Aýezov Nurjan «Áke»
Hor: qyzdar «Qazaqy dastarhan»
Osymen qurmetti qonaqtar! Búgingi amal merekesine arnalǵan tárbıe saǵatymyz aıaqtaldy. Nazarlaryńyzǵa kóp rahmet Saý bolyńyzdar!

Mańǵystaý oblysy, Munaıly aýdany,
№11 orta mekteptiń geografıa páni muǵalimi
Tolegenova Jazıra Kenjekýlovna