7 sanynyń qupıasy
Maqsaty: 7 sanynyń mańyzy men qasıetin ashý, 7 sany uǵymyna baılanysty qasterli túsinikter men qaǵıdalardy dáripteý, oqýshylardy oılandyrýǵa, pikir talastyrýǵa, durys sóıleýge, óz betimen izdenip jumys jasaýǵa, tilek aıta bilýge, halyq dástúrin súıýge, Otanyn súıýge tárbıeleý.
Barysy:
Muǵalim:
- Búgingi sabaǵymyz tabıǵattyń tylsym syryn tanýǵa shaqyrady, ol halyqtyń kıe tutqan sanynyń qupıasy. Ony túsiný úshin biz óte bilimdi, kóp oqyǵan azamat bolýymyz shart.
- Al ol qaı san ekenin bileıik.
1 - oqýshy:
- Tabıǵattyń biz bilmeıtin qupıasy óte kóp. Kóshpendiler uǵymynda kúnniń kózi 7 bólikke bólinedi. Aptada 7 kún bar. Bir ǵajaby bul ataýlar ózgermeıtin ólshem birlikteri.
2 - oqýshy:
- Jańa týǵan náresteniń shildehanasy 7 - shi kúni berilip, qaıtys bolǵan kisiniń jetisi beriledi. Bilimdar kisini «7 jurttyń tilin biledi» dese. Kókti 7 qabat, jerdi 7 qat dep túsindirgen.
3 - oqýshy:
- Áz Táýke hannyń 7 jarǵysy men 7 qazyna degen ataýlardaǵy 7-lik sanynyń tekten - tekke týmaǵandyǵy aıqyn.
4 - oqýshy:
- Meniń qosarym qaýip-qaterden aman qalǵan adam úshin ne anasy, ne jubaıy 7 shelpek pisirip, sadaqaǵa 7 túrli nárse taratýy da nanym túsinikten ǵana týmaǵan qubylys. «7-ge kelgenshe jerden 7 ret taıaq jeısiń», «7 atasyn bilmegen jetesiz» degen.
Kórinis:
«Kim jaqyn, ne qymbat, ne qıyn?»
Qazybek bı ortada otyr. Oǵan bir adam kelip «Kim jaqyn, ne qymbat, ne qıyn?» degen suraqqa jaýap berińizshi dep qıylyp otyryp alady.
Qazybek bı:
7 jaqyndy aıtaıyn:
Tatý bolsa, aǵaıyn jaqyn,
Aqylshy bolsa, apaıyń jaqyn,
Baýyrmal bolsa, iniń jaqyn,
Inabatty bolsa, keliniń jaqyn,
Aldyńa tartqan adal asyń,
Qımas jaqyn – qaryndasyń,
Syılas bolsa, naǵashyń jaqyn,
Adal bolsa, dosyń jaqyn.
7 qymbatty aıtaıyn:
Altyn uıań - Otan qymbat,
Qut bereke - atań qymbat,
Aımalaıtyn anań qymbat,
Meıirimdi apań qymbat,
Asqar taýyń ákeń qymbat,
Týyp ósken eliń qymbat,
Kindik kesken jeriń qymbat.
- Endi 7 qıyndy aıtaıyn:
Aradan shyqqan jaý qıyn,
Taýsylmaıtyn daý qıyn,
Shanshylǵan sóz qıyn,
Dál osyndaı jaǵdaıda,
Pana bolmas óz úıiń,
Jazylmasa dert qıyn,
İske aspaǵan sert qıyn,
Aqylyńnan adasyp,
Óziń túsken órt qıyn,
Tentek bolsa ul qıyn,
Ne isterińdi bile almaı,
Ashıdy sonda bas mıyń!
5 - oqýshy:
- 7 degen sandy qadirleý kóne zamannan bastalady, 7 qasıetti san bolyp esepteledi. Islam ańyzy boıynsha 7 qazynaǵa mynalar jatady:
Birinshi - Qydyr. Allanyń keremet kisi etip jaratqan paıǵambary
Ekinshi - baq. Baq darymaıdy, baq qonady.
Úshinshi - aqyl. Aqyl baılyq pen baqyttyń tiregi.
6 - oqýshy
Tórtinshi - densaýlyq. Denińizge saýlyq bolmasa, ómirińizde sán de, mán de bolmaıdy.
Besinshi - aq jaýlyq.
Altynshy - tuz. Tussyz jasalǵan taǵamda dám de, mán de bolmaıdy,
Jetinshi - ıt. Adamnyń serigi, qorǵaýshysy.
Muǵalim:
- Al nede qasıet joq degen ata - babamyz?
7 - oqýshy:
Bal salmasa ara
Janbaı jatqan shala
Ádepsiz bolsa bala
Ádiletsiz bolsa dana
Kók shyqpasa jer
Oısyz bolsa er
Jylýy bolmasa túbit
Jigeri bolmasa, jigit qasıetsiz
Qatyq
qymyz
sút
shyryn
shubat
mıneraldy sý
aıran
8 - oqýshy:
Jylqyda ót joq
Qusta sút joq
Tasta tamyr joq
Tasbaqada talaq joq
Aspanda tireý joq
Allada baýyr joq
Muǵalim:
- Qazaq halqy ǵana emes, álem halyqtary da 7 sanyn qasterlegen. Men álemniń 7 keremetin aıtyp shyǵaıyn:
1. Heops pıramıdasy
2. Semıramıdanyń aspaly baǵy
3. Artemıda ǵıbadathanasy
4. Galıkarnas mavzoleıi
5. Aleksandrıa shamshyraǵy
6. Rodos olaby
7. Zevs músini
Muǵalim:
- Osy aıtqandarymdy jınaqtaı kelsek.
Osy jasaǵanymyz nege uqsady?
- Árıne gúlge.
- Gúldi kimge syılaımyz?
Anaǵa, ájege, qyzǵa, dostaryna, óner adamdaryna, týǵan kúg ıelerine, mektepke alǵash barǵan bala ustazyna.
- Gúl syılaǵanda qandaı tilekter aıtamyz?
(bir - birine tilek aıtady)
Qorytyndy:
7 jamandy bilmegendi arzan degen,
7 jetimdi bilmegendi nadan degen,
7 rýdy bilmegendi el aralap,
Jer kórmegendi kóssiz degen,
7 jarǵyny bilmegendi jónsiz degen,
7 atasyn bilmegendi jetesiz degen,
7 jetimdi bilmegendi kókirek, kór degen
7 jetini bilgendi adam degen.
Halqymyz qasıetti 7 degen sanynan osylaısha talaı - talaı maǵynaly, mazmuny tereń mán taýyp, ómiri men turmysyna tirek, janyna jalaý etken. Jas urpaqty tárbıeleýde, qazaq shejiresin úıretýde bul qasıetti uǵymnyń úlesi úlken bolǵan.
Bı: «Gúl - Qyzdar», án «Bala tilegi».
Barysy:
Muǵalim:
- Búgingi sabaǵymyz tabıǵattyń tylsym syryn tanýǵa shaqyrady, ol halyqtyń kıe tutqan sanynyń qupıasy. Ony túsiný úshin biz óte bilimdi, kóp oqyǵan azamat bolýymyz shart.
- Al ol qaı san ekenin bileıik.
1 - oqýshy:
- Tabıǵattyń biz bilmeıtin qupıasy óte kóp. Kóshpendiler uǵymynda kúnniń kózi 7 bólikke bólinedi. Aptada 7 kún bar. Bir ǵajaby bul ataýlar ózgermeıtin ólshem birlikteri.
2 - oqýshy:
- Jańa týǵan náresteniń shildehanasy 7 - shi kúni berilip, qaıtys bolǵan kisiniń jetisi beriledi. Bilimdar kisini «7 jurttyń tilin biledi» dese. Kókti 7 qabat, jerdi 7 qat dep túsindirgen.
3 - oqýshy:
- Áz Táýke hannyń 7 jarǵysy men 7 qazyna degen ataýlardaǵy 7-lik sanynyń tekten - tekke týmaǵandyǵy aıqyn.
4 - oqýshy:
- Meniń qosarym qaýip-qaterden aman qalǵan adam úshin ne anasy, ne jubaıy 7 shelpek pisirip, sadaqaǵa 7 túrli nárse taratýy da nanym túsinikten ǵana týmaǵan qubylys. «7-ge kelgenshe jerden 7 ret taıaq jeısiń», «7 atasyn bilmegen jetesiz» degen.
Kórinis:
«Kim jaqyn, ne qymbat, ne qıyn?»
Qazybek bı ortada otyr. Oǵan bir adam kelip «Kim jaqyn, ne qymbat, ne qıyn?» degen suraqqa jaýap berińizshi dep qıylyp otyryp alady.
Qazybek bı:
7 jaqyndy aıtaıyn:
Tatý bolsa, aǵaıyn jaqyn,
Aqylshy bolsa, apaıyń jaqyn,
Baýyrmal bolsa, iniń jaqyn,
Inabatty bolsa, keliniń jaqyn,
Aldyńa tartqan adal asyń,
Qımas jaqyn – qaryndasyń,
Syılas bolsa, naǵashyń jaqyn,
Adal bolsa, dosyń jaqyn.
7 qymbatty aıtaıyn:
Altyn uıań - Otan qymbat,
Qut bereke - atań qymbat,
Aımalaıtyn anań qymbat,
Meıirimdi apań qymbat,
Asqar taýyń ákeń qymbat,
Týyp ósken eliń qymbat,
Kindik kesken jeriń qymbat.
- Endi 7 qıyndy aıtaıyn:
Aradan shyqqan jaý qıyn,
Taýsylmaıtyn daý qıyn,
Shanshylǵan sóz qıyn,
Dál osyndaı jaǵdaıda,
Pana bolmas óz úıiń,
Jazylmasa dert qıyn,
İske aspaǵan sert qıyn,
Aqylyńnan adasyp,
Óziń túsken órt qıyn,
Tentek bolsa ul qıyn,
Ne isterińdi bile almaı,
Ashıdy sonda bas mıyń!
5 - oqýshy:
- 7 degen sandy qadirleý kóne zamannan bastalady, 7 qasıetti san bolyp esepteledi. Islam ańyzy boıynsha 7 qazynaǵa mynalar jatady:
Birinshi - Qydyr. Allanyń keremet kisi etip jaratqan paıǵambary
Ekinshi - baq. Baq darymaıdy, baq qonady.
Úshinshi - aqyl. Aqyl baılyq pen baqyttyń tiregi.
6 - oqýshy
Tórtinshi - densaýlyq. Denińizge saýlyq bolmasa, ómirińizde sán de, mán de bolmaıdy.
Besinshi - aq jaýlyq.
Altynshy - tuz. Tussyz jasalǵan taǵamda dám de, mán de bolmaıdy,
Jetinshi - ıt. Adamnyń serigi, qorǵaýshysy.
Muǵalim:
- Al nede qasıet joq degen ata - babamyz?
7 - oqýshy:
Bal salmasa ara
Janbaı jatqan shala
Ádepsiz bolsa bala
Ádiletsiz bolsa dana
Kók shyqpasa jer
Oısyz bolsa er
Jylýy bolmasa túbit
Jigeri bolmasa, jigit qasıetsiz
Qatyq
qymyz
sút
shyryn
shubat
mıneraldy sý
aıran
8 - oqýshy:
Jylqyda ót joq
Qusta sút joq
Tasta tamyr joq
Tasbaqada talaq joq
Aspanda tireý joq
Allada baýyr joq
Muǵalim:
- Qazaq halqy ǵana emes, álem halyqtary da 7 sanyn qasterlegen. Men álemniń 7 keremetin aıtyp shyǵaıyn:
1. Heops pıramıdasy
2. Semıramıdanyń aspaly baǵy
3. Artemıda ǵıbadathanasy
4. Galıkarnas mavzoleıi
5. Aleksandrıa shamshyraǵy
6. Rodos olaby
7. Zevs músini
Muǵalim:
- Osy aıtqandarymdy jınaqtaı kelsek.
Osy jasaǵanymyz nege uqsady?
- Árıne gúlge.
- Gúldi kimge syılaımyz?
Anaǵa, ájege, qyzǵa, dostaryna, óner adamdaryna, týǵan kúg ıelerine, mektepke alǵash barǵan bala ustazyna.
- Gúl syılaǵanda qandaı tilekter aıtamyz?
(bir - birine tilek aıtady)
Qorytyndy:
7 jamandy bilmegendi arzan degen,
7 jetimdi bilmegendi nadan degen,
7 rýdy bilmegendi el aralap,
Jer kórmegendi kóssiz degen,
7 jarǵyny bilmegendi jónsiz degen,
7 atasyn bilmegendi jetesiz degen,
7 jetimdi bilmegendi kókirek, kór degen
7 jetini bilgendi adam degen.
Halqymyz qasıetti 7 degen sanynan osylaısha talaı - talaı maǵynaly, mazmuny tereń mán taýyp, ómiri men turmysyna tirek, janyna jalaý etken. Jas urpaqty tárbıeleýde, qazaq shejiresin úıretýde bul qasıetti uǵymnyń úlesi úlken bolǵan.
Bı: «Gúl - Qyzdar», án «Bala tilegi».
You Might Also Like
