InfoHub Logo

^{Foto: Arhıvti foto}

«80-jyldardaǵy ustazdar» degende sol jyldardyń ishinde ózimizge sabaq berip júrgen ustazdardyń bir legi týraly oqýshylyq kózqaraspen aıtylyp otyr.

Ustazdar

I. Baımanova Aınash apaı. №25 mekteptiń matematıka pániniń muǵalimi. 4-synyptan 10-synypqa deıin sabaq bergen ustaz. Jalpy, Aınash apaıdy biletin orta ol kisini ulaǵatty jan retinde tanıdy. Ol kisiniń aldyńǵy býyn shákirtteri týraly kóp aıtylady. Birde ustazdy sol aldyńǵy býyn shákirtteri – uldary mektepke izdep kelgen edi. Ózderiniń qalaýlary sol boldy ma eken, ustaz olardy da sabaǵyna qatystyrdy. Olar úlken jigitter bolatyn. Olardy osy synyptaǵy inileriniń jandaryna otyrǵyzyp qoıdy. Olar da balalarmen birge sabaq oqydy, balalarmen birge esep shyǵardy.

Aınash apaı taqtamen jumys istep jatqan kezde, saýsaǵy appaq borǵa malynyp turatyn.

Bolashaqqa artyp barlyq senimin,
Olar tekke ótkergen joq ómirin.
Mektebimen birge jyldar jasasyp,
Qurmetin kórgen talaı eliniń.

Jandar emes bosqa ýaqyt ótkergen,
Bar ómiri bala, shákirt dep kelgen.
Olar keshe jasaı alǵan ulylyq,
Bilim berip qara taqta, aq bormen.

Ustaz tálim-tárbıelik saǵattaryn ótkizip jatqan kezde óte ulaǵatty, áserli sóıleıtin. Sirá, kórnekti pedagogterdiń shyǵarmalaryn kóbirek oqıtyn bolsa kerek. Sebebi sondaı dúnıelerden mysaldar keltirip otyratyn edi.

Esep shyǵaryp jatqan balaǵa tóbeden Lobachevskıı qarap turatyn. Birde Aınash apaı taqtada turǵan balaǵa: «Men saǵan aıtyp jatyrmyn, al sen Lobachevskııge qarap tursyń ǵoı, saǵan Lobachevskıı emes, matematıkany úıretetin men ǵoı» degeni bar. 90-jyldardyń ishinde bul kabınette Sofıa Kovalevskaıanyń ataqty sózi ilýli turdy: «Aqynjandy bolmaǵan adam matematık te bola almaıdy». Bul kezde matematıkanyń jetekshi ustazy Jumaǵambetova Raıhan apaı edi. Ol kisi mektepke 80-jyldardyń aıaq sheninde kelgen bolsa kerek. Sebebi ol úıdegi aǵamyz aýdan kóleminde ár jerde jaýapty qyzmetter atqarǵan kisi. 80-jyldardyń aıaq sheninde Engels sharýashylyǵyn basqarýǵa jiberilgen. Sovhoz dırektory.

Baımanova Aınash apaı 90-jyldardyń ishinde №25 mektepte sabaq bergen joq. Jalpy, ol kisi «Bozkól» aýylyna qonys aýdaryp ketken edi. Sebebi apaıdyń otbasyndaǵy otaǵasy Engels sharýashylyǵynyń jumysshylar komıtetiniń tóraǵalyǵynan Bozkóldiń Keńes tóraǵalyǵyna qyzmetke aýysqan bolatyn. Osyǵan baılanysty otbasy qonys aýdardy.

II. Jánıetov Ótegen aǵaı. Matematıka pániniń muǵalimi. 80-jyldardyń ishindegi №25 mekteptiń jas ustazy. Qyzylorda pedınstıtýtynyń matematıka fakúltetiniń túlegi.
Jánıetov Ótegen aǵaı synypqa turaqty túrde sabaq bergen joq. Joǵaryda aıtylǵan Baımanova Aınash apaı sabaqta bola almaı qalǵan kezde ornyna sabaǵyn júrgizetin. Aınash apaı óziniń matematık áriptesin joǵary baǵalaıtyn edi. Ony balalarǵa ashyp aıtady. «Erteń men sabaqta bola almaıtyn shyǵarmyn. Senderge sabaqty Ótegen aǵaılaryń júrgizedi. Ótegen aǵaılaryń – bilimdi matematık» dep aıtyp ketedi.

Jánıetov Ótegen aǵaı taqtamen jumys istep jatqan kezde, taqtaǵa sıfrlar men matematıkalyq tańbalardy salyp jatqanda, qolyndaǵy bor taqtaǵa tyq-tyq etip tıip jatatyn edi. Osylaı sart-surt etkizip esepti shyǵaryp tastaıdy da, taqtanyń aldynda turǵan súrtkishpen saýsaǵyna juqqan bordy súrtip tastap, sol tikesinen tik turǵan qalpy, ol kisi, jalpy, oryndyqqa kóp otyra bermeıdi, muǵalimniń ústeliniń ústinde jatqan klastyń jýrnalyna qarap: «Al endi ózimiz osy boıynsha esepter shyǵaryp kóreıik» der edi.

Jánıetov Ótegen aǵaı mektepte komsomol jetekshisi boldy. Jınalysty da naqty júrgizetin. «Azshylyq kópshilikke baǵynady». Bul – Ótegen aǵaıdyń sózi. Komsomol músheleri áldebir máseleni daýysqa salyp jatqanda aıtylady. Demokratıanyń talaby.

Jánıetov Ótegen aǵaı 90-jyldardyń ishinde №25 mektepte sabaq bergen joq. Ol kisi Qazaly aýdandyq bilim bólimine qarasty ózge mektepterge mektep dırektory bolyp ketken edi.

III. Jádıev Aqnıet aǵaı. Áskerı daıyndyq pániniń muǵalimi. Joǵaryda aıtylǵan Jánıetov Ótegen aǵaıdyń aǵasy, 80-jyldardyń ishinde ózimizge hımıa páninen sabaq bergen ustaz Jádıev Jánıet aǵaıdyń inisi. Jalpy, bul áýlet ustazdar áýleti dep atalady. Osy áýlet jaıly 1999 jyly maqala jazylǵan bolatyn. Ol Qazaly aýdany bilim bóliminiń tapsyrmasymen jazyldy. Sebebi Qazaly aýdanynyń bilim bólimine oblys ustazdarynyń «Syr mektebi» gazetiniń betinde arnaıy bet beriletin bolǵan edi. Osy sebepti aýdandyq bilim bólimi maqalanyń jazylýy jóninde mektep basshysyna tapsyrǵan. «Báıterek jaıyp japyraq...» atty osy maqalaǵa Shákizat Dármaǵambetov aǵamyz maqala jarıalanǵannan keıingi ýaqyttardyń birinde jyly sózin aıtqan edi. Shákizat Dármaǵambetov Syr boıyndaǵy belgili jýrnalıs. Birneshe basylymda, sonyń ishinde respýblıkalyq «Sosıalısik Qazaqstan» gazetinde qyzmet istegen. Sol kezde oblys ustazdarynyń «Syr mektebi» gazetinde jaýapty hatshy bolyp isteıtin. Osy maqalada ishinde «Qurmet belgisi» ordeniniń ıegeri jáne ustaz eńbegi úshin berilgen basqa da marapattardyń ıegeri bar bir áýletke ǵana tıesili 20 shaqty ustazdyń esimi atalsa, bul qatar odan bergi ýaqytta áýlettiń ustazdyq joldy qalap alǵan keıingi tolqynymen tolyǵa túskeni anyq.

Bul áýletten mektep dırektorlary shyqqan. Mysaly, Jádıev Jánıet aǵaıdyń bir inisi – Jádıev Jandáýlet aǵaı Qazaly aýdandyq bilim bólimine qarasty №190 mekteptiń mektep dırektory bolyp qyzmet atqarsa, Jádıev Jánıet aǵaıdyń taǵy bir inisi – Jádıev Shyntas aǵaı Qazaly aýdandyq bilim bólimine qarasty №102 mekteptiń mektep dırektory bolyp qyzmet atqarǵan. Jádıev Jánıet aǵaıdyń taǵy bir inisi – Jádıev Janǵazy aǵaı Qazaly aýdandyq bilim bólimine qarasty №97 mektep dırektorynyń oqý isi jónindegi orynbasary bolyp qyzmet atqarsa, Qazaq SSR-iniń oqý úzdigi Jádıev Jánıet aǵaıdyń ózi №25 mektep dırektorynyń tárbıe isi jónindegi orynbasary bolyp qyzmet atqarǵan. Jádıev Jánıet aǵaıdyń taǵy bir inisi – Jádıev Ómirzaq aǵaı №97 mekteptiń ustazy bolyp qyzmet atqarsa, Jádıev Jánıet aǵaıdyń taǵy bir inisi – Jádıev Aqnıet aǵaı №25 mekteptiń ustazy bolyp qyzmet atqarǵan. Ustazdar áýleti osy kisilerden ári qaraı taraı beredi. Ustazdar áýleti jaıly 2008 jyly mektepten ǵylymı joba qorǵalyp, ol oblystyq ǵylymı jobalar jarysynan «Alǵys hat» ıelengen. Jetekshisi – Samal Sársen, shákirti – Jánıet Nurgúl.

Jádıev Aqnıet aǵaı ústine arnaıy forma kıip júrmese de, minez-qulyq, daǵdy, jınaqylyq jaǵynan alǵanda áskerı adam sıaqty áser qaldyratyn ustaz edi. Ol kisi sportqa jaqyn jan bolǵan. Keıde fızkýltýradan da sabaq beretin. Biraq negizgi qyzmeti – áskerı daıyndyq pániniń muǵalimi. Osy pánniń sheber ustazy, sonymen birge bilikti, saýatty pedagog bolǵan.

Qandaı da bir mektep bolmasyn, ár pánniń óziniń bir úzdik shákirti bolatyndyǵy belgili. Osy pándegi sondaı úzdik shákirttiń biri – İlıasov Jantas bolǵan edi. İlıasov Jantas keıin merzimdi áskerı qyzmetin áskerı-teńiz flotynda ótedi. Ol Sevastopol qalasyndaǵy áskerı bólimge túsken bolatyn.

Jádıev Aqnıet aǵaı 90-jyldardyń ishinde №25 mektepte sabaq bergen joq. Ol kisi bul kezde zeınet demalysyna shyǵyp ketken edi. Ustazdar merekesinde mektepke kelip turatyn. Al bul kezeńde Aqnıet aǵaı bergen pándi İlıasov Sahıtjan, Dármahanov Kádirbek esimdi ustazdar jalǵastyrdy. Bul kezeń Qazaqstannyń tól áskeriniń qurylǵan ýaqyty edi.

IV. Faızekeeva Rahıma apaı. 80-jyldardyń ishinde №25 mektepte ózimizge tarıhtan, qoǵamtanýdan sabaq bergen bilikti, tarıhshy ustaz. Rýhanı baı ári qoǵamdyq isterge jaqyn júrgen ustaz bolǵan. Sabaqty óte zerdeli túsindiretin. Ol kisi jóninde apaıdyń týǵan sińlisi, bir kezde Almaty qalasyndaǵy qazaq tili men ádebıetin tereńdete oqytatyn mektepte oqyǵan, sonan soń sol Almatydan pedagogıkalyq oqý ornyn bitirgen №25 mekteptiń ustazy Samal Sársen bylaı deıtin:

«Eger meniń boıymda rýhanı iske degen bir jaqyndyq bolyp jatsa jáne ustazdyq jumysqa degen beıimdilik bolsa, onda oǵan Rahımadan alǵan tárbıeniń de úlesi mol. Óıtkeni Almatyda oqyp júrgenimde Rahımanyń tárbıesin kóp kórdim ǵoı».

Faızekeeva Rahıma apaı 90-jyldardyń ishinde №25 mektepte sabaq bergen joq. Ol kisi buǵan deıin otbasysymen Almatyǵa qonys aýdarǵan edi. Sol jaqta Almaty sý sharýashylyǵy tehnıkýmyna (97-den bastap kolej) oqytýshy boldy.

Faızekeqyzy Rahıma apaı 2016 jyldyń qarasha aıynda mereıtoılyq jas bıigine kóterilgen bolatyn. Sol kezde osyǵan baılanysty sińlisi, ózi de ustaz Samal Sársen óz tileginde bylaı degen edi:

Janynda taǵy, mine, dostar bar-dy,
Osylaı 60-y da asqarlandy.
Táteniń soqpaq joly Almatyǵa
Týǵan jer – Qazalydan bastalǵan-dy.

Ustaz boldy onda da asqaq abyroıly,
Shákirti tarıh joldan tanydy oıdy.
Ózi de rýhanı iske jaqyn,
Jan boldy jany taza, taǵy da oıly.

Kitap dep jan baılyǵyn tanyp keldi,
Maqsatyn izgi isterden anyq kórdi,
Aqyry tátemizdi izgi soqpaq
Almaty – Úshqońyrǵa alyp keldi.

Munda da ustaz boldy asqaraly,
Kóterip jaqsy isterdi, bastamany.
Shákirt bar, endi, mine, ul-qyzy bar,
Estiledi tárbıeli jastar áni.

Eske alsaq týǵan jer men juraǵatty,
Bastaýdan Baımyrza atty bulaq aqty.
Ákemiz soǵan jasap elaǵalyq,
Jan bolyp edi zamanynda ulaǵatty.

Degen ek jyrdan sózdi quraıyq-ty,
Osylaı ótkennen syr uǵaıyq-ty.
Táte de el syılaǵan ákemizge
Perzent boldy myna ómirde laıyqty.

Eńbegi jandy ustazdyq, baǵalandy,
Ortadan qasıetimen daralandy.
Ósirdi Ǵanı, Mereı, Saltanatty,
Oqytty ózindeı ǵyp balalardy.

Balalar ómir joldan baqty alyp júr,
Qyzmetin abyroıly atqaryp júr.
Osyǵan táte búgin qýanyp júr,
«Balalar – baqytym» dep maqtanyp júr.

Jubaıy bolǵan ár kez súıeý dara,
Jezdemiz Baımyrza elge kúıeý bala.
Sportqa jaqyn edi áýel bastan,
Temirdi galstýkshe ıer dara.

Bul kúnde jan baılyǵy – atbegilik,
Ákesi sonyń syryn ótken uǵyp.
Myrzekeń de atseıis tulpar baptar,
Júırik dese jany turar kókte kúlip.

Qyzmette abyroımen ósken uly,
Tátemiz júrekte ár kez eskerildi.
Jarasqan, mine, otbasy – táte, jezde,
Ibaly sálem sap tur qos kelini.

Shapqylap ósip jatyr nemereler,
Keńeıer áli talaı keregeler.
Myrzaǵabyl, Rahıma áýletinen
Osylaı taraı beredi ónegeli el.

Jastyq shaq, balalyq shaq armanymda,
Táteniń tárbıe alǵam men qolynda.
Ózindeı jan baılyǵyn úlgi etti de,
Kelemin sonyń áli men jolynda.

Degendeı bilim jolyn túgesip al,
Ómirdiń ustaz joldan úlesin al.
Bul kúnde bolsam ustaz abyroıly,
Táteniń osy jolda úlesi bar.

Iá, ózi aıtqandaı, Rahıma Faızekeeva syndy ustaz-ápkeniń tálimin kórgen Samal Sársen – 2016 jyly oblystyq kezeńinen I oryn alý arqyly Pavlodar qalasynda ótkizilgen, uly ustaz Ybyraı Altynsarınniń 175 jasqa tolýyna oraı uıymdastyrylǵan «Bilim berýdegi ınovasıalar men tájirıbe: ýaqyt talaby» taqyrybyndaǵy İİ Respýblıkalyq
pedagogıkalyq oqýlaryna qatysyp qaıtqan ustaz. Samal Sársen – bastaýysh synyptyń ustazy.

V. Esetov Amanbaı aǵaı. №25 mekteptiń 80-jyldardyń ishinde sabaq bergen taǵy da bir bilikti, tarıhshy ustazy. Synypqa Rahıma apaı da, Esetov Amanbaı aǵaı da sabaq bergen. Esetov Amanbaı aǵaı synypta sabaq berip turǵan kezde, áldebir tarıhı oqıǵany baıandap jatqanda, sol tarıhı oqıǵany beınelep, ásirelep, daýys máneri de, daýys quıylysy da soǵan saı qubylyp, soǵan saı ózgerip turatyn ustaz edi. Mysaly, «300 jyldaı patsha bolǵan Romanovtar áýleti!..» Osy sózdi aıtyp jatqan kezde synypta sabaq berip turǵan ustazdyń daýsy da sańq ete túsedi. Oqýshyny eriksiz qaratady, eriksiz nazar aýdartady. Biraq sóılem áli aıaqtalǵan joq. Endi sóılemniń qalǵan bóligin aıtyp jatqan kezde Amanbaı aǵaıdyń álgi daýys quıylysy da birte-birte, birte-birte báseńdep, tómen qaraı túse berer edi: «...bir-aq kúnde jermen-jeksen qulady». Sonan-soń tynyshtyq ornap qalady. Aýyl mektebinde Reseıdegi 1917 jylǵy tarıhı oqıǵa baıandalyp jatyr. Ustazdyń áseri sondaı, onyń sonaý 80-jyldardyń ishinde aıtylǵan sóılemine deıin jadyńyzda qalyp qoıar edi. Esetov Amanbaı aǵaı ár ýaqytta qoǵamda bolyp jatqan jańalyqtar men ózgeristerge, saıası oqıǵalarǵa sergek, oıaý kóńilmen qarap otyratyn ustaz bolǵan. Ustaz sony taldaıdy, túsindiredi.

Esetov Amanbaı aǵaı – Amangeldi aǵaıdyń inisi. Esetov Amangeldi aǵaı da – 80-jyldardyń ishinde sabaq berip júrgen ustaz jáne mekteptiń dırektory. Esetov Amangeldi aǵaıdyń sol kezde sabaq beretin synyptaryndaǵy matematıkaǵa óte jaqyn kelgen oqýshylary «Amangeldi aǵaı sabaqty kúshti beredi!» deıtin ózderi. Óıtkeni Esetov Amangeldi aǵaı – matematıka pániniń ustazy.

Esetov Amanbaı aǵaı 90-jyldardyń ishinde №25 mektepte sabaq bergen joq. Ol kisi Qazaly aýdandyq bilim bólimine qarasty ózge mektepke mektep dırektory bolyp ketken edi.

Al 90-jyldardyń ishinde tarıh pánin JOO-nyń «Tarıh» mamandyǵynyń sol kezgi túlekteri Kúlaısha Káribaeva, Aıgúl Qarjaýbaeva, Gúlbaǵıda Qosbarmaqovalar júrgize bastaǵan edi. Bul kezeń qoǵamda ulttyq tanym, tarıhı sana qalyptastyrý kezeńi bolǵandyǵy belgili. «Bizdiń tarıh bul da bir qalyń tarıh, oqýlyǵy jup-juqa biraq taǵy» dep jazǵan edi Qadyr Myrzalıev. Osyǵan oraı 1996 jyly aýyl sahnasynda Qazaq handyǵy qurylýynyń 540 jyldyǵy, Jeltoqsan oqıǵasynyń 10 jyldyǵy, Qazaq Táýelsizdiginiń 5 jyldyǵy, 1916 jylǵy ult-azattyq kóterilisiniń 80 jyldyǵyna baılanysty mekteptiń jas ustazdary, mekteptiń kitaphanashylary, aýyldyq mádenıet úıiniń qyzmetkerleri, aýyldyń jumysshy jastary, mekteptiń joǵary synyp oqýshylary jáne sonymen birge aýyl kitaphanasynyń birigýimen, Arandy aýyldyq okrýginiń ákimi Rahmanbergen Jumaǵambetov, №25 mekteptiń dırektory Almas Temirbaevtardyń tikeleı daıyndyq barysyn ózderi qadaǵalap otyrýymen, Kemeńger Ótep jáne Samal Sársenniń júrgizýimen, taqyrypqa saı dúnıelermen árlengen, «Qazaq handyǵynyń qurylýy», «Aqtaban shubyryndy», «Sottaǵy sońǵy proses» kórinisterinen turatyn «Biz, qazaq, ejelden erkindik ańsaǵan» atty tarıhı sıpattaǵy kesh ótkizilse, osy keshtiń tarıhty ár kezeńge bólip, tarıhı derekterge toly baıandamalaryn jasap shyqqan osy №25 mekteptiń tarıhshy muǵalim qyzdary bolatyn.

Baımanova Aınash apaı, Jánıetov Ótegen aǵaı, Jádıev Aqnıet aǵaı, Faızekeeva Rahıma apaı, Esetov Amanbaı aǵaılar. Bular – 80-jyldardyń ishinde ózimizge mektepte sabaq bergen ustazdardyń bir legi ǵana. Árıne, ustazdar qatary munymen ǵana shektelmek emes. 1998 jyly jazylyp, aýyldyń mádenıet úıiniń sahnasyna 10-klass oqýshysy Serik Ótepbergenov alyp shyǵyp dombyramen oryndaǵan, keıinnen, 1999 jyly Almatydan dáriger-professor, ǵylym doktory Begaly Aıtbembet syndy belgili mektep túlekteri kelgen jıyndarda aýyldyq mádenıet úıiniń termeshi-ónerpazy Nurgúl Shaıyqovalar oryndap shyqqan mektep termesinde aıtylǵandaı,

Maqtaýly ustaz kóp edi,
İsimenen nandyrar.
Aıta berseń barlyǵyn,
Jyrshyńyz tańdy tańǵa urar.
Bilimine shólirkep,
Qashannan-aq jan qumar.
Shákirtter shyqty aldynan
Aıyzyńdy qandyrar, –
degendeı, mekteptiń uzyn-yrǵasy tarıhynda aıyz qandyrar shákirtter shyǵarǵan maqtaýly ustazdar qatary az emes.

---