Abaı jáne naryq
Abaı jáne naryq
(synyptan tys shara)
Muǵalim:
Táýelsiz Qazaqstan naryqtyq ekonomıkalyq júıede ómir súrýde. Búgingi sabaǵymyz Abaı jáne naryq degen taqyrypta ótedi.
Qazirgi jaǵdaıda kóptegen ǵalymdarymyz, ádebıetshiler, tarıhshylar jáne taǵy basqalary qazaqtyń uly babalarynyń ıgi dástúrine jańasha úńilýde.
Kóp adam dúnıege boı aldyrǵan,
Boı aldyryp, aıaǵyn kóp shaldyrǵan.
Óldi deýge syıa ma, oılańdarshy,
Ólmeıtuǵyn artyna sóz qaldyrǵan?
Suraq:
Uly Abaı kim? Oǵan qandaı minezdeme bere alasyzdar? Oqylǵan óleńde ol ne aıtyp tur?
Oqýshylar:
Abaı qazaqtyń uly aqyny. Óz zamanynda oza týǵan. Artyna óshpes mura qaldyrǵan. Óleńinde adam ólse de artyna jaqsy sóz qaldyrǵan adam ólmeıdi deıdi.
Muǵalim:
19-20 ǵasyrlarda ómir súrip, talaı shyǵarmalaryn urpaqtaryna ósıet etip qaldyrǵan ǵulama aqyn Abaı Qunanbaevtyń ekonomıkalyq mádenıetin búgingi naryqpen, naryqtyq ekonomıkamen ushtastyrýǵa bolady. Óıtkeni, onyń jalpy adamgershilik, fılosofıalyq, ekonomıkalyq máni zor.
Suraq:
Biz qazir sabaqta naryqtyq ekonomıkany oqyp jatyrmyz. Sodan esimizge túsireıik: Qazaqstan Keńes Odaǵy quramynda bolǵanda qandaı ekonomıkalyq júıemen damydy? Ereksheligin aıtyńdar. Qazir qandaı ekonomıkamen damyp keledi? Naryq degenimiz ne jáne oǵan kimder qatysady?
Oqýshylar:
Keńes Odaǵy josparly ekonomıkamen damydy. Ol ýaqytta barlyq óndiris qural - jabdyqtary memlekettik boldy. Memleket barlyq taýarlardy josparlap shyǵaryp, halyqqa bir baǵamen satty. Qazir Qazaqstan naryqtyq ekonomıkamen damyp keledi. Qural - jabdyqtardyń barlyǵy jeke menshikte. Taýar baǵasyn naryq qoıady. Naryq degenimiz satyp alýshynyń satýshymen qarym-qatynasta bolý múmkindigi.
Muǵalim:
Uly aqyn Abaıdyń arnaıy jazyp qaldyrǵan ekonomıkalyq traktaty joq. Kezinde ol ekonomıkalyq joǵary bilim alǵan emes. Áıtse de Abaı babamyzdyń eńbekterinde aıtylǵan kóptegen ǵıbaratynyń san – salaly naryqtyq ekonomıkada atqaratyn róli men mańyzy zor. Endi oı-sanamyzdy, aqylymyzdy Abaı óleńderine aýdaraıyq:
Bazarǵa, qarap tursam, árkim barar,
İzdegeni ne bolsa sol tabylar.
Bireý astyq alady, bireý - marjan,
Árkimge birdeı nárse bermes bazar.
Árkimniń ózi izdegen nársesi bar.
Somalap aqshasyna sanap alar.
Bireý uqpas bul sózdi, bireý uǵar,
Baǵasyn paıym qylmaı ań – tań qalar.
Sózdi uǵar osy kúnde kisi bar ma?
Demeımin jalpaq jurtqa birdeı jaǵar.
Jazǵan soń jerde qalmas tesik monshaq,
Bireýden bireý alyp elge tarar.
Bir kisi emes jazǵanym, jalpaq jurt qoı.
Shamdanbaı – aq, shyraqtar, uqsań jarar.
«It marjandy ne qylsyn» degen sóz bar,
Sáýlesi bar jigitter bir oılanar.
Suraq:
Abaı osy óleńinde naryqty qalaı sıpattaıdy ?
Oqýshylar:
Adam bir nárse izdese bazarǵa barady. Onda árkim nársesin aqshasyna alady. Bireý astyq alady. Bireý marjan alady. Bazar árkimge birdeı nárse bermeıdi. Bireýler nárseniń baǵalaryna tań qalyp jatady. Nárseni bireýinen bireýi alyp, elge tarap jatady. Keıbir nárseler nemese olardyń baǵalary jalpaq jurtqa birdeı jaǵa bermeıdi. Qalaı bolǵanda da tesik monshaq jerde qalmaıdy.
Muǵalim:
Naryq zamany-taǵdyrymyz, onyń qıyn - qystaý jaǵdaılary az bolmaıdy. Ony kúndelikti ómirden anǵaryp kelemiz. Osyndaı qıyn jaǵdaıda Abaı babamyz aıtady:
Sap, sap, kóńilim, sap kóńilim!
Sarqa berme sanasyn.
Bárin óziń bilseń de,
Áli –aq óziń tanasyń.
Órtenesiń, janasyń.
Óz – ózińnen beınetke
Óz basyndy salasyń.
Qaı mezgilde toıǵyzdyń
Aıýdaıyn aǵasyn,
Qatyny men qalashyn?
Qarsaq jortpas qara adyr,
Qaramaı nege shabasyń ?
Sonda táýir bola ma,
Ustap ap bireý sabasyn?
Kıimińdi tonasyn,
Elge de kúlki bolasyń.
Suraq:
Osy óleńi arqyly Abaı ne aıtyp tur, ne nársege shaqyryp tur?.
Oqýshylar:
Abaı babamyzdyń aıtýy boıynsha, qandaı qıyn jaǵdaı bolsa da sabyrlylyq kerek. Kez - kelgen adamnyń babyn tabý múmkin emes. Qıyn jaǵdaıda sabyrlylyq jasamaı alǵa shabatyn bolsań óz basyńdy beınetke salasyń, bireýler ustap alyp sabap, kıimińdi tonap elge kúlki bolasyń. Sondyqtanda ustamdy bolýǵa shaqyrady.
Muǵalim:
Abaı ómir súrgen jáne qazirgi qoǵamda jaǵymsyz bir dert bar. Onymen kúres týraly baspasózde jıi jarıalanady. Sol týraly Abaı atamyz kezinde dál aıtqan:
Baı alady kezinde kóp berem dep,
Jetpeı turǵan jerińde tek berem dep.
Bı men bolys alady kúshin satyp,
Men qazaqtan kegińdi áperem dep.
Jarly alady qyzmetpen ótkerem dep,
Elýbasy shar salyp, lep berem dep, .
Jalańqol jat minez jaý alady,
Bermeı júrseń, men seni jek kórem dep.
Dos alady bermeseń bult berem dep,
Jaýyńa qosylýǵa syrt berem dep,
Buzylǵan soń men ońaı tabylmaspyn,
Ne qylyp ońaılyqpen yryq berem dep.
Sum – surqıa –sumdyqpen ep berem dep,
Súıer jansyn, súıkimdi bet berem dep.
Júz qaraǵa eki júz alarman bar,
Bas qatar bas - aıaǵyn tekserem dep,
El jıyp, mal soıyńyz et berem dep,
Et bersem, sen mendik bol dep berem dep.
Qara qarǵa syqyldy shýlasar jurt,
Kim kóp berse, men soǵan sert berem dep.
Suraq:
Osy óleńde Abaı neni kórsetip tur?
Oqýshylar:
Bul óleńde sybaılas jemqorlyq pen paraqorlyq jóninde aıtylǵan. Kim kimge qalaı para beredi, al para bermese ne bolatyny kórsetilgen. Ondaı jaǵdaı bizdiń qazirgi zamanda da bar.
Muǵalim:
Abaı babamyz qoǵamdaǵy jaǵymsyz qylyq týraly myna eki óleńinde de kórsetken:
Birinshi óleń:
Endigi jurttyń sózi urlyq –qarlyq,
Sanaly jan kórmedim sózdi uǵarlyq.
Osy kúnde osy elde dáneme joq
Meıir qanyp, máz bolyp qýanarlyq.
Baılar da mal qyzyǵyn bile almaı júr,
Jaz jiberip, kúz atyn mine almaı júr,
Sabyltyp, kúnde urlatyp, iz joǵaltyp,
Yzamenen yrjıyp, kúle almaı júr.
Saýdager tynyshtyq saýda qyla almaı júr,
Qoldan berip, qor bolyp, ala almaı júr.
El aýlaqta kúsh aıtqan, topta tanǵan,
Arsyz jurttan kóńili tyna almaı júr.
Ekinshi óleń:
Jamandar qyla almaı júr adal eńbek,
Urlyq, qýlyq qyldym dep qaǵar kólbek.
Aramdyqtan jamandyq kórmeı qalmas,
Myń kún synbas, bir kúni synar shólmek.
Suraq:
Oqylǵan birinshi óleńde Abaı neni sýrettep tur, al endi ekinshi óleńde ony qalaı qorytyndylap tur?
Oqýshylar:
Birinshi óleńinde urlyqty sýrettegen. Jurttyń áńgimesi urlyq. Urlyqtan baılar maldyń qyzyǵyn kóre almaı júr, al saýdagerler tynysh saýda jasaı almaı júr. Eldi urlyq jaılaǵan. Ekinshi óleńinde adal eńbek etpeı urlyq jasaǵandar qýanyp júr. Urlyqtyń – túbi qorlyq. Shólmek myń kún synbaıdy bir kúni synady, urlyq jasaǵandar túbinde bir ustalynady.
Muǵalim:
«Jigitter, oıyn arzan, kúlki qymbat» - degen óleńinde Abaı naryqtaǵy adamgershilik mádenıetti sóz qylady:
Kerek is bozbalaǵa – talaptylyq,
Ár túrli óner, minez, jaqsy qylyq.
Keıbir jigit júredi maqtan kúılep,
Syrtqa pysyq keledi, kózge synyq.
Keledi kún qyzyq dáýren tatý ótkiz,
Jetpese, birińdikin birin jetkiz!
Kúnshildiksiz tatý bol shyn kóńilmen,
Qıanatshyl bolmaqty esten ketkiz!
Bir jerde birge júrseń basyń qosyp,
Birińniń biriń sóıle sóziń tosyp,
Birińdi biriń ǵızzát, qurmet etis,
Turǵandaı beıne qorqyp, janyp shoshyp.
Suraq:
Osy óleńde dana Abaı: jastar ózderin qalaı ustaýy kerek - deıdi?.
Oqýshylar:
Talapty, ónerli bolyp jaqsy qylyq kórsetýi kerek. Tatý-tátti bolyp bir-birine qıanat jasamaı qyzyqty ómir súrýdi aıtady. Bir-birińdi sóılegende tosyp, bir-birińdi qurmettep, qaı ýaqytta da bir-birlerińe qamqor bolyńdar deıdi.
Muǵalim:
Abaıdyń eńbek pen paıda, mal men saýda-sattyq, ıaǵnı ekonomıkalyq tárbıe máselelerine arnalǵan óleńderi de jetkilikti. Sonyń birinen:
Jalǵa júr, jat jerge ket, mal taýyp kel,
Malyń bolsa, syılamaı tura almas el.
Qarýyńnyń barynda qaırat qylmaı,
Qańǵyp ótken ómirdiń bári de - jel.
Táýekelsiz, talapsyz mal tabylmas,
Eńbek qylmas erinshek adam bolmas.
Esek artyn jýsań da mal taýyp kel.
Qolǵa juqpas, esh adam kemite almas.
Suraq:
Osy óleńinde Abaı babamyz adamdarǵa qandaı úndeý jasap tur?.
Oqýshylar:
Bul óleńinde Abaı babamyz adamdarǵa kúsh-qaıratyń bar bolyp turǵanda «eńbek et» deıdi. Qańǵyp ótken ómir jel sıaqty. Al, malyń bolsa seni bári syılaıdy. Mal tabý úshin qandaı bolsa da eńbekti isteý kerek. Ol úshin jaldan, jat jerge bar, esektiń artyń jý, ıaǵnı táýekelge bar, talaptan, eńbek et.
Muǵalim :
Abaıdyń naryqqa týra qatysy bar óleńderi men qara sózderi jetkilikti. Sizder oqýshylar! Abaı shyǵarmalaryn ózdikterińnen oqyp qarańyzdar, odan ǵıbrat alýǵa umtylyńyzdar. Óıtkeni Abaı dúnıetanymy bizdiń qazirgi zamandaǵy ómirimizdiń árbir qyryn ózgertýge kómek jasaıdy.
(synyptan tys shara)
Muǵalim:
Táýelsiz Qazaqstan naryqtyq ekonomıkalyq júıede ómir súrýde. Búgingi sabaǵymyz Abaı jáne naryq degen taqyrypta ótedi.
Qazirgi jaǵdaıda kóptegen ǵalymdarymyz, ádebıetshiler, tarıhshylar jáne taǵy basqalary qazaqtyń uly babalarynyń ıgi dástúrine jańasha úńilýde.
Kóp adam dúnıege boı aldyrǵan,
Boı aldyryp, aıaǵyn kóp shaldyrǵan.
Óldi deýge syıa ma, oılańdarshy,
Ólmeıtuǵyn artyna sóz qaldyrǵan?
Suraq:
Uly Abaı kim? Oǵan qandaı minezdeme bere alasyzdar? Oqylǵan óleńde ol ne aıtyp tur?
Oqýshylar:
Abaı qazaqtyń uly aqyny. Óz zamanynda oza týǵan. Artyna óshpes mura qaldyrǵan. Óleńinde adam ólse de artyna jaqsy sóz qaldyrǵan adam ólmeıdi deıdi.
Muǵalim:
19-20 ǵasyrlarda ómir súrip, talaı shyǵarmalaryn urpaqtaryna ósıet etip qaldyrǵan ǵulama aqyn Abaı Qunanbaevtyń ekonomıkalyq mádenıetin búgingi naryqpen, naryqtyq ekonomıkamen ushtastyrýǵa bolady. Óıtkeni, onyń jalpy adamgershilik, fılosofıalyq, ekonomıkalyq máni zor.
Suraq:
Biz qazir sabaqta naryqtyq ekonomıkany oqyp jatyrmyz. Sodan esimizge túsireıik: Qazaqstan Keńes Odaǵy quramynda bolǵanda qandaı ekonomıkalyq júıemen damydy? Ereksheligin aıtyńdar. Qazir qandaı ekonomıkamen damyp keledi? Naryq degenimiz ne jáne oǵan kimder qatysady?
Oqýshylar:
Keńes Odaǵy josparly ekonomıkamen damydy. Ol ýaqytta barlyq óndiris qural - jabdyqtary memlekettik boldy. Memleket barlyq taýarlardy josparlap shyǵaryp, halyqqa bir baǵamen satty. Qazir Qazaqstan naryqtyq ekonomıkamen damyp keledi. Qural - jabdyqtardyń barlyǵy jeke menshikte. Taýar baǵasyn naryq qoıady. Naryq degenimiz satyp alýshynyń satýshymen qarym-qatynasta bolý múmkindigi.
Muǵalim:
Uly aqyn Abaıdyń arnaıy jazyp qaldyrǵan ekonomıkalyq traktaty joq. Kezinde ol ekonomıkalyq joǵary bilim alǵan emes. Áıtse de Abaı babamyzdyń eńbekterinde aıtylǵan kóptegen ǵıbaratynyń san – salaly naryqtyq ekonomıkada atqaratyn róli men mańyzy zor. Endi oı-sanamyzdy, aqylymyzdy Abaı óleńderine aýdaraıyq:
Bazarǵa, qarap tursam, árkim barar,
İzdegeni ne bolsa sol tabylar.
Bireý astyq alady, bireý - marjan,
Árkimge birdeı nárse bermes bazar.
Árkimniń ózi izdegen nársesi bar.
Somalap aqshasyna sanap alar.
Bireý uqpas bul sózdi, bireý uǵar,
Baǵasyn paıym qylmaı ań – tań qalar.
Sózdi uǵar osy kúnde kisi bar ma?
Demeımin jalpaq jurtqa birdeı jaǵar.
Jazǵan soń jerde qalmas tesik monshaq,
Bireýden bireý alyp elge tarar.
Bir kisi emes jazǵanym, jalpaq jurt qoı.
Shamdanbaı – aq, shyraqtar, uqsań jarar.
«It marjandy ne qylsyn» degen sóz bar,
Sáýlesi bar jigitter bir oılanar.
Suraq:
Abaı osy óleńinde naryqty qalaı sıpattaıdy ?
Oqýshylar:
Adam bir nárse izdese bazarǵa barady. Onda árkim nársesin aqshasyna alady. Bireý astyq alady. Bireý marjan alady. Bazar árkimge birdeı nárse bermeıdi. Bireýler nárseniń baǵalaryna tań qalyp jatady. Nárseni bireýinen bireýi alyp, elge tarap jatady. Keıbir nárseler nemese olardyń baǵalary jalpaq jurtqa birdeı jaǵa bermeıdi. Qalaı bolǵanda da tesik monshaq jerde qalmaıdy.
Muǵalim:
Naryq zamany-taǵdyrymyz, onyń qıyn - qystaý jaǵdaılary az bolmaıdy. Ony kúndelikti ómirden anǵaryp kelemiz. Osyndaı qıyn jaǵdaıda Abaı babamyz aıtady:
Sap, sap, kóńilim, sap kóńilim!
Sarqa berme sanasyn.
Bárin óziń bilseń de,
Áli –aq óziń tanasyń.
Órtenesiń, janasyń.
Óz – ózińnen beınetke
Óz basyndy salasyń.
Qaı mezgilde toıǵyzdyń
Aıýdaıyn aǵasyn,
Qatyny men qalashyn?
Qarsaq jortpas qara adyr,
Qaramaı nege shabasyń ?
Sonda táýir bola ma,
Ustap ap bireý sabasyn?
Kıimińdi tonasyn,
Elge de kúlki bolasyń.
Suraq:
Osy óleńi arqyly Abaı ne aıtyp tur, ne nársege shaqyryp tur?.
Oqýshylar:
Abaı babamyzdyń aıtýy boıynsha, qandaı qıyn jaǵdaı bolsa da sabyrlylyq kerek. Kez - kelgen adamnyń babyn tabý múmkin emes. Qıyn jaǵdaıda sabyrlylyq jasamaı alǵa shabatyn bolsań óz basyńdy beınetke salasyń, bireýler ustap alyp sabap, kıimińdi tonap elge kúlki bolasyń. Sondyqtanda ustamdy bolýǵa shaqyrady.
Muǵalim:
Abaı ómir súrgen jáne qazirgi qoǵamda jaǵymsyz bir dert bar. Onymen kúres týraly baspasózde jıi jarıalanady. Sol týraly Abaı atamyz kezinde dál aıtqan:
Baı alady kezinde kóp berem dep,
Jetpeı turǵan jerińde tek berem dep.
Bı men bolys alady kúshin satyp,
Men qazaqtan kegińdi áperem dep.
Jarly alady qyzmetpen ótkerem dep,
Elýbasy shar salyp, lep berem dep, .
Jalańqol jat minez jaý alady,
Bermeı júrseń, men seni jek kórem dep.
Dos alady bermeseń bult berem dep,
Jaýyńa qosylýǵa syrt berem dep,
Buzylǵan soń men ońaı tabylmaspyn,
Ne qylyp ońaılyqpen yryq berem dep.
Sum – surqıa –sumdyqpen ep berem dep,
Súıer jansyn, súıkimdi bet berem dep.
Júz qaraǵa eki júz alarman bar,
Bas qatar bas - aıaǵyn tekserem dep,
El jıyp, mal soıyńyz et berem dep,
Et bersem, sen mendik bol dep berem dep.
Qara qarǵa syqyldy shýlasar jurt,
Kim kóp berse, men soǵan sert berem dep.
Suraq:
Osy óleńde Abaı neni kórsetip tur?
Oqýshylar:
Bul óleńde sybaılas jemqorlyq pen paraqorlyq jóninde aıtylǵan. Kim kimge qalaı para beredi, al para bermese ne bolatyny kórsetilgen. Ondaı jaǵdaı bizdiń qazirgi zamanda da bar.
Muǵalim:
Abaı babamyz qoǵamdaǵy jaǵymsyz qylyq týraly myna eki óleńinde de kórsetken:
Birinshi óleń:
Endigi jurttyń sózi urlyq –qarlyq,
Sanaly jan kórmedim sózdi uǵarlyq.
Osy kúnde osy elde dáneme joq
Meıir qanyp, máz bolyp qýanarlyq.
Baılar da mal qyzyǵyn bile almaı júr,
Jaz jiberip, kúz atyn mine almaı júr,
Sabyltyp, kúnde urlatyp, iz joǵaltyp,
Yzamenen yrjıyp, kúle almaı júr.
Saýdager tynyshtyq saýda qyla almaı júr,
Qoldan berip, qor bolyp, ala almaı júr.
El aýlaqta kúsh aıtqan, topta tanǵan,
Arsyz jurttan kóńili tyna almaı júr.
Ekinshi óleń:
Jamandar qyla almaı júr adal eńbek,
Urlyq, qýlyq qyldym dep qaǵar kólbek.
Aramdyqtan jamandyq kórmeı qalmas,
Myń kún synbas, bir kúni synar shólmek.
Suraq:
Oqylǵan birinshi óleńde Abaı neni sýrettep tur, al endi ekinshi óleńde ony qalaı qorytyndylap tur?
Oqýshylar:
Birinshi óleńinde urlyqty sýrettegen. Jurttyń áńgimesi urlyq. Urlyqtan baılar maldyń qyzyǵyn kóre almaı júr, al saýdagerler tynysh saýda jasaı almaı júr. Eldi urlyq jaılaǵan. Ekinshi óleńinde adal eńbek etpeı urlyq jasaǵandar qýanyp júr. Urlyqtyń – túbi qorlyq. Shólmek myń kún synbaıdy bir kúni synady, urlyq jasaǵandar túbinde bir ustalynady.
Muǵalim:
«Jigitter, oıyn arzan, kúlki qymbat» - degen óleńinde Abaı naryqtaǵy adamgershilik mádenıetti sóz qylady:
Kerek is bozbalaǵa – talaptylyq,
Ár túrli óner, minez, jaqsy qylyq.
Keıbir jigit júredi maqtan kúılep,
Syrtqa pysyq keledi, kózge synyq.
Keledi kún qyzyq dáýren tatý ótkiz,
Jetpese, birińdikin birin jetkiz!
Kúnshildiksiz tatý bol shyn kóńilmen,
Qıanatshyl bolmaqty esten ketkiz!
Bir jerde birge júrseń basyń qosyp,
Birińniń biriń sóıle sóziń tosyp,
Birińdi biriń ǵızzát, qurmet etis,
Turǵandaı beıne qorqyp, janyp shoshyp.
Suraq:
Osy óleńde dana Abaı: jastar ózderin qalaı ustaýy kerek - deıdi?.
Oqýshylar:
Talapty, ónerli bolyp jaqsy qylyq kórsetýi kerek. Tatý-tátti bolyp bir-birine qıanat jasamaı qyzyqty ómir súrýdi aıtady. Bir-birińdi sóılegende tosyp, bir-birińdi qurmettep, qaı ýaqytta da bir-birlerińe qamqor bolyńdar deıdi.
Muǵalim:
Abaıdyń eńbek pen paıda, mal men saýda-sattyq, ıaǵnı ekonomıkalyq tárbıe máselelerine arnalǵan óleńderi de jetkilikti. Sonyń birinen:
Jalǵa júr, jat jerge ket, mal taýyp kel,
Malyń bolsa, syılamaı tura almas el.
Qarýyńnyń barynda qaırat qylmaı,
Qańǵyp ótken ómirdiń bári de - jel.
Táýekelsiz, talapsyz mal tabylmas,
Eńbek qylmas erinshek adam bolmas.
Esek artyn jýsań da mal taýyp kel.
Qolǵa juqpas, esh adam kemite almas.
Suraq:
Osy óleńinde Abaı babamyz adamdarǵa qandaı úndeý jasap tur?.
Oqýshylar:
Bul óleńinde Abaı babamyz adamdarǵa kúsh-qaıratyń bar bolyp turǵanda «eńbek et» deıdi. Qańǵyp ótken ómir jel sıaqty. Al, malyń bolsa seni bári syılaıdy. Mal tabý úshin qandaı bolsa da eńbekti isteý kerek. Ol úshin jaldan, jat jerge bar, esektiń artyń jý, ıaǵnı táýekelge bar, talaptan, eńbek et.
Muǵalim :
Abaıdyń naryqqa týra qatysy bar óleńderi men qara sózderi jetkilikti. Sizder oqýshylar! Abaı shyǵarmalaryn ózdikterińnen oqyp qarańyzdar, odan ǵıbrat alýǵa umtylyńyzdar. Óıtkeni Abaı dúnıetanymy bizdiń qazirgi zamandaǵy ómirimizdiń árbir qyryn ózgertýge kómek jasaıdy.
You Might Also Like
