Abaı men Ábish
Moınaq aýylyndaǵy
shaǵyn ortalyǵy bar № 23 orta mektep KMM
bastaýysh synyp muǵalimi Ahmedıarova Q.Q.
Ana tili 4 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: Abaı men Ábish
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Qazaqtyń uly aqyny, búkil jan – tánimen, rýhymen, ishki sezim – kúıimen, aqyndyq oılaý, jazý ónerimen qazaqtyń ulttyq bolmysyn tanytqan Abaı Qunanbaevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵyna tolyǵyraq toqtalý. Mátindi túsinip oqı otyryp, negizgi oıyn tabýǵa úıretý.
2. Tárbıelik: Oqýshylarǵa Abaı ata ómirin úlgi etý, uly aqynǵa degen qurmet sezimge tárbıeleý. Adamgershilikke, uıymshyldyqqa tárbıeleý
3. Damytýshylyq: Oıyn tolyq jetkizip sóıleý daǵdylary men jazbasha tilderin jetildire otyryp oıyn qorytyp, sóılemdi durys qurýǵa daǵdylandyrý; túsindirip aıta bilý daǵdysyn damytý.
Sabaqtyń tıpi: jańa bilimdi meńgertý.
Sabaqtyń túri: dástúrli sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, shyǵarmashylyq jumys, oı shaqyrý, oı qozǵaý, negizgi ıdeıany sýretteý, toppen jumys isteý ádisteri.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, dúnıetaný
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi
Oqýshylarmen amandasý, sabaqqa yntalaryn aýdarý
Psıhologıalyq daıarlyq
Meıirimdi júrekpen,
Aqpeıildi tilekpen,
Amandasyp alaıyq,
Bir jadyrap qalaıyq!
- Búgingi sabaǵymyzda: «Ótkennen ne úırendik, búginnen ne bildik...» qaǵıdasyna súıene otyryp jumys isteımiz.
II. Ótkendi qaıtalaý.
«Oı qozǵaý» (1 - slaıd ) (nazarlaryn slaıdqa aýdartý, onda jazylǵan suraqtarǵa jaýap alý
1.
Sur bult túsi sýyq qaptaıdy aspan,
Kúz bolyp, dymqyl tuman jerdi basqan.
Bilmeımin toıǵany ma, tońǵany ma,
Jylqy oınap, bıe qashqan, taı jarysqan.
2.
Talap, eńbek, tereń oı,
Qanaǵat, raqym, oılap qoı -
Bes asyl is kónseńiz.
3.
“E - e.. Buldyr - buldyr kún ótken,
Burynǵyda kim ótken?”– dep bastap, áńgime suraǵan tilegin osylaısha bastaıtyn.
4.
- Shyraǵym, er jetersiń, erjetseń sirá, ne etersiń?
Alysqa shyrqap ketersiń,
Shyndasań, shyńǵa jetersiń,,-
5.
Ájesiniń aty - Zere
Anasynyń aty - Uljan
Ákesiniń aty - Qunanbaı
- Qalaı oılaısyńdar, balalar, myna ataýlardy kimmen baılanystyrýǵa bolady?
- Abaı Qunanbaev
- Durys aıtasyńdar, biz búgingi sabaǵymyzda qazaqtyń uly aqyny, búkil jan – tánimen, rýhymen, ishki sezim – kúıimen, aqyndyq oılaý, jazý ónerimen qazaqtyń ulttyq bolmysyn tanytqan Abaı Qunanbaevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵy jaıly biletinimizdi áńgime eteıik. Bul sabaqqa daıyndalý barysynda biz oqýshylarmen shaǵyn zertteý jumysyn júrgizgen bolatynbyz.
- Biz búgin «Fakt jınaqtaýshylar» toby jáne «Táýelsiz zertteýshiler» toby bolyp eki topqa bólindik. Sóz kezegin sol zertteýshilerge bereıik.
- Suhbat alýshylar: (Kelgen qonaqtarǵa, basqa top múshelerine Abaı Qunanbaev jaıly saýaldar qoıady.)
Suhbattaryńyz úshin raqmet. Endigi sózdi «Táýelsiz zertteýshiler» bereıik.
1 - top: «Táýelsiz zertteýshiler»:
(Abaıdyń balalyq shaǵy men ata tegi jaıly jınaǵan derekterin ortaǵa salady.)
1 - zertteýshi:
Abaı 10 - tamyz 1845 j. qazirgi Semeı oblysynyń Shyńǵys taýlarynda Qarqaralynyń aǵa sultany Qunanbaıdyń tórt áıeliniń biri, ekinshi áıeli Uljannan týǵan.
Aqynnyń arǵy tegi Orta júz, Tobyqty Arǵyn ishindegi Oljaı batyrdan bastalady.
Abaıdyń azan shaqyryp qoıǵan aty – Ibrahım. Ájesi oǵan «abaı bol,
balam»dep kishkentaı kezinde kóp aıtqan eken, sodan Abaı atalyp ketken. Osydan keıin el arasynda shyn aty atalmaı, Abaı atanyp ketedi.
2 - zertteýshi:
Abaıdyń ákesi - Qunanbaı. Qunanbaı Óskenbaıuly 1802 jyly ómirge keledi. Ol halyq arasynda óte bedeldi, abyroıly, ádil bı bolǵan. Ol 81 jyl ǵumyr keshken. Qunanbaı el ishinde qajy atanǵan.
Semeı óńirinde Qunanbaı qajynyń meshiti ornalasqan.
3 - zertteýshi:
Abaıdyń ájesi - Zere Abaıǵa halyq qazynasynan nár berip, boıyna izgilik shýaǵyn sepken, bilimge ıtermelegen uly ustaz, tálimger, ana.
Anasy Uljan – ustamdy, meıirimi men aqyly mol, dana kisi bolǵan.
Zere áje kóńili keń, júregi názik adam bolǵan. Abaı ájesin qatty jaqsy kóredi. Kúndiz de, túnde de ertegi aıtqyzady.
Abaı ájesimen birge:
“E - e.. Buldyr - buldyr kún ótken,
Burynǵyda kim ótken?”– dep bastap, áńgime suraǵan tilegin osylaısha bastaıtyn.
4 - zertteýshi:
Abaı qoǵam ómirine, el basqarý isine aralasty. Abaı kez kelgen istiń mánin beıbit túrde sheshti. Abaı on eki jasynda Semeı qalasyndaǵy Ahmet Rıza medresesine túsedi. Onda 3 jyl oqıdy. Medresede oqyp júrip 3 aıdaı orys mektebinen dáris alady. Abaı arab, túrik, parsy tilderin de úırenedi.
2 - top: «Fakt jınaqtaýshylar» toby:
(Aqynnyń ádebı murasymen jaıly jınaǵan derekterin aıtyp ótedi)
1 - jınaqtaýshy:
Abaıdyń ádebı murasy úsh júıemen órbıdi: biri — óz janynan shyǵarǵan tól óleńderi; ekinshisi - Abaıdyń qara sózderi dep atalatyn prozasy; úshinshisi — ózge tilderden, ásirese orysshadan aýdarǵan óleńderi.
Abaı orys ádebıetimen Pýshkın, Lermontov, Dostoevskıı, Belınskıı, Dobrolúbov shyǵarmalarymen tanysady. Ásirese Pýshkın men Lermontovtyń shyǵarmalaryn súıip oqyǵan. Pýshkınniń “Evgenıı Onegın”qazaq tiline aýdarady, ári ózi “Tatánanyń haty” atty ánin shyǵardy.
2 - jınaqtaýshy:
Abaı ánge, ónerge jany qumar adam bolǵan.
Birjan sal, Aqan seri, Jaıaý Musa, Táttimbet sıaqty sazgerlerdiń marjan muralarynan sýsyndap, ánshilik - kúıshilik ónerdi erekshe baǵalaǵan. Abaı kúıleri: “Tory jorǵa”, “Maı túni”, “Abaı jeldirmesi”.
Abaı ánderi: “Kózimniń qarasy”, “Aıttym, sálem, Qalamqas”, “Segiz aıaq”, “Qor boldy janym”.
3 - jınaqtaýshy:
Abaı toǵyz jasynan bastap óleń shyǵarǵan.
Balalarǵa arnalǵan óleńderi “Adam bolam deseńiz”, “Ásempaz bolma árnege”, “Jazǵyturym”, “Kúz”, “Qys” t. b. /Óleńnen úzindi oqý/
Sergitý sáti /Abaıdyń ánin tyńdatý/
III. Sabaqtyń maqsatyn habarlaý.
IY. Jańa sabaqty meńgertý
Oqýlyqpen jumys: «Abaı men Ábish» mátindi oqý, taldaý.
- Óz betterinshe oqý.
- Mátindi rólderge bólip oqý.
- Mátindi taldaý
- Mátinde ne týraly aıtylǵan?
- Ábish ákesiniń saýalyna ne dep jaýap qaıtardy?
Y. Jańa sabaqty túsingenderin tekserý
«Maǵynany ajyratý»
- Endeshe, mátinde qozǵalǵan negizgi máselelerge toqtalaıyq.
/Mátindegi qyzylmen jazylǵan joldarǵa kóńil bólý, maǵynasyn ashý/
- Ózderiń qalaı oılaısyńdar?
- Aq sózi asyl degendi taǵy qalaı dáleldeýge bolady?
/Oqýshylardyń jaýaby/
/ Qazaqta «aq» sózimen tyǵyz baılanysty uǵym óte kóp. «Aq jaýlyqty ana», «aq saqaldy qart», «aq sút» degendeı, aq sózimen baılanysqan uǵymy tereń sózder tazalyqty, páktikti aıǵaqtaıdy. Aq quıyp shyǵarý. Qazaq halqy urpaǵyn aqty jerge tókpeýge, aıaqpen baspaýǵa úıretedi.
Aq degenimiz ne? Bul – sút, aıran, qatyq, qymyz, shubat… Osynyń barlyǵy aqtyń quramyna kiredi.
Aq túsiniń maǵynalyq toptary
Tazalyqtyń belgisi ( aq bosaǵa, aq otaý, aq besik t. b.)
Sulýlyqtyń belgisi (aq tamaq, aq dıdar, aqsha bet t. b.)
Úlkendiktiń belgisi( aq saqal, aq bas, aq qas t. b.)
Qasıettiliktiń belgisi(aq sút, aq ana aq shash t. b.)
Qýanyshtyń belgisi (aq kún, «aq sarbas» t.. b)
Adaldyqtyń belgisi (aq jol, aq nıet, aq bata t. b.)
- Ábishtiń bul jaýabyna Abaı rıza boldy ma?
Mátindi sahnalaý
YI. Sabaqty qorytý.
Shyǵarmashylyq jumys:
Asyl sózderdiń jalǵasyn tap.
Jumysy joqtyq
Tamaǵy toqtyq
------------------------------- (Azdyrar adam balasyn)
Úsh - aq nárse adamnyń qasıeti
------------------------------ (Ystyq qaırat, nurly aqyl, jyly júrek)
Ǵylymdy izdep,
Dúnıeni kózdep
------------------------------- (Eki jaqqa úńildim)
Qaıratsyz ashý – tul
----------------------------------- (Shákirtsiz ǵalym - tul)
Dosy joqpen syrlas
--------------------------------------- (Dosy kóppen syılas)
Óleńdi aıaqtap jazý
................................ dalamyz
............................... balamyz
................................ shanamyz
................................. bolamyz.
- Búgingi sabaqty Abaıdyń 19 - shy qara sózimen aıaqtaǵym kelip otyr
Úntaspadan tyńdatý.
- Búgin sabaqta ne jaıynda oqyp, bildik?
YII. Úıge tapsyrma berý. 183 - 185 - bet mátindi oqyp, áńgimeleý. Aq jáne qara sózderine baılanysty aıtylǵan maqal, naqyl sózderdi jınaqtaý, maǵynasyn ashý. Oqýshylardyń bilimderin baǵalaý.
shaǵyn ortalyǵy bar № 23 orta mektep KMM
bastaýysh synyp muǵalimi Ahmedıarova Q.Q.
Ana tili 4 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: Abaı men Ábish
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Qazaqtyń uly aqyny, búkil jan – tánimen, rýhymen, ishki sezim – kúıimen, aqyndyq oılaý, jazý ónerimen qazaqtyń ulttyq bolmysyn tanytqan Abaı Qunanbaevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵyna tolyǵyraq toqtalý. Mátindi túsinip oqı otyryp, negizgi oıyn tabýǵa úıretý.
2. Tárbıelik: Oqýshylarǵa Abaı ata ómirin úlgi etý, uly aqynǵa degen qurmet sezimge tárbıeleý. Adamgershilikke, uıymshyldyqqa tárbıeleý
3. Damytýshylyq: Oıyn tolyq jetkizip sóıleý daǵdylary men jazbasha tilderin jetildire otyryp oıyn qorytyp, sóılemdi durys qurýǵa daǵdylandyrý; túsindirip aıta bilý daǵdysyn damytý.
Sabaqtyń tıpi: jańa bilimdi meńgertý.
Sabaqtyń túri: dástúrli sabaq
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, shyǵarmashylyq jumys, oı shaqyrý, oı qozǵaý, negizgi ıdeıany sýretteý, toppen jumys isteý ádisteri.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta.
Pánaralyq baılanys: qazaq tili, dúnıetaný
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi
Oqýshylarmen amandasý, sabaqqa yntalaryn aýdarý
Psıhologıalyq daıarlyq
Meıirimdi júrekpen,
Aqpeıildi tilekpen,
Amandasyp alaıyq,
Bir jadyrap qalaıyq!
- Búgingi sabaǵymyzda: «Ótkennen ne úırendik, búginnen ne bildik...» qaǵıdasyna súıene otyryp jumys isteımiz.
II. Ótkendi qaıtalaý.
«Oı qozǵaý» (1 - slaıd ) (nazarlaryn slaıdqa aýdartý, onda jazylǵan suraqtarǵa jaýap alý
1.
Sur bult túsi sýyq qaptaıdy aspan,
Kúz bolyp, dymqyl tuman jerdi basqan.
Bilmeımin toıǵany ma, tońǵany ma,
Jylqy oınap, bıe qashqan, taı jarysqan.
2.
Talap, eńbek, tereń oı,
Qanaǵat, raqym, oılap qoı -
Bes asyl is kónseńiz.
3.
“E - e.. Buldyr - buldyr kún ótken,
Burynǵyda kim ótken?”– dep bastap, áńgime suraǵan tilegin osylaısha bastaıtyn.
4.
- Shyraǵym, er jetersiń, erjetseń sirá, ne etersiń?
Alysqa shyrqap ketersiń,
Shyndasań, shyńǵa jetersiń,,-
5.
Ájesiniń aty - Zere
Anasynyń aty - Uljan
Ákesiniń aty - Qunanbaı
- Qalaı oılaısyńdar, balalar, myna ataýlardy kimmen baılanystyrýǵa bolady?
- Abaı Qunanbaev
- Durys aıtasyńdar, biz búgingi sabaǵymyzda qazaqtyń uly aqyny, búkil jan – tánimen, rýhymen, ishki sezim – kúıimen, aqyndyq oılaý, jazý ónerimen qazaqtyń ulttyq bolmysyn tanytqan Abaı Qunanbaevtyń ómiri men shyǵarmashylyǵy jaıly biletinimizdi áńgime eteıik. Bul sabaqqa daıyndalý barysynda biz oqýshylarmen shaǵyn zertteý jumysyn júrgizgen bolatynbyz.
- Biz búgin «Fakt jınaqtaýshylar» toby jáne «Táýelsiz zertteýshiler» toby bolyp eki topqa bólindik. Sóz kezegin sol zertteýshilerge bereıik.
- Suhbat alýshylar: (Kelgen qonaqtarǵa, basqa top múshelerine Abaı Qunanbaev jaıly saýaldar qoıady.)
Suhbattaryńyz úshin raqmet. Endigi sózdi «Táýelsiz zertteýshiler» bereıik.
1 - top: «Táýelsiz zertteýshiler»:
(Abaıdyń balalyq shaǵy men ata tegi jaıly jınaǵan derekterin ortaǵa salady.)
1 - zertteýshi:
Abaı 10 - tamyz 1845 j. qazirgi Semeı oblysynyń Shyńǵys taýlarynda Qarqaralynyń aǵa sultany Qunanbaıdyń tórt áıeliniń biri, ekinshi áıeli Uljannan týǵan.
Aqynnyń arǵy tegi Orta júz, Tobyqty Arǵyn ishindegi Oljaı batyrdan bastalady.
Abaıdyń azan shaqyryp qoıǵan aty – Ibrahım. Ájesi oǵan «abaı bol,
balam»dep kishkentaı kezinde kóp aıtqan eken, sodan Abaı atalyp ketken. Osydan keıin el arasynda shyn aty atalmaı, Abaı atanyp ketedi.
2 - zertteýshi:
Abaıdyń ákesi - Qunanbaı. Qunanbaı Óskenbaıuly 1802 jyly ómirge keledi. Ol halyq arasynda óte bedeldi, abyroıly, ádil bı bolǵan. Ol 81 jyl ǵumyr keshken. Qunanbaı el ishinde qajy atanǵan.
Semeı óńirinde Qunanbaı qajynyń meshiti ornalasqan.
3 - zertteýshi:
Abaıdyń ájesi - Zere Abaıǵa halyq qazynasynan nár berip, boıyna izgilik shýaǵyn sepken, bilimge ıtermelegen uly ustaz, tálimger, ana.
Anasy Uljan – ustamdy, meıirimi men aqyly mol, dana kisi bolǵan.
Zere áje kóńili keń, júregi názik adam bolǵan. Abaı ájesin qatty jaqsy kóredi. Kúndiz de, túnde de ertegi aıtqyzady.
Abaı ájesimen birge:
“E - e.. Buldyr - buldyr kún ótken,
Burynǵyda kim ótken?”– dep bastap, áńgime suraǵan tilegin osylaısha bastaıtyn.
4 - zertteýshi:
Abaı qoǵam ómirine, el basqarý isine aralasty. Abaı kez kelgen istiń mánin beıbit túrde sheshti. Abaı on eki jasynda Semeı qalasyndaǵy Ahmet Rıza medresesine túsedi. Onda 3 jyl oqıdy. Medresede oqyp júrip 3 aıdaı orys mektebinen dáris alady. Abaı arab, túrik, parsy tilderin de úırenedi.
2 - top: «Fakt jınaqtaýshylar» toby:
(Aqynnyń ádebı murasymen jaıly jınaǵan derekterin aıtyp ótedi)
1 - jınaqtaýshy:
Abaıdyń ádebı murasy úsh júıemen órbıdi: biri — óz janynan shyǵarǵan tól óleńderi; ekinshisi - Abaıdyń qara sózderi dep atalatyn prozasy; úshinshisi — ózge tilderden, ásirese orysshadan aýdarǵan óleńderi.
Abaı orys ádebıetimen Pýshkın, Lermontov, Dostoevskıı, Belınskıı, Dobrolúbov shyǵarmalarymen tanysady. Ásirese Pýshkın men Lermontovtyń shyǵarmalaryn súıip oqyǵan. Pýshkınniń “Evgenıı Onegın”qazaq tiline aýdarady, ári ózi “Tatánanyń haty” atty ánin shyǵardy.
2 - jınaqtaýshy:
Abaı ánge, ónerge jany qumar adam bolǵan.
Birjan sal, Aqan seri, Jaıaý Musa, Táttimbet sıaqty sazgerlerdiń marjan muralarynan sýsyndap, ánshilik - kúıshilik ónerdi erekshe baǵalaǵan. Abaı kúıleri: “Tory jorǵa”, “Maı túni”, “Abaı jeldirmesi”.
Abaı ánderi: “Kózimniń qarasy”, “Aıttym, sálem, Qalamqas”, “Segiz aıaq”, “Qor boldy janym”.
3 - jınaqtaýshy:
Abaı toǵyz jasynan bastap óleń shyǵarǵan.
Balalarǵa arnalǵan óleńderi “Adam bolam deseńiz”, “Ásempaz bolma árnege”, “Jazǵyturym”, “Kúz”, “Qys” t. b. /Óleńnen úzindi oqý/
Sergitý sáti /Abaıdyń ánin tyńdatý/
III. Sabaqtyń maqsatyn habarlaý.
IY. Jańa sabaqty meńgertý
Oqýlyqpen jumys: «Abaı men Ábish» mátindi oqý, taldaý.
- Óz betterinshe oqý.
- Mátindi rólderge bólip oqý.
- Mátindi taldaý
- Mátinde ne týraly aıtylǵan?
- Ábish ákesiniń saýalyna ne dep jaýap qaıtardy?
Y. Jańa sabaqty túsingenderin tekserý
«Maǵynany ajyratý»
- Endeshe, mátinde qozǵalǵan negizgi máselelerge toqtalaıyq.
/Mátindegi qyzylmen jazylǵan joldarǵa kóńil bólý, maǵynasyn ashý/
- Ózderiń qalaı oılaısyńdar?
- Aq sózi asyl degendi taǵy qalaı dáleldeýge bolady?
/Oqýshylardyń jaýaby/
/ Qazaqta «aq» sózimen tyǵyz baılanysty uǵym óte kóp. «Aq jaýlyqty ana», «aq saqaldy qart», «aq sút» degendeı, aq sózimen baılanysqan uǵymy tereń sózder tazalyqty, páktikti aıǵaqtaıdy. Aq quıyp shyǵarý. Qazaq halqy urpaǵyn aqty jerge tókpeýge, aıaqpen baspaýǵa úıretedi.
Aq degenimiz ne? Bul – sút, aıran, qatyq, qymyz, shubat… Osynyń barlyǵy aqtyń quramyna kiredi.
Aq túsiniń maǵynalyq toptary
Tazalyqtyń belgisi ( aq bosaǵa, aq otaý, aq besik t. b.)
Sulýlyqtyń belgisi (aq tamaq, aq dıdar, aqsha bet t. b.)
Úlkendiktiń belgisi( aq saqal, aq bas, aq qas t. b.)
Qasıettiliktiń belgisi(aq sút, aq ana aq shash t. b.)
Qýanyshtyń belgisi (aq kún, «aq sarbas» t.. b)
Adaldyqtyń belgisi (aq jol, aq nıet, aq bata t. b.)
- Ábishtiń bul jaýabyna Abaı rıza boldy ma?
Mátindi sahnalaý
YI. Sabaqty qorytý.
Shyǵarmashylyq jumys:
Asyl sózderdiń jalǵasyn tap.
Jumysy joqtyq
Tamaǵy toqtyq
------------------------------- (Azdyrar adam balasyn)
Úsh - aq nárse adamnyń qasıeti
------------------------------ (Ystyq qaırat, nurly aqyl, jyly júrek)
Ǵylymdy izdep,
Dúnıeni kózdep
------------------------------- (Eki jaqqa úńildim)
Qaıratsyz ashý – tul
----------------------------------- (Shákirtsiz ǵalym - tul)
Dosy joqpen syrlas
--------------------------------------- (Dosy kóppen syılas)
Óleńdi aıaqtap jazý
................................ dalamyz
............................... balamyz
................................ shanamyz
................................. bolamyz.
- Búgingi sabaqty Abaıdyń 19 - shy qara sózimen aıaqtaǵym kelip otyr
Úntaspadan tyńdatý.
- Búgin sabaqta ne jaıynda oqyp, bildik?
YII. Úıge tapsyrma berý. 183 - 185 - bet mátindi oqyp, áńgimeleý. Aq jáne qara sózderine baılanysty aıtylǵan maqal, naqyl sózderdi jınaqtaý, maǵynasyn ashý. Oqýshylardyń bilimderin baǵalaý.
You Might Also Like
