InfoHub Logo

Baıaǵy zamanda ataqty bir patsha bolypty. Onyń kúndeı sulý úsh qyzy, aıdan appaq bir uly bolypty. Kúnderdiń kúninde patshaǵa ónerpaz úsh jigit kelipti, onyń bireýi qolyna taýys (kórkem túkti qus), bireýi mystan istelgen qońyraý, bireýi aǵashtan soqqan at ustap kiripti. Olarǵa patsha:

         — Bul kóterip júrgenderiń nemene? – dep saýal qoıypty. Taýys ustaǵan jigit:

         —Taqsyr, siz atyńyz qataryndaǵy patshalardan asqan uly patsha boldyńyz. Biz sizdiń zamanyńyzda oqyp, óner tapqan kisiler edik. Sizge ónerimizben istegen tabysymyzdy ákelip otyrmyz. Myna meniń qolymdaǵy taýys - jandy saǵat. Ol ár saǵat saıyn shaqyryp, ótken mezgildi bildirip otyrady, – dedi.

         — Jaraıdy, isimen dáleldemese, aýyzben aıtqanǵa senbeıtin edim, – dedi patsha. Taýys ár saǵat saıyn shaqyryp, ónershiniń sózin dáleldedi.     Shynyna kózi jetken patsha:

         — Ónerińe qanaǵattandym. Qyzmetiń úshin ne bersem rıza bolasyń? – dedi.

         Ónerpaz irkilmedi:

         — Ónerime qanaǵattansańyz, maǵan úlken qyzyńyzdy berińiz. Sizge bala bolyp, ónerimdi óristete berýime jol ashylsyn, – dedi.

         — Jaraıdy, tilegiń bolsyn, – dedi patsha.

         Mys qońyraýlyǵa qarap:

         — Bul qońyraýdyń qandaı qasıeti bar? – dedi.

         Jigit:

         — Taqsyr, qońyraýym shetten keletin jaýdy biledi. Qaqpaǵa ilip qoısańyz, kandaı qastyq oılaǵan kisi bolsa da qalaǵa kirgende, syldyrlap dybys shyǵarady. Sizdiń memleketińizdiń kaýipsizdigi úshin ádeıi arnap soqtym, – dedi.

         — Jaraıdy, qaqpaǵa baıla. Óneriń dáleldengende tilegińdi berem, – dedi patsha.

         — Qup bolady, taqsyr, ónerimdi kórgen soń, maǵan ortanshy qyzyńyzdy beresiz, – dedi jigit.

         — Aǵash atyńda qandaı qasıet bar? – dedi úshinshi ónerpazǵa.

         — Bul keremet emes, taqsyr. Qolymnan soqqan ónerim. Munymen ushyp, tilegen jerińe barýǵa bolady, – dedi jigit.

         — Olaı bolsa, minip kóreıik. Ushqanyn kórmeı esh nárse berilmeıdi, – dedi patsha.

         Bul keremetti kórgeli kóp jigit jıyldy. Árkim atqa minip, aıaqtaryn tebinip kórdi, aǵash at ornynan qozǵalmady. Patshanyń balasy kelip atqa mingende, ónerpaz omyraýyndaǵy bir tetikti qozǵap jiberdi. At kókke kóterile bastady. Qalanyń qarasy kórinbeı bara jatqanda, patshanyń balasy «bul meni qurtqaly istegen bir zat bolar» dep qoryqty. Attyń búıirin sıpalap júrip, oń jaǵynan bir, sol jaǵynan bir qorazdyń basyndaı eki tetik tapty. Oń jaǵyn qozǵaǵanda, joǵary órlep, sol jaǵyn qozǵaǵanda, tómen túsetinin bildi. Aǵash attyń basyn ıgerip, qalaǵan jaǵyna ushyp kete berdi. Jerdegiler shahzadasyn ushyryp jiberip, qashan keler eken dep kútip qala berdi.

         Patshanyń balasy kókti saırandap, talaı qalanyń tóbesinen ótti. Bir mezette kók aǵashty, aǵyn sýly, baý-baqshaly bir qalaǵa kózi tústi. «Bul qandaı qala boldy eken?.. Qaı memleketke qaraıtyn jer eken?» dep oılady. Qalaǵa qyzyqqannan, sonda túspekshi boldy. Qaıda, bulttyń ústinde úsh kúnshilik bıikke ushyp júrgen at jaılap jerge túskenshe, kún batyp qarańǵy bolyp qaldy. Shahzada atyn jaılap ákelip, bir keremet bıik úıdiń tóbesine túsirdi. Kúnimen kókke ushyp sharshaǵan shahzada úıdiń ústinde demalyp otyrdy. Qalanyń eli jatyp, kóshede júrýshiler saıabyrlaı bastady. Shahzadanyń qarny ashyp, as ishýge zaýqy qatty soǵyp, úıdiń tóbesinen saraıdyń ishine kóz saldy. Saraıdyń ishinde qybyr etken jan kórinbeıdi, beıne bir bos turǵan dúnıe sıaqty. Shahzada úı tóbesin jaǵalap júrip, jerge túsetin saty kórdi. Satymen tómen túsip, jer ústindegi jumaq sıaqty saraıdyń ishin kórdi. Úıdiń barlyǵy altyn, kúmis, gaýhar, jaqutpen bezelip, buryn kózi kórmegen qymbatty múliktermen jasaýlanypty. Bir ǵajap osynsha baı saraıdyń ishinde qybyr etken jan joq. Shahzada aralap shyqty da, adamy joq saraıdyń ishinde jalǵyz jatqysy kelmeı, úıdiń ústine shyǵyp, attyń qasynda bolýdy maqul kórdi. Túnde birneshe ýaqyt ótkeńde, bir jaryq kórindi. Jaryq ustaǵan adam eken. Ol birte-birte sol saraıǵa jaqyndaı berdi.

         Ol bir mezette saraıǵa jetip esiginen kirdi. Úı ústinde otyrǵan shahzada olardan kózin aıyrmaı qarap otyr edi. Jaryqty kótergen qolyna jalań qylysh ustaǵan bir jigit eken. Onyń aınalasynda birneshe qyzdar keldi. Qyzdardyń ortasynda asqan sulý bir qyz bar. Ol qyzdyń ajaryna arnap aqyn mynadaı báıit jazypty:

Aq kúmis, aıdaı júziń ashylǵan gúl,

Merýert otyz tisiń, shashyń súmbil.

Júregim kózin jumyp gúlstanǵa

Shyrqap kúı, qoný úshin ushty bulbul.

 

         Ol kórinis sıpatymen sol qalanyń patshasynyń qyzy ekenin tanytty. Ákesi qyzyn aıryqsha tóýir kóredi eken. Sondyqtan onyń eshbir tilegine bóget bolmaı, osy saraıdy oıyn-saýyq qurýyna arnap saldyrǵan eken. Qyz kóńil kóterý úshin saraıǵa kelip, eki-úsh kún turyp, qaıtadan ákesiniń saraıyna qaıtyp ketedi eken. Bul kelýi aǵash at minip, aspandy saırandap júrgen shahzadanyń kelgen kúnine túıisti. Kóp qyzdyń ortasyndaǵy jalǵyz jigitten shahzada jasqanbaı, úıdiń tóbesinen túse qaldy, qylyshty jigit saıtandaı kókten sap etip túse qalǵan jat kisini de shap berip ustaı aldy. Tegeýirindi bula ósken shahzada qolymen qoıyp jiberdi. Taldyrmash deneli, álsiz jigit eken, qańbaqtaı domalap ushyp tústi. Qolyndaǵy qylyshyn tartyp alyp, shahzada sulý qyzǵa qaraı umtyldy.

         Qylyshty jalaqtatyp kele jatqan kisiden úreılengen qyzdar syrylyp júre beredi. Ol sulý qyzdyń qarsy aldyna kelip toqtady. Qyz onyń betine qarap:

         — Janym-aý, álgi ákem aıtyp júrgen Záńgi patshasynyń balasy senbisiń? – dedi.

         — Dál ózi, – dedi shahzada, túgine túsinbegen tosyn sózge.

         — Oıbaı-aý, álgi túsi jaman, kómirdeı qap-qara degeni qaıda? Óziń múlde aýyzǵa úrip salǵandaı ádemi ekensiń ǵoı. Ákem kórmeı qorqyp júr me, álde meni aldaǵany ma?...

         — Maǵan kóz tıedi dep aıtqan bolar. Bolmasa qandaı ekenimdi kórip tursyń ǵoı, – dedi aǵash atty patshanyń balasy.

         Shynynda, ol qyzdy Záńgi patshasynyń erepeısiz balasy surap, oǵan ákesi bermeı qoıyp edi. Qyz sol eken dep qaldy. Qyz ol kezde yńǵaıy kelse, kúıeýdi jek kóretin mezgilden ótip, kúıeý kelse, qyz daıyn deıtin kúnge jetken shaǵy bolatyn. Qyz shahzadany qolynan ustap, qatar otyryp, áńgimeni soǵa berdi. Qyzdar talyp jatqan jigitke es jıǵyzyp, basyn kótertti. Qyzmetshi jigit basyn kóterip, qylyshyn izdedi. Qyzdyń bári:

         — Eseńgiregen baıǵus-aý, onyń nesin izdeısiń, álgi ózińdi bir uryp qalpaqtaı ushyrǵan bireý aldy.

         — Ol kim ózi?

         — Kim ekenin saıtan bile me? Áıteýir kerdeńdeı basyp bardy da patshanyń qyzynyń qasyna otyrdy. Seniń kylyshyń onyń qolyna tıgen soń, bárimizdi kyryp tastaıtyn bireý shyǵar dep janyna da bara almadyq, – dedi. Jigit Er Asan patshanyń qyzyn qaýip-qaterden qorǵaý úshin jibergen qyzmetshisi bolatyn. Ol patshanyń aldynda da qyzdy qorǵaýǵa jaýapty bolǵandyqtan, omyraýlap kirip ketken shahzadaǵa amalsyz keldi. Biraq, alǵashqy soqtyǵysta beti qaıtyp kalǵan sorly esh nárse aıta almaı, jaltara sóıledi.

         — Taqsyr, sizdi kim dep bilýge bolady? Perimisiz, jynbysyz? Qudaı qaı kóginen túsirip tur?.. – dedi. Qyzdyń qasynda qyzýly turǵan jigit:

         — Seniń men sıaqty shahzadaǵa «jyn» dep aıtýǵa qandaı qaqyń bar edi! – dep, qyzmetshige qylyshty ala umtyldy. Ol eki qolyn qýsyryp keshirim suraı bastady.

         — Taqsyr-aý, meniki jón suraý edi ǵoı, munsha nege qaharlandyńyz?

         — Qalaı qaharlanbaıyn?.. Men patsha qyzynyń kúıeýi bolsam, sen meni «jyn» dep syqaq qylasyń.

         — Ǵafý et, taqsyr. Eger jyn bolmasań, patsha qyzyna eshkim sizden artyq laıyqty kúıeý bola almaıdy demekshi edim...

         Jigit pen qyzdyń qalaı otyrǵanyn kórgen qyzmetshi óz basyna qyz aınalasynan túser paıda, zıan kórmese de ishine bir túrli qyzǵanshaqtyq paıda bop, saraıdan shyǵa júgirip, qyzdyń ákesine keldi de sambyrlaı sóıleı bastady.

         — Oıbaı, taqsyr-aı, taza shermende boldym. Oı, Qudaı-aı, mundaıdy kim kóripti. Qulaq estigendi, kóz kóredi degen osy eken, masqara-aı, – dedi. Patsha túgine túsinbeı sasyp:

         — Ne bop qaldy? Sorly! – deıdi, ańyraıyp betine qarap.

         — Nesi qursyn, taqsyr, qyzyńdy bir jyn kelip omyraýlap jatyr, qaıdan kelgenin qaıdam, biz saraıdyń ishine kirisimen bas salyp, kıip ala jóneldi. Qyzyń da ket ary degen joq, ıkemine kóne berdi me, qalaı...

         — Laǵynet jaýsyn, sen ıtke! Qolyńa qylysh berip, seni nege qoıyp edim ol jerge?! – dedi patsha.

         — Qoıǵanyńdy qaıteıin, taqsyr, tegeýrindi jyn bir qoıyp jiberip, esimnen tandyrdy da qylyshymdy tartyp almady ma...

         — Ne sandalyp ketti myna shoshqa?! – dep, patsha qylyshyn baılaı, qyzdyń saraıyna júgirdi. Onyń aldynan qyzmetshi qyzdar júgirip shyqty. Olardan patsha:

         — Qyzdyń hali ne bolyp jatyr? – dep surady.

         — Biz de túk túsinbedik. Taqsyr... Áıteýir áp-ádemi bir jigit qyzyńyzdyń qasynda otyr. Kókten tústi me, jerden shyqty ma? Qaıdan bileıik...

         Patsha qylyshyn sýyra jigitke umtyldy.

         Jigit qyzǵa qarap:

         — Myna kári býradaı shabynyp kele jatqan seniń ákeń be? – dedi.

         — Dál sonyń ózi, – dedi qyz teris qarap.

         Shahzada da qylyshqa moınyn usynyp turmady, tartyp alǵan qylyshyn ala qarsy umtyldy. Jyn ba, adam ba, álgi belgisiz kisiniń susy patshany da basty. Ol úndemeı, qylyshyn qynapqa sala qoıdy. Kenet túsin jylytyp:

         — Balam, ashýdy qoı, óziń kimsiń? Jyn ekenińdi, adam ekenińdi bilmeı dal bolyp turmyn, ashyp aıtshy? – dedi. Jigit qylyshynyń ushyn jerge qadap turyp:

         — Myna qyzyńyzdy syılamaǵanyń úshin turǵan jerińde týrap tastar edim. Bolmasa, eregiske kelgende, ózińdi eki búktep, elińdi jaıpap tastaıtyn shahzadany jynǵa uıǵarýǵa qandaı qaqylaryń bar? Jaı qyzmetshilerińdi nadan deıin desem, sanaly patsha seniń aıtyp turǵanyń mynaý. Tegi ózderińdi jyn jaılaǵan elmisińder, sonan basqa aýyzdaryńa sóz túspeıdi? – dedi. Patsha onyń sózinen seskeneıin dedi. Degenmen, tipti úndemeı qalýǵa bolmady:

         — Eı, patshanyń balasy, bergen habaryń, jibergen elshiń qaıda? Jel aýdarǵan qańbaqtaı saraıdyń ishinen shyǵyp, «men osy qyzdyń kúıeýimin, ákesi maǵan berdi» dep soǵypsyń. Sen maǵan qashan sóılesip, qaı jerde jolyǵyp ediń? Mundaı qısynsyz ótirik aıtyp kelýge bola ma? Sendeı talaı shahzada eriksiz alamyn dep, basy kesilgen bolatyn, seniki tipti soraqy, jaryqtyǵym, munsha ókirekteýge bola ma? Eger ordadaǵy quraldy kúshterimdi jiberip, qylyshpen qıqalatyp tastasam, meniń, qolymnan kim aıyryp alar edi! – dedi. Onyń jaýabyna shahzada bógelmeı:

         — Men sizdiń aıtyp turǵanyńyzǵa túsinbeımin... Nadandyq pa? Ia bolmasa osy qyzdy menen artyq kimge bermek ediń? Al, batyrlyǵyna qyzyqsań, menen artyq batyrdy qaıdan kórdiń? Áńgimeniń eń qysqasy – men ne aıtsam da «maqul» deı ber, – dedi.

         — Ne aıtpaq ediń?!

         — Meniń aıtatynym, qyzyńdy qyzǵanyp, edirendep tursyń. Urysqyń kelse, qazir jekpe-jekke shyǵaıyq. Óltirgenimiz qyzǵa ıe bola koıaıyq. Al, oǵan kónbeseń, búgin men osy saraıǵa qonam, erteń bar áskerińdi jı, menimen uryssyn, óziń qyzyǵyna qara da tur. Kudaı qyrsyǵynan saqtasa, bir saǵatta bárin jaıpap berem, ózińde qansha ásker bar? – dedi. Patsha oǵan ejireıe qarap:

         — Qyryq myń quraldy áskerim bar! Quralsyz qyzmetkerlerim qyryq myń, sen jaıqap salatyn shóp emes, bári de adam.

         — Meıli, kún shyǵa maıdanǵa shyqsyn. Baryp habar ber. Meni urysýǵa belin baılady de. Eger áskeriń meni óltirse, meni kórdim dep aıtpaısyń. Jabýly qazan jabýymen qala beredi. Eger men jeńsem, qyzyńdy alam, aıtqanym aıtqan. Bul sóz sizge túsinikti me?!

         Patsha keıingisin maqul kórdi. «Bul júrek jutqan bir dáý eken» dep oılady.

         Erteden kún shyǵa urysýǵa toqtam jasap, ózi shahzadamen áńgimelesýge kiristi. Áńgimelese otyryp, astyrtyn ýázirine kisi jiberedi.       Barýshy kisige: «Áskerdi túgel jınap, quraldandyrsyn, bul kelip otyrǵandy jalǵyz adam demesin. Ońaı emes, daıyndyqty kúshti jasap, qalaıda jeńetin sharalaryn jasasyn», – dedi. Patshasynyń ámirin qyzmetshileri ýázirine jetkizip jatty. Patsha shahzadany neshe alýan áńgimemen aldandyryp tań atyrdy. Óz ordasyna baryp taǵyna otyrdy da áskerine soǵys maıdanyna kelýge buıryq berdi. Bir jaqsy atqa altyn er salyp shahzadanyń minýine laıyqtady. Shahzada ol atqa minýden bas tartty.

         — Aldymen áskerler urysatyn jerine jınalsyn. Men áskerdi kórmeı, atqa minbeımin, – dedi. Patsha ony atqa min dep qostamady.

         — Meıliń, kóńiliń nege soqsa, sony iste, – dedi. Shahzada jaıaý ásker jınalǵan jerge keldi.

         Patsha ásker basylaryna:

         — Bul jas ta bolsa, talaby taýdaı bir dáý kórinedi. Sendermen jalǵyz soǵysyp, bárińdi jeńbek, ózi de sulý jigit eken, biraq belgisiz bireýdi qyzyma qalaı kúıeý eteıin! Naızalaryńdy andaǵaılatyp, tirep tura qalyńdar, – dedi.

         Shahzada áskerdi kórip patshaǵa:

         — Jaraıdy, áskeriń urysýǵa turady eken, endi atqa mineıin, – dedi. Patsha:

         — Osy attardan tańdaǵanyńdy min de urysa ber, – dedi.

         — Bul attar meniń minýime jaramaıdy, óz atyma minemin!

         — Atyń qaıda?

         — Atym qyzyńnyń úıiniń ústinde tur.

         — Ol ótirik. Úı ústinde at turǵanyn ol zaman da, bul zaman kim kórgen...

         — Kórmeseń, kóresiń, qyzmetshilerińdi jiberip, atymdy aldyr, – dedi. Birneshe kisi baryp, úı ústinde turǵan aǵash atty alyp keldi. El tamashalap aǵash atty qarasty. At sondaı ádemi jasalǵan bir zat edi. Biraq aǵash at soǵysqa qalaı qural bolmaq? Keıbireýler:

         — Bul shahzadanyń deni saý bolmaýy kerek. Tegi, qıalı dıýana ma, bir pále shyǵar, – desti. — Meıli, syry qazir ashylady, kóremiz...

         Qyzmetshiler aǵash atty ákelip, maıdannyń ortasyna qoıdy. Áskerler atty kórgeli qorshap, jaqyndaı tústi.

         Áskerlerdiń oıynan urysý shyǵyp, erttep, júgendep, jabýlap qoıǵan atty kórýge yntyqty. Patsha da qasyna keldi:

         — Atyń osy ma?

         — Osy.

         — Osyndaı at bola ma eken? Bul bir oıynshyq qoı.

         — Ne de bolsa, qazir kóresiń!

         — Nege minbeısiń?

         — Buǵan mynadaı kisi qorshap turǵanda minýge bolmaıdy. Siz myna áskerlerińizdi bir shaqyrym keıin sheginýge buıryq berińiz, atym týlasa, astynda qalady, – dedi shahzada.

         — Al, ony da kóreıik, – desip, áskerler keıin shegindi.

         — Al, endi atyma minemin, taqsyr. Atqa mingen soń-aq áskerińdi qyramyn, aldymen attaryn jaram, artynan adamdaryn qyram! – dedi shahzada.

         — Meıliń, qalaǵanyńdy iste, – dedi patsha kúlip. Shahzada atyna mindi, patshanyń áskeri aınala sap tartyp, naıza, qylyshtaryn ázirleı bastady. «Kim biledi, munda bir biz bilmeıtin syr bar shyǵar», – desip kúdiktendi. Bári kózderin balaǵa qadap, naızalaryn yńǵaılady. Shahzada atyna mingen soń tetigin bir qozǵap qoıyp, eriniń basynan ustady. At turǵan jerinen kókke kóterile bastady. «Mynanyń aty turdy ma, nemene», – desip, jurt tandanyp, bir-birine qaraǵansha, at aspanǵa shyǵyp ketti.

         — Ýa, ustańdar! Kórer kózge aıyrylyp qalǵandaryń ba! – dep, patsha aıqaı saldy.

         — Taqsyr-aý, qusty qalaı ustarsyń?.. Sonaý juldyzdyń ber jaǵynda júr ǵoı, – dedi ýázirleri.

         — Taqsyr, baqyttylyǵyńyzǵa shúkirlik etińiz. Bul bir sıqyrshy ǵoı. Áıteýir, sizdiń qyzyńyzdyń erge shyqpaı otyrǵany da bir qyrsyq boldy. Osyndaı jyn-shaıtanǵa shaqyrtqy bolady da otyrady, – desti qart ýázirleri. Patsha kókke ushqan jigit kózden ǵaıyp bolǵan soń, áskerin taratyp ordasyna keldi.

         Patsha keshke saraıyna kelgende, qyzynyń tósegine etpetinen túsip, solqyldap jylap jatqanyn kórdi. Patsha janyna kelip, basyn qushaqtap:

         — Jylama, janym... sıqyrshydan Qudaı qutqardy. Endi qaıtyp kelmeıdi. Babamnan qalǵan naıza, qylyshtyń qasıeti kem be, úreıi ushyp kókke kóterilip ketti... Qorqyp qalǵansyń ǵoı, – dedi. Biraq qyzynyń ol sózge jubanatyndaı raıy bolmady.

         — Kim saıtan, kim sıqyrshy, bilemin ǵoı,

         Túsirgen jerge ony tilegim ǵoı,

         Qorqytyp kók naızamen kókke ushyrǵan,

         Saıtan emes, áke, meniń júregim ǵoı, – dep, qyz óksigenin qoıyp, ókirip jylady. Patsha sasyp áıeline qarady.

         — Bul ne dep jatyr? Eligine ushyrap qalǵan ba, qalaı? – dedi.

         — Áke, elikteıtin esh nárse joq. Sol jigit qaıtyp kelmese, osy jatqan tósegim molamen ulasady. Jigitti qaıtyp kórgenshe, as ta ishpeımin, – dedi qyzy.

         Jigit qyzben sóıleskende, qaıtyp keletinin aıtyp, qyzdyń qalasynyń atyn surap alǵan bolatyn.

         Ol qalanyń aty Sanga-Ámın bolatyn. Al, aǵash atpen kókke ushqan shahzada ilezde-aq óz qalasyna qaraı syrǵytyp kelip qaldy. Saraıynyń tóbesine tústi de atyn úıdiń ústinde qaldyryp, ózi ákesine keldi. Ákesi balasynan aıyrylǵanyna qaıǵyryp, qara kún basyna ornap otyr edi. Balasyn kórip qýandy. Balasy aǵash at jasap ákelgen sheber týraly surady. Ákesi:

         — Sol qurǵyrdyń atyn atama, sonyń aǵash aty da, ózi de qurysyn. Senen aıyrylyp qalǵan soń, sıqyrly pálesi úshin jazalap, zyndanǵa tastatqyzdym, – dedi.

         Balasy patshadan ónerpazdy bosat dep surady. Patsha jalǵyz ulynyń tilegin qımaı, zyndannan shyǵartyp, ústine ton kıgizip, astyna at mingizip, birsypyra altyn berdi. Biraq ónerpaz tilek etken qyzyn bermedi. Oǵan ónerpaz qatty renjidi. «Bul qalaı? Men uly patshaǵa úıretindi qus, aldamshy qońyraý emes, izgi ónerimdi alyp kelip edim. Atym keleshekte ulǵaıyp, ómirlik kólik bolmaqshy edi. Aqyrysynda, bul ánsheıin usaq-túıek óner qurly da quny bolmady. Beker-aq kóp jyl beınet tartqan ekem!» – dep qaıǵyrdy. Biraq ónerpazdyń eńbegin shahzada baǵalaı bildi. Ózi bilgen syrdy jaılap ákesine aıta bastady. Atpen qalaı ushqanyn, qaıda bolǵanyn, qyzdyń saraıyna barǵanyn, qyz ákesiniń ásker jıǵanyn, onan qutylyp ketýine osy attyń sebepshi bolǵanyn aıtyp, patshanyń ónerpazǵa ashýly kóńilin jibitpek boldy. Ne paıda, tasqa jaýǵan jańbyrdaı qart jańalyqqa senbedi. Ol qaıta:

         — Balam, aıtpa maǵan ondaı páleni. Sol at bolmasa, sen qaqtyǵyp Sanga qalasyna barar ma ediń. Áıteýir, ajalyń jetpegen soń kelipsiń. Bolmasa, samsaǵan ásker seni tiri qoıa ma? Jyn, perideı aspanǵa ushty degen ne pále? Munan bylaı ol páleniń mańyna jýýshy bolma, – dedi.

         Ákesiniń ıkemge kelmeıtinin sezgen bala dalaǵa shyqty. Oıyna Sanga patshasynyń qyzy tústi. Onyn móldiregen kózi, gúl jaınaǵan beti shahzadanyń júregin quıyndaı uıtqytyp, sabyryn aldy. Ákesiniń aǵash atyn qostamaýy da qosymsha sebep boldy. Balasy úı tóbesindegi atyna kelip, minip aldy da tartty. Artynsha balasyn izdep, úıden shyqqan ákesi kókte kólbep ushyp bara jatqan balasyn kórdi. Patsha eki qolyn kókke kóterip, góı-góıge saldy da qala berdi.

         — Endi osy jerge qaıtyp oralatyn bolsań, aǵash atyńdy aqyr zamanda kórersiń. Oqba, sondaı sumdyqty istep júrgen, sheber, – dedi. Balasy kórgen jeri Sangaǵa qaraı usha berdi.

         Shahzada kókte saıahat jasap, Sanga qalasyna da jetti. Baıaǵy ózi kórgen qyz úıiniń tóbesine atyn qoıyp, satymen saraıǵa tústi. Barlyq bólmeni aralap, eshbir kisi tappady. Aqyrynda, álde qaıdaǵy ońasha bir bólmede qyzdardyń kúbirlegen únin estidi. Patshanyń qyzy sonda jatyr eken. Jigit ketkeli qyz jastyqtan bas kótermegen. Jylaı-jylaı kózi dombyǵyp isip ketipti, shahzadanyń amandasqan daýysyn estigende, qyz basyn kóterip, qushaǵyn jaıa tústi. Shahzada ketkennen beri qaıǵy bulty basqanyn, árbir kúni jyldan aýyr bolǵanyn aıtty.

         — Eger senen aıyrylý ońaı bolsa, keshe ketken adam, búgin qaıtyp kelmes edi, – dedi shahzada. Eki yntyǵý bir jerden shyqqan soń, ýádeni myqtap baılapty. Ertemen úıdiń tóbesindegi atqa bardy da ekeýi mingesip alyp, shahzadanyń qalasyna tarta berdi. Qustaı ushqan aǵash at áp-sátte qalasynyń ústine de kelip qaldy. Kóńili sýdaı tasqan shahzada úlken qalany qyzǵa kórsetip, aınala ushty. Aqyrynda, ákesiniń tamasha baǵyna kelip tústi. Baq ishindegi saraıda atty qyzǵa tapsyrdy da ózi ákesine ketti.          Qyzǵa:

         — Men saǵan habarshymdy jiberermin. Osy baqtyń ishinen saǵan arnap saraı salǵyzam. Sonda meniń qandaı patshanyń balasy ekenimdi bilesiń, – dedi. Qyz oǵan rıza bolyp, shahzadanyń moınynan qushyp, betinen súıdi.

         — Janym, ne qurmet kórsetseń de endigi yqtıar óz basynda, – dedi. Qyzdyń kóńiline úlken toı ústinde qalaǵa kiretini tústi.

         Patsha balasyn kórgende:

         — Balam, áıteýir, álgi qyzyn qyzǵanatyn patshaǵa barmaı qaıtyp keldiń be? – dedi.

         — Áke, ádeıi shyqqan soń, nege barmaı qaıtaıyn? Barmaq túgil qyzyn alyp keldim. Ózińizdiń tamasha baǵyńyzda otyr. Onyń ákesi menimen urystyramyn dep qyryq myń áskerin jınap edi. Siz áskerińizben onyń qurmetine shyǵyńyz. Sizdiń qýatyńyzdy qyzy qýanysh ústinde kórsin – dedi. Patsha qýanyp, barlyq áskerin mereke sapyna daıyndalsyn dep buıryq berdi. Ózi qalanyń basty kisilerin ertip, atqa mindi de qyz qalǵan bakqa barýǵa ázirlendi. Shahzada qyz úshin bir saraıdy bosatyp, qyzmetshi qyzdar daıyndatty. Sóıtip, ózi aldymen qyz kalǵan saraıǵa keldi. Qaıtyp kelse, qyz joq. Barlyq saraıdy aqtaryp aǵash atty qoıǵan bólmege kelse, at ta bolmaı shyqty, Shahzada mańdaıyn tóbelep: «Qyz attyń tetigin qaıdan bildi eken?... Tegi atqa minemin dep kókke ushyp, bir jaqqa laǵyp ketip qalǵan eken ǵoı», – dep oılady. Saraıdyń qaqpasyn kúzetip turǵan kúzetshilerden:

         — Bul saraıǵa qandaı beısaýat adam kirdi? – dep surady. Olar shahzadaǵa:

         — Eshqandaı bógde adam saraıǵa da, baqqa da kirgen joq. Tek sizge ushatyn aǵash at jasap ákelgen ǵalym ǵana dári isteıtin shóp jınaımyn dep kirgen, – dedi.

         Baqtyń túkpirin qoımaı qarap, ǵalymdy tappady. Túkpiri joq tuńǵıyq oıǵa shahzada batty da qaldy. Kúlimdegen qýanyshy bultqa kirgen kúndeı boldy.

         Shahzada úıine ketip, ákesin qýantyp júrgende, kyz ben aǵash aty joǵalǵan ýaqıǵasy bylaı bolyp edi. Zamannyń órlegen sanasy jalpyǵa birdeı bolmasa, jalǵyzdardyń boıyndaǵy bıik sana – beıne bir alasa eginderdiń ishindegi jalǵyz tal bıik ósken dán sıaqty bolady. Onyń ózgeden artyq shyqqan boıyn qorǵaýshy bolmaıdy. Soqqan jel de, uıtqyǵan quıyn da, suqtanǵan kóz de aldymen soǵan tıedi. Kóp dánniń biri bolǵanymen, jebelep ósken jel qaǵary bolmasa, ol báribir jalǵyz. Sol sıaqty ónersiz eldiń ortasynan shyqqan jalǵyz ónerpaz da qorǵansyz, bálege tez ushyraıdy. Onyń syryn uǵynatyn, jebelep ósken járdemshisi joq. Mine, aǵash atty istegen sheber de parsy elinen úzdik shyqqan bir ónerpazy eken. Onyń oqymaǵan oqýy, úırenbegen óneri qalmady. Kóp bilimniń daýylymen tolqyǵan qıaly sharyqtap, on segiz myń ǵalamǵa syımady. Aldyńǵy ómirge qansha qaraǵanmen, salynǵan joldyń súresi tabylmaı ańtaryldy. Aqyrynda, kókke ushý úshin atty áldeneshe jyl eńbek etip, oılanyp, tolǵanyp daıyndaǵan edi, biraq ónerin qarańǵy halyqqa túsindire almaı, bir kisi túsinse, sol túsiner dep, parsynyń sanaly degen bir patshasyna alyp kelgen edi. Úmiti aqtalmady. «Aspanǵa ushatyn pále ákelip, balamdy joǵalttyń» dep, zyndanǵa qamap qoıdy. Sóıtip, tapqan óneri janyna raqat emes, azap shegýge sebepshi boldy. Onyń ústine tabıǵattyń qosymsha bergen bir mini: jas ónerpaz túrine kisi qaraǵysyz, kelbetsiz edi. Júziniń saý jeri joq shubar, kómirdeı qap-qara bolatyn. Patshanyń qyzyna jolatpaı, jaı ónershige bergen kóp qyzynyń birin oǵan bermeýiniń bir sebebi de sol edi. Ol dári isteıtin shópti jıǵaly baqshaǵa kirgende, saraıdyń terezesinen ózi jasaǵan atqa kózi tústi. Kózine ottaı basyldy, bólmege kirdi de tetikterin qaraı bastady. Atynyń buzylmaǵanyn kórip qýandy.

         — Mineıin de ushyp keteıin, – dedi ónerpaz.

Ǵalym aǵash atty qaıta qarap shyqty da: «Bul atty kúzetip turǵan kisi bolar», – dep, bólmelerdi aralady. Sóıtip júrip qyz otyrǵan jerge keldi. Onyń kúndeı kúlimdegen sulý júzin kórgende esi aýyp ketti. Ǵalym qyzǵa basyn ıip:

         — Siz shahzada ákelgen qyz bolasyz ba? – dedi. Qyz onyń súıkimsiz beınesinen shoshynyp:

         — Siz kim bolasyz? Munda nege keldińiz? – dedi úreılenip.

         — Men shahzadanyń jibergen kisisi edim, – dedi ǵalym.

         — Senen basqa túri táýirleý bireý tabylmady ma eken!... Túriń qandaı jaman edi! Shoshyp kettim, – dedi patshanyń erke qyzy.

         — Siz sulý bolǵan soń, túsi óndiden qyzǵanǵan bolar. Men onyń senimdi qyzmetshisi edim, ózi ákesiniń qasynda kaldy. Sizdi alyp kel dep jiberip edi, – dedi. Qyz onyń sózine senip, júrýge yńǵaılana bastady. Qyz ornynan turdy. Bólmeden shyqqan soń:

         — Men minetin ne alyp keldiń? – dedi.

         — Óziń minip kelgen atqa minemiz, – dedi ónerpaz.

         — Men ol atqa jeke mine almaımyn, – dedi qyz.

         — Shahzadamen qalaı mingesip kelseń, solaı kete beremiz, – dedi ǵalym. Ǵalym aldyna mindi, kyz artyna mingesti. Qyzdy qulap ketpesteı etip beline baılap aldy da attyń oń jaǵyndaǵy istigin burap jiberdi. At aspanǵa qalqyp usha bastady. Qyz ǵalymnyń qandaı oıda kele jatqanyn túsinbedi. Áıteýir at kókke kóterilgende, kózin jumyp edi. Endi kózin bir ashqanda, qala kórinbeıdi, bulttyń arasynda bara jatqanyn baıqady. Qyzdyń júregi sý ete qalyp:

         — Sumdyq-aı, qaıda ushyp baramyz?! Shahzada qaıda? – dedi.

         — Shahzadańa ólim kelsin! Úıinde, ákesiniń qasynda otyr, – dedi, zýyldap ushqan attyń jelimen arpalysyp, bir oń jaǵyn, bir sol jaǵyn burap otyrǵan ǵalym.

         — Óziń qandaı adamsyń? Qojańnyń ámirin oryndamaı, betińmen ketken qandaı qul ediń? – dedi qyz.

         — Óshir únindi, men qul emespin. Shahzada maǵan qoja emes. Men osy ushatyn atty istegen shebermin. Meniń birneshe jylǵy eńbegimdi qolyna túsirip alyp, maǵan óń berýdiń ornyna zyndanǵa salyp azaptady. Atymmen aspandy saırandap, seni alyp keldi. Endi at ta, sen de qolyma tıdiń, kóńilim qaıda qalasa, sonda baram. Meniń barǵan jerime sen de barasyń, – dedi. Qyz betin jyrtyp, shashyn julyp:

         — Oıbaı, súbihan-aı!.. sorlaǵan ekem ǵoı, ne súıgen kúıeýim joq, ne ákem men sheshem jok, qańǵyrdy degen osy ǵoı, – dep jylady.

         Oǵan ǵalym:

         — Doldanba, attan qulap ketesiń. Men shahzadadan jaman bolmaımyn. Adal eńbektiń esesine azap beretin jaýyz men emes. Seni kútem, – dedi. Qyz ony tyńdaǵan joq, solqyldap jylaı berdi.

         Aǵash at aspanda qalyqtap otyryp Rým qalasynyń ústine kelgende, sol jaq tetigin burap, qala shetindegi jemisti qorǵannyń ortasyna túsirdi. Qalanyń patshasy ań aýlap qaıtyp kele jatyp, aǵash attyń janynda turǵan sulý qyzǵa kózi tústi de áskerimen qamap alyp, ushýǵa murshasyn keltirmeı ustap aldy. Aǵash atty kóterip, qyz ben ǵalymdy ertip, patshanyń aldyna apardy. Patsha sulý qyzben, repetsiz ǵalymdy kórip qaıran qaldy. Ol qyzǵa qarap:

         — Bul qalaı, biriń kisi tańyrqaǵandaı sulýsyń, biriń kisi qoryqqandaı sumyraısyń! Neǵyp júrgen adamsyńdar? – dedi. Qyz úndemeı tómen qarap qaldy.

         — Taqsyr, bul meniń áıelim. Janyma ertip tamashalatyp júrmin, – dedi ǵalym. Qyz julyp alǵandaı:

         — Ótirik aıtady, taqsyr. Men munyń áıeli emespin. Tipti tanymaımyn da. Áıteýir, bir sebeppen qolyna túsirdi d, urlap alyp kele jatyr. Ol jaǵdaılarymdy ózińizge keıin aıtamyn. Tek meni osynyń qolynan qutqar, – dedi.

         Patsha qyzdyń sózin estip, ǵalymdy jazalap, zyndanǵa salǵyzdy da at pen qyzdy ordasyna alyp ketti. Sóıtip aspanǵa ushqan qyz ben ǵalymnyń hali osylaı boldy.

         Al, shahzada qyzdan aıyrylǵanyna kózi jetken soń, áldekimniń «aǵash at osylaı qaraı ushty» degen silteýimen qaıǵyryp izdeı berdi. Kezdesken qala, qystaqtan jeke jolyqqan adamnan «ushyp bara jatqan aǵash at kórmedińder me?» dep surady. Keıbireýler kúlip, keıbireýler qaıran qaldy. Jaqyn jerde qyz ben ǵalymnan habar bilinbedi. Aqyrynda qyzdyń qalasy Sangaǵa bardy. Onan da eshqandaı habar tappady. Biraq súıikti qyzynan aıyrylǵan shahzada jalyqpaı izdeı de berdi. Endigi beti Rým qalasy bolyp, oǵan taıaý bir kishkene qalaǵa jetti de kerýen saraıǵa túsip dem alyp jatty.

         Bir top saýdagerler áńgime soǵyp otyr edi:

         — Ýaı, men bir keremet esittim, – dedi bireýi.

         — Ne esittiń, káne aıtshy, biz de esiteıik, – desti janyndaǵylar.

         — Osy qalanyń patshasy bir kúni ań aýlaýǵa barǵan eken deıdi, sol patsha ańnan qaıtyp kele jatyp, jemis baǵy ishinde aǵash atpen ushyp júrgen bir sulý qyz ben túri jaman bir erkekti ustap alypty.

         — E-e... aǵash atpen ushyp júrgen deımisiń?! Astapyralla, shaıtan shyǵar... Ony qaıtypty?

         — Patsha túri jamannan suraǵan eken, «sulý qyzdy áıelim» depti, qyz «ótirik aıtady, men onyń áıeli emespin» depti...

         Saraıda jatqan saýdagerler: ushatyn aǵash at, ustalǵan qyz ben jigit týraly ańyzdy aıtqan saýdagerdiń áńgimesin qyzyǵa tyńdasyp, kuıqyljyta qıal etisedi. «Qyz men munyń áıeli emespin. Bul meni aldap aǵash atqa mingizip, aspanǵa ushyp ketti depti deımisiń? Patsha qyzdyń sózin tyńdap túri jaman adamdy zyndanǵa salypty da qyzdy ordasyna alyp ketipti deımisiń?» dep tańdanyp, áńgime aıtqan saýdagerden qaıta suraı berdi. Qaıran qalǵan biri:

         — Oı, sumdyq-aı!.. Álgi aspanǵa ushatyn atty qaıtypty? – dedi.

         — Qaıtýshy edi? Ushatyn at tek turady deımisiń? Kókke zý etip ushyp ketken shyǵar? – dedi biri.

         — Joq, olaı bolmapty, patsha atty da saraıyna qamap tastapty, – deıdi.

         Bul ańyzdy estigen soń, shahzada saýdagerlerdiń janyna jaqyndap otyryp, áńgimeshiden jyly júzben jaılap surady:

         — Bul ýaqıǵa qaı shaharda, kim degen patshanyń saraıynda bolǵan? – dedi. Saýdager jolaýshynyń azyp-tozǵan usqynyna qarap:

         — Óziń uqpaıdy ekensiń ǵoı, aıttym ǵoı, osy Rým qalasy dep, al patshasynyń atyn suraǵanym joq. Onyń saǵan qansha keregi bar? Quda túsesiń be? Áıteýir, jaqynda bolǵan keremet dep eldiń aýzynyń sýy quryp otyr, – dedi.

         Shahzada ertemen turdy da úlken qalaǵa tartty. Qalanyń bir qaqpasynan kirerde esik aldyndaǵy kúzetshiler shahzadany toqtatyp teksere bastady. Kúzetshilerdiń bastyǵy keldi de shahzadany bastan-aıaq qarap shyǵyp, patshaǵa alyp ketti. Olar ordaǵa kirgende, kesh bolyp, orda kisileri tarap, patsha úıine qaıtyp ketken edi. Orda esigin kúzetken ásker jigitterdiń qasynda shahzada otyryp qaldy. Erikken kúzetshiler shahzadamen áńgimelese bastady.

         — Qaıdan kele jatqan qonaq ediń? – dedi biri.

         — Parsy shaharynan kelem, ultym da parsy bolady, – dedi shahzada.

         — E, olaı bolsa ótirikshimin deseıshi!.. Myna zyndannyń ishinde bir parsy jatyr. Bastan-aıaq sózinde bir shyndyq joq. Parsy degender aılaker, qý, sózinde shyndyq bolmaıdy eken, – dedi. Sóıtip kúzetshiler syqaq qylyp kúle bastady. Biraq shahzada olardyń sózin ańyzdaǵan joq. Ázilderine qosyla otyryp:

         — Sizder, parsylyqtardyń, qandaı ótirigin esittińizder? – dep suraq berdi.

         — Biz onyń ótirigin túgel ashyp bere almaımyz. Ol bizdi emes, bizdiń patshamyzdy da aldady. Patshamyz ańnan kele jatyp, baq ishinde turǵan sulý qyz, aǵash at kórip, sonymen birge túri jaman bir parsyny kórgen. Sonan jón suraǵanda: «Aǵash atpen ushyp keldim. Qyz meniń áıelim» – depti. Qyzdyń nesin suraısyń! Aı deseń, aýzy bar, kún deseń, kózi bar! Parsy - bir quzǵyn, kórgen kisi qorqatyndaı, túri jaman bireý. Bizdiń patshamyz da parsy-marsynyń aldaýyna kóne qoıatyn kisi emes, qyz ben atyn tartyp alyp, ózin zyndanǵa salyp tastady. Sóıtip, endi sol sulý qyzǵa patshamyz ǵashyq. Biraq ne paıda qyzdy jyn uryp ketken be, peri soǵyp ketken be, áıteýir, deni durys emes. Bir qusamen aýyryp jatqan kórinedi. Onysy da ótirik. Óıtkeni, ǵalym bolsa, aýrýdy da qolynan emdeý kelýi kerek edi, qyzǵa eshbir em isteı almaıdy. Tegi ǵalymdyǵy ótirik bolsa kerek, – dedi.

         Sonymen kúzetshiler aǵash at pen qyzdyń, ǵalymnyń jaıyn túgel aıtty. Shahzada ishinen «esebin taýyp at pen qyzdy qolyma túsirip, patshadan qutqaryp alyp ketýim kerek» dep oılady. Kúzetshilerdiń jatatyn ýaqyty boldy da shahzadany zyndanǵa jaýyp tastady.

         Shahzada zyndanǵa kirgen soń, jatýǵa qolaıly bir jerdi sıpalap tapty da jatýǵa ynǵaılandy. Aǵash atty istegen ǵalym da sonyń ishinde eken. Ol bir buryshyna jaıǵasyp, qalyń oıdyń tuńǵıyǵyna batyp jatyr eken. Onyń zary shahzadanyń uıqysyn bólip jiberdi. Ol bylaı dep zarlaıdy: «Qyrsyqqan ıt kyńyr júgiredi degenniń ózi bolyp, meniń bastapqy baǵytym qyńyr ketti. Men qyryq ret qatelestim. Oqý oqyp, óner taptym. Onym durys edi. Ushatyn at oılap shyǵardym. Mine, meniń qyńyr ketkenim! Óletin bala molamen oınaıdy degen sıaqty, meniń patshada nem bar edi? Ol – bir de halyq – myń edi. Bir aǵashtyń kóleńkesinen myń aǵashtyń kóleńkesi kóp edi. Men sonda nege saıaladym! Onyń bárin ótkizip alǵan soń, atqa minip ózim kete bermeı, qyzdy ne dep alyp kettim? Zaman meniki emes eken, onyń adamynda nem bar edi? Basty qatem: patsha meni izdemeı turǵanda, ony men nege izdedim? Kópten aıyryldym. Halyq meni izderlikteı eńbek ister edim. Jalǵyz at istep, ony patshaǵa ala júgirgenshe, halyqtyń bas-basyna bir at istep berýge nege ómirimdi jumsamadym? Mezgilsiz patsha izdep, endi zyndanda jatyrmyn. O, qaıran halyq, qaıran erkindik!»— dep kúrs etip qulap, jer qushty. Shahzada onyń ǵalym ekenin bildi de úndemedi...

         Ertemen kúzetshiler, shahzadany zyndannan shyǵaryp, patshaǵa alyp bardy.

         — Keshe keshke kelip edi. Sizge keshe ákele almaı, búgin alyp keldik, ózi parsymyn deı me... – dep patshaǵa málimdedi. Patsha shahzadadan jón suraı bastady.

         — Parsy elinen edim, – dedi shahzada. Atym Hýrmýz. Týǵan qalam da parsy qalasy. Ónerim emshilik edi. El aralap, túrli syrqatty emdep, óz ónerimdi ár elge jaıyp júrgen adam edim, – dedi. Oǵan Rým patshasy qýandy.

         — Seni Qudaı dál kerek saǵatynda kezdestirip otyr, mende bir aýrý qyz bar, sony jazatyn bolsań, senen aıap qalatyn qazynam bolmaıdy. Áıteýir, jazyp ber, – dedi. Shahzada qyzdyń hal-jaıyn, aýrýynyń túrin, qaıdan kelgenin bilip aldy da:

         — Ol qyzdyn minip kelgen aǵash aty qaıda? – dedi. Patsha qazynada turǵanyn aıtty.

         — Endeshe, sol atty kórsetińiz. Múmkin, qyzdyń keseline sol at sebep bolar. Aldymen sony kóreıin, – dedi. Patsha ózi ertip kelip, saraıda turǵan aǵash atty kórsetti. Shahzada atty aınaldyra qarap shyǵyp, bútin turǵanyna qýandy, endi qyzdy kórse, retin taýyp qashyp qutylatynyna kózi jetti.

         — Endi qyzdy kórsetińiz, keselin basaıyn, – dedi.

         Patsha qyz turǵan saraıǵa alyp keldi. Qyz jyndy adamdaı kórinip, janyna basqa adamdy jolatpaıtyn edi. Shahzada janyna kelip, qolyn ustady. Ol óziniń jigitin tanyp: «Ah!» – dedi de qýanǵanynan esinen tanyp qulap qaldy. Shahzada basyn kóterip, áldebir nárse aıtqan bolyp: «Esińdi jı, baıqa, meni tanytpa, bul páleden aılamen qutylmasaq, qıyn, sen táýirlengen bola ber. Patshaǵa túzý sóılep, qurmet kórset...» – dedi. Qyz túsindi de aıla isteýge daıyndaldy. Shahzada qyzmetshi áıelderge qyzdyń qolyna salyp qoıǵan kisendi alýdy buıyrdy. Qyz bosanǵan soń, patshaǵa qarap, basyn ıdi.

         — Taqsyr, sizdiń aıryqsha túsken yqylasyńyz sebep bolyp, men bul qyzdyń qandaı keseli bar ekenin bildim, – dedi shahzada.

         Rýmnyń patshasy táýiptiń sózin estip, qyzdyń túzelip qalǵanyna qatty qýandy. Qyzmetshi qyzdary táýir bola bastaǵan sulýdy monshaǵa túsirip, moınyna alqa salǵan soń, ol toty qustaı qulpyrdy. Kórgeli kelgen patshaǵa ıilip sálem berip, qolyn qýsyryp qurmet kórsetti. Oǵan qýanǵan patsha, táýipke basyn ıip:

         — Sizdiń sharapatyńyz bul qyzdyń jynyn qýyp-aq tastaǵan eken. Endi bul qyzmetińizdi men esh ýaqytta umytpaımyn, – dedi.

         Shahzada:

         — Naýqasynan túgeldeı aıyqtyrý úshin, qyzdy ustap tutqyn etken jerińizge aǵash atymen alyp barýyńyz kerek. Áskerlerińiz oq atym jerde aınala qorshap tursyn. Men qyzdy aǵash atqa mingizip, sony soqqan jyndy at ústinde baılap alamyz, – dedi.

         — Nendeı em isteseńiz de yqtıar sizde, – dedi patsha. Erteńine shahzada baqta qyzdy atqa mingizdi. At pen qyzdy aınalyp júrdi de bir mezette dýa oqımyn dep, ózi de atqa mindi. Sóıtip attyń oń jaǵyndaǵy tetigin burap, aspanǵa ushty da ketti. Rým patshasy qaıtyp túsedi dep, keshke sheıin kútip turdy da tún bolǵan soń kúder úzip, úıine qaıtty, jınalǵan halyqtyń biri «olardy jyn alyp ketti» dedi. Biri «táýiptiń ózi jyn boldy, patshany aldap alyp ketti» dedi. Patsha túgine túsinbeı, sanyn soǵyp ókindi.

         Shahzada qalasyna ushyp kelip, qyzdy ákelgenin ákesine bildirdi. Ákesi eline habarlap, úlken toıǵa daıyndyq jasady.

         Patsha balasyn úılendirgen úlken toı jasady. El jınalyp saýyq-saıranyn kórdi. Qyzdyń ákesine habar jiberip, onan kóp syılyqtar keldi. Patsha toı ústinde aspanǵa ushatyn atty «sıqyr» dep, dalaǵa alyp shyǵaryp órtetkizip jiberdi. Balasy qansha táýir kórip qadirlegenmen, ákesiniń ámirine qarsy bola almady. Aǵash at sebep bolyp taýyp alǵan sulýdy qushyp qala berdi.

         Ushatyn aǵash atty qaıtadan istep beretin ǵalym zyndanda ólip ketti.

---