InfoHub Logo

Arystandaı aıbatty,

Jolbarystaı qaıratty –

Qyrandaı kúshti qanatty.

Men jastarǵa senemin! – dep jyrlaǵan Maǵjan Jumabaevtyń týǵanyna bıyl 130 jyl tolyp otyr. Maǵjan Jumabaev – qazaq halqynyń tarıhynda, ádebıetinde erekshe oryn alatyn uly tulǵa. Onyń shyǵarmalary arqyly sol kezeńdegi ult-azattyq qozǵalystyń órleýi men quldyraýyn sezinýge bolady. Ol óziniń shyǵarmashylyq qyzmetin halyq ómirimen baılanystyrdy. 20 ǵasyr basyndaǵy qazaqtyń tarıhyn Maǵjan óleńderinen ańǵarýǵa bolady. Bul kezde Qazaqstandy orystandyrý, jergilikti halyqty túrli qorlaýlar júrip jatty. Osydan keıin Maǵjan qazaq halqynyń táýelsizdik jolyndaǵy kúresiniń aqyndyq úni bolýǵa bel býady.

Qazaq ádebıetiniń jaryq juldyzy Maǵjan Jumabaev kishkentaıynda aýyl moldasynan saýat ashyp, keıinnen Qyzyljardaǵy tatar zıalysy M.Begıshevtiń uıymdastyrýymen ashylǵan medresede oqydy. Osy medreseniń qabyrǵasynda júrgeninde jazylǵan “Ataqty aqyn, sózi altyn hakim Abaıǵa” degen óleńi aqynnyń ultymyzdyń zıaly qaýymyna degen alǵashqy óleńderiniń biri boldy. Bilimin jalǵastyra otyryp, Ýfa qalasyndaǵy “Ǵalıa” medresesinde bilim aldy. Medreseden keıin Omby muǵalimder semınarıasynda oqyp júrgeninde kórnekti Alash qaıratkerleri Á.Bókeıhanov, A.Baıtursynuly, M.Dýlatuly syndy tulǵalarmen tanys bolyp, qalyptasqan saıası-áleýmettik jaǵdaıǵa baılanysty qoǵam máselelerine belsendi aralasa bastady. «Alash» partıasynyń múshesi bolyp, jalǵan aıyptaýlarmen bir aıǵa jýyq túrmege de otyryp shyqty. Birinshi jáne ekinshi jalpyqazaq sıezine depýtattyqqa kandıdat retinde jáne delegat bolyp qatysyp, onda oqý máselesi boıynsha qurylǵan komısıaǵa tóraǵa boldy. Sonymen qatar, Aqmola gýbernıalyq “Bostandyq týy” gazetinde, “Sholpan”, “Sana” jýrnaldarynda, “Aqjol” gazetinde qyzmet istep júrip, halyq aǵartý jumysyna belsene aralasady. 1923 – 1927 jyldary Máskeýde Joǵary ádebıet-kórkemóner ınstıtýtynda oqyp júrgen kezinde Maǵjannyń jalpy qaýymǵa arnalǵan óleńderi boıynsha 1922 jyly qazanda, 1923 jyly Tashkentte basylyp shyqqan jyr jınaqtary talqylaýǵa túsip, qatań synǵa alyndy. Keıinnen pedagogıkalyq qyzmetter atqaryp, kóp uzamaı ony saıası sebepterge baılanysty degen aıyppen muǵalimdik qyzmetten bosatady.

Maǵjan Jumabaevtyń týǵanyna 130 jyldyǵyna oraı respýblıka kóleminde halyqaralyq jáne praktıkalyq konferensıalarmen qatar dóńgelek ústelder ótkizilýde. Sonyń ishinde, qazirgi tańda bilimdi ári bilikti maman daıyndaýmen qatar, elimizdiń qaryshtap damýy jolynda aıanbaı eńbek etýge qabiletti naǵyz qazaq jastaryn tárbıelep shyǵarý jolynda eńbek etip kele jatqan elimizdegi  aldyńǵy qatarly bilim ordalarynyń biri ál-Farabı atyndaǵy Qazaq  ulttyq ýnıversıtetiniń Qazaqstan tarıh kafedrasynyń Tarıh-geografıa mamandyǵynyń 1- kýrs magıstranttary kýrator edvaızer Qozǵambaeva Gúlnar Bestibaıqyzymen birge 3-sáýir kúni Rýhanı jańǵyrý aıasynda «Alash arysy - Maǵjan Jumabaevtyń ómiri men qyzmeti» atty tárbıelik is-shara ótkizdi. İs-shara barysynda magıstranttar  kórnekti tulǵa Maǵjan Jumabaevtyń ómir joly men shyǵarmashylyǵyn, qazaq qoǵamyna sińgen eńbeginiń mańyzdylyǵy týraly aıtylyp, «Maǵjan Jumabaev jáne  Alash» taqyrybynda baıandama oqyldy. İs-sharada Maǵjan shyǵarmashylyǵynan «Men jastarǵa senemin», «Qaryndastarǵa», «Tiri bol», «Men kim?» atty jigerlendiretin óleńderi mánerlep oqyldy. Maǵjannyń jalpy qazaqqa, jastardyń yntasyn, kózderin ashýǵa arnalǵan óleńderi qaı zamanda bolmasyn óte ózekti. Ult zıalysynyń eli men jeriniń egemendigin, qarańǵy qoǵamnyń kózin ashýǵa baǵyttalǵan qyzmeti aıasynda magıstranttar óz oılaryn ortaǵa salyp, derektermen bólisti. İs-sharanyń maqsaty qazaq úshin qurban bolǵan kórnekti tulǵanyń ómirin dáripteý, ult úshin janyn qıǵan azamattardyń eshqashan umytylmaıtyndyǵyn kórsetý. Qorytyndy sóz retinde, kýrator edvaızer Maǵjan sengen jastardyń tarıhymyzdy umytpaı, elimizdiń odan ári damýy úshin bilikti maman, bilimdi urpaq bolý kerektigin aıtyp ótti.

Maǵjan Jumabaevtyń júrgen joly, jasaǵan qyzmeti árqashanda qazaq tarıhyndaǵy  mańyzyn ǵana aıqyndap qoımaıdy, sondaı-aq, eń bastysy ulttyń oılaý júıesine áser etý arqyly sińirgen eńbegi ekendigin kóre alamyz.  

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ
Profesor m.a. Qozǵambaeva G.B.
Tarıh fakúltetiniń 1 kýrs magıstranty Áýbákir G.R.

---