InfoHub Logo

Batys Qazaqstan oblysy, Oral qalasy
№37 jalpy orta bilim berý mektebiniń
Informatıka páni muǵalimi Týralıeva Gýldana Serıkovna

Sabaqtyń taqyryby: Algorıtm jáne onyń atqarýshylary
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Algorıtm jáne oryndaýshy týraly túsinikti keńeıtý, oqýshylarǵa algorıtmniń negizgi ekenin jáne onyń qoldaný aıasynyń keń ekendigin kórsetý, mysal arqyly algorıtm qasıetterimen tanystyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardyń algorıtmniń mańyzdylyǵyn jáne qoldaný salalarynyń keńdigin túsiný, algorıtmderge tán qasıetteri arqyly qarapaıym algorıtmderdi qurýdy, algorıtm negizinde adam iskerliginiń avtomattandyrylýy bilý qabiletterin damytý.
Tárbıelik: Oqýshylardy tárbıelikke, uqyptylyqqa úıretý
Sabaqtyń qoldanylatyn kórnekti quraldar: kompúter, ınt. taqta
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.

Sabaqtyń ótý barysy:
1. Oqýshylardy uıymdastyrý.
2. Úıge berilgen tapsyrmany tekserý.
3. Jańa sabaqty túsindirý
4. Mashyqtyq kezeń.
5. Sabaqty bekitý.
6. Úıge tapsyrma berý.

I. Uıymdastyrý.
- Amandasý
- Túgendeý
- Topqa bólý
- Kaýipsizdik erejesin eske túsirý

II. Úıge berilgen tapsyrmany tekserý:
Test jumysy (Kompútermen oryndaıdy)
1. Berilgen sýret boıynsha rebýsty sheshý
A. Monıtor
V. Kompúter
S. Pernetaqta
D. Modem
2. Qaısysy alǵashqy esepteý qurylǵy emes?
A. Soroban
V. Arıfmometr
S. Kálkýlátor
D. Shottar
3. Antıvırýs - ol...
A. Vırýstardy qurýǵa arnalǵan programma
V. Kompúterlik vırýstardy joıýǵa arnalǵan programma
S. Faıldardy syǵýǵa arnalǵan programma
D. Faıldardy kóshirýge arnalǵan programma
4. Aqparat qasıeti -
A. Durystyq, dáldik
V. Ózektilik, qundylyq
S. Shyndyq, tolyqtyq
D. Barlyq jaýap durys
5. 1. Berilgen sýret boıynsha rebýsty sheshý
A. Prınter
V. Pernetaqta
S. Monıtor
D. Tyshqan
6. Muraǵattaýdy júzege asyratyn programmany kórsetińder
A. Paint
V. Windows
S. Microsoft Word
D. WinRar
7. Muraǵattyq faıldyń quramyna ne kirýi múmkin?
A. Tek býma
V. Tek faıl
S. Býma da, faıl da
D. Býma da emes, faıl da emes
8. Birinshi elektrondyq sandyq esepteýish mashına qalaı atalady?
A. BEMS - 2
V. AVS
S. DVK
D. ENIAC
9. Ekinshi býyn kompúterleriniń elementtik bazasy?
A. Úlken ıntegraldyq syzba
V. Integraldyq syzba
S. Tranzıstor
D. Elektrondyq lampa
10. Birinshi býyn kompúterleriniń elementtik bazasy?
A. Úlken ıntegraldyq syzba
V. Integraldyq syzba
S. Tranzıstor
D. Elektrondyq lampa

Sózjumbaq (Sózjumbaq sheshý arqyly jańa taqyryp atyn shyǵarý)
Sózjumbaq suraqtary:
1. Batyrmasyn basasyń
Qajetti faıldy ashasyń (tyshqan)
2. Aqparat tasyǵysh (Fleshka)
3. 1 baıt ol --- bıtke teń (8)
4. Aqparatty shyǵarý qurylǵysy? (Monıtor)
5. Vırýsqa qarsy programma? (Antıvırýs)
6. Aqparattyń eń kishkene ólshem birligi? (Bıt)
7. Kompútermen enedi
Qaǵazda basyp beredi (Prınter)
8. Qandaı aqparat dıskide eń az oryn alady? Mátin

III. Jańa sabaqty túsindirý
Informatıka ǵylymynda «algorıtm» túsinigi aqparat túsinigi sıaqty negizgi uǵymdardyń biri bolyp tabylady.
Algorıtm – bul esepter sheshimin tabýǵa múmkindik beretin áreketter tizbegin túsinikti, ári aıqyn túrde sıpattaý.
Mysaly:
«Shaıdy demdeý algorıtmi»
- Basy
- Ystyq sýmen sháınekti shaıý
- Sháınekke shaı salý
- Qaınaǵan sý quıý
- 3 - 5 mınýt kútý
- Shaıdy shynaıaqqa quıý
- Sońy.

Algorıtmdi quraıtyn qarapaıym áreketter komanda dep atalady. Adam óz ómirinde kún saıyn algorıtm kezdestirip otyryp, mysaly, mektepke barý úshin de belgili bir algorıtm oryndalady. Sabaqty ret - retimen oqý – bul da algorıtm, kez kelgen oıyn da belgili bir ereje boıynsha oınalady, bul da algorıtm bolyp tabylady. Keıbir máselelerdi sheshý jolynda jetistikterge jetý de aldyn ala josparlanǵan áreketterdi oryndaýdan turady, ol da - algorıtm.

Algorıtmdik aldyn ala jazbalardy qurastyrý prosesi algorıtmdeý dep atalady. «Algorıtm» sózi IX ǵasyrdaǵy Orta Azıanyń uly matematıgi ál - Horezmı atynyń latynsha jazylý – algorithmi – qalpynan shyqqan.
Oryndaýshynyń belgilengen maqsatqa jetýine baǵyttalǵan túsinikti de dál uıǵarym algorıtm dep atalady.
Algorıtm uıǵarymdary sondaı - aq komanda dep te atalady. Árbir algorıtm belgili bir oryndaýshyǵa, oryndaýshynyń osy algorıtm komandalaryn túsinýine eseptelgen. Oryndaýshynyń oryndaýy múmkin komandalardyń jıyntyǵy oryndaýshynyń komandalar júıesi dep atalady.

Algorıtm oryndaýshysy degenimiz – qurastyrylǵan algorıtmmen basqarylýǵa tıisti obekt nemese sýbekt. Kóbine algorıtm oryndaýshysy - ADAM. Adam oryndaıtyn algorıtmderdiń sanynda shek joq. Óıtkeni adam jasaıtyn árbir áreketti algorıtm dep qarastyra alamyz. Mysaly: tańerteń turǵannan keshke uıqyǵa ketkenshe jasalatyn bar sharýalar., tamaqtaný, úı jınaý, sý tasý, sabaq oqý, jumysqa kelý bári – bári.

IV. Mashyqtyq kezeń
Praktıkalyq tapsyrmalar:
1 – topqa:
Oqýshylar sýrettegi kimder ekenin taýyp, algorıtm qurastyrady. ( Baýyrsaq ertegisi )
Top oqýshylaryna sýretter beriledi.
2 – topqa:
Aǵash otyrǵyzý algorıtmi
Sergitý sáti
V. Jańa taqyrypty bekitý

1. Berilgen áreketterdiń qaısysy algorıtm bolyp tabylady? Durys jaýaptardy belgilep shyq.
 Úlken dóńgelek sal. Onyń ústine ortasha dóńgelek sal. Ortasha dóńgelektiń ústine kishkene dóńgelek sal. Eń joǵarǵy bóligine shelektiń sýretin sal. (algorıtm)
 Patsha buıryǵy: «Men bilmeıtin jaqqa bar, men bilmeıtin zatty ákel»(algorıtm emes)
 Jazý: «Lastama!» (algorıtm emes)
 Birinshi sandy al. Oǵan ekinshi sandy qos. Nátıjesin ekige kóbeıt. Jaýabyn jaz. (algorıtm)

Algorıtm degenimiz ne?
Algorıtm oryndaýshysyna anyqma berińder
Myna jumys túrlerine sáıkes oryndaýshylardy atańdar:
- Aıaqkıim jóndeý
- Tisti plombylaý
- Kólikti júrgizý
Qorytyndylaý
1. Algorıtmder ár túrli esepterdi sheshýde paıdalanylady.
2. Keıbir amaldar algorıtm arqyly berilgen, qarapaıym jáne oryndaýshyǵa túsinikti.
3. Algorıtm esep shyǵarýdy jeńildetedi, algorıtm qurastyrýshyǵa qaraǵanda oryndaýshydan az bilimdi talap etedi.
4. Algorıtm naqty oryndaýshyǵa qurylady.
5. Algorıtmdi oryndaý oılaýdy qajet etpeıdi, esep máni boıynsha ózdiginen oryndalady.
1) Úıge tapsyrma «meniń 1 kúnim» taqyrybyna algorıtm quryp kelý.
VI. Úıge tapsyrma: Algorıtm jáne onyń atqarýshylary.
Meniń « 1 kúnim» taqyrybynda algorıtm quryp kelý
Oqýshylardy baǵalaý.