InfoHub Logo

Almatyda QR Prezıdenti muraǵatynda qoǵam qaıratkeri, ǵalym, jazýshy Toqtaǵalı Jangeldınniń týǵanyna 100 jyl tolýyna oraı tarıhı qujattar kórmesiniń ashylýy jáne dóńgelek ústel otyrysy ótti, dep QazAqparat habarlaıdy.

Otyrysta ál-Farabı atyndaǵy qazaq Ulttyq ýnıversıteti baspasynan «Ónegeli ómir» serıasymen jaryqqa shyqqan «Toqtaǵalı Jangeldın» kitabynyń tusaýy kesilip, oqyrman qaýymǵa jol tartty.

Sharany bastap, sóz sóılegen Prezıdent muraǵaty dırektorynyń orynbasary Qaırat Álimǵazınov Toqtaǵalı Jangeldınniń jeke muraǵat qory eń birinshi bolyp tapsyrylǵanyn atap aıtty. Endi onyń qoljazbasy men kúndeligi kitap bolyp basylyp otyrǵanyn jetkizdi. Jıynǵa qatysqan I.V.Panfılovtyń nemeresi Alýa Baıqadamova ardagerlerdiń erlik tarıhyn ulyqtaý arqyly jas urpaqqa tarıhty tanytý qajettigin aıta ketti.

«Jaqynda prokatqa shyqqan 28 panfılovshylar fılmi Uly Otan soǵysy jyldaryndaǵy búkil Keńes halqynyń erligin kórsetti. Sondaı qaharmandardyń biri - Jangeldın. Jas urpaq Otan soǵysynyń erlik tarıhy týraly az biledi, kóp qyzyqpaıdy. Mysaly, partızandar qozǵalysy týraly da az aıtylady. Sondyqtan, Jangeldın sekildi zamanynyń batyrlary týraly jas urpaq sanasyna jetkizýimiz qajet», - dedi Alýa Baıqadamova.

Dóńgelek ústel jınyna qoǵam qaıratkerleri, tarıhshy, fılosof ǵalymdar qatysty.

Jangeldın Toqtaǵalı 1916 jyly Semeı oblysynda týǵan. 1938 jyly Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn aıaqtaǵan soń, pedagogtyq qyzmetke turady. 1940 jyly qyzyl ásker qataryna shaqyrylyp, UOS-qa qatysyp, artılerrıalyq vzvod komandıri bolady. Keskilesken shaıqasta Jangeldın aýyr jaraqat alyp, Belarýs qozǵalysyna partızandar qataryna kiredi. 1944 jylǵa deıin Borısov qalasy túbinde «Kolá ataı» brıgadasy qatarynda bolady. Partızandar ony brıgada komısarynyń orynbasary etip taǵaıyndady. Soǵystaǵy qaıtpas qaısarlyǵy men batyldyǵy úshin kóptegen orden jáne medal ıelendi.

Soǵys aıaqtalǵan soń Toqtaǵalıdy Qazaqstannyń Ortalyq komıtetine jiberdi, Almatyda hatshylyq qyzmet atqardy. Ortalyq Komıtet ony Máskeýge Joǵary partıalyq mektepke oqýǵa jiberedi. Oqýy aıaqtalǵan soń, Qazaqstannyń Joǵary partıalyq mektebine oqytýshy bolyp ornalasady.
1954 jyly Qoǵamdyq ǵylymdar Akademıasyn aıaqtap, Máskeýde fılosofıadan dısertasıa qorǵaıdy. Partıa basqarmasynda bólim meńgerýshisi, keıin Instıtýt dırektory qyzmetterin abyroımen atqardy.

Onyń jazǵan monografıasy Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy júldege ıe boldy. Sonymen birge, Belarýs qozǵalysy jóninde povester men áńgimeler jınaǵyn jaryqqa shyǵardy.

Otan aldyndaǵy adal qyzmeti úshin T.Jangeldındi «Qyzyl Eńbek Juldyzy» ordenimen eki márte, «Qurmet belgisimen», chehoslovakıalyq orden «Partızandyq juldyz» jáne qazaqstannyń birneshe orden, medaldarymen marapattaldy.

1973 jyly dúnıeden ótti. Almaty qalasyna jerlendi. Toqtaǵalı Jangeldınniń Almatyda ózi turǵan úıinde memorıaldyq taqta ornatylǵan. 2004 jyly Belorýs eliniń eskertkish medali berildi.

---