InfoHub Logo

Erte, erte, ertede, qalyń ormannyń ishindegi bir úıde úsh aıý ómir súripti. Olar: eń úlkeni — áke aıý, odan kishiregi — ana aıý, eń kishkentaıy, qonjyǵy — bala aıý. Úsh aıýdyń úıi shaǵyn bolǵanymen óte tıanaqty edi. Ár zattyń óz oryndary bar bolatyn.

Úı úsh bólmeden turatyn. Birinshisi — tamaqtanatyn as bólmesi, ekinshisi — ortasynda ashyq peshi bar demalatyn bólme, úshinshisi — jatyn bólme.

Áke aıý — aǵash sheberi. Ol ormandaǵy aǵashtardy qulatyp, olardan neshe túrli zattar jasaıdy. Úıindegi jıhazdardy da ol óz qolymen jasaǵan bolatyn. Ana aıý, ormannan jıdekter terip kelip, tamaq ázirleıdi, úı sharýasymen aınalysady. Al bala aıý ákesine de, anasyna da kómektesedi.

Keshke deıin tirshilik qamymen júrgen aıýlar, kesh bata úılerine oralyp, as bólmede tamaqtanady. Sodan soń demalatyn bólmege kirip, shaı iship otyryp, kórgen-bilgenderin aıtyp, áńgime-dúken qurady.

Demalatyn bólmedegi peshtiń janynda úsh oryndyq bar. Ár aıý óz oryndyǵyna baryp otyrady: áke aıý úlken oryndyqqa, ana aıý odan kishirek oryndyqqa, bala aıý kishkentaı oryndyqqa.

Áńgimelesip bolǵan aıýlar jatatyn bólmege kirip, demalady. Olardyń árqaısysynyń óz tósegi bar. Áke aıýdyń tósegi ózine saı úlken. Ana aıý dyń tósegi odan kishirek. Bala aıýdyń tósegi ózi sıaqty kishkentaı. Tańerteń aıýlar erte oıanyp, erteńgilik asyn ishedi. Anasy, ádette, botqa pi siretin. Sodan soń, ol ystyq botqany árqaısysynyń tabaǵynasalyp beredi.

Aıýlardyń ydystary da ózderine saı ár alýan edi. Áke aıýdyń tabaǵy úlken. Ana aıýdyń tabaǵy odan kishirek. Bala aıýdyń tabaǵy kishkentaı.
Qasyqtary da úsh túrli. Úlken qasyq — áke aıýdiki. Ortanshy qasyq — ana aıýdiki. Kishkentaı qasyq — bala aıý — qonjyqtiki.

Bir kúni úsh aıý orman aralap, serýendep ketedi. Osy kezde ormanda sańyraýqulaq, gúl terip júrgen bir kishkentaı, altyn shashty qyz adasyp ketedi. Qaıtar joldy izdep júrip, qalyń aǵashtar arasynda turǵan eski úıge kezigedi. «Ormannyń ishinde turǵan bul kimniń úıi boldy eken?» dep tańdanady qyz.

Úıge jaqyn kelip, esigin qaǵady. Biraq eshkim jaýap bermeıdi. Qyz taǵy da esik qaǵady. Ún qatqan jan joq. Altyn shashty qyz endi esikti ıterip kórip edi, esik aıqara ashylyp ketedi. Qyz ishke kiredi. Bólmede eshkim kórinbeıdi.

Altyn shashty qyz aldymen birinshi — as bólmesine kiredi. Bólme ortasynda úlken aǵash ústel tur. Ústel ústinde as quıylǵan úsh ydys qoıylǵan. Olardyń birinshisi — úlken tabaq, ekinshisi — ortasha tabaq, úshinshi — kishkene tabaq. Ár ydystyń qasynda qasyqtary jatyr: úlken qasyq, ortasha qasyq, kishkene qasyq.

Altyn shashty qyzǵa bunyń bári qyzyq bolyp kórinedi. «Tabaqtar men qasyqtardyń kólemi nege árkelki?» dep oılaıdy ol. Altyn shashty qyz aldymen ústeldegi eń úlken qasyqty qolyna alady. Úlken qasyq ustaǵanǵa yńǵaısyz eken. Qyz úlken qasyqpen úlken ydystaǵy taǵamnyń dámin tatady. Astyń dámi unamaıdy.

Sodan keıin, qolyna ortasha qasyqty alady. Bul da úlken qasyqtan kishirek bolǵanymen, ustaýǵa yńǵaısyz kórinedi. Ol endi ortasha qasyqpen ekinshi ortasha ydystaǵy taǵamdy iship kóredi. Onyń da dámi jaman sıaqty.

Altyn shashty qyz endi qolyna kishkene qasyqty alady. Kishkene qasyq ustaǵanǵa yńǵaıly eken. Qyz kishkene qasyqpen kishkentaı tabaqtaǵy taǵamnyń dámin tatyp kóredi. «Qandaı dámdi!» dep oılaıdy. Qyzdyń qarny ash edi. Ol kishkentaı tabaqtaǵy asty túgin qaldyrmaı iship alady.

Endi ol ekinshi ortasynda ashyq peshi bar demalatyn bólmege kiredi. Oryndyqqa otyryp, tynyǵý úshin ózine oryndyq tańdaıdy. Eń úlken oryndyq — áke aıýdiki, odan kishiregi — ana aıýdiki, al úshinshisi — bala aıý — qonjyqtiki.

Kishkentaı qyz eń úlken oryndyqqa shyǵyp, odan qulap túsedi. Ortanshysyna minip edi, yńǵaısyz kórinedi. Kóńilinen shyqqan tek úshinshi qonjyqtyń oryndyǵy bolady.

Altyn shashty qyz qonjyqtyń oryndyǵyna jaıǵasady. «Úı ıeleri qaıda júr eken? Múmkin qazir kelip qalar. Maǵan úıimdi taýyp barýyma kómekteser» dep oılaıdy ol. Osylaı kishkentaı oryndyqta birtalaı otyrǵan qyzdyń otyra, otyra ishi pysady. Sodan soń ol oryndyqty ary-beri shaıqap oınaıdy. Aqyrynda kishkentaı oryndyqty syndyryp, ózi jerge qulap túsedi.

Qyz ornynan turyp, kelei jatyn bólmege kiredi. Bul jerde úsh tósek bar eken. Eń úlkeni — áke aıýdiki, ortanshysy — ana aıýdiki, al úshinshisi — qonjyqtiki.

Qyz aldymen eń úlken tósekke shyǵady. Bul tósek oǵan tym úlkendik jasaıdy. Odan túsip, ekinshi — ortanshy tósekke jatyp kóredi.
Biraq ortanshy tósek bıik kórinedi. Qyz jaılap úshinshi — kishkene tósekke otyrady. Kishkene tósegi oǵan eń yńǵaılysy bolyp kórinedi. Qatty sharshaǵan qyz osy qonjyqtyń ornyna jatyp, tátti uıqyǵa batady.

Bul kezde ormandy aralap sharshaǵan ári qaryndary ashqan aıýlar úılerine oralǵan edi. Olar aldymen tamaqtanbaqshy bolyp as úıge kiredi.

Úlken aıý úlken qasyǵyn ustap:

— Meniń qasyǵyma tıisken kim? — dep, aqyrady jýan daýysymen. — Meniń qasyǵymdy ornynan qozǵaltqan kim? — deıdi Nastasá Petrovna.

Qonjyq jińishke daýysymen:

— Al meniń qasyǵymmen bireý tamaq jep ti, — deıdi jan-jaǵyna qarap. Áke aıý ústeldiń ústindegi endi óz ta baǵyna qarap, jýan daýysymen:

— Meniń ydysyma tıisken kim? — dep aqyrady. Ana aıý da ydysyna qarap:

— Meniń tabaǵymdy ornynan qozǵaltqan kim? — deıdi ashýlanyp.

Kishkene qonjyq jińishke daýysymen:

— Meniń tamaǵymdy múldem iship qoıypty, — deıdi bos tabaqty qolyna alyp.
— Men endi nemen tamaqtanamyn? Bala aıýdyń renjigeni sonsha, jylap jiberedi. Áke aıý men ana aıý qonjyqty áreń degende jubatady. Olar óz tabaqtaryndaǵy asty bólip berip, úsheýi tamaqtanady.

Keshki astaryn ishken aıýlar endi demalatyn bólmege kiredi. Áke aıý óziniń úlken oryndyǵyna qarap:

— Kim meniń oryndyǵymdy qozǵaltqan? — deıdi zor daýysymen.

Ana aıý bolsa:

— Al meniń oryndyǵyma otyrǵan kim? — deıdi nalyp. Onyń daýsy úlken aıýǵa qaraǵanda jaıyraq shyǵady.

— Meniń oryndyǵymdy bireý, tipti, syndyryp tastapty, — deıdi qonjyq taǵy da jylamsyrap.

— Áı-áı-áı, — dep basyn shaıqaıdy ana aıý.

— Eshteńe etpeıdi, balam. Qudaı qalasa, saǵan basqa, budan da ádemi oryndyq jasap beremin, — deıdi áke aıý qonjyǵyn jubatyp.

Úsh aıý endi jatyn bólmege kiredi. Áke aıý óziniń úlken tósegine qarap:

— Meniń tósegime jatqan kim? — deıdi aqyryp. Ana aıý:

— Al meniń tósegime shyqqan kim? — dep, basyn shaıqaıdy.

Qonjyq bolsa:

— Oı, meniń tósegimde bireý jatyr, — deıdi tań qalyp. Aıýlar qonjyqtyń tósegine jaqyndaıdy. Maýjyrap uıyqtap jatqan kishkentaı qyzdy kóredi de, úsheýi jamyrap:

— Qara muny! — Ustańdar! Ustańdar!

— Usta ony! — dep aıqaıǵa basady.

Ý-shýdan oıanyp ketken qyz janynda turǵan úsh aıýdy kóredi. Qatty qoryqqan ol ashyq turǵan terezeden jerge sekirip túsedi. Aldy-artyna qaramaı qasha jóneledi. Qyzdy ustaı almaǵan áke aıý, an aıý men bala aıý — qonjyq úsheýi artta qalady. Altyn shashty qyzdyń artynan úlken tabaq ushady.

---