InfoHub Logo

Aǵybaı batyrdyń qartaıǵan shaǵynda «Aqjoltaı ataǵa sálem beremiz, batasyn alamyz», — dep Álıhan Bókeıhanov serikterimen batyrdyń úıine kelip qonady. Sóz arasynda Álıhan:

— Batyr aǵa, sizden úsh sóz suraımyn dep edim, — deıdi.

— Sura, — deıdi Aǵybaı batyr.

— Erdiń árýaqtysyn kórdińiz be?

— Áıeldiń sulýyn qaıdan kórdińiz? Osyny bilgim kelip edi, — dep suraıdy Álıhan.

— Aıtaıyn, ony nelikten suradyń? — deıdi Aǵybaı.

— Ony suraǵanym — naǵyz er jigit osynyń úsheýinen shet bolmasa kerek qoı, — deıdi Álıhan.

«Arqada, qyryqtaǵy kúnim, — dep, Aǵybaı sóz bastaıdy, — astymda Kókbesti degen atym bar. Osy kezde: «menen artyq jigit, Kókbestiden artyq at joq», — dep oılaýshy edim. Bir kúni aýyl syrtyna kóp adam kelip: «Sóıles-aý!» degen soń, ózim shyǵyp sóılestim. «Sarjan batyr — men», — degeni.

Alpys karaly adam eken, úı tigip, túsirip qonaq ettim. Sarjan batyr aty shyqqan er bolǵanymen, kózime ózi de, aty da qorash kórindi.

Erteńgisin «Aǵybaıjan kelsin» degen soń baryp edim, «Aǵybaıjan, Arqada joldas bolýǵa jaraıtyn sen dep izdep keldim. Aqbastaýdy orys alyp, qazaqtardy kúnde shabatyn kórinedi. Men alpys adam, sen qyryq jigit ert, júz kisi bolyp soǵan baraıyq», — dedi. «Jaraıdy» — dep, júz kisi bop attandyq.

Jer shamasyna barǵan soń: «Aǵybaıjan, jaý taqaý, búgin at terin alaıyq», — dedi. Sonan soń shabatyn attardy qaldyryp, ózimiz alǵa ozdyq. Ol kisiniń astynda taıdaı ǵana Aqqasqa aty bar. İlgeri uzap shyqqan soń, mingen attarymyzdyń qarymyn baıqaý úshin bir júgirtip alýdy oıladyq. Atqa shabatyn jigitterdi saılap, kerme tartyp, at tostyq. Men oıladym: «Aman bolsa, Kókbesti atym keler», — dep. Álden ýaqytta baǵanaǵy taıdaı ǵana Sarjannyń Aqqasqasy keldi. «Apyr-aı! Kókbesti at jyǵyldy, qalaı tiri qaldy ma?» — dep mazalandym. Bir mezgilde aman-saý meniń atym da keldi. Kermege baılap: «Nelikten boldy?», — dep kermege barsam, taıdaı Aqqasqa Kókbesti attan anaǵurlym ósip ketipti. «Attyń tulpary eken ǵoı, boıyn jasyryp turatyn», — dep baǵaladym.

Erteńgisin Sarjan batyr jatqan jerinen ushyp turyp: «Aǵybaıjan, qaıdasyń? Jaý kelip qaldy ǵoı. Tez atqa minińder. Myna taýdy buryn almasaq, jaý bizdi alady. Taýdy buryn alaıyq!» — dedi. Jantalasyp Aqbastaýǵa kelip shyqsaq, ar jaǵynda dala tolǵan kisi qaptap keledi eken. Sarjan: «Shyqqyr kózim, shyqpasań, durys bolja, — dep bir shola qarap: «Apyraı-aı! Aǵybaıjan-aı, alty júzdeı kisi eken ǵoı!» — degende: «Qaıda júrip boljap qoıdy?» — dep qarasam, baǵanaǵy kózime tym qorash kóringen batyr ózimnen anaǵurlym ósip ketken eken. Sol jerde «Erdiń árýaqtysy, attyń tulpary ekeýi de Sarjan batyrda», — dep baǵaladym.

Qazaqpen kóp shabysyp, eri — qul, qyzy — kúń bop, qazaq- ózbek arasy teńdiksiz eken. Naıman rýyna bergen qaryndasym bir shapqynshylyqta ózbekte qolda ketip, «bul bolmaıdy eken» dep qyryq kisi alyp bitimge bardym. Ózbektiń Álimqul degen hany bar eken. «Qazaqtyń Aǵybaı batyry bitimge kele jatyr deıdi. Oǵan kim teńkil beredi. Meni seıilge ketti dep qaıyryp jiberińder!» — dep úıinen ketip qapty.

Men barǵan soń shatyr tigip, «Sonda túsesiz»? — dep edi, «Han ordasynan basqa jerge túspeımin», — dep Álimquldyń ordasyna tústim. Úıge kirip kelgende, esikti ashqan bir appaq áıel maǵan jalt qarady. Sol kúnde myń san kisiden betim qaıtpaıtyn ýaqytym edi, áıeldiń kózine kózim turaqtamaı taıyqsyp ketti. Bul Álimquldyń Aq toqaly eken. Onyń da nazary maǵan aýǵan sıaqty. Basqany qoıyp, áıel de meni unatqan soń, elge Aq toqaldy alyp ketpekshi bolyp qaldym. Sol jerde oılana kelip: «Qoı, basqa jumysymdy tastap, bir áıeldi qyzyǵyp alyp ketkenim bolmas», — dep Álimquldy shaqyrttym. Álimqul:

— Bul mańqa qazaq ne izdep júr sonaý Arqadan? — dep úıge kire berdi. Sol sát:

— Má, saǵan mańqa qazaq, Álimquldyń basyn shapqaly keldim! — dep qylyshymdy ala umtyldym.

Sonda Álimqul:

— Er shekispeı bekispes, dostyqqa — tósim! — dep qushaǵyn jaıa umtyldy. Sonymen: «Qazaq-ózbek mal shabyssa da, adamdy tutqyn qyp, uly — qul, qyzy — kúń bolý budan bylaı toqtasyn!» — dep bılik ettik. Sodan beri qolǵa túsken adam bolsa, ózbek qazaqqa, qazaq ózbekke qaıtaratyn boldy. Myna qazaq ishinde ózbekter bul bitimnen burynǵylar eken. Áıeldiń sulýyn kórgenim, mine, osy joly edi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Naýryzbaıdyń qaryndasy

Naýryzbaıdyń jolbarysty óltirýi

Qurmanquldyń Naýryzbaıdyń erligine rıza bolýy

---