InfoHub Logo

Taqyryby: Ańdar men maldar nemese sútqorektiler.
Maqsaty: 1. Bilimdilik. Oqýlyqtaǵy mátindi oqytý, mazmunyn meńgertý. Ańdar men maldardy ajyrata alyp, úı haıýanattaryna ne jatatynyn bildirý. Olardyń sútqorektiler atalý sebebin uǵyndyrý. Úı janýarlary men ańdar arasyndaǵy baılanysty baıqatý.
2. Damytýshylyq. Ańdar men janýarlar, úı haıýanattary paıdasyn uǵynyp, tólderin ataı bilý. Til, oılaý, este saqtaý qabiletterin damytý.
3. Tárbıelik. Janýarlardyń mańyzyn túsinip, olarǵa degen jaǵymdy kózqaras qalyptastyrý. Úı janýarlary men úı haıýanattaryna kútim jasaýǵa baýlý, eńbek súıgishtikke tárbıeleý.
Pánaralyq baılanys: Ana tili.
Kórnekiligi: Aqqoıan, sábiz sýreti, syzba, sýretter, qıma qaǵazdar
Sabaq ádisi: Suraq - jaýap, oı qorytý.

Sabaqtyń júrisi:
1. Uıymdastyrý kezeńi.
Oqýshylardy sabaq bastaýǵa ázirleý.
2. Úı tapsyrmasyn tekserý.
Balalar, biz ósimdikter týraly taraýdy aıaqtaı keldik. Búgin osy taraýdy qorytaıyq.
Synypqa júgirip Aqqoıan kiredi. Kıimniń qaltasynda qaǵaz, qolynda zat salǵan qaltasy bar.(Eki kózi alaqtap, asyp - sasyp, aptyǵa sálemdesedi.)
- Sálemetsizder me, balalar!
Keshirersizder, qasqyrdan qashyp, aýylǵa jaqyndap edim, ıtter meni osynda qýyp tyqty.
Muǵalim:
- Aqqoıan, munda qaýipsiz. Bul mektep, munda oqýshylar bilim alady. Sabaqta birge bol, demal, jylyn.
- Men tońǵan joqpyn, juqa sur tonymdy qalyń aq tonǵa aýystyrǵanmyn jáne qatty júgirgen soń yssylap turmyn.
Muǵalim:
- Balalar, Aqqoıan bizben birge bolsyn ba?
- Bolsyn, bolsyn!
- Aqqoıan, aıyp etpe, qaltańdaǵy ne qaǵaz?
- A - a... Ózim ósimdik arasynda ómir súrsem de ósimdikter týraly jaýabyn tappaǵan saýaldarym ǵoı...
- Aqqoıan, biz ósimdikter týraly biraz maǵlumat jınap qaldyq, suraqtaryńyzǵa oqýshylar jaýap berip kórsin, siz jaıǵasyp otyryp, tyńdap alyńyz.
- Raqmet. (Jaıǵasyp otyrady.)
Muǵalim shıyrshyqtalǵan qaǵazdy ashyp, oqyp, oqýshylardan jaýap ala beredi, qaǵaz ábden oraýy jazylǵanda sábiz sýreti bolyp shyǵady.
1. Ósimdikter qaıda ósedi?
2. Ósimdikke qajetti jaǵdaılardy ata?
3. Ósimdik neshe topqa bólinedi?
4. Ósimdik múshelerin ata?
5. Ósimdikterdiń kóktemgi ózgeristerin ata?
6. Ósimdikterdiń jazǵy ózgeristerin ata?
7. Ósimdikterdiń kúzgi ózgeristerin ata?
8. Ósimdikterdiń qysqy ózgeristerin ata?
- Balalar, Aqqoıan jazýy nashar eken, zorǵa túsinip turmyn, biz qalaı jazamyz?
- Ádemi.
9. Ósimdikter janýarlarǵa ne úshin kerek?
10. Ósimdik adamǵa ne úshin kerek?
11. Adamdar ósimdikke qandaı qamqorlyq kórsetedi?
Magnıttik taqtaǵa sábiz sýreti ilinedi.
- Balalar, oıyma bir jumbaq oraldy, sheship kórińizdershi.
Buıra tulymy
Jelmen oınaıdy.
Qyzyl muryny
Jerge boılaıdy.
(sábiz)
Aqqoıan sýret te sala alady eken, óziniń súıikti qoregi – bul sábiz.
- Biz Aqqoıan týraly taǵy ne bilemiz?
- Jabaıy ań, dalada júredi, qorqaq, sábizdi jaqsy kóredi.

3. Jańa sabaq.
Ósimdikter taraýyn bastaǵanda tiri tabıǵattyń ózi úshke bólinetinin bildik.
- Kim ataıdy?
- Ósimdikter, janýarlar, adamdar.
Ósimdikter
Tiri tabıǵat Janýarlar
Adamdar
Ósimdikter bólimin oqyp bitirip, qoryttyq. Endi tiri tabıǵattyń kelesi bólimi janýarlar týraly oqıtyn bolamyz. Aqqoıannan ózi týraly da maǵlumat ala otyramyz.
Janýarlar tiri tabıǵattyń mańyzdy bir bóligi. Janýarlar túri kóp, ǵalymdar dál sanyn aıta almaıdy. Ósimdik ósken jerdiń barlyǵynda da janýarlar mekendeıdi. Ósimdik janýarlarǵa ári baspana, ári qorek. Janýarlar ózin birneshe topqa bólip oqımyz.
(Magnıttik taqtaǵa ańdar sýretin japsyryp, oqýshylarǵa atatyp turamyn.)
Qoıan, túlki, qasqyr, aıý.
(Aqqoıan ózin kórgende qýanyp ketedi, al túlki men qasqyrdy kórgende qasyndaǵy oqýshyǵa tyǵylady, aıýdy tanymaıdy.)
«Bul óziń salǵandaı sýret qoı» - dep jubatyp, aıýdyń sýretimen tanystyramyz.
Balalar, bul sýrettegi janýarlardy ańdar deımiz.
- Ańdardy adamdar baǵyp kúte me?
- Joq, ózdiginen tirshilik etedi.
- Olaı bolsa, jabaıy ańdar deýge de bolady eken.
- Taǵy qandaı ańdardy bilesińder?
- Jolbarys, arystan, buǵy, kıik, arqar.
- Týǵan ólkemizde qandaı ańdar kezdesedi?
- Qasqyr, qoıan, túlki.
- Olardyń paıdasy bar ma?
- Tabıǵat kórki, terisi - kıim, eti - qorek, múıizi - dári, sanıtarlar.
- Ańdar ósimdiktermen qorektenedi dedik, biraq birin - biri jep, etpen qorektenetin de ańdar bar. Olardy «Jyrtqysh ańdar»- deıdi.
Mysaly qasqyrdy alaıyq, ol etpen qorektenedi, biraq jyrtqysh eken dep joıyp jiberýge bolmaıdy. Qoıdyń Otany Avstralıada qasqyrdy qurtqan, elge juqpaly aýrý taraǵan. Qasqyr aýrý ańdarmen maldardy jeıdi eken. Sóıtip, aýrýdyń taralýyna kedergi keltiredi.
Aqqoıan, seniń terińnen bas kıim, etińnen qýyrdaq daıyndalady, biraq biz saǵan tıispeımiz, qonaqty syılaımyz.
Seniń qurmetińe «Sur qoıan» ánin oryndap, sergitý sátin jasaımyz, aldaǵy jańa jyldyq «Shyrsha toıyna» shaqyramyz.
Magnıttik taqtaǵa óte otyryp, túıe, jylqy, sıyr, qoı, eshki sýretterin japsyramyn.
- Biz bul janýarlardy qaıdan kezdestiremiz?
- Úıde ustaımyz.
Janýarlardyń bul túrleri úıde ósiriletin bolǵandyqtan – úı janýarlary nemese maldar dep atalady. Qoı men eshki bir júretindikten ekeýin bir dep sanap, tórt bólek jaıylatyn maldardy tórt túlik dep ataǵan.
- Maldardy ne úshin ósiremiz?
- Etin, sútin, terisin, júnin, kúshin paıdalanamyz.
- Júni alynbaıtyn maldar bar ma?
- Jylqy, sıyr
Jylqy qylyn arqan eskende qosady.
Esek degen de janýar bar. Onyń kúshi adal, eti aram. Mynaý – shoshqa. Ony kóbinese orys halqy ósirgen, qazaqtar «dońyz» dep jaqtyrmaǵan.
- Úıde bulardan basqa taǵy neler ósiriledi?
- It, mysyq, asyrandy ańdar. (Úı qoıandary, ańdar tólderi)
Bulardy «úı haıýanattary» dep ataıdy. Olardyń da ózindik paıdasy bar. Áýelde maldar da, úı haıýanattary da jabaıy ańdar bolǵan. Olardy ıtten bastap qolǵa úıretken, ıt jeti qazynanyń biri. Osylardyń barlyǵy da balalaryn sútpen asyraıdy, sondyqtan olardy «Sútqorektiler» dep ataıdy.
Ańdar
(jabaıy ańdar)
Maldar
(úı janýarlary, Sútqorektiler
tórt túlik)
Úı haıýanattary

- Aqqoıan, sizder balalaryńyzdy qansha ýaqyt sútpen asyraısyńdar?
- Biz bar bolǵany úsh kún emizip, aýyzdandyramyz da, mańdaıyna bir teýip tastap ketemiz. Kez kelgen ana qoıan emizip kete beredi. Onyń úlken tárbıelik máni bar. Ata - anaǵa arqa súıemeı, qoregin taýyp jeýge, jaýynan qorǵanýǵa, óz betinshe ómir súrýge úırensin deımiz. Áke - sheshesiniń jaýy kóp, únemi birge bolýdy bizge jazbaǵan.
- Ruqsat bolsa men mekenime qaıtaıyn, oqýshylarǵa rızashylyǵymdy bildirip, «Qoıandar bıin» bılep bereıin.
Mýzykaǵa bı bıleıdi.
Jańa jylda «qoıandar bıin» úırenip, bıleńder. Mynaý meniń qysqy saqtaǵan súıikti qoregim sábiz edi, senderge syıǵa tartamyn.
- Raqmet, balalar! Saý bolyńdar.
- Aman júr, Aqqoıan!
- Sonymen, balalar, janýarlarǵa ne jatady?
- Ósimdikter men adamdardan basqa tiri tabıǵattyń bári - janýarlar.
Kitappen jumys. Kitap sýretterimen tanysý.
Mynaý beımálim ań - barys. N: Á: Nazarbaevtyń halqymyzǵa bergen mynandaı minezdemesi bar.
«Biz barys minez halyqpyz. Bul – ózine tán tektiligimen, bulalyǵymen, alǵyrlyǵymen, jasqanýdy bilmeıtin tákapparlyǵymen, batyldyǵymen, aılalyǵymen daralanady. Qazaq halqynyń boıynda barys tektiligindeı tektilik bar.»
Mátindi shynjyrlap oqytý. Suraqtar men tapsyrmalarǵa jaýap alý.
Oıyn. «Uqsasyn tap»
Jylqy - qulanǵa, sıyr - qodasqa, shoshqa - qabanǵa, ıt - qasqyrǵa, mysyq - málinge, qoı - arqarǵa, eshki - taýeshkisine uqsaıdy.

4. Qorytý.
- Qazir qaı mezgil?
- Qys.
- Qysta qandaı oıyndar oınalady?
- Shana, kónkı, shańǵy tebemiz, qardan aqqala turǵyzamyz.
Biz de aqqala turǵyzaıyq.

1. Ańdardy ata? Olardy qaıdan kóremiz?
2. Ańdar tólin ataı alasyń ba? (Bóltirik, jaýtań, kójek, qonjyq)
3. Maldardy ata?
4. Tólderin ata?
5. Úı haıýanattaryna ne jatady?
6, Tólderin ata? (kúshik, myshym)
7. Tólder týraly án bilemiz be?
Án «Tólder» áni
Aqqala turǵyzdyq. Úı mańynda qardan aqqala turǵyzyp oınańdar. Sanaýly kúnderde jańa jyldy qarsy alamyz.
- Bıylǵy jyl qaı jyl?
- Qoı jyly.
Jyl ataýlary janýarlar ataýlarymen atalady, keler jyldy jaqsy bilimimizben qarsy alaıyq.
Dáptermen jumys.
Kúnniń jady.
Taqyryp.
Úıge tapsyrma: Ańdar, maldar, haıýanattar attaryn sanamalap jazý.

5. Baǵalaý. Búgingi sabaqqa óte jaqsy qatystyńdar, rızamyn. Senderge Aqqoıan da rıza bolyp ketti. Raqmet!
6. Úıge tapsyrma: Taqyrypty oqý, suraqqa jaýap bere alý.
Qońyraýǵa shyqqanda Aqqoıandy qarańdar, múmkin ıtten qorqyp kete almaı turǵan shyǵar, kómektesip shyǵaryp salyńdar. Sabaq aıaqtaldy.