InfoHub Logo

Adamnyń «amal - aılasy» kóp jaǵydaıda sóılegen sózinen beınelenip otyrady, keıbireýleri ant-sý iship, aýzymen oraq oryp, kez kelgen jerde úáde berip jatady, nátıjede ondaı adamnyń áreketi kóp te, bereketi az, elge de jek kórinishti bolady, azaby kóp te alqaýy joq bolyp tabannan turady.

Adamnyń «aılasy» sóılegen sózinen aq belgili bolady, «aılaker» adam aýzyna kelgendi kókimeıdi. biraq, sóıleı bilý de ońaı sharýa emes, sóz sóıleý ónerine uzaq ýaqyt barysynda kóp jattyǵý arqyly ǵana jetilýge bolady.

Bireý saǵan «sóıleı alasyń ba?» dese, saǵa kúlkili seziletin shyǵar. Aqyl esi durys adamnyń sóıleı almaıtyny bolýshy ma edi? İs júzinde másele ondaı qara dúrsin emes. Aýzy bar adamnyń bári de sóıleı alady, biraq, keıbireýler sóz sóılegende «amal aıla» qarastyrmaıdy, aýzyn baqpaı, sóz degenińdi avtomattyń oǵyndaı jaýdyryp jatady, óz kóńili jadyrasa bolǵany ózgeniń kóńil - kúıimen múldem sanaspaıdy.

Endeshe, kúlkili jaıtqa toqtalyp ótelik.
Bireý úıine qonaq shaqyrypty, shaqyrylǵan tórt adamnyń úsheýi aldymen kelipti. Tosa-tosa taǵaty taýsylǵan úı ıesi: «qap, kelýge tıisti adamnyń kelmeı qalǵany-aı» deıdi ózine ózi kúbirlep. Muny qulaǵy shalyp qalǵan qonaqtyń bireýi: «bulaı bolǵanda, kelmeýge tıisti adam men bolsam kerek» den oılap qosh aıtyp ketip qalady. Sasqalaqtaǵan úı ıesi: «ketpeýge tıisti adamnyń ketip qalǵanyn qarashy» deıdi. «sonda ketýge tıisti bolsam da kón bettenip otyryp alǵan men boldym ǵoı?» dep ókpelegen ekinshi qonaq ta ornynan turyp, jolyna túsedi. Úı ıesi úshinshi qonaqqa: «olar jańsaq túsindi, meniń aıtyp otyrǵanym olar emes..........» «aıtyp otyrǵany olar bolmasa, men boldym ǵoı» dep oılaǵan úshinshi qonaq ta úı ıesiniń sózi aıaqtamaı jatyp kete beredi.

Ańǵarmaı sóılegen sóz bireýdiń saǵyn syndyrýy, jańsaq uǵym týdyrýy, bir pálege uryndyrýy múmkin. Sondyqtan, biz sózdi orynǵa, jaǵdaıǵa qaraı sóıleýge nazar aýdara bilýimiz kerek.
Sóz óneri balalar úshin qıyn emes, úıtkeni, bala neni oılasa sony aıtady, al, eresekter úshin qıyn jumys.
«basqa pále tilden» degen támsil bar, «Til – saıtannan da ázázil.... izgi nıetti adamdar sóz sóıleýden buryn oılanyp – tolǵanyp alsyn dep tilge tosqaýyl tis, qaqpaq qylyp erin jaratqan. Ańǵarmaı sóılegen, aýyrmaı óledi». Munyń mánisi sóz sóıleýden buryn oılanyp al, óz sózińe óziń ıe bol, qate sóılep elge kesirińdi tıgizbe degen sóz.

Til - júrektiń jarshysy. Oıdyń bıleýinde bolyp otyratyn til - bir adamnyń minez qulqynyń sáýlesi. Óz tilińe óziń ıe bolmaý, laǵyp sóıleý, ósek aıań taratyp bireýdi pálege jolyqtyrý sıaqtylardyń bári ádepke jat.
Óz tiline ózi ıe bola bilý – eń úlken tabys!