InfoHub Logo

Aqyn shyǵarmalarynyń basylymdary. Sabaqtyń jalpy maqsaty: aqyn murasynyń XX ǵasyrdyń alǵashqy shıreginde jınaqtalýy, jarıalanýy jáne oǵan yqpal etken adamdar, Kákitaı Ysqaqulynyń Abaı shyǵarmalarynyń eń alǵashqy jınaǵyn shyǵarýdaǵy eńbegi týraly maǵlumat berý.

Aqyn shyǵarmalarynyń basylymdary

1924 jyldan bastap Abaıdyń ómirbaıanyn jazýshylarǵa jáne barlyq tolyq jınaǵyn qurastyrýǵa Kókbaı barynsha zor kómek etken edi. Abaıdan qalǵan muranyń qazaq oqýshylaryna tolyq jınaq bop quralyp shyǵýyna anyq eńbek sińirgen kisiniń biri – Kókbaı. 1909 jyly Kákitaı bastyryp shyǵarǵan jınaq Abaı eńbekteriniń jarym kólemindeı ǵana edi. Kókbaı qoljazbada saqtalǵan shyǵarmalar ǵana emes, óziniń jadynda júrgen, birjola joǵalyp ketýge múmkin bolǵan Abaıdyń óleńderi men keıbir shýmaqtar, joldardy hatqa túsirtip, uly aqynnyń ózge muralarynyń qataryna qosty.
Onan soń Abaıdyń ómirbaıanyn tolyq etip jazýda da Kókbaı aıtyp bergen materıaldar asa kóp edi. Olar qundy derekter bolatyn. Tek Kókbaıdyń Abaı tusynda aıtqan esteligi tolyq jazylmady. Biraq 1933 j. biz qurastyryp alǵashqy tolyq ómirbaıanynyń kóp faktylary Kókbaıdyń aýzynan alynǵan.
Abaıdyń kóp óleńderine keıingi tolyq jınaqtarda berilip júrgen qosymsha túsinik, derekterdiń kópten - kóbi jáne de sol Kókbaıdyń aıtýynan alynǵan - dy...
Odan qalǵan jazbalardyń sany óte az ǵana. Jas kezinde, Abaı ýaqytynda aıtyp, jazyp júrgen óleńderin ózi kóp uqyppen jınamaǵan. Biraq ol kezde Abaı aınalasyndaǵy bar aqynnyń ishińde sýyryp salma, ımprovızasıaǵa eń júırik aqyn Kókbaı bolǵany daýsyz. Sol talantyn baǵalap, Abaı buny ózi jazyp júrgen alǵashqy óleńderine ıe ǵyp shyǵarady.
Kóp óleńderin ózi jazyp, Kókbaı atynan taratady. Ombydaǵy «Dala ýálaıaty gazetinde» basylǵan biren - saran óleńi de Kókbaıdyń atynan basylǵan. Abaı bir óleńinde:
«Sorly Kókbaı jylaıdy,
Jylaıdy da jyrlaıdy...» -
deıtin joldarda, anyǵynda Kókbaıdy aıtpaı, ózin aıtyp otyrǵan bolady. Tek bertin kelip, «Jaz» óleńin jazǵan soń ǵana Abaı barlyq ózi shyǵarǵan óleńderin óz atyna aýystyryp alady. Kókbaı Abaıdan keıin 20 jyldan asa ómir súrip, sol sońǵy dáýirinde kóp shyǵarmalar jazady. Ásirese baspaǵa shyǵyp, bar oqýshysyna málim bolǵan mundaı eńbekteri zertteýshiler qolyna túspegendikten, Kókbaıdy bul kúnge sheıin syńarjaq túrde atap, tanyp kelgenimiz bar - dy. Al sońǵy jyldarda Semeı qalasyndaǵy Abaı atyndaǵy mýzeıdiń zertteýshileri jınaǵan qoljazabalarǵa qaraǵanda biz Kókbaıdyń anyq Abaı mektebiniń aqyny degen ataqty aqtaı alatyn edáýir mol, eleýli shyǵarmalary bar ekenin kórip, bilip otyrmyz. Teginde, Kókbaıdyń anyq aıtqysh, talantty aqyn ekenin Abaı ózi de óz shyǵarmalarynda birneshe ret atap baǵalap, ańǵartyp ketken - di. Ustaz aqyn Abaıdyń shyǵarmalaryna aty kirgen shákirt aqynnyń ózi de jalǵyz ǵana Kókbaı bolatyn...

Aqyn shyǵarmalarynyń basylymdary. júkteý