InfoHub Logo

Erte zamandarda Asan degen balanyń jeti jasynda ákesi qaıtys bolyp, anasy Jańyl ekeýi jetim qalady. Kún kóristiń qıyndyǵynan anasy Jańyl sol eldegi Tahır degen hannyń ańǵa shyǵatyn ıtteriniń kútýshisi bolady. Al Asan bolsa kishkentaıynan hannyń qozysyn baǵady. Osylaısha, talaı jyldar ótedi. Aýyr jumys Asannyń anasy Jańyldy ábden qajytady. Ońashada bir muńdy áýenge salyp:

It ómirde ıtshilep,
Itpen birge úıshigim.
Ittiń de bar ıesi,
Itten de jaman bizdiń kún.
It ómirden qutylyp,
Jarylqaıtyn kún týyp,
Jaqsylyq kórer el barma,
Báısheshegi qulpyryp.
Kedeılikten jaman joq,
Kentaı qurly baǵam joq.
Basar taý barar panam joq,
Bizdi eskerer adam joq,
Egilsin zarlap muńly kúı,
Odan basqa sharam joq, — dep ylǵı da ándetip otyrady. Estigenin umytpaıtyn qaǵylez bolyp ósedi. Han saraıynda bolyp jatqan saýyq-saıranda shyrqalǵan án, tartylǵan kúı kókiregine toqyla beredi. Uzaqty kún qoı sońynda júrse de, qarap júrmeı, qýraıdan ádemi úndi sybyzǵy jasap alady. Ol sybyzǵymen óziniń estigen án-kúılerin tartyp úırenedi. Asan tartqan sybyzǵynyń tamasha sazyna egiz laǵy bar elik kelip, únemi bılep asyr salyp oınaıdy eken. Olar sybyzǵy sazyna úırengeni sondaı — Asannan da qoryqpaıdy, etteri úırenip baýyr basady.

Kúnderde bir kún muny estip bilgen Tahır hannyń erke balasy egiz laqty «elikti maǵan ustap ber» dep Asandy qatty qınaıdy. Qamshynyń astyna alyp sabasa da, Asan laqtardy ustap bermeıdi. Ábden doldanǵan han balasy bul jaıdy ákesine aıtady. Tahır han Asan men Jańyldy shaqyrtyp alyp: «Erteń elikti laqtarymen alyp kelińder. Meniń saraıymda bılep turatyn bolsyn. Oryndamasańdar, bastaryńdy alamyn», — deıdi. Tahır hannyń qaharynan záreleri ushyp qoryqqanynan Jańyl men Asan elikti egiz laǵymen han saraıyna ákelip beredi. Han saraıdaǵy sybyzǵyshyny shaqyryp sybyzǵy tartady. Biraq eliktiń laqtary bılemeı, melshıip tura beredi. Ashýlanǵan han bul sybyzǵyshynyń basyn aldyrady da, ekinshi sybyzǵyshyny aldyrady. Elikter ol sybyzǵyshynyń tartqanyna da qozǵalmaı tura beredi. Ábden qaharyna mingen han, úshinshi sybyzǵyshyny shaqyrtady. Janynan túńilgen sybyzǵyshy Asannyń sybyzǵysynyń sıqyry bar dep, sony suratyp alady. Elikter oǵan da selk etpeıdi, sol baıaǵy melshıgen qalpy, sileıip tura beredi. Han bul sybyzǵyshynyń da basyn alǵyzady.

Sol elde uzaq jasaǵan kári sybyzǵyshy bar eken. «Solaı da, solaı! Han eliktiń laǵyn bılete almaǵan sybyzǵyshylardyń basyn alyp jatyr» degesin qaýsap otyrsa da, amalsyz áreń basyp, hanǵa keledi. «Taqsyr han, bul eliktiń laǵyn bıleter sybyzǵynyń sarynyn bilse, sol Asan degen bala biledi, sonyń ózin aldyrtyńyz», — deıdi. Kári adamnyń sózin keri qaıtara almaı han Asandy aldyrtady da, qolyna sybyzǵysyn ustatady. Asan ne bir sulý sazdy kúılerdi, tańǵajaıyp syrly únmen quıqyljyta tartqanda eliktiń laǵy bılep ala jóneledi. Sybyzǵynyń ádemi sazyna ózi de elitip, berile uıyp tyńdaıdy. Asannyń ónerine rıza bolǵan han: «Men, kárimdi tóksem joq qylam, meıirimim tússe, jarylqaımyn! Qane aıt! Ne tilegiń bar?» — deıdi Asanǵa. Asan hanǵa basyn ıip, rahmetin aıtady da: «Maǵan eshteńe de kerek emes, meniń anam Jańylǵa, ózime bas bostandyǵymyzdy berseńiz, elikti laqtarymen bosatsańyz boldy. Tilegim osy», — deıdi. Tahır han dúıim eldiń aldynda bergen ýádesin keri juta almaı, Asannyń tilegin oryndaıdy.

Ǵasyrlar boıy sybyzǵyda tartylyp kele jatqan sulý sazdy «Arman» kúıiniń tarıhy osylaısha baıandalady.

---