InfoHub Logo

Aqyndyq týraly buryn da talaı aıtylyp júrgen bir aqıqat uǵym bar: ómirdiń óz balasy bop, dúnıege adaldyq pen azamattyqtyń asyl jyryn aıta kelgenmen, aqyryna deıin aqyn bop qalý kez-kelgen adamnyń arqalar júgi emes. Nege deseńiz, aqyn aptaby men aqpany, kóktemi men qarashasy aralas ómirdi selkeýsiz sezinetin júrek ıesi bolsa kerek. Kóktem ony shattyq besigine bóleıdi, shilde aptabymen qyzýyn kúsheıtip, adamdyq mahabbat ulylyǵyn sezindiredi, qońyr kúz móldir muń-saǵynysh shekpenine oraıdy, qytymyr qys ómirlik kúres mánin uǵyndyrady. Jáne osy tórt mezgil aqyn tabıǵatynda júıkeni shymyrlata, keýdeni kúmbirlete jıi almasyp otyrady. Osy týrasynda Oljas Súleımenovtiń «Kto vıdel boga? Tot, kto vıdel Pýshkına...» deýi de aqyn degen sózdiń maǵynasyn tereń uqqannan aıtylǵan sóz bolýy kerek. Osy bıik te ardaqty esimdi ar týyndaı taza ustaı bilgender men taza ustap júrgender bizdiń qazaq poezıasynda da bar.

Oqýshylaryn, qalamdastary men ustazdaryn qýantyp júrgen aqyn Farıza Ońǵarsynova ekenin men esh kúmánsiz, batyl aıtamyn. Á degende-aq ádebıetke ózindik únimen kelgen Farıza jyrlary bul pikirdi tolyq aqtap keledi. Farıza - poezıadaǵy óz ornyn belgilep úlgergen aqyn. Muny biz onyń "Shilde" atty jyr kitabynan aıqyn ańǵardyq. Aqynnyń sol jyr jınaǵy týraly týǵan ádebıetimizdiń beldi ókili, aqyn Ábdilda Tájibaev qýana jazǵan bolatyn. Sodan beri jyrsúıer jurtshylyq Farızadan jańa bir serpindi, shuǵyl sharyqtaýdy kútip, alańdaǵandaı edi.

Ótken jyly «Jalyn» baspasynan jaryq kórgen «Seniń mahabbatyń» atty jyr jınaǵy - aqynnyń jańa bir ósý belesiniń dáleli. Bul jınaq áıelder álemi týraly, teńizdeı tereń syrly, asqardaı alyp beıneli áıel - Adamnyń mahabbaty týraly jyrlardan turady. Áıel degendi biz tirshiliktiń bastaýyna, máńgiliktiń mánine ádil teńep júrmiz.

Bul - jınaqta Farızaǵa tán órnekti, utymdy jyrmen aıshyqtalǵan kún músin. Mahabbat - jumyr jerdegi uly kúsh - áıel-ananyń, áıel-jardyń, áıel-azamattyń, áıel-qaharmannyń, áıel-dostyń, áıel-aqynnyń, tutas alǵanda áıel - Adamnyń móldir, ór qudiretterge bas ıgizetin uly mahabbaty jyrlanady. Ol mahabbat - ananyń bóbeginen bastap, búkil jerdegi ómirge, áıel-jardyń súıgenine, áıel-azamattyń Otanǵa, qoǵamǵa, týǵan jerge, áıel-qaharmannyń adamzat pen onyń bolashaǵyna, áıel-dostyń adamǵa degen, áıel-adamnyń búkil tirshilikke degen bıik sezimi.

Farıza - óz jyryn júregimen sezgenin, adam tabıǵatynan baıqaǵanyn syrshyldyqpen sıdyryp, adamnyń alýan sezimderi men sátterin, ómir qubylystaryn óz júreginiń dúrsilimen bere biletin aqyn. Qur aıqaımen kólgirsı almaıtyn, tirshilikke degen ómirdiń ózindeı mahabbaty bar, ómirdiń ólmes shyndyqtaryn, sezimniń tunyq tustaryn ásirelemeı aıtatyn, ystyq pen sýyqty, kún men kóleńkeni birdeı qabyldap, ómirdi órtene súıe biletin, ár óleńinen ómirdiń eki jaǵy, qýanyshy men saǵynyshy kórinip turatyn aqyn. Onyń bireýler muńdy degen jyrlarynyń ózinde bir ójet kúsh jatady. Ol muń borkemik qaıǵy emes, jasampazdyqqa, jeńiske, erlik pen qushtarlyqqa bastaıtyn, ómirdiń ózine tán qaısar muń, qaırat shaqyratyn muń der edim. Onyń jyrlary — kóleńkege kúıinip turyp ómirdi qysy-jazy, kúz-kóktemimen qosa, tutas súıe biletin, sony shynaıy túsinip, shyndyq kúıinde jyrlaı biletin aqyn júreginiń jyrǵa qundaqtaýly asqaq sezimi. Osy jınaǵynda ózi:

...Bárin de tatyp kelemin –
osy eken baqyt degeniń!

- degendeı aqynnyń baqyty da osy arqyly ǵana enshileýli. Sol bir asqaq sezim bul jınaqta da báseńdemepti, qaıta órkendeı túsken. Jınaqqa engen tutas toptamalar birigip áıel obrazyn anyq aıshyqtaǵan, qazaq áıeliniń som tulǵasyn jyrdan músindegen úlken bir poema – dastan quraıdy eken. Kitapty túgel oqyp shyqqanda kóz aldyńa jany sergek, júregi syrǵa toly, sezimi móldir, asqaq beıneli, azamat minezdi áıel obrazy elesteıdi. Sol áıel arqyly ómirdiń qaınaǵan ortasynda kúresip, jeńip, qulshynyp júrgen jasampaz adam beınesin, zamandas beınesin kóresiń. Kitapqa tán erekshelik - onyń tutastyǵy, sheber berilý formasy, ótkir, kórkem naqyshty, ushqyr tili, ishki úndestigi jáne shynaıylyǵy. Qazirgi azamat-áıeldiń obrazyn ashý úshin Farıza qazaqtyń mańdaıyna basqan juldyzdaryndaı aqyn Sara, ánshi Maıra, kúıshi Dına, kúmis kómeı Bıbigúl, kompozıtor Ǵazıza, ómirleri erlik úlgisindeı Álıa men Mánshúk sıaqty ór, ónerli qyzdardyń obrazyn jasaýdy maqsat etken. Sezimdi selt etkizer sýret-sátterdi, jas ananyń uıańdyqty seziný men analyq mahabbatpen tebirenýin beıneleıtin sıklda ishki monolog-tolǵanysty óte sheber paıdalanypty. Jáne bul tásil avtordyń ózi kótergen ıdeıa men taqyrypty ıgerýine qyzmet etken. Al osy jyrlardyń «Syrlasý nemese aqyn áıeldiń anasymen dıalogy» dep atalatyn úsh bólimdi sıklǵa asyl arqaý bolýy da. Sonymen birge kitaptyń ózegindeı, osy syrlasýdan ana men aqynnyń júrekjardy áńgimesin, aqyn júreginiń ystyq-sýyqtan týyndaǵan shyn syryn uǵynasyń. Bir qyzyǵy, bul syrlasýda aqyn zorlyq pikir, jasandy oıdy anaǵa da, aqynǵa da tańyp áýrelenbeıdi. Lırıkalyq keıipkerdiń bul tebirenisteri - jurt júregi bolyp soǵýdy bıik maqsat etken aqynnyń ishki tolǵanysyn tereń dramatızmmen ashyp kórsetetin syrlasý. Aqyn áıel - aqbaýyr bulttar arasynda júrgen adam emes, kádimgi ómir ortasynda kúıip-janyp, qýanyp-muńaıyp júrgen ómir ıesi. Osynyń dálelindeı ol jasandylyq tanytpaı, aǵynan jaryla sóıleıdi.

İshki sezim tartysynan bastalǵan bul sıkl kitaptyń sońynda bıik azamattyq, áleýmettik tuǵyrǵa kóteriledi.

...Jer-úıimniń qalypsyz demalysy
qaǵilezdeý janymdy júdetedi,

- deıdi ómirge, adam bolashaǵyna, elge, jerge janymen alań azamat aqyn.

Kitaptyń lırıkalyq keıipkeri, dálirek aıtqanda qaharmannyń san syrly jaqtarymen kórinýi arqyly búgingi zamandas áıeldiń som beınesi, jasampaz tulǵasy jasalǵan. Taǵy bir qyrynan qaraǵanda qýantqan nárse - bul tutas shyǵarmadan, osy bir óleńmen jazylǵan áıelder álemi týraly epıkalyq týyndydan qazaq áıeliniń sanasynyń ósýi, qalyptasýy, onyń baqyty satylap baıandalǵany. Jınaqtyń basynda zamany ashyntqan Sara men Maıra jyrlarynan kelmeske ketken qoǵamda ómir súrgen áıeldiń shekteýli baqyty sezilse, Bıbigúlge, Ǵazızaǵa arnalǵan jyrlardan búgingi belsendi qaıratker, baqytty áıeldiń, zaman qýanyshyn keýdesine uıalatqan áıeldiń sheksiz baqytyn, kesek beınesin kóremiz.

«Seniń mahabbatyń» - tek aqynnyń sezimtal júreginen shymyrlap shyqqan shyndyq sózi ǵana emes, bul kitap qazirgi ómirdiń óshpes shyndyǵyn ashyp kórsete bilgen kesek shyǵarma. Áıel janynyń jeke seziminen bastap, onyń áleýmettik ómiri men azamattyq sezimine deıin úlken aralyqty asqaq áýen, sezgish júrekpen jyrlaǵan bul kitapta búgingi ómirimizdiń shyndyǵy aıshyqtala ashylady.

Zamandas áıel baqytyn ǵana emes, zaman jarqyndyǵyn júrekpen sezingen aqyn tebirenisin de sezinemiz. Eger baqytty Bıbigúl:

Shyrqaıyn án-jyryń bop
ómirdiń bula tańyn,
ózińsiz taǵdyrym joq
o, meniń uly Otanym!

— dese, ol bizdiń bárimizge ortaq sezimimiz, tebirenip turyp aıtar aqıqatymyz sıaqty estiletini de sondyqtan. Al Ǵazıza Jubanovaǵa arnalǵan, tereń tebirenýden týǵan «Dybystar álemi» atty sıklda zamany ósirgen bıik tulǵaly azamat áıeldiń sezinýi sıaqty jyrlardaǵy syrly dybystar adamzat, týǵan Otan, jumyr Jer-Ana taǵdyryna janymen alań adamnyń rýhanı shyndyǵy der edim.

«Seniń mahabbatyń» - avtor sózimen aıtqanda:

...Bıik turǵan bir kúsh bar,
dıdaryna Jer de qushtar, Kún qushtar:
ol náziktik,
máńgi shýaq, nury - qut,
sarqylmaıtyn jylylyq,
ol - tirliktiń qýaty -
ÁIEL atty ULYLYQ! –

deý arqyly áıel ulylyǵyn ǵana emes, jarqyn zaman bıikke samǵatqan bizdiń otandasymyzdyń úlken beınesin jan-jaqty ashqan poezıamyzdaǵy jańa bir jańalyq kórinisi.

Bul týraly qýanyp, maqtanyp aıtýǵa ábden bolady... Farıza bárimiz biletin sheber qabiletimen óz áýenin sátti jalǵastyryp qana qoımaı, jańa bir qyrynan – azamat -aqyn qyrynan tulǵalana túsipti. Bul týraly zertteńkirep, tereńirek, tolyǵyraq aıtýdy synshylarymyzdyń enshisine qaldyrǵan jón.

Sóz sońynda aqyn qyzymyzdyń jańa bıigine qýana qol soqqym keledi.

Sáýir, 1980 jyl.

---