Balalardy kitap oqýǵa baýlý
Balalardy kitap oqýǵa baýlý
Elimizdiń azamattary qazirgi zamanǵa saı bilimdi, mádenıetti, oǵan qosa adamgershilik, kishipeıildilik, qaıyrymdylyq, shyndyq, adaldyq, úlkenderdi qurmetteı bilý sıaqty asyl qasıetter bala boıyna kitap arqyly birtindep sińedi. Balany kitap oqýǵa kóbirek baýlý jáne paıdaly oqý úshin, eń basty balalarǵa kitapty súıýge kómektesý kerek. Qazirgi balalardyń kóbiniń qıaldary kompúterlik oıyndarǵa aýyp ketýine qaramastan, kitaphanashylar men ata - analarda, balalarǵa kitap álemin syılaý múmkindigi jáne quqyǵy qalady. Kitap oqýǵa úıretý úshin eń aldymen ata - anarǵa keńes berý kerek. Balaǵa bir jasynan - aq kitap ustatyp úıretken durys. Iaǵnı, ol sábı kezinen bastap kitapty kórýge tıis. Balany kitapqa qyzyqtyrý úshin sýretti, sanamaq kitaptardan bastaý kerek. Únemi gazet - jýrnal, kitap oqyp otyrǵan ata - anany kórgen bala da kitapqa qyzyǵyp ósedi. 4 - 5 jastan bastap áńgime, ertegiler oqýǵa bolady.
Kitap oqý balanyń oı - órisin keńeıtedi, oılaýǵa úıretedi, sóıleý qabiletin, este saqtaýyn, qıalyn damytady, tanymdyq jáne damytýshylyq qyzmetin anyqtaıdy. Balany kitap oqýǵa kóbirek baýlý jáne paıdaly oqý úshin, eń basty balalarǵa kitapty súıýge kómektesip, aldyn ala bos ýaqytynda oqıtyn kitaptarynyń tizimin belgilep, ony ata - anasy ózderi usynýǵa bolady. Balany jas kezinen kitapty qurmetteýge jáne ony kútip ustaýǵa baýlyǵan jón. Sondaı - aq, bilimniń bir kózi – balalar basylymy. «Aıgólek», «Baldyrǵan», «Móldir bulaq», «Aq jelken» jýrnaldaryna alyp, oqyp otyrsa, balanyń bilimi men tanymy talabyna saı bolady.
Nemistiń uly aqyny Gete: «Kókiregi ashyq adam oqı bilýdi úırenýdiń qanshalyqty qıyn ekeniń biledi, men buǵan seksen jyl ómirimdi arnadym, biraq áli kitap oqýdy tolyq úırendim dep aıta almaımyn» degen eken. Balaǵa kitap oqýdy úıretýdiń alǵy sharttary:
1. Kitaptyń qudiretin uǵyndyrý. Ony jyrtpaýǵa, tik otyryp oqýǵa úıretý. Avtorynyń kim, ne jaıynda, qaı jyly, qaıdan shyqqany týraly bilýi shart.
2. Kitapty túsinbeı qur oqýdan saqtandyrý kerek, talǵap oqýǵa, oǵan kóz - qarasyn bildire alýǵa, qysqasha fabýla jazýǵa úıretý. Fabýla - baıandalatyn oqıǵalar jelisiniń qysqasha mazmuny.
3. Oqyǵan kitabynyń ishinde túsinbegen sózdi ne maqal - mátelderdi, ne dáıek sózderdi terip jazyp alýǵa arnaıy dápter ashtyrý kerek. Osydan kelip ol balanyń eńbek etýge qulshynysy týady, zeıini artady, talǵamy ósedi, kóp oqýǵa tyrysady, sózdik qory molaıady. Kitap oqýǵa qyzyǵýshylyq erte balalyq jastan qalanady jáne osy jerde kóbi ata - anaǵa baılanysty bolady. Otbasy balanyń tulǵasyn damytýǵa ortasy bolyp tabylady, oqýǵa degen qajettilik, qyzyǵýshylyq pen súıispenshilik qalyptasady. Sondyqtan balany ýaqytynda oqýǵa úıretip qana qoımaı, ony oqýdy jaqsy kórýge umtyldyra bilýimiz kerek. «Ózińdi - óziń taný úshin kitap kerek, ózgeni taný úshin de kitap kerek» depti ataqty avar aqyny R. Gamzatov. Adam aınaǵa qarap, bet - júzindegi ózgeristerdi kóretini sıaqty kitap arqyly da jańa álemdi tanıdy. Basqa bir eldiń, qoǵamdyq mindetin, tilin, dinin, turmysyn, salt - dástúrin biledi. Kitap - rýhanı qazyna, baılyq, ómir aınasy, zamana syry, tarıh shejiresi, oqý - tárbıe quraly. «Artyq bilim kitapta, erinbeı oqyp kórýge» - dep Abaı Qunanbaev atamyz aıtpaqshy, adam balasy úshin kitap – tilsiz tárbıeshi. Kitap adam balasyna bala kezinen bastap, ómiriniń sońyna deıin syrlas dosy bola alady.
Búgingi tańda jas urpaqqa beriler bilim men tárbıeniń óz máninde sapaly bolýy birinshi kezekte turǵany anyq. Osyǵan oraı elimizdegi birden - bir rýhanı qazyna ordasy – mektep kitaphanasy. Mektep kitaphanasy – kitap arqyly oqýshylardyń jan - jaqty bilim alýymen qatar, patrıottyq rýhta tárbıelenýine, saıası sapasyn qalyptastyryp, ǵylymı, kásibı, mádenı dárejesiniń damýyna áser etetin birden - bir áleýmettik oryn. Kitaphanaǵa oqýshylar kelip, qajetti ádebıetterin jazǵyzyp alyp otyrady, bilimderin tolyqtyrady. Bizdiń jaýapkershilikti mindetimiz: kitaptardy nasıhattaýdyń túrli formalary men ádisterin uıymdastyrý arqyly oqyrmandardyń kitap oqýǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, jan - jaqty damyǵan balany tárbıeleýge járdemdesý. Oqýshynyń oılaý qabiletin qalaı damytýǵa bolady? Oqýshylardyń bilimge qyzyǵýshylyǵyn oıatýǵa ne áser etedi? Osy suraqtarǵa tek pedagogtar ǵana emes, sonymen qatar kitaphanashylar da oılanýda. Balalarmen tárbıe jumysyn júrgizýde kitaphananyń erekshe mańyzdy bolatyn sebebi: bala kezde oqyǵan kitap kóńilge uıalap qalady, búkil ómir boıyna óziniń izin qaldyrady.
Kitap oqý máselesi búkil ultty tolǵandyrýǵa tıis. Kitapqa degen qushtarlyq – bul tek kitaphanashynyń ǵana jumysy emes, synyp jetekshisiniń jáne eresekterdiń de jaýapkershilikti bolýy. Jastardyń rýhanı dúnıesine de kóp kóńil bólip, kórkem ádebıetterge degen qajettilikti arttyryp, oqýǵa yntalandyrýymyz kerek, kitap oqýdy nasıhattaý úshin joǵarǵy deńgeıde kitaphanalyq sabaqtar, kezdesýler, aýyzsha jýrnaldar, saıystar, erteńgilikter uıymdastyryp, oqyrmandar sýsyndaıtyndaı, oı - pikir týǵyzatyndaı etip ótkizý. Kitaphanany shynaıy mádenıet oshaǵyna aınaldyrý. Sondyqtan mádenı oshaqtardy jandandyrý, onyń ishinde balalarǵa qyzmet kórsetetin mektep kitaphanalarynyń eńsesin kóterý, dástúrimizdi saqtaı otyryp, óskeleń urpaqtyń bilimin, rýhanı baılyǵyn arttyrý, tıimdi aqparatpen qamtamasyz etý óz qolymyzda.
Elimizdiń azamattary qazirgi zamanǵa saı bilimdi, mádenıetti, oǵan qosa adamgershilik, kishipeıildilik, qaıyrymdylyq, shyndyq, adaldyq, úlkenderdi qurmetteı bilý sıaqty asyl qasıetter bala boıyna kitap arqyly birtindep sińedi. Balany kitap oqýǵa kóbirek baýlý jáne paıdaly oqý úshin, eń basty balalarǵa kitapty súıýge kómektesý kerek. Qazirgi balalardyń kóbiniń qıaldary kompúterlik oıyndarǵa aýyp ketýine qaramastan, kitaphanashylar men ata - analarda, balalarǵa kitap álemin syılaý múmkindigi jáne quqyǵy qalady. Kitap oqýǵa úıretý úshin eń aldymen ata - anarǵa keńes berý kerek. Balaǵa bir jasynan - aq kitap ustatyp úıretken durys. Iaǵnı, ol sábı kezinen bastap kitapty kórýge tıis. Balany kitapqa qyzyqtyrý úshin sýretti, sanamaq kitaptardan bastaý kerek. Únemi gazet - jýrnal, kitap oqyp otyrǵan ata - anany kórgen bala da kitapqa qyzyǵyp ósedi. 4 - 5 jastan bastap áńgime, ertegiler oqýǵa bolady.
Kitap oqý balanyń oı - órisin keńeıtedi, oılaýǵa úıretedi, sóıleý qabiletin, este saqtaýyn, qıalyn damytady, tanymdyq jáne damytýshylyq qyzmetin anyqtaıdy. Balany kitap oqýǵa kóbirek baýlý jáne paıdaly oqý úshin, eń basty balalarǵa kitapty súıýge kómektesip, aldyn ala bos ýaqytynda oqıtyn kitaptarynyń tizimin belgilep, ony ata - anasy ózderi usynýǵa bolady. Balany jas kezinen kitapty qurmetteýge jáne ony kútip ustaýǵa baýlyǵan jón. Sondaı - aq, bilimniń bir kózi – balalar basylymy. «Aıgólek», «Baldyrǵan», «Móldir bulaq», «Aq jelken» jýrnaldaryna alyp, oqyp otyrsa, balanyń bilimi men tanymy talabyna saı bolady.
Nemistiń uly aqyny Gete: «Kókiregi ashyq adam oqı bilýdi úırenýdiń qanshalyqty qıyn ekeniń biledi, men buǵan seksen jyl ómirimdi arnadym, biraq áli kitap oqýdy tolyq úırendim dep aıta almaımyn» degen eken. Balaǵa kitap oqýdy úıretýdiń alǵy sharttary:
1. Kitaptyń qudiretin uǵyndyrý. Ony jyrtpaýǵa, tik otyryp oqýǵa úıretý. Avtorynyń kim, ne jaıynda, qaı jyly, qaıdan shyqqany týraly bilýi shart.
2. Kitapty túsinbeı qur oqýdan saqtandyrý kerek, talǵap oqýǵa, oǵan kóz - qarasyn bildire alýǵa, qysqasha fabýla jazýǵa úıretý. Fabýla - baıandalatyn oqıǵalar jelisiniń qysqasha mazmuny.
3. Oqyǵan kitabynyń ishinde túsinbegen sózdi ne maqal - mátelderdi, ne dáıek sózderdi terip jazyp alýǵa arnaıy dápter ashtyrý kerek. Osydan kelip ol balanyń eńbek etýge qulshynysy týady, zeıini artady, talǵamy ósedi, kóp oqýǵa tyrysady, sózdik qory molaıady. Kitap oqýǵa qyzyǵýshylyq erte balalyq jastan qalanady jáne osy jerde kóbi ata - anaǵa baılanysty bolady. Otbasy balanyń tulǵasyn damytýǵa ortasy bolyp tabylady, oqýǵa degen qajettilik, qyzyǵýshylyq pen súıispenshilik qalyptasady. Sondyqtan balany ýaqytynda oqýǵa úıretip qana qoımaı, ony oqýdy jaqsy kórýge umtyldyra bilýimiz kerek. «Ózińdi - óziń taný úshin kitap kerek, ózgeni taný úshin de kitap kerek» depti ataqty avar aqyny R. Gamzatov. Adam aınaǵa qarap, bet - júzindegi ózgeristerdi kóretini sıaqty kitap arqyly da jańa álemdi tanıdy. Basqa bir eldiń, qoǵamdyq mindetin, tilin, dinin, turmysyn, salt - dástúrin biledi. Kitap - rýhanı qazyna, baılyq, ómir aınasy, zamana syry, tarıh shejiresi, oqý - tárbıe quraly. «Artyq bilim kitapta, erinbeı oqyp kórýge» - dep Abaı Qunanbaev atamyz aıtpaqshy, adam balasy úshin kitap – tilsiz tárbıeshi. Kitap adam balasyna bala kezinen bastap, ómiriniń sońyna deıin syrlas dosy bola alady.
Búgingi tańda jas urpaqqa beriler bilim men tárbıeniń óz máninde sapaly bolýy birinshi kezekte turǵany anyq. Osyǵan oraı elimizdegi birden - bir rýhanı qazyna ordasy – mektep kitaphanasy. Mektep kitaphanasy – kitap arqyly oqýshylardyń jan - jaqty bilim alýymen qatar, patrıottyq rýhta tárbıelenýine, saıası sapasyn qalyptastyryp, ǵylymı, kásibı, mádenı dárejesiniń damýyna áser etetin birden - bir áleýmettik oryn. Kitaphanaǵa oqýshylar kelip, qajetti ádebıetterin jazǵyzyp alyp otyrady, bilimderin tolyqtyrady. Bizdiń jaýapkershilikti mindetimiz: kitaptardy nasıhattaýdyń túrli formalary men ádisterin uıymdastyrý arqyly oqyrmandardyń kitap oqýǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, jan - jaqty damyǵan balany tárbıeleýge járdemdesý. Oqýshynyń oılaý qabiletin qalaı damytýǵa bolady? Oqýshylardyń bilimge qyzyǵýshylyǵyn oıatýǵa ne áser etedi? Osy suraqtarǵa tek pedagogtar ǵana emes, sonymen qatar kitaphanashylar da oılanýda. Balalarmen tárbıe jumysyn júrgizýde kitaphananyń erekshe mańyzdy bolatyn sebebi: bala kezde oqyǵan kitap kóńilge uıalap qalady, búkil ómir boıyna óziniń izin qaldyrady.
Kitap oqý máselesi búkil ultty tolǵandyrýǵa tıis. Kitapqa degen qushtarlyq – bul tek kitaphanashynyń ǵana jumysy emes, synyp jetekshisiniń jáne eresekterdiń de jaýapkershilikti bolýy. Jastardyń rýhanı dúnıesine de kóp kóńil bólip, kórkem ádebıetterge degen qajettilikti arttyryp, oqýǵa yntalandyrýymyz kerek, kitap oqýdy nasıhattaý úshin joǵarǵy deńgeıde kitaphanalyq sabaqtar, kezdesýler, aýyzsha jýrnaldar, saıystar, erteńgilikter uıymdastyryp, oqyrmandar sýsyndaıtyndaı, oı - pikir týǵyzatyndaı etip ótkizý. Kitaphanany shynaıy mádenıet oshaǵyna aınaldyrý. Sondyqtan mádenı oshaqtardy jandandyrý, onyń ishinde balalarǵa qyzmet kórsetetin mektep kitaphanalarynyń eńsesin kóterý, dástúrimizdi saqtaı otyryp, óskeleń urpaqtyń bilimin, rýhanı baılyǵyn arttyrý, tıimdi aqparatpen qamtamasyz etý óz qolymyzda.
You Might Also Like
