InfoHub Logo

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti bolashaq mamandardy daıarlaý, olardyń quzyrettiligin artý, kásibı ǵylymı jáne pedagogıkalyq mektepterdi qalyptastyrýynyń negizi bolyp tabylady. Jalpy adam balasyna birlese jumys isteýge qajettilik pen muqtajdyq tán, bul olardyń is-áreketiniń úılesýin, kelisýin jáne sol birlesken is-áreketti basqarýdy talap etedi. Búgingi tańda stýdentterge bolashaq mamandyqtary boıynsha jumys jasaý barysynda túrli tabystarǵa qol jetkizý maqsatynda ýnıversıtet qabyrǵasynda «Basqarý psıhologıasy» atty sabaq júredi.

"Shyǵystaný" fakúltetiniń bolashaq mamandary retinde, kásibimiz shet el azamattarymen, kompanıalarymen baılanysty bolady. Dál osy sátte ózge, belgisiz mádenıetpen qarym-qatynasqa túsý úshin naqty daǵdylar qajet.

"Basqarý psıhologıasy" páni zertteýleriniń mádenıetaralyq komýnıkasıa máselelerinde mańyzy zor.  Bul taqyrypty taldaýdyń negizgi teorıalyq tásilderine sáıkes, mádenıetaralyq qarym-qatynas ortalyǵynda adam turady, ol úshin basqa halyqtar men órkenıetterdiń jetistikterin bilý eń mańyzdy áleýmettik-psıhologıalyq faktor bolyp tabylady.

Etnıkalyq erekshelikter, aıyrmashylyqtar mádenıetaralyq qarym-qatynastyń mańyzdy máseleleriniń biri dep ataýǵa bolady. Halyqaralyq ıntegrasıa jaǵdaıynda jahandaný úderisteriniń damýy jáne qýatty mádenı almasý, basqa bireýdiń mádenı tájirıbesiniń naqty tájirıbesiniń erekshelikterine, basqa mádenıet ókilderimen tikeleı qarym-qatynastaǵy dástúrlerine baılanysty máselelerde psıhologıa páni ózekti bolyp tabylady.  Árbir adam derlik basqa mádenıetke engen kezde nemese sheteldiktermen aralasýǵa májbúr bolǵan kezde shatasý, jattyq sezimin seze bastaıdy. Bul jaǵdaılarda óziniń emosıalaryn túsiný úshin "Basqarý psıhologıasy" pániniń mańyzy zor bolyp tabylady.

Mádenıetaralyq qarym-qatynas salasyndaǵy psıhologtardy qazirgi ýaqytta, eń aldymen, mádenı erekshelikterdiń ınterpretasıa jáne kategorıalaý prosesterine áseri, sondaı-aq sáıkes minez-qulyq stereotıpteriniń tabıǵaty qyzyqtyrady.

Psıhologtar da, áleýmettanýshylar da qarym-qatynas prosesinde paıda bolatyn nemese ol arqyly beriletin kúrdeli kategorıalarmen – qundylyqtarmen, motıvtermen, kózqarastarmen, stereotıptermen jáne aldyn ala pikirlermen aınalysady. Olardyń da, basqalardyń da mindeti - baıqalatyn qubylysty belgileý (múmkin ony basqalarmen baılanystyrý arqyly) jáne mádenıetaralyq ózara árekettesý emes, ishki toptyq jaǵdaıdaǵy uqsas reaksıalar men kózqarastardyń aıyrmashylyǵyn kórsetý.

Qarym-qatynastyń psıhologıalyq úlgileri osy qubylysty zertteýdiń kóptegen tásilderin kórsetedi. Olar aıtarlyqtaı praktıkalyq qyzyǵýshylyq pen úlken teorıalyq mánge ıe.  Belgili zertteýshilerdiń eńbekterinde komýnıkasıa uǵymy kúrdelenip, jańa mazmunmen tolyǵyp, qazirgi ómirdiń derbes qubylysyna aınalady, ony búginde nazardan tys qaldyrýǵa bolmaıdy.

"Basqarý psıhologıasy" páninde sheteldik azamattarmen qalaı qarym-qatynasqa túsý, olardyń psıhologıalyq, mentalıtetke baılanysty aspektilerin qarastyryp, olarǵa baılanysty basym stereotıpterdi qarastyryp, olarmen jumys jasadyq.  Jaǵymdy ulttyq kózqarastarǵa kóńil bólý, taqyryptyq keshter ótkizý sheteldermen jumys isteýdiń mańyzdy bóligi. Kásibı kóshbasshylyq úshin menedjerge tómendegideı bilimdi osy pánde úırendik:

1. Mıkrotoptyń ulttyq-psıhologıalyq jáne basqa da sıpattamalary (til, mádenıet, dástúr jáne t.b.); 

2. Tulǵaaralyq qarym-qatynastyń, qarym-qatynastyń, ózara árekettesýdiń ártúrli standartty jaǵdaılaryndaǵy olardyń minez-qulqy, formalary men áreketteri; 

3. Basqa ult ókilderiniń belgili bir halyqtardyń adamdaryn qabyldaýynyń stereotıpteri; 

4. Ulttyq ózindik sananyń qyzmet etý ereksheligi (mamandarmen keńesý arqyly úırený paıdaly); 

5. Qajettilikter, motıvter, qundylyq baǵdarlar; 

6. Jeke jáne birlesken is-árekettegi ulttyq ózindik sananyń ıntellektýaldy-tanymdyq komponentteri; 

7. Mıkrotoptyń ulttyq psıhologıasynyń quramdas bólikteri men osy aımaq úshin dástúrli iskerlik, saıası jáne ultaralyq ózara árekettestik normalary arasynda qaıshylyqtardyń bar ekendigin kórsetetin faktiler. 

Kópultty ujymnyń basshysy óziniń ulttyq stereotıpterin bilýi, ulttyq nanym-senimderge boı aldyrýy, beıimdelý sharalarynyń júıesin engizýi kerek, onyń maqsaty qyzmetkerlerdi birlesip jumys isteýge úıretý bolyp tabylady.

"Basqarý psıhologıasy" páni mádenıetaralyq qarym-qatynas qubylystarynyń kúrdeli prosesterine júginýge, mádenıetaralyq komýnıkasıa qubylysynyń mazmunyna, formalary men baǵyttaryna áser etetin kóptegen faktorlardyń tabıǵatyn ashýǵa múmkindik beredi.

Fılosofıa jáne saıasattaný fakúlteti.

Jalpy jáne qoldanbaly psıhologıa kafedrasy nyń aǵa oqytýshysy,  psıhologıa ǵylymdarynyń kandıdaty Sadykova Nazıra Marǵushqyzy.

Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ

Shyǵystaný Fakúltetiniń 1-kýrs magıstranttary Ázimhan Aqmór, Absadykova Alısha

---