Bastaýysh synyp oqýshylarynda óz betimen oqýdy jáne ózin ózi retteýdi damytý
Bastaýysh synyp oqýshylarynda óz betimen oqýdy jáne ózin ózi retteýdi damytý
Zamanaýı tásildiń negizgi aıyrmashylyǵy oqýshylardyń alǵan bilimderin jaı ǵana ıelenip qoımaı, olardy oryndy jerde ómirde qoldana bilýine basty nazar aýdarý bolyp tabylady. HHİ ǵasyrda talap etilip otyrǵan daǵdylardyń máni de osynda.
Muǵalimder «bireýdiń ómirin aıalap, óz ýaqytyn aıamaı», balanyń oqýyn barynsha daralap, onyń boıynda metasanany – qalaı oqý kerektigin úırenýdi qalyptastyryp, tulǵa retinde damytýǵa ıkemdilik tanytýlary tıis. (Muǵalimderge arnalǵan nusqaýlyq, 4 bet) «Qalaı oqý kerektigin úırený» nemese metasana mekteptegi oqýshylarǵa oqýdy óz betinshe jalǵastyra alatyn bilim jınaý jaýapkershiligin túsinýge jáne ony óz moınyna alýǵa qalaı kómektesýge bolatynyn kórsetedi. Bul jerde eń birinshiden kórsetkish emes, meńgerý basty mańyzdy bolyp tur. «Meńgerý kórsetkishke qarsy» degen teorıasy bar ekenin bilemiz. Bizde kóbine kórsetkish mańyzdy bolyp keldi, al bul jerde mańyzdysy – meńgerý jáne sol alǵan bilimdi bolashaqta paıdalana alý, ıaǵnı syndarly oqytý. «Bilim alýdy úırenýdiń» qozǵaýshy kúshi «metataný» bolyp tabylady. «Metataný» dep ındıvıdtiń qalaı oılaıtynyn, oqıtynyn qadaǵalaý, baǵalaý, baqylaý jáne ózgertý qabileti aıtylady.
Ádette muǵalimnen únemi kómek suraıtyn birneshe oqýshylar kezdesedi. Bul jaǵdaı oqýshynyń muǵalimge táýeldiligin kórsetedi: metatanýdy ıgermegen oqýshylar qıyndyq kezdesken kezde únemi basqa adamnan kómek qajet etedi. Metataný ádisterin ıgergen oqýshylar bilim berý men oqýdyń úzdiksiz úderisiniń jalpy múdesinde muǵalimdermen teń árekettesedi jáne aqyr sońynda muǵalimniń fýnksıasyn ózderi atqaratyndaı jaǵdaıǵa jetedi. Eger oqýshylar óziniń oqý úderisin baqylaýdy úırenip, shyn qajet bolǵanda ǵana kómek suraǵan jaǵdaıda, muǵalimderdi oqý úderisin ónimdi qylý úshin oqýshylarmen jeke jumys júrgizýge ýaqyt bóledi.
Bul taqyrypty tańdaý sebebim, birinshiden, zamanýı zertteýlerdiń nátıjeleri. Vaıbredtiń anyqtaýy boıynsha, úsh jastaǵy balalarǵa múmkindik jasalǵan jaǵdaıda, olar óziniń oqýyna asqan jaýapkershilikpen qaraýǵa qabiletti eken. Bóbek bolsa da, ózderin oqýshy retinde sezinip, bilim alýyna uqyptylyqpen sanaly túrde qaraıdy, tapsyrmany oryndaýda ózindik ádis – tásilderdi qoldanady eken. Mysaly, úsh jastaǵy balaǵa ermeksaz alyp bersek, ol teledıdardan, ınternetten qarap ózi mashına nemese basqa bir zatty jasaıdy. Bir tańǵaldyratyn jaǵdaı mashınanyń dál qurylysyn, ataýyn aıtýy jáne ózi paıdalanǵan tústerdi atap berýi. Sonda ol bala óz múmkindigin bilip, úıdegi adamdardyń kómeginsiz aqparat kózin taýyp, kórgen – estigendi óz maqsatyna paıdalanyp otyr. Al nege meniń tórtinshi synyp oqýshylarym osyndaı bolmasqa degen oı keldi.
Ekinshiden, sol oı týyndaǵan soń oqýshylardyń óz betinshe izdený deńgeıiniń tómendigin oqý úderisin ózgertken de ǵana óz betimen oqýdy damyta alamyn dep oıladym. Negizi, úıde oqýshy úı tapsyrmasyna tolyqqandy daıyndalmaıdy. Óıtkeni, ata - ananyń kóbisi balasynyń oqýyna qajetti jaǵdaı jasamaıdy, biraq teledıdır barlyq baǵdarlamasymen, kompúter, ınternet, agent, uıaly telefondarmen qamtamasyz etkenmen olardy jónimen paıdalanýdy maqsat etpeıdi. Sonda meniń túsinigim boıynsha, mekteptegi materıaldyq jaǵdaı oqýshylardyń úıdegi jaǵdaıymen de sáıkes emes. Sondyqtan men mekteptegi is - árekettegi zertteýimniń eń bastysy oqýshylardyń qalaı oqý kerektigin úırenýin qalyptastyrý bolǵandyqtan, oqytý men oqýdaǵy jańa tásilderin úıretý maqsatynda ózimniń jetekshilik etip júrgen tórtinshi synybymnyń oqýshylarymen zertteý jumysyn bastadym.
Zamanaýı tásildiń negizgi aıyrmashylyǵy oqýshylardyń alǵan bilimderin jaı ǵana ıelenip qoımaı, olardy oryndy jerde ómirde qoldana bilýine basty nazar aýdarý bolyp tabylady. HHİ ǵasyrda talap etilip otyrǵan daǵdylardyń máni de osynda.
Muǵalimder «bireýdiń ómirin aıalap, óz ýaqytyn aıamaı», balanyń oqýyn barynsha daralap, onyń boıynda metasanany – qalaı oqý kerektigin úırenýdi qalyptastyryp, tulǵa retinde damytýǵa ıkemdilik tanytýlary tıis. (Muǵalimderge arnalǵan nusqaýlyq, 4 bet) «Qalaı oqý kerektigin úırený» nemese metasana mekteptegi oqýshylarǵa oqýdy óz betinshe jalǵastyra alatyn bilim jınaý jaýapkershiligin túsinýge jáne ony óz moınyna alýǵa qalaı kómektesýge bolatynyn kórsetedi. Bul jerde eń birinshiden kórsetkish emes, meńgerý basty mańyzdy bolyp tur. «Meńgerý kórsetkishke qarsy» degen teorıasy bar ekenin bilemiz. Bizde kóbine kórsetkish mańyzdy bolyp keldi, al bul jerde mańyzdysy – meńgerý jáne sol alǵan bilimdi bolashaqta paıdalana alý, ıaǵnı syndarly oqytý. «Bilim alýdy úırenýdiń» qozǵaýshy kúshi «metataný» bolyp tabylady. «Metataný» dep ındıvıdtiń qalaı oılaıtynyn, oqıtynyn qadaǵalaý, baǵalaý, baqylaý jáne ózgertý qabileti aıtylady.
Ádette muǵalimnen únemi kómek suraıtyn birneshe oqýshylar kezdesedi. Bul jaǵdaı oqýshynyń muǵalimge táýeldiligin kórsetedi: metatanýdy ıgermegen oqýshylar qıyndyq kezdesken kezde únemi basqa adamnan kómek qajet etedi. Metataný ádisterin ıgergen oqýshylar bilim berý men oqýdyń úzdiksiz úderisiniń jalpy múdesinde muǵalimdermen teń árekettesedi jáne aqyr sońynda muǵalimniń fýnksıasyn ózderi atqaratyndaı jaǵdaıǵa jetedi. Eger oqýshylar óziniń oqý úderisin baqylaýdy úırenip, shyn qajet bolǵanda ǵana kómek suraǵan jaǵdaıda, muǵalimderdi oqý úderisin ónimdi qylý úshin oqýshylarmen jeke jumys júrgizýge ýaqyt bóledi.
Bul taqyrypty tańdaý sebebim, birinshiden, zamanýı zertteýlerdiń nátıjeleri. Vaıbredtiń anyqtaýy boıynsha, úsh jastaǵy balalarǵa múmkindik jasalǵan jaǵdaıda, olar óziniń oqýyna asqan jaýapkershilikpen qaraýǵa qabiletti eken. Bóbek bolsa da, ózderin oqýshy retinde sezinip, bilim alýyna uqyptylyqpen sanaly túrde qaraıdy, tapsyrmany oryndaýda ózindik ádis – tásilderdi qoldanady eken. Mysaly, úsh jastaǵy balaǵa ermeksaz alyp bersek, ol teledıdardan, ınternetten qarap ózi mashına nemese basqa bir zatty jasaıdy. Bir tańǵaldyratyn jaǵdaı mashınanyń dál qurylysyn, ataýyn aıtýy jáne ózi paıdalanǵan tústerdi atap berýi. Sonda ol bala óz múmkindigin bilip, úıdegi adamdardyń kómeginsiz aqparat kózin taýyp, kórgen – estigendi óz maqsatyna paıdalanyp otyr. Al nege meniń tórtinshi synyp oqýshylarym osyndaı bolmasqa degen oı keldi.
Ekinshiden, sol oı týyndaǵan soń oqýshylardyń óz betinshe izdený deńgeıiniń tómendigin oqý úderisin ózgertken de ǵana óz betimen oqýdy damyta alamyn dep oıladym. Negizi, úıde oqýshy úı tapsyrmasyna tolyqqandy daıyndalmaıdy. Óıtkeni, ata - ananyń kóbisi balasynyń oqýyna qajetti jaǵdaı jasamaıdy, biraq teledıdır barlyq baǵdarlamasymen, kompúter, ınternet, agent, uıaly telefondarmen qamtamasyz etkenmen olardy jónimen paıdalanýdy maqsat etpeıdi. Sonda meniń túsinigim boıynsha, mekteptegi materıaldyq jaǵdaı oqýshylardyń úıdegi jaǵdaıymen de sáıkes emes. Sondyqtan men mekteptegi is - árekettegi zertteýimniń eń bastysy oqýshylardyń qalaı oqý kerektigin úırenýin qalyptastyrý bolǵandyqtan, oqytý men oqýdaǵy jańa tásilderin úıretý maqsatynda ózimniń jetekshilik etip júrgen tórtinshi synybymnyń oqýshylarymen zertteý jumysyn bastadym.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
