InfoHub Logo

Ertede bir aqyldy adam bolypty. Kúnderdiń kúninde balasyn shaqyryp alyp, bar aqylyn úıretipti. Aqylynda:

         «Balam! Birinshiden – qatynyńa syryńdy aıtpa, ekinshi – aqymaqpen dos bolma. Úshinshi – jańa baıyǵannan qaryz alma!» – depti.

         Balasy ákesiniń bul aıtqan sózderin maquldap kóngen. Biraq, nege aıtqanyn bilmeı, talaıǵa deıin túsine almaı júripti. Oılaı-oılaı, oıynyń túbine jete almapty. Bir kúnderi bolǵanda, ákesiniń aıtqandarynyń bárin qolymen istep, kózimen kórmekshi bolyp, bir baıdan qasaqana qaryz alady. Bir aqymaqpen dos bolady. Sóıtip, úıine kelip bir qoıdy baýyzdap óltirip, qolyn qandap, úıiniń artynan jer qazyp kóme salyp, qatynyna kelip:

         — Qatyn, mynaý meniń qolymdaǵy qandy kórdiń be? Men bir kisi óltirip edim, sen eshkimge aıta kórme, – deıdi.

         Qatyny: «Oı, táńir-aı, kimge aıtaıyn, eshkimge aıtpaımyn», – deıdi.

         Sonymen biraz kún ótedi. Bir kúni túnde qatynymen ursysyp qalady. Qatyny azanmen tura salyp, hanǵa baryp aryz beredi. «Baıym anada bir kisiniń qanyn iship edi, endi meni de túnimen sabap shyqty», – deıdi. Han estisimen-aq jendetin jiberip, jigitti shaqyrtady, jendet balasyn aıdap kele jatqanda, kýálikke dosymdy erte júreıin dep dosyna kelse, «qolym tımeı jatyr» dep barmaıdy. Qoshtasyp, budan óte bergende, baıaǵy qaryzdary ushyrasady. Olaı-bylaı deýine qoımaıdy, aqshasyn suraıdy. Jabysyp jaǵadan alady da, qalmaıdy. Janyn tyqsyryp bara jatqan soń, burynǵy aqshasyn janynan sýyryp bere salady.

         Budan ótip hanǵa keledi. Han: «Ne úshin qanisherlik qylasyń? Qatynyń anada bir adam óltirip edi, endi meni óltirmekshi boldy» dep aryz berip otyr, ras pa? deıdi. Bala: «Joq, taqsyr, olaı etken emespin...» – dep shynyn bastan-aıaq aıtyp beredi. Han senbesten adam jiberip teksertip, istiń anyǵyna jetip, senedi. Biraq han munyń ákesiniń aqyldylyǵynan qorqyp baǵyma bóget bola ma degendeı maqsatpen balanyń kózin joımaqshy bolady. Bir tereń zyndan qazdyryp, soǵan ákesi men balasyn salyp kómdirip tastaıdy. Eki-úsh jyl ótedi. Oǵan sheıin dıqandar da qarap jatpastan eginin egip, zyndandardyń ústin taptaýǵa jaqyndatady.

         Bir kúni hannyń tamaǵyna shóp ketip aýyrady. Dúnıede baqsy-balger, táýipteriniń eshqaısysyn qoımaı qaratsa da jazylmaıdy. Bir kúni burynǵy bilgir adamnyń qadirin biletin bir adam hanǵa kelip: «Ol jaqsy adam edi, sizdiń aýrýyńyzdy qalaı da bolsa jazatyn edi, altynnyń qolda barda qadiri joq degendeı, siz onyń qadirin bilmedińiz, jazasyn tartqanyńyz osy», – deıdi.

         Han jurtyn jıyp: «Ol adam shyn bilgir bolsa, áli kúnge sheıin ólgen joq» dep, bilinbeı qalǵan zyndannyń mańaıynan úńgirlep qazdyryp jatqanda bir súıek shyǵady. Bul qaısysyniki ekenin ajyrata almastan, odan da ary qazdyrǵanda, aqyldynyń ózin taýyp alady. Baıaǵyda kómerlerinde ózimen birge bir dorba toqash kómilgen eken. Bilgir sodan kúnige jep kúneltip, tiri jatyr eken. Biraq qansyz, sólsiz, ólýdiń az aldynda eken. Jurt: «Hanymyz aýyryp jatyr edi, seni jazady degen soń, saǵan jiberip edi. Biz alyp ketkeli keldik, soǵan júr», – deıdi.

         Bilgir: «Joq, barmaımyn, han meni bir óltirip, endi ózine kerek bolǵanda ǵana shaqyrdy ma! Bar, aıtyńdar»,– deıdi. Jurt hanǵa qaıta baryp, kelmeıtinin bildirgende:«Endeshe, eger meni jazsa, kúlli baq-dáýletimniń bárin berem dep jatyr deńder», – deıdi. Jurt bilgirge qaıta baryp, hannyń sózin aıtypty. Bilgir: «Olaı bolsa, qyryq qyz ákelińder, bir saty taýyp, soǵan zyndannyń aýzyna jetkenshe qyzdardy jaǵalata qoıyńdar», – degen. Aıtqanynyń bárin istedi. Satydan joǵary órlep kele jatyp joldaǵy jaǵalaı turǵan qyryq qyzdyń betinen shopyldatyp súıip, syrtqa shyǵady. Beti sóldenip, qyzyl kirip qalady.

         Ábden aıyǵyp, hanǵa kelse, tamaǵyna shóp qadalyp, azaptanyp ólýdiń az-aq aldynda jatqanyn kóredi. «Sen jazyla almaısyń. Biraq meniń bir shartym bar, sony oryndasań ǵana jazylýyń múmkin», – deıdi. Sonda halqy da, han da: «Eger jazatyn bolsań oryndarmyz», – deıdi. «Endeshe, hannyń jalǵyz balasy bar eken, sony ákelińder. Aldyńda baýyzdaımyn, sodan jazylar», – deıdi bilgir. Han munysyna: «Balam ólgennen ózim ólgenim artyq», – dep kónbepti. Sonda qart: «Joq, seniń ólgenińnen balańnyń ólgeni artyq, jas balań ósip bizdi bılegenshe, bizdiń   tuqymymyz qurıdy» degen soń, «lajsyz» balasyn baýyzdaýǵa qıady.

         Balany alyp kelip, aldyna aıaǵyn býyp baýyzdamaqshy bolyp turyp: «Qoı, kózine kórsete baýyzdamaıyq, hanymyz talyp qalar», – deıdi de,  aldyna shı tartyp, hannyń kózinshe balany shıge kirgizip, bir qoıdy aıaǵyn   býyp ákelip, «qor» etkizip shalyp jiberedi. Han jalǵyz balamnan aıryldym-aý degendeı «ah...ýh!..» dep kúrsingende, tamaǵynda qadalyp kóldeneń   turǵan shóp syzylyp kólbep túse qalady, hám hannyń ózi de, balasy da aman qalady.

---