InfoHub Logo

Almatyǵa on jyldan keıin, jazdyń shýaqty kúninde, saǵat tańǵy ondar shamasynda keldim. Taksıden Baıtursynuly men Maqataev kóshesiniń qıylysynan túsip qalǵanym sol, kólikter aǵynynyń ortasynda ózimdi bóten, ógeı jandaı sezinip, qulazyp sala berdim. Stýdent shaqtaǵy áldebir kómeski estelikterdi qalpyna keltirýge julyn-júıkem qansha umtylǵanymen, shytynaǵan áınek sekildi bulyńǵyr tarta berdi, neniń ózgerip, neniń burynǵy qalpynda ekenin túsine alar emespin. Aınalama bajaılaı qarap melshıgen qalpy biraz ýaqyt ótkizgenimdi kólikter sıgnaly buzdy. Esimdi ázer jıyp, eki kósheniń dál qıylysyndaǵy eski ǵımaratqa kóz saldym. Men sonda ǵana ózimniń qalaǵa shynymen kelgenimdi, ózgermegen dúnıelerdiń áli de baryn anyq uqtym: syrty aqshyl, álde, surǵyltym ekenin aıyrý qıyn eski ǵımarat, ekinshi qabatqa deıin kóteriletin syrtqy baspaldaq, tómengi qabattaǵy dúken, jertóledegi saýna... Joldyń qarsy jaǵalaýyna baǵdarsham nusqaýlyǵy boıynsha óttim de, tórtinshi qabatqa kóterildim.

— Sálemetsiz be!

Resepshnde egde jastaǵy áıel otyr eken. Kózáıneginiń astymen men jaqty sholyp, aýzyn bolar-bolmas jybyrlatty.

— Siz áli osynda isteıdi ekensiz ǵoı...

— «Saǵan ne kerek», — onyń kókshil janarynda jylt etken ushqyn joq.

— Bos oryn bar ma? Múmkin bolsa №7 bólme kerek edi.

— Qansha ýaqytqa?

Ol erine, esineı jaýap qatty.

— Táýlikke.

— №7 bólme eki saǵattan keıin bosaıdy. Tań atpastan sylqymyn ertken bir súmelek jalǵa alǵan.

Men eki saǵattan keıin, ıakı, tús aýa keletinimdi aıtyp, bólmeniń aqysyn tóledim.

— Jalǵyz bolasyń ba?

— Iá.

— Komandırovkamen keldiń be?

— Joq. Qydyryp... Almatyǵa kelmegenime on jyl bolypty.

— Senderdi bilem ǵoı, — dedi ol qalamymen aldyndaǵy jýrnalyn shımaılap otyryp, maǵan qaramastan, — jalǵyz bolamyn deısińder de, táýlik boıy qyz-qyrqyndy aýystyryp, maza bermeısińder.

— Qonaqúı sol qalpy eken.

— Jylda remont jasamaq bolamyz. Jaǵdaı jar bermeıdi.

— Qalada ózgeris kóp sıaqty.

— Ne ózgeris bolýshy edi. Baıaǵy tozǵan qalpy, — dep, qujattarymdy aldy da, sálden soń: — Tramvaı joq qazir, — dedi.

Ańyryp qalǵanymdy baıqaǵan ol kósheni nusqady. Bul kóshelerdiń sáni tramvaılar edi. Osy qonaqúıge kelgen saıyn arly-berli tarsyldata jóńkıtin №4, №6 tramvaılar maza bermeıtin. Keı túnderi tań ata shyryn sátterden sharshap-shaldyǵyp, tátti uıqyǵa ketkende, olardyń tarsyly shyrt uıqymyzdy buzatyn. Biz jek kórýshi edik. Ony aıalaı qushaqtap, uıqyly-oıaý qalypta qaıtadan názik sezim arpalysyna túsetinbiz. Mamyq ta nyǵyz omyraýynan emirene ıiskep, tula boıynan júrgen dirildi anyq sezinip, baqytty bir kúıge batar em...

Del-sal qalypta syrtqa shyqtym.

Maqataev boıymen týra tarttym da, Seıfýllın kóshesin qıyp ótip, ońǵa burylyp, shaǵyn alańqaıdaǵy kafege bas suqtym. Kafe ishi qońyrsalqyn. Bir buryshta úsh-tórt jigit otyr. Basqa ústelderde birdi-ekili adam.

Daıashy qyzǵa:

— Bir shólmek syra, — dedim aldyma qoıǵan «menúdi» ashpastan.

***

Men kesh túse Nıkolskıı bazarynyń janyndaǵy «Nıgara» kafesine endim. Alakóleńke. İshki zaldaǵy ózim únemi otyratyn orynǵa jaıǵastym. Zaldyń bir buryshyndaǵy ústeldegi top jigittiń daýystary jarqyn shyǵady. Ýnıversıtettegi leksıalardan jalyǵyp, osynda kelgen betim. Meniń mundaı sátterde, sharshaǵan kezderimde unatatyn ádetim — jeke qalý, ózimmen ózim syrlasyp, áńgime-dúken qurý. Bala kezden qalǵan osy bir daǵdymdy qala da ózgerte almady...

Salqyn syrany qońyrlatyp simirýge kóshtim. Áýeli birer tostaǵanyn kóp bógelmeı qylǵyttym. Dámi áýelde sý tatyǵandaı, juǵymsyz sezilgen, birtindep boıym balqyp, mańdaıym jipsip sala berdi.

Ózimmen-ózim otyryp baıqamappyn, jigitter teńsele basyp syrtqa bettep barady eken. Birin-biri alqap, qoshamettep qoıady. Sıdam, uzyn boıly qarasur jigit qasyndaǵy dosyn qushaqtap, betinen álsin-álsin súıe berdi. Onyń bul áreketinen yńǵaısyzdanǵan dosy: «Sen mas bolsań eldiń bárin aımalaısyń da júresiń», — der yrjalańdaǵan. Kóp kidirmesten topyrlap qaıta oraldy. Únderi endi anyq estile tústi. Aınaladaǵy adamdarǵa nazar salmastan daýryǵysyp, kezek bermeı sóıleıdi. Sonda baryp bulardyń jyrqumar jastar ekenin túsindim. Óleń oqýǵa kiristi.

— Mine, naǵyz aqyn! — dedi bireýi. — Óleń jazsań, osylaı jaz. Men osyndaı óleń jaza almaǵan soń prozaǵa den qoıdym.

— Bizdiń býyn qazaq poezıasyna tóńkeris ákeledi. Biz bárin ózgertemiz!

Ózge ústeldegilerdiń keıbiri top jigitke tańyrqaı qaraıdy. Jaqtyrmaı otyrǵandardyń da qarasy mol. Oǵan mán beretin syńaılary joq. Maǵan jaqyn ústelde otyrǵan eki qyzdyń da nazary sol jaqta. Aqyndar áldenege daýlasyp, birin-biri joqqa shyǵara bastady.

Álgilerdiń shýyn mýzyka úni basty. Eki boıjetkenniń aldynda qop-qońyr sharap. Qarsy aldymda otyrǵan aqquba, suńǵaq qyzǵa tesilip men otyrmyn. Qońyrqaı kózinde erke shýaq oınaıdy. Janarymyz túıisip qaldy. Men ezý tarttym, ol jymıdy. «Súıkimdisiń» dedim kóz ushymen. «Bilem...» deıdi ol da nazyrqaı. Arbasyp otyrǵanymyzdy qasyndaǵy qyz da sezse kerek, maǵan burylyp, názik kúlimsiredi.

Jigitter oryndarynan turyp, dalaǵa bettegen. Orta boıly bireýi teńsele basyp, eki qyzdyń ústeline jaqyndap, «Qalaısyńdar, qyzdar?» — dedi basyn kekjıte. Alaburtqan júzin túsiniksiz qushtarlyq sharpyǵan. Únsizdik. Ne keterin, ne ketpesin bilmeı, abdyrap qaldy. «Óleń oqyńyz», — dedi qurbysy. Shaıyr mahabbat jaıly áldebir uzaq óleńin bastady. Ǵashyqtyqtan órtengen, joly bolmaǵan, kúızelgen, aqyry iship ketken «keıipkerdiń» obrazyna enip, kózin jumyp, tebirene tókti. Oqyp bolǵan soń ne der eken dep ekeýine alma-kezek zer salǵan. «Rahmet». Basqa qolpash bolmaǵan soń, syrtqa taıdy.

Men qyzdardy birge otyrýǵa shaqyrdym.

— Aqyndar, — dedi ol kúlip, — qyzyq jandar.

Qurbysy da bas ızedi.

— Qyzyq túgi joq. Olardyń aqyn ekenine kúmánim bar.

— Nege?

Úndemedim.

— Siz óleń oqymaısyz ba?

— Oqımyn.

— Kimdi?

Synaı kóz tastaǵan.

— Maǵjandy.

— Oqyńyzshy.

— Súı, jan sáýlem, taǵy da súı, taǵy da,

Jyly, tátti ý tarady qanyma.

Bul lázzattyń bir mınýtyn bermeımin,

Patsha taǵy, búkil dúnıe malyna...

Asyqpaı, yrǵaqpen oqydym.

— Keremet, — dedi ekeýi qosyla.

— Maǵan Muqaǵalı unaıdy.

Onyń daýysynan shynaıy lep esedi.

«Nıgara» kafesinen syrtqa shyǵarda telefon nómirin suradym.

— Óz nómirińizdi aıtyńyz, — dedi ol. — Habarlasam...

Syńǵyrlaı kúldi.

Kóktem túni janaryma uıyp, qaraýytqan túısigim ázer qalpyna keldi. Aı sáýlesi bozǵylt munardan ótip, asfáltqa kóńilsiz shashyraıdy. Túngi yzǵardan demim bý atady. Olarmen qoshtasyp, Qarasaı batyr kóshesin kesip ótkenimde, álgindegi jigitterdiń kerildesip turǵanyn baıqadym. Ekeýi jaǵalasyp, qalǵandary ajyratyp júr.

— Óltirem, qanyńdy ishem...

— Eı, haltýrshık, shashtan qoıa ber...

— Óziń haltýrshık...

Men tezdetip taksı toqtattym.

***

Úsh tostaǵan syra ishtim de, syrtqa bettedim. Maqataev pen Abylaı han kóshesiniń qıylysynda páter jalǵa beretin bir top áıel tur eken. Kiltterin syldyr-syldyr aınaldyryp, «Kvartıra kerek pe, jigitim?» — desti jamyraı. Onyń kóshe boıyna toqtaǵan kóliktiń terezesinen úńilip, áldebireýmen «baǵaǵa» kelise almaı turǵanyn baıqadym.

— Páterińiz bos pa? — dedim qasyna baryp.

Bul kezde mashına zyrǵyp ketken.

— Qaı mańdaǵy?

— Myna mańdaǵy.

Iegimmen jeltoqsan boıyndaǵy úılerdi nusqadym.

— Bos.

Úshinshi podezdben joǵary kóterildik. Qańsyryq ıis qolqany qabady. Qabyrǵalary shımaı-shatpaq jazýǵa toly. Boıymdy páterge emes, týra bir jyndyhanaǵa kirip bara jatqandaı sýmaqy úreı bılep aldy. Tórtinshi qabatqa kóterilgenshe ázer shydadym. Ol 17-shi páterdi ashty. Kózim qaraýytyp, kóleńkeler úımelegen páterge enýge dármenim jetpeı, tabaldyryqta kidirgen qalpy turyp qaldym, kvartırant bıbiniń suqtana qaraǵan tańǵalysqa toly ısharasynan keıin sharasyz ishke endim. Kireberistegi kıim ilgish, asúıdegi tońazytqysh, shaǵyn ústel, jatyn bólmedegi eski tósek, bozǵylt tyspen qaptalǵan kórpe-jastyq, qyzyl-ala kórpe, qońyr shkaf, terezedegi surǵylt perde, tipti teledıdarǵa deıin báz-baıaǵydaı, esh ózgeris joq.

— «Eshteńe ózgermepti...»

Bul sózdi ol estidi me, álde ishimnen kúbirledim be, ózime de túsiniksiz.

— Siz de burynǵydaı sulý qalpyńyzda ekensiz.

Ajary taımaǵan, qaratory, sulý kelinshek jymyń qaǵady. Meni shyramytqanymen, jyǵa tanymady. Onysyna men de qýandym.

— Qaıdam... — dedi ol asúı jaqqa úńilip, — qaıdam... Qansha ýaqytqa jaldaısyz?

— Bir táýlik.

— Shýyldap, kórshi-qolańnyń mazasyn almassyzdar.

— Jalǵyzbyn.

— Esikti ilip alyńyz. Bóten kisige ashpaǵanyńyz durys.

— Mazany alatyn eshkim joq shyǵar.

— Myna 16-shy páterde bir áıel turady. Uzaq jyl boldy. Óziniń azdap urttap qoıatyny bar. Bir bastasa, salynyp ketedi... Al ishpese, naǵyz sylqymnyń ózi. Keı túnderi osy úıdiń esigin qaǵady eken. Eskertkenime qoımaıdy...

— Ol kim?

— Bir áıel... Esinde sál aqaý bar ma deımin. Ózi sulý. Turaqty klıentteri bar...

— «Túngi kóbelek» pe?

— Olaı dep aıtpas em... páter aqysyn tóleý úshin... — Úıdiń ishin sholyp shyqty da, esikke taıaǵanda: — Ony kirgizbeńiz. Shyǵara almaısyz. Eger qyz kerek bolsa...

Janarynda lypyl qaqqan erke tolqyn júgire jóneldi.

— Joq. Kerek emes.

Ol shyǵyp bara jatyp, esikti ashpaýymdy, kórshi áıeldi ishke kirgizbeýimdi qaıtalaı yjdaǵattady.

Úı ishin asyqpaı bajaılap qaradym. Syrttan kirer esiktiń týra qarsysynda asúı, onymen japsarlas shaǵyn bólme (baıaǵysyndaı qulyptaýly), jatyn bólmedegi tósekpen qatar turǵan qońyr dıvan — bári meniń eski tanystarym sekildi, jabyrqańqy, jupyny qalypta samarqaý múlgip tur. Dıvanǵa otyryp, eles torlaǵan álemge súńgigendeı áldebir ótken shaqtarǵa oı júgirttim...

***

Ol úsh kúnnen soń habarlasty. «Nıgara» kafesinde jolyqtyq. Jalǵyz keldi. Ústinde qyp-qyzyl kóılek, qyzyl týflı, qolynda qyzyl sómke.

— Qulpyryp ketipsiń!..

Betinen súıdim. Syp-sıdam tulǵasyna ańsarym aýyp barady. Appaq moınyn, jymıǵanda betine órnektele ketetin oımaqtaı shuqyryn, jip-jińishke qasyn, keń mańdaıyn meıirlene kózben óptim.

— Rahmet, — dedim oǵan.

— Nege?

— Sen habarlaspaıtyn shyǵar dep oılap em.

— Vıno ishemiz be?

— Qalaýyń bilsin.

Ústelge qyzyl vıno men birneshe salat tizildi.

— Siz tym salqyn kórindińiz.

— Jalǵyzdyqtan bolar...

— Qyzyńyz joq pa?

— Bolǵan. Qazir joq.

— Múmkin emes...

Ol qýaqylana ári senimsizdikpen kóz tastady.

— Shyn aıtam.

— Kınoǵa barǵym keledi.

— Baralyq.

— «Reketırdi» maqtap jatyr.

«Selınnyı» kınoteatrynda adam kóp eken. Saǵat 20.00.

«Qyzyl zalǵa» kirip, kınonyń bastalýyn kúttik. Aqyryn qolynan ustap em, qarsylyq bildirmedi. Alaqany jyp-jyly, jumsaq. Saýsaqtarymyzdy aıqastyryp, ózime qaraı tartyp, samaıynan ıiskedim. Jaryq sónip, kıno bastaldy. Ony ózime odan ary jaqyndatyp, mańdaıynan súıdim. Ol «tynysh otyr» degendeı nazdana ym qaqty.

***

Páterden shyqqan bette kafege oraldym. Atyna endi kózim tústi: «Panda». Adam qarasy áli az. Burynǵy ornym bos eken. Qarnym asha bastaǵanyn sezip, shashlykqa jáne syraǵa tapsyrys berdim. Menen buryn osy bir shaǵyn kafeden oryn tepken jigitter áńgimeniń ıirimine áli tolyq ene qoımaǵan syńaıly.

Kóńilimdi birtúrli maǵynasyzdyq jaýlap aldy. Eshteńeniń máni qalmaǵandaı qamyryqty kúıge battym. Óz oıymdy ózim jınaqtaı almaı álekpin. Salqyn syranyń dámi de unar emes. Sý ishkendeı simirip qoıamyn. Kafeniń ishinde otyrǵan kisiler de ózdi-ózimen. Bári osy kafeden áldebir mán izdep kelgendeı nemese ózderin jubatar birdeńege qumardaı qońyrkóleńkeniń ishinde únsizdikke batqan. Top jigittiń ortasyndaǵy eresekteýi bappen sóılep, ish pystyrarlyq kepten qutylýdyń amalyn tapqandaı din týraly, aǵymdar jaıynda syzdyqtatyp áńgime bastady. Meni qursaǵan kóńilsizdik odan beter aýyrlaı túskenin sezdim. «Budan ary otyrý múmkin emes».

Qonaqúıge jettim. Egde jastaǵy áıeldiń kókshil janary qarsy aldy.

— Keldiń be?

Saǵat 15.00-di kórsetip tur.

№7 bólmege bardyq. Muntazdaı etip tazalapty. Munda da baǵzy eskilik. Eshteńe ózgermegen sekildi. Tipti, baıaǵy shaqtyń estelikterin qaz-qatar tizip qoıǵandaı ma-aý... Tósek, kók kórpe, sary perde, qara teledıdar, aıaqqa iletin eski súıretpe.

— Televızor istemeıdi.

— Bilem.

Bajyraıa qarady. Kókshil janarynyń tereńine shókken beımálim yza kirpiginde dir etkendeı boldy.

Odan shampýn, sabyn suradym. «Qazir ákelem...». Qaıta aınalyp kirgende kórshi bólmeden qyzdyń maýyqqan úni estildi.

— Asyqpaı kelgeniń durys boldy. Álgindegiler taǵy eki saǵat arpalysty... Birdeńe kerek bolsa aıtarsyń, — dedi shyǵyp bara jatyp. — Kórshileriń órimdeı jastar...

Men aıaldamastan astyǵa túsip, bir quty araq pen «kola» ákeldim.

Araqty staqanǵa toltyra quıdym da, qaǵyp saldym. Terezeni ashyp, kólikter aǵylǵan kóshege qarap sál turdym da, qaıta jaýyp qoıdym. Sary tústi perdeden kún shýaǵy erkin saýlaıdy. Kólikterdiń toqtaýsyz shýyly tynshyr emes. «Tek tramvaı joq, — dep oıladym men. — Olar bolsa, meniń kókiregimniń muń keýlegen keńistigin estelikke toltyryp, janyma medeý bolar ma edi?». «Bul oıdyń da túk máni joq, — deımin taǵy tyqyrshyp. — Biraq... nege oılamaýym kerek? Tramvaılar... Sary tramvaılar. Ózim soǵan otyryp kórdim be? Iá, bir-eki ret. Onda da qaıda barǵanym esimde qalmapty». Kenet, ony sońǵy ret osy qonaqúıdiń aldyndaǵy aıaldamadan shyǵaryp salǵanym oıyma oraldy. Aramyzdaǵy zilmaýyr únsizdikti buzyp, Maqataev kóshesinen ıindeı burylǵan tramvaıǵa mindi de, sońǵy oryndyqtardyń birine otyryp, maǵan qosh demesten, jóneı bergen...

Kórshi bólmeden máz bop kúlgen qyzdyń daýysy estildi, maýqyn basyp, ystyq qushaqtyń lázzatyna balqyp jatqan-aq bolar.

Ózimdi qoıarǵa jer tappadym. Sotkamdy ashyp, kóńildirek áýen izdedim. Eshqaısysynyń unar túri joq. Bethovenniń sonatalaryn bozdatyp, araqty lipildetip quıyp, ózime ózim densaýlyq tilep, kómeıge laqtyrdym. Kózimnen jas burq ete tústi. Beti-qolymdy jýdym da, taǵy da staqandy toltyra juttym. «Maǵan ne boldy?!» Osy suraqty ózime qoıǵanym muń eken, kókiregim ulyp qoıa berdi. Ózimdi nemen jubatarymdy, ne úshin jubatarymdy biler hal kemshin. Áldeneni yńyldap, eski bir áýendi izdegendeı bolam. Kórpelerdi aqtarystyryp, arasynan birdeńe kezigerdeı alasuramyn. Munymnyń esi durys jannyń tirligi emes ekenin bilsem de, aq jaımany sypyryp, shkafqa tyǵyp tastadym. Qansha jýsa da ketpeıtin sarǵyltym daqtar kóńilime kirbiń túsirgendeı ózgeshe bir sezim laýlady. Kókshil tústi kórpeni ústime jamylyp, jastyqty qushaqtap tósekke sulaı kettim de, qaıta atyp turdym. Áýen jubatpady. Ol qamyryqty muńymdy eselep, odan arman qarańǵy túkpirge súırep, áldebir elester kezgen tylsym da úreıli mekenge jetelep, ıirimine engen saıyn shyńyraýdy nusqap, qalyqtap ush deıtindeı... Kórshilerdiń damylsyz áýeıiligi turpaıy sezildi. Jek kóre bastaǵandaımyn. Meni bul shaqtan syrttaǵy jaryq kún qutqarar dep oılap úlgermesten, syrtqa umtyldym.

***

Kınoteatrdan shyqqan soń «Nıgaraǵa» qaraı jaıaý aıańdadyq.

— Kıno unady ma?

— Kınodan góri, sen unaısyń.

— Aktrısa she?.. Sulý, ıá?..

Synaı qaraǵan.

— Seniń sulýlyǵyń odan góri shynaıy.

— Shyn aıtasyń ba?

Erkeleı kúlip, sekire jóneldi de, úsh attam jerge baryp, keri buryldy. Janaryndaǵy alańsyz qýanysh pen rıasyz beıǵamdyqqa tánti kóńilim alaburtyp: «Adam balasynda osyndaı qamsyz shaqtar kóp bolmaıtyn shyǵar»,— dep oıladym men. Qasyna tez adymdap bardym da, ony belinen qushaqtap, moınynan ıiskep, uzaq turdym. Osylaı tura bergim keldi. Eshkim buzbasa eken dep tiledim. Júregim lúpildep, onyń diril qaqqan denesin ózime jaqyndata tústim. Ol júrelik degendeı ısharat bildirdi.

«Nıgara» kafesiniń esigin ashqanda bizge qaraı zal toly adamnyń qyzý áńgimesi men mýzyka shýy lap berdi. Bos oryndy ázer taptyq. Oǵan vıno, ózime syra aldym.

— Bılesek qaıtedi?

Ol jarq-jurq etken keń zalǵa ótip, top adamnyń ortasynda erkin, shıraq, muńsyz, pák qalpynda shyr kóbelek aınalady. Meni ıyǵymen súıkeı ótip, keri burylady da, janarynan mazdaǵan shýaqqa shomdyrady. Onysyna ózi máz. Kezek baıaý syńsyǵan áýenge berildi. Váls. Biz qushaqtasa kettik.

Túngi birler shamasynda tysqa shyqtyq.

— Búgin qasymda bolshy.

— Úıge qaıtýym kerek. Aǵam men jeńgemnen uıat.

— Bir syltaý tap.

— Bolmaıdy.

Úıleri sol mańda eken. Qıa almaı az-kem bógeldik.

Baıtursynuly boıymen quldılap kelemin. Onyń erke músini kóz aldymnan keter emes. Názik, taldyrmash. «Perishte shyǵar» deımin ishteı. Kenet telefonym bezildep qoıa berdi.

— Ketip qaldyń ba?

— Joq.

— Men úıge kirmedim...

Qýanyshym qoınyma syımaı, keri qaıttym da, ol qalyp ketken mańǵa tezdetip jettim. Joldyń qarsy betine ótip taksı ustap, lezde osy qonaqúıge zyrladyq.

— Bul jerge jıi kelesiń be?

— Bir ret kelgem.

Ol resepshnge jaqyndamaı, baspaldaqta turdy.

Talaıymyzǵa oraı, №7 bólme bos eken. Terezesi Baıtursynuly kóshesine qaraǵan. Juqa sary perdeden túsken aıdyń kúńgirt shuǵylasy bólmeni ózge túske boıap tur. Esikti ilmesten qushaǵymyz aıqasa ketti. Keregege súıengen kúıi tátti bir tylsym shaqqa maltydyq. Taldyrmash denesin aqyryn sıpap, qyzyl dúrıasyn eppen sheshtim. Sýsymaly kóılektiń qursaýynan qutylǵan minsiz músini aı sáýlesimen nurlanyp, tek kitaptardan kóretin jalańash tán beınelengen kartına sekildi esten tandyrdy. Tula boıyn kernegen ystyq alaý órtep barady. Tósekke súıisken qalpymyzda qulap, shyrynǵa qumar sezimmen toqtaýsyz aımalastyq. Omyraýynan damylsyz óbe berdim.

— Sen qandaı sulý ediń!

Ol eki kózi jumylǵan qalpy únsiz. Odan arǵy qımylǵa aqyryn qarsylyq tanytatyndaı.

— Men pákpin...

Qulaǵyma úzdige sybyrlady.

— Men de...

Ol kózin jumǵan qalpy álsiz kúlimsiredi.

Bizdiń yntyqqa toly súıisimizden kórshi bólmedegiler áserlense kerek, qyzdyń úzdikken úni, jigittiń erkin qımyly «yrǵaqqa» basty. Bosańsyǵan sezim qyldary qaıta serpilip, bir-birimizge orala kettik...

***

Telefonymda Bethoven bozdap turǵanyn «Pandanyń» aldyna qalaı jetkenimdi ańǵarmaı ańtarylǵan sátimde — sanamda qıqymdalǵan ýaqyt tizbegi qalpyna kelgendeı, bir tynyshtyq ornaǵanda baryp ańdadym. «Munda qalaı tez jettim?» degen oı qıal túkpirinen qanat qaqty. İshke kirsem be, kirmesem be?

«Kirgenim durys». Óz ornym áli bos turǵanyn kórip, kóńilimde kilkigen kirbeń sezim aıyǵyp sala berdi. Adam burynǵydan kóbeıe túsken. Mýzyka baıaý syńsıdy. «Konák, — dedim daıashy qyzǵa. — Bir qutysyn». Ol júzime oılana qarap sál turdy da, burylyp júre berdi. Top jigittiń qarasy molaıǵan. Altaý. Maǵan jaqyn ústelge oryn aýystyrypty. Dinı taqyryptan áli uzamaǵan.

— Ár adamnyń óz jyny bolady.

— Jyn bizdiń álemnen tysqary dep estigem.

— Paralel álemde. Biz olar týraly oılaǵan sátte, ortadaǵy perdeni ysyryp tastap, bizdiń álemge ótedi...

— Onda bizben birge simirip otyrǵan boldy ǵoı.

Bári qarqyldaı kúlisti.

— İshine jyn kirgen pendelerdi birden tanımyn, — dedi bireýi. — Olardyń aıaqtary jerge tolyq tımeıdi. Qaıda, qashan, qalaı jetkenderin ańǵarmaı qalady.

Men bul sózdi maǵan qaratyp aıtyp otyrǵandaı yńǵaısyzdandym.

— Internette órip júr ǵoı jyn shyǵarý týraly.

— Bárimiz baryp, tekserilsek qaıtedi?

Taǵy da dý kúlki.

Men odan ary tyńdaı almadym. «Osylardyń ózderi jyn bolyp júrmesin». Konáktan eki rómke ishtim de, qalǵanyn qutysymen alyp, syrtqa shyqtym.

Qabat úıdiń baspaldaǵymen tez basyp, óz páterime jetkende, 16-shy páterdiń syrtqy esigi sál ashylyp turǵandaı kórindi. Mysyqtyń mıaýlaǵan úni estiledi. İshke tez enip, esikti qulyptaýǵa asyqtym. Júregim týlap, áldebir qorqynysh lebi keýdemdi kezip ketti.

Bólmede terezeden qıys túsken keshki shapaq nurymen alqyzyl alaý terbeledi. Asúıden konák isherge qajetti jalǵyz staqandy ázer taptym.

***

Bir aptadan soń, kelesi senbi kúni keshke «Nıgarada» jolyqtyq. Bul joly ekeýmiz de vıno ishtik. «Taǵy da qonaqúıge baralyq» degen usynysym oǵan unamady. Basqa jerdi qolaı kóretinin jetkizdi. Biz «Sýmǵa» keldik te, 17-shi páterdi jaldadyq. Páter ıesi symbatty, aq jarqyn jas kelinshek eken. Ekeýmizdi kúlip qarsy alyp, «tún tynyshtyǵyn» tilep jónine ketti. Oǵan sharap quıdym.

— Ótken joly nege jyladyń? — dedim men suqtana túsip. — Sen jylaǵanda ne dep jubatarymdy bilmedim.

— Keshir, — dedi ol basyn ıyǵyma súıep. — Men solaı bolar dep oılamaǵan em...

— Ókinesiń be?

— Endi odan ne qaıyr? — Ol kúrsindi. — Men saǵan barymdy syıladym...

Muńaıa tómen qaraǵan. Oryndyǵymdy qasyna jaqyndatyp, ıegin joǵary kóterdim de:

— Ókinbe. Bizdiń baqytty shaǵymyz endi bastaldy, — dedim.

— Shyn ba?!

— Iá...

— İshimdikke úıir bolma.

— Vıno ishýdi azaıt.

Kúlimdedi.

— Kóp emes, anda-sanda ǵana. Jeńgemnen úırendim. Qurbylarym da bas qossaq, vıno ishedi. Araq, pıvo ishetinderi de bar.

— Shetterinen sulý shyǵar.

— Tanystyraıyn ba? — tomsaryp teris buryldy. — Sender, jigitter, shetterińnen sondaısyńdar...

— Burynǵy jigitteriń de sondaı ma edi?

Jalt buryldy.

— Jigitpen júrgen emespin.

— Qaljyń ǵoı... Aıtpaqshy, jasyń qanshada?

— 18.

— Qaıda oqıtynyńdy da suramappyn.

— Medkolledjde. 2-kýrs.

Ótkende ózimniń Polıtehta 4-kýrsta oqıtynymdy aıtqanmyn. Meniń «Aqparattyq tehnologıalar» mamandyǵy boıynsha bilim alyp jatqanymdy estigen ol qyzyǵyp, óziniń sýret salýǵa yntaly bolǵanymen, qalaǵan mamandyǵyna túse almaǵanyn jetkizgen.

— Aǵań uryspady ma?

— Ol úıge qonbapty. Jeńgem eshteńe degen joq. Aıtpa dedim. Senbi saıyn qurbymnyń páterine baryp turatynmyn. Búgin de solaı baratynymdy eskerttim...

— Aqyldym meniń!..

***

Masaıyp qalǵandaımyn. Bólmedegi óli tynyshtyq eńsemdi eze tústi. Kórshi páterge qulaǵymdy tosqandaı bolam. Tym-tyrys. Teledıdardy qosyp em, byjyldap eshteńe anyq kórinbedi. Páter ishin qarańǵylyq keýlep barady. Konáktyń túbinde qalǵan jalǵyz staqandy quıdym da, lyq etkizdim. Ortadaǵy shaǵyn bólmeniń qulpyn ustap, nege bulaı etkenimdi ózim de bilmeımin, esikke qulaǵymdy tósep, tyń tyńdadym. Qabyrǵada ilýli eski saǵat bolsa kerek, tek sonyń ǵana tyqyly estiledi. Onyń tynymsyz tyqyly degbirimdi aldy. Qulypty aqyryn tartyp kórip em, esikke bekitken temir shyǵyrshyq úzilip ketti. Esikti ishke ıterdim de, qarańǵylyq tumshalaǵan bólmege qaraǵan beti uzaq turdym. Bólmeni qapyryq kernep tur. Saǵat... Eń aldymen saǵatty izdedim. Oń jaqtaǵy qabyrǵada eken. Tilshikteri qatyp qalǵan. Dybys joq. «Baǵanaǵy tyqyl qaıdan shyqty?». Bul bólme múldem terezesi joq, úreıli úńgir ispetti sańlaýsyz eken. Esikten kirgen jaryq qapasty kúńgirt túske bóledi. Saǵattyń júzin shań basypty. Qarsy qabyrǵaǵa jalańash qyzdyń sýreti ilingen. Janarynda áldebir muń bar. Sulýlyǵyna muńdylyǵy, muńdylyǵyna sulýlyǵy jarasymdy kórinedi. Aqyryn qolymdy sozyp, sýretti bappen sıpaladym. Eki omyraýynyń ortasyndaǵy oımaqtaı meńdi suq saýsaǵymmen aınaldyryp az turdym. Kóz aldyma ol elestedi. Onyń da keýdesiniń osy tusynda meń bar edi... Tór jaqta shaǵyn qara dıvan tur. Oǵan úıýli eski-qusqy kórpe-jastyq. Qaraqoshqyl tústi kishkene shkaftyń ústinde tozǵan tom-tom kitaptar, kitaptardy oraǵan órmekshi tory... Bólmeden kógergen ıis shyǵatyndaı. Esikti asyǵys jaýyp, jatyn bólme men asúıdiń arasynda sandalýmen boldym. Shkaftardy aqtardym. Qańyrap tur. Munda da eski kórpe, kir-qojalaq jaımalar... Asúıge qaıta kirip, tońazytqyshtyń esigin ashqanymda, júrek aınytar jaǵymsyz ıis múńkidi: jarty nan, aýzy ashylǵan qalbyrda shabaq balyqtyń juǵyndysy, pákettegi sút... kógerip ketipti. Jýynatyn bólme: vana jıeginde aq sabynnyń juqanasy. Basqa dáneme kózge shalynbaıdy.

Balkon. «Ne izdep júrmin, ne jetpeıdi?». «Shylym». Tańnan beri shylym shekpegenime ókindim. Qaltamnan temekimdi alyp, tutattym da, qushyrlana sordym. Bir sát zil muńnan aıyqqandaı, alysqa kóz tastap qoıamyn. Qalany qarańǵylyq qaýmalap keledi eken. Kóshe shyraqtary, páter shamdary jana bastaǵan. Qarnym shuryldap, basym aınala bastady. Temeki de jubanysh bolar emes.

***

— Áńgime aıtshy, — dedi ol albaryndy sátten es jıǵanymyzda, — bala keziń týraly.

— Jaılaý ómiri qyzyq pa saǵan? Meniń eń umytylmas sátterim, bálkim, eń baqytty kúnderim shyǵar, jaılaýda, ýaıymsyz ýyz dúnıede qalyp qoıǵan.

Biz alǵash ár senbi mejeli ýaqytta kezigip júrdik. Ol da jolyqqansha asyq. Kınoǵa, teatrǵa, ıakı kafege baratynbyz. Sodan keıin ózimiz baýyr basyp qalǵan qonaqúı men páterdiń birine baǵyt alamyz. Keıindep kezikken bette týra tartatyn boldyq. Ózimizge kerektiniń bárin dúkennen ala kelemiz. Qonaqúı men páterdiń qaısysyn tańdaý — onyń erkinde. Kóńili qaısysyn qup kórse, men soǵan peıilmin. Keıde biz únemi baratyn qonaqúıdiń №7 bólmesi bos bolmaı shyǵady, ondaıda páter bıbisine habarlasamyz. Bir aptada qonaqúıge barsaq, kelesi joly páterge barýymyz múmkin. Keıde onyń qonaqúıge barǵysy kelmeı, aldyn-ala maǵan habarlasyp, «páterge baralyqshy», — deýshi edi. Endi birde qatarynan qonaqúıdi túnemel etemiz...

«Seni saǵyndym, — deıtin ol meni qushyrlana súıip jatyp, — ázer shydadym». Alǵashqy kezdegideı emes, onyń ózin meniń qasymda erkin sezinip, bar peıilimen erkeleı, tátti qylyǵyn aıamaı, meni odan ary baýraı túsýdi maqsat etetini, súıgen saıyn esi ketip, qıal álemine shomyp, ynty-shyntysymen beriletini meni de kezdesýge jeliktiretin. Tynyshtyq jaılaǵan páterdi óz úıimizdeı sezinemiz. Lázzatty, tátti shaqta onyń ózin umytyp, basqa bir álemde júrgendeı balqıtynyn qyzyqtaımyn. Meniń qımylymdy toqtatyp, betine qarap jatqanymdy sezgende qyzaraqtap, «saǵan ne boldy?» — der edi...

Vana, tósek, dıvan, aıly túnderde balkonnyń ózin qalaǵan sátimizde, qalaǵan yńǵaıymyzda lázzat mekeni eter edik... Onyń tuttaı jalańash sheshinip, aı nury saýlaǵan túnderi shyntaǵyn tereze jaqtaýyna súıep, maǵan erekleı kúlimsirep turar shaǵy... Qulyptaýly bólmeniń esigine arqasyn berip, dál sol pák qalpynda, qos anaryn alaqanymen jaýyp, áldebir oıǵa shomǵan beınesi uzaq jyldar boıy sanamnan esh kóterilgen joq. Kózimniń obektıvine ár qyrynan mórlengen sol shaqtaǵy minsiz músininiń myńdaǵan sýreti sana jadynyń kómeski túkpirinde áli de saqtaýly...

Ýaqyt óte kele bir-birimizge aıyrylmastaı baýyr basyp, keıde aptasyna eki ret, keıde kún aralatyp jolyǵatyndy ádet qyldyq. Múmkindigimiz bolmaı jatsa, qonaqúı men páterdi tańǵa deıin emes, saǵattap jaldaımyz.

— Maǵan unaıdy, — dedi ol sálden soń. — Balalyq shaqtaǵy baqyt unaıdy...

— Bala kezim, 4-5 jasta bolarmyn, kóktemgi qoı qyrqym kezi. Aýyldan jyraqtaǵy qystaýlyqta otyrǵanbyz. Ákem bir marǵaý ákelip berdi.

— Marǵaý?

— Mysyqtyń balasy. Áppaq. Kózin tolyq asha qoımaǵan. Meniń sondaǵy qabaǵat qýanǵanym bir sát jadymnan óshken emes. Úıdiń eń kishisi edim. Aınalada menimen oınaı qoıatyn bala bolmady. Marǵaýdy qolymnan tastamaı, myjǵylaımyn. Nannyń jumsaǵy, súttiń qaımaǵy sonyki. Birer aptada marǵaý áldenip, menimen oınaıtyn halge jetti. Ony qushaqtap qoraǵa aparyp tastaımyn da, úıge qaraı tura qashamyn, artymnan qýa jóneledi. Tompań qaǵyp júgirgeni sondaı súıkimdi edi. «Mıaýlap», sońymnan qalmaıdy. Endi oılasam, qoradan qorqady eken ǵoı. Onyń sondaǵy júgirisin osy kúni tek elestete alamyn. Ondaı rıasyz shaqty sodan keıin kórmegen bolarmyn...

Ol ústindegi jamylǵysyn jartylaı ashty da, jastyqqa shyntaqtaı jatyp, maǵan «ary qaraı aıtshy» dep yntyzar álpet tanytty.

— Otar qoıdy qyrqyp, júnin daǵarǵa salyp, esik aldyndaǵy úlken kletke qoıatynbyz. Júzdegen daǵar. Marǵaý solardyń arasynan tyshqan aýlaıtyn ádet tapty. Burysh pen qýysty ańdý daǵdysy. Bir kúni syrtqa ketip, úıge kesh oraldym. Marǵaý joq. İzdemegen jerim qalmady. Ákem «qaıda keter deısiń», — dedi, meniń janushyra izdegenimdi baıqap. Túnimen uıyqtaı almadym. Erte turyp qorany, kletti, úıdiń burysh-buryshyn túgel sholdym. Joq. Úlkender «ıt qýyp, talap tastaǵan shyǵar» desti. Tańǵy shaı ishýge otyrǵanbyz. Kenet áldeqaıdan mıaýlaǵan úndi qulaǵym shaldy. Júgirip kletke kirdim. Tym-tyrys. Qaıta úıge kirgenimde taǵy da klet jaqtan marǵaýdyń daýsy shyqqandaı boldy. Taǵy júgirdim. Daǵarlardyń arasyn qaraımyn. Tabylmady. Bir apta boıy onyń daýysyn estýmen boldym. Keıde klette uzaq otyramyn. Dybys shyǵarmaıdy. Al uzap ketsem, onyń mıaýlaǵan úni qaıta qulaǵyma jetedi. Úlkenderge «kletten daýysyn estidim» desem: «İzdeme. Eles býyp júr me seni. Áldeqashan jemtikke aınaldy, klette bolsa shyǵar edi kózi bozaryp», — dep jekıtin. Al men onyń daýysyn anyq estıtinmin. Aqyry onyń úni óshti.

— Qaıda ketipti?!

— Júnniń ózimizge qajetti bes daǵarynan basqasyn kórpe tigemiz degenderge úlestirip berdi. Sheshem júndi jýý úshin bir daǵaryn úı irgesindegi bulaq jaǵasyna aparyp aýzyn sheship, tógip jatyp:

— Oıbuý, quryp qalǵyr, mynany qara. Obal-aı, — dedi. Marǵaý daǵardaǵy júnniń arasyna kirip , qaıta shyǵa almapty. Bir apta boıy qalyń júnge tunshyǵyp, qınalyp jatyp jan tásilim etipti. Júgirip baryp marǵaýdy qushaqtaı aldym da, úı aınalyp júgire jóneldim. Júgirip kelem, jylap kelem. Sheshem ázer qýyp jetip:

— Iistenip ketipti, júgirmek, aýyrasyń, — dep qolymnan julyp aldy da, aǵama berip, bir shuqyrǵa kómip tastaýdy buıyrdy. Sodan aýyrdym ǵoı, tumaý tıdi me, deneme ushyq shyqty ma, áıteýir ystyq jazda selkildep jatatynmyn...

— Obal-aı, — dedi ol da kózi jasaýrap.

— Meniń áńgimelerim osyndaı. Muńdylaý...

Onyń mehrabyna basymdy qoıyp, omyraýynan ıiskep, tósindegi meńin sıpaladym.

— Uıyqtatshy meni...

***

Kósheler qańyrap qalǵan sekildi, kúni boıy tynymsyz sabylǵan kólikter yzyńy azaıǵan. Qonaqúıge álde úsh, álde tórtinshi ret kelýim bolar. Mańdaıym tership, alqynyp ázer jetkendeı boldym. №7 bólmeni aqyryn ashtym. Kórshilerdiń yńqyly keregeni kerip tur eken. Jastyqty qushaqtaǵan qalpy tósekke quladym. Qandaı qudiret ekeni belgisiz, ol, týra sonyń ózi, bólmeden aqyryn shyǵyp, dálizde ketip bara jatty. Aıaǵyn jeńil basyp tynys alǵany, ózine ǵana tán jumsaq ta jupar ıisi júregimdi týlatty. Ornymnan qarǵyp turdym da, syrtqa umtyldym. Baspaldaqpen tómen tústim. Eshkim joq. Qart áıel tosyrqaı qarap, tańǵalyspen ańtarylyp tur. Qaıta bólmege keldim. Staqanǵa shúpildetip araq quıdym da, oılanyp turyp qaldym. Tost aıtqym keldi. «Kimge?» Óz suraǵyma ózim uıaldym. «Densaýlyq úshin!». Joq. «Dostyq úshin!». Joq. «Mahabbat úshin!». Joq!.. «Ózim úshin...». Onyń da eshqandaı jóni joqtyǵyn oılap úlgerdim. Mıymdaǵy aqparat «qoımasy» «sen ne istep tursyń?!» degen suraqty laqtyrdy. «Sen ne istep júrsiń?.. Ne istep tursyń?!» Tost aıtý qoımaljyń oı ekenin anyq túsindim, eń durysy — eshteńe oılamaý. Óz sanama ózim tosqaýyl qoıdym. Araqtyń sońǵy tamshysy jutqynshaǵymnan tómen syrǵyp bara jatty... Júregim loblyp, asqazanym kóterildi. Jýynatyn bólmege endim.

***

— Áńgime aıtshy.

— Endi seni tyńdaıyn. Meniki aýyl, balalyq shaq jóninde ǵoı, bilesiń...

— Mende aıtar túk te joq... Sen aıtshy, — dedi ol qıylyp, qulaǵyma ystyq demin tıgize sybyrlap.

— Esimde qalǵandary muńdy óńkeı. Qyzyq emes.

— Maǵan unaıdy, sol muńdylary unaıdy...

Onyń janar shanaǵy jasqa tolypty.

— Mektepke áli barmaǵan shaǵym. Kóktem edi. Marǵaý ólgennen keıingi jyl. Ákem eki kúshik ákeldi. Ekeýi de denesinde qyldaı aǵy joq, kómirdeı qara kúshik. Meniń endigi ermegim solar boldy. Kóp ótpeı baýyryn kóterip, shunańdap, menimen oınaıtyn halge jetti. Men qashamyn, olar qýady. Qýyp jetken boıda balaǵyma jarmasady. Erkelegenderi ǵoı. Sháńkildep, yzalanǵandary, yryldaǵandary, men súıretken shúberekti tistelep, bir-birimen alysyp, oınaǵandary áli kóz aldymda. Úıdiń aldyndaǵy qoı qoraǵa jasyrynyp, olardy shaqyramyn. Birinen keıin biri kirip, meni izdeıdi. Men qýystarǵa, aqyrǵa tyǵylyp, olar tapqansha «ká-kálap», tyǵylmashymdy jalǵastyramyn. Edáýir eseıip, qaraqulaqtanǵanda bireýin attaı qalap, bir týysqanymyz alyp ketti. Meniń bergim kelmegen. Kim tyńdasyn, úıshiginen qolyna ilingenin sýyrdy da, qorjynǵa salyp, jıren qasqa atymen kete bardy. Syńarynan aıyrylǵan qara kúshigimdi qushaqtap, sońdarynan uzaq qaradym...

Men áńgimemdi úzip, onyń mamyq omyraýyn alaqanymmen aqyryn sıpadym.

— Jalǵastyrshy, — dedi ol ótinip.

— Azdan soń... Meni rıza etseń, aıtamyn.

Syqylyqtaı kúldi. Biz qas qaraıa páterge engende, dala qaraqoshqyl tartyp, aspandy surǵylt bult torlaǵan-tyn. Ashyq terezeni jelemik jelpip, perdeni jelbiretti de, nóser quıyp ketti. Ekeýmiz balkonǵa shyǵyp, syrtqa qaradyq.

— Jańbyr... saǵyndym.

— Neni?

— Aýylymdy.

— Aýylyń qaıda?

— Alysta...

— Baryp turasyń ba?

— Joq.

— Nege?

— Eshkim joq onda...

— Týǵan jeriń bar ǵoı.

— Jańbyr... jıi jaýatyn edi.

— Men taýdyń balasymyn. Jazda ashyq kúnnen jańbyrly kún mol. Jaılaýdyń rahatyn áli izdeımin. Oqý bitkende aýylǵa ketemin.

Betime tańyrqaı qaraǵan.

— Jalǵyz ba?..

— Árıne, sen ekeýmiz...

Ony qushaqtap, moınynan súıdim. Ekeýmiz terezeni japtyq ta, ishke endik.

***

Kafeniń ishi syra men shashlyqtyń, qýyrylǵan tamaqtyń ıisi men sarǵyltym da kúńgirt shyraqtardyń jaryǵynda maýjyrańqy. Baıaý syńsyǵan áldebir án. Meniń ornym áli de bos. Daıashyǵa araqqa tapsyrys berdim. Basym zeńip tur. İshýge zaýqym joq. Dese de, aldanysh kerek.

Álgiler áńgimesin syzdyqtatyp, kór-jerdi aıtýǵa kirisipti. Kafeniń aýrasy unamaı tur. Syrttaǵy shaǵyn jazdyq alańqaıǵa barǵym kelgen, onda bos oryn joq eken jáne mashınalardyń zýyly unamaıdy. Asqazanym ózine barǵan suıyqtyqtyń bárin jatyrqaı bastady ma, aldyma kelgen araqty jıirkene qarsy aldym. Qarsy aldymdaǵy ústelde jaıqyn omyraý, jalpaq bókseli tórt áıel otyr. «Bazardyń qatyndary» degen oıdy oılap úlgermesten, maǵan qarsy otyrǵan bireýi arbaı kóz tastap, qýtyń qaqty.

— Myna jigit jalǵyz otyr eken, — dedi qasyndaǵylarǵa meni ıegimen nusqap. Áıelder buryla qarap, jymysqy jymıyp: «Bizge kelseıshi» desti.

Súlesoq ezý tartyp, qajet emestigin aıttym.

— Onda sen bar, — dedi qasyndaǵylar álgige.

— Barsam, baraıyn, — dep ornynan aýyr kóterilip, burańdaı basyp, ruqsat suramastan oryndyqqa otyrdy. Etti-jendi demeseńiz, bir kisilik ajary ózine unasymdy derlikteı.

— Iá, jigitim, bul ne dert?! — dedi betime úńile qarap birden.

— Derti nesi?.. Jalǵyzdyq deseń jarasady.

— Bárimiz de jalǵyzbyz. Ana úsh qatyn da jalǵyz. Qaısysy unaıdy?

— Rahmet. Búgin ońasha otyrýdy josparlap em.

— Ne, sopaıyp otyrý erkek basyńa min emes pe?

— Keshirersiz, — dedim sizge kóship. — Eshteńege zaýqym joq.

— Oı, ynjyq, — dedi ol ornynan tura berip. — Súmireıip otyrysyn unatpap em. Zaýqym joq dep bálsinedi. Sen kerek ediń bizge...

Áıelder shıqyldaı kúlip, staqan qaǵystyrdy.

***

— Qara kúshik tez eseıdi. Jaılaýda tek eki otbasy ǵana otyratynbyz. Kúngeıi jalama jartas, teriskeıi ný orman. Jaz boıy eki úı kezektesip, bir-birimizdi qonaqqa shaqyramyz. İshetinimiz tek qymyz. Qymyz iship kórip pe eń?

— Iá. Bala kezimde.

— Qymyzǵa qyzǵan rahat qoı. Úlkender balalardy mas qylý úshin qyzyq kórip, qymyz usynatyn. Bir shýmaq jyr aıtady.

— Qandaı?

— Mysaly, — dedim men, — sheshemniń únemi aıtatyn bir shýmaq óleńi bar edi.

Saryala úırek, sary úırek-oý,

Sary alasy bir bólek-oý.

Osynshanyń ishinde,

Pálenshe balam bir bólek-oý...

Osylaı deıdi de, kórshiniń balalarynyń birine nemese alystan kelgen qonaqqa bir kese qymyz beredi. Shart — bireý. Qymyzdy alǵan adam toqtamaı ishýi kerek.

— Qyzyq eken. Qandaı ýaıymsyz ómir.

— Bul jyldar boıy jalǵasqan dástúr. Osylaı kúnder ótip jatty. Kórshimizdiń áıeli óte qatal kisi edi. Nege ekenin, qara kúshik, keıin úlkeıse de men ony «qara kúshik» deıtin em, solardyń úı ishiniń bárimen ósh boldy. Basqa qonaqtarǵa máý dep úrmeıdi. Tek kórshiler kelse abalap, tura umtylatyn. Mundaıda kórshi táteı ernin jymyryp, «myna súmelektiń kózin qurtyńdar. Kórshige úrgeni nesi?..» — dep tistenetin. Kelesi jyly jazda men jaılaýǵa jaı bardym. Birinshi klasty támamdap, aýyldaǵy egistiń shóbin otaýǵa qatysyp, kesh shyqtym. Maýsymnyń ortasy edi. Qaraǵaı arasynda otyratynbyz. Úıge jete salyp qara kúshikti izdedim. Úıdegiler: «Kórshiniń qyzyn qaýyp aldy, ana qatyn kep ustatyp turyp sabady. Sodan beri joq. Kórinbeıdi», — desti. «Nege sabatasyńdar?!» — dedim men tulan tutyp. Sóıttim de, qara kúshikti izdeýge kettim.

— Barma, alysqa ketpe, ormanda jabaıy shoshqa kóp, qabandary jaryp ketedi, — dedi ápekem artymnan aıǵaılap.

«Ká-kálap» búkil ormandy kezdim. Ózimiz únemi júretin jalǵyz aıaq soqpaqpen syńsyǵan aǵashtar arasyn kezip kelemin. Orman arasynda oıdym-oıdym alańqaılar kóp. Jaılaýdyń shóbi boıdan asady. Bir zamatta shópti japyryp, maǵan qaraı ushyp kele jatqan áldeneni baıqadym. Júregim zý ete tústi. Qara kúshik keldi de, menimen alysa ketti. Men áýelde shoshyp, tura qashyp em, qýyp jetip, aldyńǵy aıaǵymen orap, tartyp qalǵanda, omaqasa quladym. Tura sap, taǵy qashyp em, taǵy solaı istedi. Azdan soń basynan sıpap, moınynan qushaqtap, ázer toqtattym. Úıge jetkenshe shóptiń arasyn kezip, joq bop ketedi de, baıaǵysyndaı atylyp kep, menimen alysady. Jeńimnen tistelep, aıaǵymen ústimdi tyrmalaıdy. Úsh kún boıy bizge renjip, ormanda júripti, beıýaz qara kúshigim.

— Seniń áńgimelerińniń bári osyndaı ma?..

— «Qyzyq» jeri áli alda...

— Qara kúshik jaıynda ma?

— Iá.

— Aıtshy.

— Asyqpaı aıtamyn.

— Qazir aıtshy.

— «Jalǵasy kelesi sanda».

— Týh. Meniń de kúshigim bolsa ǵoı.

— Mysyq pen ıtti unatpaımyn.

— Nege?...

— ...

Ol áńgimemdi jalǵastyrýymdy ótingen. Meni uıqy qysyp, jonarqamdy oǵan berip jatyp qaldym.

— Jan, birdeńe aıtaıynshy...

— Uıqym kep tur.

— Aıtaıyn degenim...

— Keıin...

***

«Panda» qyzyp tur eken. Baıyrǵy ornyma jaıǵastym. Jigitter syrtta temeki shegip turdy.

— Qalaısyń, bratan?! — dedi biri tilin shaınap.

Men úndemeı óte shyǵyp em:

— Mynaý taǵy keldi-eı, — dep dý kúlisti.

Daıashyǵa manty jáne júz gram araqqa tapsyrys berdim. Top jigit ishke endi. Olar da syradan opa tappaǵan syńaıly, araqqa aýysypty. İshindegi jasy úlkendeýi óleń oqydy. «Aqyndar boldy ǵoı. Bular ózgerseıshi. Qaıda barsam, aldymnan shyǵady». Osy oıdy oılaýymdy kútip otyrǵandaı, bir-birin qolpashtaýǵa kóshti.

— Biz jańa býynbyz. Biz bárin ózgertemiz!

— Áli-aq álem Orta Azıaǵa, bizge nazar aýdaratyn bolady. Quddy latyn amerıkalyqtar sekildi... top bolyp shaıqaımyz.

— Bizge endi sheginerge jol joq. Burynǵy súrdekten bas tartýǵa tıispiz. Bizdi dástúrli ádebıet, keńestik sheńber qurtty.

— Ádebıet damý úshin júıe ózgerý kerek. Bılik... bular keńestik shekpendi teris aýdaryp kıe salǵandar... shetterinen komýnıs...

Olardyń dabyryn mýzyka daýysy ala qashyp, úzik-úzik jetedi.

— Aıtys kóresińder me? Obal!.. Solardy áspetteýdi qoıǵan kúni poezıamyz damıdy...

Baıyz taba alar emespin. Mundaı ortada ońasha oılanýǵa mursat kem.

***

Ekeýmiz bul joly kóshede keziktik. Ol birden «Nıgaraǵa» barǵysy kelmeıtinin aıtty. «Ne úshin?» degen suraǵyma jóndi jaýap qatpady. Óńi solǵyn. Kóńil-kúıi joq. Sonda osy «Pandaǵa» birinshi ret kelip edik. Ol kezde kafeniń aty basqa ma edi, bilmeımin. Biz syra aldyrdyq. «Nege?» — dedim taǵy da. «Suramashy, ótinish...», — dedi ol. Áldeneshe saǵatty bir-birimizge tomsara qarap, tildespeı ótkizdik. Ol masaıyp qaldy. Shaǵyn kafeniń dańǵyrlaq mýzykasy júıkeme tıip bitti. Al ol aıaqastynan kóńildenip, «bıleıikshi», — dedi. Tar ortada úsh-tórt áıel jan-jaǵyna arbaı qarap, sylań qaǵyp júr.

— Ketelik, — dedim ony aqyryn qushaqtap. — Seni saǵynyp turmyn.

— Qasyńdamyn ǵoı...

— Sonda da... ońashalyq kerek bizge.

— Saǵan ne kerek ekenin bilem ǵoı... Sodan basqany oılamaısyń sen?..

— Saǵan ne boldy?

— Eshteńe...

— Ertek aıtyp berem...

— Qara kúshik týraly aıtshy.

Biz páterge keldik.

— Jalǵastyrshy.

— Aldymen...

— Zaýqym joq. Sen kúshigiń týraly «ertegińdi» aıtyp bitir.

— Qara kúshik kórshilerge odan arman óshikti. Olardy kórgen jerden ashýǵa basyp, jalǵyz-jarym kelse, úıge jaqyndatpaıtyn. Ien taýda eki úı. Birimizdi birimiz shaqyrmaı tura almaımyz. Kórshi tátemiz qara ıtti kórse, yzbarlanyp: «Osydan basqa ıt joq pa?! Ne degen jylan shaqqyr pále edi. Alaıyp qaraýyn qarashy» deýin qoımaıtyn. Aqyry...

Ary qaraı aıta almaı, tamaǵyma óksik tyǵyla berdi.

— Aqyry, ne boldy?

— Sol jyly kúzde...

— Aıtshy endi, — dedi ol qutqýyrlap.

— Bilesiń be, biz jaılaýda eki-aq otbasy otyratyn edik qoı.

— Ony aıttyń ǵoı.

— Sıyr japalap ketpes úshin kıizúıdi aǵashpen qorshaıtynbyz. Kúzge salym ekinshi jurtqa baratyn edik. Óte jaqyn otyratynbyz. Kórshimizdiń jetim bir qozysy júretin, ózi qoldan sút iship úırengen, kisi kórse mańyrap, sońynan qalmaıtyn. Kúz kezi ǵoı...

— Iá, kúz ekenin de aıttyń!..

— Sol qozyny qasqyr tartyp ketipti.

— Qasqyr kóp pe edi?!

— Biz jaılaýda malǵa qaramaıtynbyz. Bir-aq asý bar edi. Ózge jaqtan pende balasyna kelý múmkindigi joq. Jabaıy shoshqa men ıtqus kóp bolatyn. Jańbyr jaýsa, aptalap toqtamaıtyn. Tuman da bir shókse, aıyqpaıtyn edi. Bilesiń be, taýdyń tóbesinen eńiske qarap turamyz. Tý shatqaldan appaq bult kóterilip kele jatady... Áne-mine bizge jetedi. Aq mamyq bulttyń qoljetim jerge taqaǵanyn kózińmen kórip, onyń dál osy shaqta mańdaıyńdy sıpaı ótip ketetinin anyq sezip turý... rahat edi ǵoı. Seni ıterip, basqa jaqqa alyp ketetindeı balań qıal san-saqqa jetelep úlgeredi. Bult kóz aldyńdy tumshalap, qasyńnan óte shyǵady da, bozǵylt munar jan-jaǵyńdy qaýmalap alady. Birte-birte qoıýlap, mańaıyńdy soqyr tuman basady. Tún bolsa, attap basý múmkin emes. Apta boıy aıyqpaıtyn kezi bolady. Ortasynda nóser quıady... Birde ashylyp, birde jaýyp... Kún kóterilip, tuman seıilgeni de qyzyq. Shatqaldarda, betegeli oıpattarda oıdym-oıdym bult qalqyp qalatyn. Nóserli túnderde ıtter abalap úrip, úıdiń aınalasynan shyqpaıtyn. It daýysymen jartas qosa jańǵyrady. Naızaǵaı shatyrlaǵanda bar ǵoı, záremiz ushatyn. Nóserdiń tolassyz quıǵany qara túndi túnekke aınaldyryp, qorqynyshqa bóleýshi edi. Keıbir túnderde abalaǵan ıtimizdiń úni óship, qyńsylap, butyn quıryǵyna qysqan kúıi úıge kirip kete jazdaıtyn. Dál úıdiń irgesin shoshqa túrtip ketýshi edi. Bul tumandy, jańbyrly túnderde bolatyn oqıǵa. Sondaı nóserli aptalardyń birinde álgi jetim qozy joǵaldy. Kórshi tátemiz ozandap izdedi. Sóıtsek... úıdiń mańyndaǵy betkeıdiń bir qýysynda qasqyr tartyp ketipti. Basyn qushaqtap, attandaǵan kúıi bizge keldi.

— Muny senderdiń myna sýmaqaılaryń jedi, — dep, jer tepkilep pále saldy. Úlkender onyń malǵa tıispeıtinin, kórshiniń úıiniń mańyna attap baspaıtynyn qansha aıtsa da, kónbedi. Aqyry...

— Ne boldy?! Tezirek aıtshy...

— Aqyry eki úı janjaldaspaıyq, «kórshi aqysy — táńir aqysy» dedi de, qara kúshikti «ólimge úkim» etti...

— Ne deıdi, Qudaı-aý...

— Tús áleti. Eki úıdiń erkekteri jınaldy da, qara kúshiktiń moınyna jińishke qyl arqan salyp, týra esik aldyndaǵy betkeıde ósken jalǵyz qaraǵaıǵa apara jatty. Sen túsinesiń be?.. Meniń kózimshe asyp óltirdi... Shyrqyrap jylaǵanyma eshkim pysqyryp ta qaraǵan joq. Arqannyń bir ushyn qaraǵaıdyń butaǵyna ildi de, tórt jigit asa bir yntamen tartqylaı berdi. It qyńsylap, qyryldap, aıaǵyn onshaqty ret sermedi de, sylq ete tústi...

— Ne degen jaýyz edi?! Óńsheń jaýyz eken ǵoı...

Ol óksip-óksip jylaı bergen. Men bolsam, sol shaqta tyńdaýshymdy «qyzyqtyra» túsý úshin olardyń ıtti óltirip, óleksesin súıretip, jartas basynan shatqalǵa aǵyzyp jiberip, dabyrlasa úıge kirip, qam-qaıǵysyz shaı ishkenderin, artynan kórshilerdi shaqyryp, jyrǵa basyp, kerden toly qymyzdy tóńkergenderin baıandadym. Bul jıyrma jyl burynǵy oqıǵa bolǵandyqtan ba eken, álde eseıip kettim be, álde osy bir oqıǵany oılamaýǵa tyrysyp, uzaq ýaqyt esten shyǵarǵandyǵymnan ba, bilmeımin, sol túni ıtti asyp óltirgen kúngideı esh azaptanǵam joq. Jartas basynan túý eńiske kóz salyp, qara kúshiktiń óleksesin qumaı-quzǵyndardyń shoqyp, bir-birin qazdańdaı qýalap, dalbańdap ushqandaryn kúni boıy baqylaǵan balany áldeqashan umytyp ta ketkenmin. Egiz kúshiktiń esik aldynda quldyrańdap júgirgenderin oılaýmen uzaq mezgilderdi ótkizgen kezderdiń qaı ýaqytta sap tıylǵanyn da esime túsire almas edim... Kerisinshe, osy bir hıkaıanyń kýágeri bolǵanymdy maqtan tutqan áldebir sanasyz tákapparlyq qıalymdy jaýlap aldy. Sońynda ony jubatqan bop, ótirik esirkep, qos emsheginiń tompıǵan ushyn murnymmen túrtkiledim...

***

Páterge kirgen boıda ortańǵy bólmeni — qarańǵylyq qursaýyndaǵy bólmeni ashqym keldi. Ańsarym soǵan aýdy. Jabyq. Álginde ǵana ishin ashyp, aralap kórgen edim ǵoı. Qulpy. Sol qalpy, buzylmaǵan. Men óz kózime ózim senbeı, qattyraq ıterip kórip em, qozǵalmady. Esikke mańdaıymdy tirep, áldenelerdi kúbirlep, uzaq turdym. Osy esikke súıenip, áldebir núktege qadalǵan onyń beınesin tiriltkim kelip, qansha tyryssam da, eshteńe ónbedi. Basymdy, betimdi, ıyǵymdy, tizemdi ustap kórdim. Saý ekenim anyq. Al bul bólme nege jabyq? Esigin ashqam. Dıvan... saǵat... kórpe... jalańash qyzdyń sýreti... Taǵy neler bar edi? Kitaptar... Órmekshiniń tory. Tereze? Joq, tereze bolmaǵan. Bul ne sıqyr? Qoıshy, dep jubattym ózimdi, nem bar onda? Bireýdiń úıi. Erteń ketemin.

***

Ekeýmizdiń kezdesýimiz sońǵy ýaqyttary sıreı bastady. Anda-sanda, eki apta, keıde úsh aptada bir jolyǵatyndy taptyq. Meniń de, onyń da oqýy bastalǵan. Jazdyq demalystaǵy saırannan jalyqqandaımyz. Onyń meni jıi izdeıtini de júıkeme tıetin. Kór-jerdi syltaýratyp, keıinge ysyratyn edim.

Kúzdiń sońy, qarashanyń ortasynda «Pandada» jolyqtyq. Samarqaý. Sál tolysyp qalǵandaı kórindi. Júzi synyq. Mardymdy áńgime aıta almadyq. Kóp bógelmeı, páterge tarttyq.

Ol egilip uzaq jylady. Jubatarǵa sóz taba alar emespin.

Biz bul joly kóńilsiz, óte aýyr qoshtastyq. Maǵan ózi salǵan mysyq pen kúshiktiń sýretterin berdi. Áppaq qaǵazǵa marǵaýdyń jáne qara kúshiktiń sýretin salypty...

— Sóıleseıikshi...

— Sen únemi ótkendi aıtasyń, bolashaq týraly maǵan bir aýyz sóz aıtqan jeriń joq. Men surasam, syrǵaqtaısyń.

Sol sózdi aıtty da, artyna burylmastan tramvaıǵa otyryp kete bardy.

Tilim baılanyp, qattym da qaldym.

Bul bizdiń sońǵy júzdesýimiz degen oı múldem bolǵan emes. «Ózi-aq izdeıdi», — dedim de, men de jaıyma kettim.

Arada bir aı ótti. Tym-tyrys. Ony kórgim keldi. Endi kezikse ǵoı, onyń mamyq tósin aımalap, meńinen súıip, balqyp bir jatsam ǵoı dep qıalǵa berildim. Telefon kótermeıdi, SMS jazbaıdy. Amalym taýsylǵan men ár aptanyń sońynda ony «Nıgara» men «Pandadan» kútetindi shyǵardym. Senbi kúnderi tús aýa ózim jalǵyz kelem de, kafeniń ońasha bir múıisinde barqyn syrany soraptap, tún ortasy bolǵansha otyrar edim. Ony qalaıda bir keziktiremin degen úmit kókiregimde qalyqtaıtyn da turatyn. Keıin aýylǵa kettim. Birer jyldan soń túsimde onyń tramvaıda ketip bara jatqanyn áldeneshe ret kórdim. Ien, qar qursaǵan appaq dalada jalǵyz ózi, sońǵy oryndyqtardyń birine otyryp, áldebir jaqqa ketip bara jatatyn. Osy tús óńimde de qaıtalanatyn edi. Kúndiz, tapa tal túste sol bir kórinisti týra sol qalpynda kóretinmin. Appaq dalany keship zymyrap bara jatqan sary tramvaıdyń ishinde aldyna áppaq marǵaýdy otyrǵyzyp (álde aq paraqty tizesine qoıyp pa eken, ol jaǵy bulyńǵyr edi), alysqa kóz tikken qalpy qımylsyz otyratyn... Oıaý ekenime kúmándanyp, kózimdi ýqalaǵan kezderim de kóp... Bul túsimdi (álde óńim be edi?) zorǵa umyttym.

***

Qonaqúıge tún ortasy taǵy keldim.

— Saǵan ne boldy? — dedi áıel. — Bir kelip, bir ketip. Jyn soqqandaı. Maza bermediń ǵoı.

Úndemesten bólmege kirdim. Kóz aldym qaraýytyp, tósekke otyrdym. Jýynatyn bólmeniń sýy aǵyp tur eken. Vana tolaıyn depti. Sýdy óshirdim de, teńsele basyp, qaıta syrtqa júgirdim.

— Áı, júgirmek... Uıqy bermediń ǵoı. Qandaı pendesiń ózi.

Onyń daýysy qańǵyrlap baspaldaqtar keńistiginde qalyp ketti.

Maqataev boıymen shyǵysty betke alyp az júrgende, qol ustasqan qyz ben jigitke qarsy ushyrastym. Olar maǵan alaıa qarap, sostıyp turyp qaldy. Ótip baryp, keri burylsam, áli maǵan qarap tur eken. Qyz kenet «baj» etti de, otyra ketti. Men júgire jóneldim. Sol boıy eshqaıda soqpaı páterge jettim. Esikti ashtym da, kirýge kóńilim daýalamaı, keri buryldym.

«Pandaǵa» kireıin dep em, olar jabylypty. Aqyndardy súırelep júrip shyǵardy. Az turdym da, qaıtadan páterge baǵyt túzedim. Kafeden ázer shyqqan jigitter eregesip, bir-birimen jaǵa jyrtysyp jatqandaı kórindi.

Naýryzbaı kóshesin qıyp ótkenimde, tómennen baqyrta quıǵytyp kele jatqan mashına kenet rólin ońǵa burdy da, aǵashtar arasyna qoıyp ketti. Avarıa. Daýysy qatty shyqqany sonsha, qulaǵym bitelip qaldy. Yzǵytqan kúıi páterdiń podezdine súńgidim. Baspaldaqpen tórtinshi qabatqa qalaı kóterilgenim esimde joq.

Kenet... kórshi páterden jylaǵan daýys shyqty. Birde yshqyna, birde bozdaı, birde zar eńirep... Keıde joqtaý aıtqandaı suńqyldaıdy. Úıdiń keregelerin tópeshteıdi. Dúrs-dúrs. Degbirim qashyp, úreı bıledi, qaıta syrtqa bettedim. Maqataevqa jetkenimde, Baıtursynuly jaqqa júzdegen, álde, myńdaǵan ba eken, anyǵyn bilmeımin, tobyr bir baǵytta aǵylyp bara jatqanyn kórdim. Sileıip turmyn. Kózimdi ýqalap, uıyqtap ketpegen bolarmyn dep, óz qalpymdy tabýǵa tyrystym. Ekinshi jaǵalaýǵa ótip, Naýryzbaıǵa jete bergenimde adamdar nópiri maǵan qarsy kele jatty. «Jol jabyq» dedim ishteı. Shoshyǵanymnan artqa shegindim. Bezildep kele jatyp, qulap tústim, ary qaraı kúńgirt dúnıege maltyǵyp qala berdim. Muzdap jatyr ekem, súıretile ornymnan turdym. Qaıda jatqanymdy naqtylaı almaı, jol jıeginde oń-solyma uzaq telmirdim. Bulyńǵyr dúnıe aıqyndala tústi. Kóshede qaptaǵan mashına. Iý-qıý, yzyń-shý. Zytqan boıy páterge tyǵyldym. Tek mysyqtyń toqtamaı mıaýlaǵany bolmasa, kórshim tynshypty. Bólmeni óli tynyshtyq basypty. Tósekke sulaı qulap, kórpeni orandym. Qalsh-qalsh etemin. Óneboıym muzdap, tisim-tisime tımeı saqyldaıdy. Kózimdi tars jumyp, «tezirek uıyqtasam eken» dep tiledim Táńirden. Estelikke aınalǵan ár sekýndymdy jadymda jańǵyrtyp, kómeski dúnıelerdi qaıta tizbektep, oıymdy jınaqtaýǵa tyrysyp baqtym. Men qansha talpynsam da, sanam bulyńǵyr tarta berdi...

***

Eki shekem lyq-lyq. Terezeden túsken jaryq sáýle kóz qaryqtyrady. Kıimim shylqa sý. Tula boıymnan ter saýlaıdy. Ornymnan súıretile turyp, sý ishtim. Basym qara tas sekildi.

Esik tars-tars qaǵyldy. Polıseıler eken. Ekeý. İshke endi. Men sózge kelmesten qujatymdy kórsettim.

— Túnimen ne istediń?!

— Eshteńe...

— Eshteńe? ! — kekesinmen jymıdy.

— İshtim...

— Jaı ishken joqsyń, — dep basyn shaıqady. — Qalanyń alkagolin túgel taýysardaı ishtiń.

— Ony qaıdan bilesiń? — dedim daýysym qumyǵyp.

— Betińdi jý. Áli massyń.

Men beti-qolymdy jýyp, asúıden taǵy sý ishtim. Olar aıaqtaryn sheshpesten, dıvanǵa otyrypty.

— Qonaqúımen eki ortada tún ortasy aýǵansha bezildep júrdińiz, — dedi bireýi. — 12 ret. Kemi. Eki orta 1000 metrge taıaý. Barǵansyz, kelgensiz. Kelgensiz, barǵansyz... Sonda 24 shaqyrymnan artyq jol basypsyz. Rekord.

— Muny, — dedi ekinshisi suq saýsaǵymen meni músirkeı nusqap, — olımpıadaǵa aparý kerek sekildi. Óziniń aıaǵy aıaǵyna tımeıdi eken.

— Ony qaıdan bildińder?

— Kameradan. Ár kósheniń, ár ǵımarattyń buryshyna, qonaqúıge, kerek bolsa, myna podezge de vıdeobaqylaý ornatylǵan.

Men áldebir qylmys jasaǵandaı ózimnen ózim kúdiktene bastadym. Denemdi diril soqty.

— Basyńyz synyp tur ma? — dedi ekinshisi. Úndemedim.

— Kıin, — dedi qatqyl buıryqpen taǵy biri. — Bólimshege baramyz.

Syrtqa shyqtyq. Qapyryq. Bólimshege jetkenshe, olar áldebir áıel týraly aıtysty. Sózderinen 16-páterdegi sylqym týraly ekenin ańǵarǵandaı boldym.

— Kirip shyqpadyńyz ba? — dedi róldegi polıseı yrjyńdap.

— Kezek seniki edi ǵoı... — dedi qasyndaǵy. — Symbatty-aq edi, jaryqtyq...

— Saý kezinde tartymdy edi. Saıqalyń janyńdy shyǵaratyn...

Ekeýi de kúldi.

— Túsiniksiz jan edi, — dedi sálden soń bireýi. — Páterine kirseń janyń túrshigetin. Shımaı-shatpaq sýrettermen qabyrǵalardyń bárin álemishtep tastaǵan.

— Iá... Alǵashynda sál qorqatyn em. Keıin boıym úırenip ketti.

— Ana mysyǵyn aıtsaıshy, jynǵa tıetin. Birde tús mezgilinde keldim. Asyǵys em, sharýamdy tez bitireıin dep, kire salyp tósekke alyp uryp, arpalysyp jatqanmyn. Mysyǵy kórpeni tyrmalap, mazamdy aldy. Moınynan ustadym da, laqtyryp jiberdim. Keregege soǵylyp, edenge top ete tústi. Mıaýlaǵan kúıi balkonǵa bezdi. Anaý astymnan ytqı shyǵyp, bozdap qoıa bersin. «Oǵan tıispeshi, meni óltirseń de oǵan tıispeshi», — dep mańdaıyn jerge uryp jalyndy. Ázer jubattym.

— Iá, — dedi ekinshisi. — Mysyǵynyń kózin aıtsaıshy. Tuzdaı ǵoı... Adamǵa tesile qaraǵanda, óńmenińnen ótetin. Men bir joly habarlasyp em, «kelińiz», — dedi. Alyp-ushyp jettim. Esik ashyq eken. Kirsem, ústinde lypa joq, týmbýchkanyń aldynda aınaǵa qarap, ózimen ózi sóılesip tur. Bir úlken kisi men balanyń sýretin aınaǵa súıep qoıypty. Meni kórip shoshyp ketti...

— Oı, — dedi ekinshisi taǵy da, — mynadaı bir qyzyq bolǵan. Osydan bes jyl buryn-aý deımin. Dostarymmen toılatyp júrgem. Olar maǵan: «Qyz kerek, sen tapshy. Sender de kóp qoı...» dep jabysty. «Qazir...» dedim de, zvondap em, mas eken, dereý kel dedi. Tún bolatyn. Árqaısymyz úsh retten kirdik. Bárin men eken dep oılapty. Meniń atymdy aıtyp: «Sen ne degen sharshamaıtyn aıýansyń», — dep arqalaryn tyrnap jata beripti...

Biz bulyń kóshelermen edáýir jer júrdik.

***

— Sen túngi saǵat 3-ten óte, shamamen 3-ten 8 mınýt syrǵyǵanda qonaqúıden ytqyp shyqtyń. Solaı ǵoı? — dedi tergeýshi aldyndaǵy kompúterge shuqshıyp.

— Múmkin...

— Múmkin?.. Aldyńnan eki qyz, bir jigit jolyqty.

— Joq, bir qyz, bir jigit. Ol kezde esimdi shala bilem. Biraq bir qyz, bir jigitti anyq kórdim.

— Qatelesesiń, — dedi tergeýshi naraý qalypta. — Bir jigit, eki qyz. Sen olardyń ortasyn qaq bólip óttiń. Olar saǵan jaqatpaı qarady. Kenet qyzdyń bireýi talyp tústi. Sen qasha jóneldiń. Nege?

— Onyń daýysy óte qatty shyqty. Shoshyp kettim...

— Al talyp qalǵan qyz seniń artyńnan ergen ıt pe, álde, kúshik pe, baltyryna jabysa ketkenin aıtty.

— Múmkin emes. Mende ıt joq. Bolǵan emes...

— Itti biz de tappadyq. Ol jerde vıdeo joq. Biraq qyzdyń baltyrynan ıt tisiniń izi baıqalmaıdy. Senimsiz...

Ol betime tiktep qarap, kózin taıdyrmaı, biraz turdy.

— Naýryzbaı kóshesinen ótkenińde Raıymbek dańǵyly jaqtan kele jatqan jıp kelip jol jıegindegi aǵashqa soǵyldy. Mektep jasyndaǵy bala qaıtys bolǵan. Ákesi din aman. Sen taǵy da qashtyń. Nege?!

Ol bul joly túsin sýytyp, «shyndyǵyńdy aıt» degendeı nyǵyzdaı til qatty.

— Qaraýǵa júregim daýalamady.

— Shopyr seniń sońyńnan shubyryp ótpek bolǵan qalyń mysyqty kórip, tejegishti basýǵa úlgirmeı, róldi ońǵa qalaı burǵanyn bilmeı qalǵanyn aıtty.

— Men eshqandaı mysyq kórgem joq.

— Máseleniń bári sonda. Biz de kórmedik. Vıdeoda bulyńǵyr birdeńe baıqalady. Ne ekenin bile almadyq. Baqsylyǵyń joq pa edi? Álde peri soqqan jansyń ba?.. Psıh bolnısada tirkeýde joq ekensiń...

Onyń qaljyńdaǵanyn, ıakı, shyn suraǵanyn ajyrata almadym.

— Joq...

— Úıge keldiń de, kóp ótpeı qaıta shyqtyń. Maqataev kóshesine barǵan soń sileıip turdyń da, joldyń qarsy betine óttiń. Kenet shegindiń. Buryldyń da, zytyp joǵaldyń.

— Qalyń tobyrdyń ortasynda qaldym. Birkelki qara kıingen. Týra maǵan qaraı bettep kele jatty.

— Meni aqymaq qylyp tursyń ba?! Qaıdaǵy adam? Qaıdaǵy tobyr? Adam túgil, sapalaq ta bolǵan joq!

Ol tútigip, arly-berli júre bastady. Sálden soń ústeldi qolymen tireı, maǵan úńile bozaryp:

— Aıtpaqshy, «Pandanyń» aldynda bir top jigit tóbelesken. Biriniń esi aýyp, aýrýhanada jatyr. Sen qastarynan túk kórmegendeı beıǵam ótipsiń.

— Bilmeımin...

— Nege bilmeısiń? — dedi ol tistenip. — Sıqyrsyma. Shyndyqty, tek shyndyqty, ne kórgenińdi tolyq aıtqanyń ózińe jaqsy.

— Olar sol kafede kúni boıy iship otyrǵan. Men kafeden shyqqanda kerildesip turǵandaı boldy.

— Endi tek shynyńdy baıanda, bul biz úshin óte mańyzdy ári ózińe de kómektesedi. Gostınısadan №7 bólmeni, kvartıradan 17 páterdi jaldaǵansyń. Nege jalǵyz óziń, nege ekeýin birdeı?..

Túńilip kettim. Qalaı túsindirem?

— Bul 10 jyl burynǵy áńgime edi...

— Maǵan sandyraǵyń qajet emes! Naqty fakt, keshe túndegi oqıǵaǵa qatysty argýment kerek. Uqtyń ba?!

Onyń daýsy óte zildi shyqty. Meniń qos tizem dirildep, kóz aldym buldyr tarta bastady.

— Bizge osy mańnan úsh qońyraý tústi. Talǵan qyz, avarıa jáne esten tanǵan jigit. Tań ata, bir mezgilde. Úsheýinde de seniń iziń bar. Tańerteń tórtinshi qońyraý bezildedi. 16-páterdegi áıel, ıaǵnı, seniń bir túndik kórshiń, ol bizde tirkeýde edi, túnde vanada tunshyǵyp ólipti. Tańerteń úı ıesi habarlasty. Seniń qandaı da bir qatysyń joq pa?!..

Men esten tana jazdadym.

— Joq... Meniń qatysym joq. Ol túnde shyńǵyryp jylaǵan... Qabyrǵany tópeshtep jatqan. Aınalyp kelsem, tynyshtalypty...

— Ony morgke áketti, — dedi polıseı. — Basty kúdikti sensiń. Eger kisi qolynan nemese qastandyqpen ólgen bolsa, shıpam bitti deı ber!

— Nege? — dedim men ornymnan ushyp turyp. — Meniń ne qatysym bar?..

— Eger ol ózine qol jumsaǵan bolsa... seni áýrelemeımiz.

— Men onyń júzin de kórgem joq.

— Jaraıdy. Sen týraly barlyq aqparat bar. Eger qajet bolsań, shaqyramyz. Másele munymen aıaqtalǵan joq.

Maǵan qazirshe bos ekenimdi eskertip, «kete ber», — dedi. Esikke jete bergenimde: «Mynaý kim-eı? Jyn ba, peri me? Bas qatty ǵoı...» — dedi serigine aıǵaılap. Men olardan tez qutylýǵa asyqtym.

***

Polısıa bólimshesinen páterge jetkenshe uzaq jol júrdim. Tús pen óńniń ortasynda shyrmalyp, shyrma-shatý joldardyń qaq ortasynda jalǵyz qalǵandaımyn. Kóshe boıyndaǵy ǵımarattar birde uzaryp, aspanǵa tirelse, endi birde jermen jeksen qırap jatqandaı elesteıdi. Del-sal qalypta san myń elesterge bólshektengen oıymdy ázer jınadym. Polıseıdiń aıtqandaryna sene alar emespin. Senbeıin desem, ózimniń de bulyńǵyr kóleńkeler ortasynda júrgenimdi, ol sáttiń túsim emes, óńim ekenin anyq bilemin. Basym zeńip tur. Shól. Tilim aýzyma sıar emes. Kóshe boıyndaǵy shaǵyn dúkenge kirip, sý alyp, qylqyldatyp túgel juttym. Mańdaıymnan shúmektegen ter jyqpyldarmen tómen quldılap, sońyma «iz tastap» álek... Kún besinge taıapty. Páterge kirgen boıda zattarymdy alyp, syrtqa asyqtym. Podezde mysyqtyń mıaýlaǵan úni qalyp bara jatty...

---