InfoHub Logo

Bir kúni, tań aldynda, apannan buqpantaılana shyqqan kókjal kisi boıy ósken qamys pen qalyń toǵaıdy jamyla, qara oıdy boılaı jortyp, bir aýyldyń mańyna kelipti. Ol qoıdan bólinip qalǵan qozyǵa kez bolyp, tap beripti. Úreıi ushyp qatty shoshyǵan qozy qaltyrap:

— Qaseke, men tisińizge syzdyq bolam ba? Bir asam etim joq, meni qaıtesiz, onan da shyǵys jaqtaǵy ózenge baryńyz, ondaǵy qula bıe sýatynda bir qula taı quıǵa batyp shyǵa almaı jatyr, sizge tabylmaıtyn as sol, onyń eti maıly da dámdi ǵoı shirkin! — depti.

Qozynyń sózine elitken kókjal qozyny tastaı berip sol baǵytqa qaraı jorta jónelipti. Ol ózen jaǵasyna kelse, shynynda, bir qula taı quılap shyǵa almaı jatyr eken. Qýanyshy qoınyna sımaǵan kókjal ony tamaqtamaqshy bolyp tura umtylypty. Sonda qula taı kókjalǵa:

— Báli! Kókjal netken aqylsyz ediń! — depti.

— Meni qalaısha aqylsyz deısiń? — dep surapty qasqyr yzaǵa býlyǵyp.

Sonda qula taı aspaı-saspaı jaýap beripti:

— Meni osy boıynda jeseń, sary balshyqqa aralasqan etten ne dám bolmaq? Egerde meni quıdan shyǵaryp taza kógalǵa aparyp jeseń, sonda ettiń dámi tilińdi úıirmes pe edi! — depti.

Qasqyr mıyǵynan kúlip:

— Jaraıdy! Aqymaq bolǵanyńmen jyltyń bar eken! — dep qula taıdy jalynan tartyp quıdan shyǵarady, sonan ol qula taıdyń «jyly-jumsaq etine bir toıatyn boldym ǵoı» dep kóńildenip, jeýge yńǵaılana bergende:

— Eı, atyń kim?— dep suraıdy qula taı.

— Jońǵar qoınaýynyń áıgili hany bolamyn! — depti qasqyr kújildep.

Qula taı ony tótenshe qadir-qurmet tutqan beınede:

— Oho! Aldıar, haneke, onda meniń sol jaq sanyma basylǵan tańbany kórińizshi? — depti.

— Jaraıdy, kórmeıtin nesi bar? — depti qasqyr beıne úlken oqymystydaı aıaǵyn kerdeńdeı basa qula taıdyń miner jaǵyna shyǵyp, ol tańbaǵa qaraı bergende, quıryǵyn shanshyǵan qula taı «tars» etkizip kókjaldy jalmanynan túsirip, quıyn da, quıyn zytyp beripti.

Taı tepken aýzy-murny qan josa bolǵan qasqyr ornynan áreń súıretilip turyp, qumǵa qaraı bezipti. Ol soltústik jaqtaǵy belegirge shyǵa-aq, kúlim qaqqan kún uıasynan shyǵyp shartarapqa nuryn shashypty. Túngi jortýylda aýzy qyzylǵa tımegen kókjal apanyna qaraı salyp uryp kele jatsa, bir ıentikte jalǵyz qyzyl buqa jaıylyp júr eken.

Qasqyr tekpiden dal bolǵan aýzyn arandaı ashyp:

— Terińdi tirideı sydyryp, maıly etińdi asaımyn, — dep qyzyl buqaǵa yryldaıdy.

— Eı, túzdiń kókjaly, — deıdi qyzyl buqa — osynshalyq jasqa kelip qol baqqan sıyr etiniń qatty shandyr bolatynyn bilmeýshi me ediń? Onyń ústine tisiń joq eken, meni qaıtyp súısinip jeısiń! Onan da ekeýimiz batys aýylynyń qyz uzatý toıyna baraıyq. Tabaq-tabaq semiz qoı etin emin-erkin jep syılyqqa bir toıaıyq, bul aqylym qalaı?

Uzaq jol júrýge shydamym jetpes! Sary tańdy sarpaldańmen ótkizdim, endi aıaǵymdy bir basýymnyń ózi muń bolyp tur, — deıdi qasqyr tyjyrynyp.

— Eger qatty sharshap shaldyqqan bolsańyz, maǵan minip alyńyz.

Buqanyń bul sózin estigen qasqyr:

— Men barsam, adamdar maǵan qas qylmaı ma? — dep suraıdy.

— Taqsyr-aý! Siz adam balasy toı-tileý kúni bireýge qastyq isteıtin jaman yrymǵa barady dep qashan estip edińiz? — deıdi buqa aspaı-saspaı túsindirip.

Buqanyń sóziniń qısynyna sengen kókjal:

— Kóp sóz kójege qatyq bolmas, barsaq baraıyq! — deıdi semiz qoı etin jegisi kelip.

Sonan ol buqaǵa minedi de, toıǵa qatynasý úshin aýylǵa bet alady.

Qyzyl buqa kókjaldy arqasyna mingizip alyp, toı bolyp jatqan aýylǵa keledi. Toıǵa jınalǵan el-jurt buqaǵa minip alǵan qasqyrdy kóre sala aıqaı-súren salyp, myltyǵy barlar myltyǵyn alyp, ıti barlar ıtin qosyp lap qoıady. Buqa osy kezde móńkip kókjaldy jerge jyǵady. Jaǵdaıdyń nasyrǵa shapqanyn bilgen kókjal quıryǵyn butyna qysyp, Yrymbaı qumyna qaraı zytyp beredi. Sonan óz apanynyń qasyndaǵy bıikke jetip, shoqaıyp otyrady da:

Jol jónekeı jolyqqan qozaqandy,
Bergen edi bir Alla ózi syılap, aa-uý.
Alyp shyqtym qulany álektenip,
Jemedim nege ony jatqan qulap, aa-uý?!
Tańbasyn kórip nem bar edi sonyń,
Qolqanat bolmaǵan soń hanǵa mıaat, aa-uý.
Buqaǵa obıdym ǵoı ıesinshe,
Adasqan aqylynan men shyn beıbaq ,aa-uý!
Sıyr etin jemesten toı toıladym,
Jaqynyndaı sol qyzdyń jandy qınap, aa-uý, —  dep sátsiz saparynyń zaryn aıtyp ulıdy.

Kókjal qasqyr qasiretpen ulyp otyrǵanda tý syrtynan ańdyp kelgen ańshy, ony bir oqpen atyp alady.

---