InfoHub Logo

Elimizde kóptegen  ártúrli partıalar bolǵan edi, olar tek saıası partıa qurýdy ǵana emes, tolyq sahnada jumys isteýdi kózdegen. Amanat, Azat, Jeltoqsan, Dáýir gazetteriniń ataýy basqa bolǵanymen, shyǵý barysy, paıda bolý barysy uqsas. Búgingi jumysta saıası partıalyq Amanat, Azat, Jeltoqsan, Dáýir gazetteriniń tarıhy men mazmunyna toqtalyp, sóz qozǵalatyn bolady.

Dáýir gazetin alatyn bolsaq, búgingi tańda bul gazet iri kásiporynǵa aınalǵan. Alaıda, onyń shyǵý tegi HH ǵasyrdyń basynan kórinedi. «Zará svobody» degen 1918 jylǵy shyǵyp júrgen gazetiniń keıingi urpaǵy desem de bolady.

Dáýir gazetiniń shyǵýy Qazaqstannyń táýelsizdik qaıtarý tusyna kelgen edi. 

1993 jyldan bastap saıası partıalyq gazet atanyp, jaryqqa shyǵyp júrdi.

"Amanat" gazetiniń  betterinde Qazaqstan prezıdentiniń, parlamenttiń jarlyqtary men ókimderi, Úkimettiń qaýlylary, respýblıkanyń jańa zańdary, bıliktiń joǵarǵy organdaryndaǵy oryn aýystyrý týraly habarlamalar jarıalanatyn. Gazet elimizde jáne shetelderde bolyp jatqan asa mańyzdy oqıǵalardy jarıalap otyratyn. Qazaqstan óńirlerindegi ahýal týraly aýqymdy aqparatty, onyń ishinde qoǵamda týyndaıtyn problemalar boıynsha taldamalyq materıaldardy menshikti tilshiler jetkizetin. Iaǵnı, Amanat asa qatty taralmasa da, mańyzdy aqparattardy jarıalaıtyn.

Amanat gazetinde jalpylama aqparat berilgenimen,naqty taqyryptar kúnde taralatyn edi, kóbinese oposızıalyq tustardyń jaǵdaıy, Qazaqstandaǵy jalpy saıasatqa baǵa beriletin edi.

Gazet negizinen shyǵarylymy apta saıyn bolyp beıimdelip, odan keıin birneshe ýaqyttan keıin, aı saıyn jaryqqa shyǵatyn boldy.
Endi kelesi áli kúnge deıin jaryq kórip júrgen gazetterdiń biri – Azat gazeti bolyp tabylady.Qazaq tilinde shyǵarylǵan, sodan keıin orys tilinde basylymǵa shyǵyp turǵan.

«Azat» gazeti — táýeslsiz saıası gazet. Quryltaıshysy — Qazaqstannyń «Azat» azamattyq qozǵalysy 1990 jyldyń qazanynan 1993 jyldyń qyrkúıegine deıin aıyna eki ret shyǵyp turǵan. Qazaqsha — 56, oryssha 7 sany jaryq kórdi. Qazaqstannyń egemen el bolýy, orys otarshyldyǵynyń zardabyn joıý, táýelsiz demokratıalyq memleket qurý máselelerin kóterdi. Maqalalardyń kóbisi saıası táýelsiz memleket jaıynda bolǵan.

Iaǵnı, maqalalardyń negizgi túpki maqsaty tek qazirgi ýaqyttaǵy táýelsizdik jaıynda ǵana emes, HH ǵasyrdyń basynda Alash qaıratkerleriniń isterin esten shyǵarmaǵan edi. Atap ótkendeı, gazettiń eń birinshi shyǵarylymy «Alash ıdeıasy búgingi tańda» degen maqalany jarıalaǵan. Odan bólek, tarıh pen bolashaqty baılanystyryp, alǵa jeteleıtin maqsattary anyq kórsetilgen, árıne tek saıası mánde bolǵan.

Jeltoqsan gazetine keletin bolsam, óziniń bastaýyn HH ǵasyrdyń  sońy, táýelsizdiktiń basynda jarıalanyp, Respýblıkamyzdyń eń alǵashqy táýelsizdik qaıtarý tusyndaǵy kezinen jaryq kórgen alǵashqy saıası gazet bolyp tabylatyn.

«Aty zatyna saı» demekshi, gazet saıası maǵynada keń taraǵan. Kóptegen shyǵarylymdary Jeltoqsan oqıǵasyna, Qaırat Rysqulbekov, Erbol Spataev degen sıaqty Jeltoqsan qurbandaryna  arnalǵan edi. Gazet tek qazaq tilinde basylymda bolyp kelgen.  Sonyń septiginen oqyp júrgen adamdaryń sany az bolǵan, jalpy reıtıń statısıkanynda tómen oryndardy shyǵarylyp júrgen kúnnen beri alyp júrdi.
Jáne Jeltoqsan gazetiniń alǵashqy shyǵarylymnyń «Qazaqstan jáne álem» maqalysynyń İ basylymynda bylaı jazylǵan:«Qazaqstannyń halyqaralyq saıasaty bizdiń memleketimizdiń egemendigi men táýelsizdiginiń halyqaralyq kepildikterine qol jetkizýge baǵyttalǵan. Shet eldermen dostyq qarym-qatynas ornatý úshin orasan zor jemisti jumys atqarylyp jatyr. 60-tan astam el resmı túrde moıyndap, Qazaqstanmen dıplomatıalyq qarym-qatynas ornatty».

Iaǵnı, bul gazette tek Jeltoqsan ǵana emes, odan bólek syrtqy qarym-qatynastarǵa kóp kóńil bólingen bolatyn.
Árbir gazettiń taqyryptarynyń ózindik ereksheligi bar. Jeltoqsan gazeti 1986 jylǵy oqıǵalardy baılanastyryp jazatyn bolsa,  Dáýir gazeti kóbinde HH ǵasyrdyń basyndaǵy Qazaqstan tarıhyna jıi toqtalyp, maqalalardy jaryqqa shyǵarǵan. Amanat gazeti tek bir joldy ǵana, ıaǵnı tek saıasat taqyryptaryna jazǵan. Al Azat gazetinde jalpy ulttyq azattyqqa kúresi týraly, qazirgi ýaqytta táýelsizdikti tanytý týraly oılar kóp qozǵalǵan bolatyn dep oılaımyn. Alaıda, bul gazetterdiń barlyǵyn biriktiretin ol - táýelsizdik tolǵaýy, Qazaqstan eli, Qazaqstannyń bolashaǵy men saıasaty dep oılaımyn.

Toqanova Aıaýjan

---