Daryndy balalardy anyqtaý jáne uıymdastyrý joldary
«Daryndy balalardy anyqtaý jáne uıymdastyrý joldary»
«Qazaqstan uly derjavada bolýy úshin bizge kúsh qýat, qajyr qaıraty mol, aqyldy da oıly, daryndy jastar kerek» (N. Á. Nazarbaev)
Daryndy balalarmen jumys bilim mekemeleri men memleket qoldaýyn qajet etetin úzdiksiz proses. Qazaqstan Respýblıkasynyń «Bilim týraly» zańynda memlekettik saıasat negizinde «Ár balanyń jeke qabiletine qaraı ıntellektýaldyq damýyn jáne adamnyń daryndylyǵyn damytý» sıaqty ózekti máseleler engizip otyrǵany belgili.
Tarıhta, halyqqa basshylyq etip, ár salada jańalyqtar ashyp, tańdaýly shyǵarmalar men qyzmetter usynǵan daryndy qabiletter árqashan joǵary baǵalanǵan. Qaı memlekettiń de negizgi tiregi - bilimdi de, isker de belsendi adamdar. Sondyqtan qoǵam talabyna saı ol qoǵamdy kórkeıtetin, damytatyn jastar tárbıeleý eń mańyzdy másele ekeni daýsyz. Daryndy balalarǵa bilim berý ár ǵylymnyń búgingi damý dárejesine sáıkes júrgizý bir jaǵynan qoǵamǵa talantty mamandar daıarlaýda tıimdi bolsa, ekinshi jaǵynan erekshe balalardyń tek óziniń ıntellektýaldyq damýyn qanaǵattandyrýdy qamtamasyz etedi.
Daryn degenimiz adam boıynda negizinen ana sútimen, ata tegimen darıtyn qubylys ekenin ómir tájirıbeleri dáleldep otyr.
Daryndylyq - belgili bir is - áreket salasynda erekshe jetistikke jetkizetin adam qabileti damýynyń joǵarǵy deńgeıi.
“Daryndylyq” uǵymy “syı” (“dar”) degen sózden shyqqan, damýdyń qolaıly ishki alǵysharttaryn bildiredi.
N. Ojegovtyń sózdiginde daryndylyq “tabıǵattan beriletin erekshe qabilet”dep túsindiriledi.
Daryndylyq pen qabilettilik uǵymdary ótken ǵasyrdyń 40 - 50 jyldarynda psıholog B. Teplovtyń eńbekterinde tolyǵyraq zertteldi. Onyń dáleldeýinshe, belgili bir is - áreketti júzege asyrýda qabilettiliktiń bir ǵana túri jetkiliksiz, sondyqtan birneshe túrleriniń jıyntyǵy qajet bolady. Belgili bir is - árekettiń utymdy oryndalýyna tikeleı áser etýshi qabilettiliktiń erekshe sapalyq jıyntyǵyn daryndylyq deıdi ǵalym.
Keıbir ǵalymdardyń pikirinshe, balalyq shaqta baıqalatyn, tabıǵı nyshandardyń oıdaǵydaı qıysyp kelýinen týyndaıtyn qabilettiń joǵarǵy túri “daryndylyq”dep atalady. Qabilettiń osy túriniń syry ǵylymda áli tolyq ashylmaǵan. Degenmen daryndylyqtyń joǵary júıke qyzmetiniń týma tıpine baılanysty bolyp keletin keıbir erekshelikteri belgili bolyp otyr.
Osydan 200 - jyldaı buryn Germanıada “Krıstıan fon Shenah jazyp alǵan lúbektik tórt jasar daryndy bala Krıstıan Genrıh Heınekenniń ómiri, is - áreketi, saıahaty men ólimi” degen kitap jaryq kórdi. Daryndy balalar jóninde jazylǵan alǵashqy kitap osy bolatyn. Týǵanyna on aı tolmaı jatyp Genrıh sýrettegi zattardy aıyryp ataı aldy, úsh jasqa kelgende ertegilerdi ózi oqyp, arıfmetıkanyń tórt amalymen esep shyǵarýdy, kóp uzamaı fransýz tilin úırenýdi meńgerip, geografıadan jaqsy málimeti boldy, myńnan astam latyn maqalyn bildi. Genrıhtyń dańqy álemge jaıylyp, ony Danıa koroli qonaqqa shaqyrady. Biraq kóp uzamaı sábı tórt jastan tórt aı asqanda qaıtys bolady. Buryn da qazir de mundaı balalar ómirde kóptep kezdesip otyrady.
Búgingi tańda daryndy balalar máselesin zertteýge qatysty fılosofıalyq, psıhologıalyq, pedagogıkalyq, ádistemelik ádebıetter jınaqtalǵan. Adamnyń psıhologıalyq erekshelikteri týraly erte kezden bastap zerttelip keledi.
Ertedegi Qytaıda daryndy balalardy “Shen ton”, ıaǵnı kıeli bala dep ataǵan. Batys han patshalyǵynda jalpy daryndylardy iriktep tárbıeleıtin ádistemelik “Tońszyke” dep atalatyn arnaıy ereje bolǵan jáne ol arnaıy bólimniń qyzmetin atqarǵan.
Álem jáne qazaq tarıhynan biz, Mosart, Rafael, Pýshkın, Shoqan Ýálıhanov, Muhtar Áýezov syndy daryndy adamdar ótkenin bilemiz. Qazirgi kezeńde de talaı talant ıeleriniń qasıetteri týraly materıaldarda jaryqqa shyǵyp jatyr.
«Qazaqstan uly derjavada bolýy úshin bizge kúsh qýat, qajyr qaıraty mol, aqyldy da oıly, daryndy jastar kerek» (N. Á. Nazarbaev)
Daryndy balalarmen jumys bilim mekemeleri men memleket qoldaýyn qajet etetin úzdiksiz proses. Qazaqstan Respýblıkasynyń «Bilim týraly» zańynda memlekettik saıasat negizinde «Ár balanyń jeke qabiletine qaraı ıntellektýaldyq damýyn jáne adamnyń daryndylyǵyn damytý» sıaqty ózekti máseleler engizip otyrǵany belgili.
Tarıhta, halyqqa basshylyq etip, ár salada jańalyqtar ashyp, tańdaýly shyǵarmalar men qyzmetter usynǵan daryndy qabiletter árqashan joǵary baǵalanǵan. Qaı memlekettiń de negizgi tiregi - bilimdi de, isker de belsendi adamdar. Sondyqtan qoǵam talabyna saı ol qoǵamdy kórkeıtetin, damytatyn jastar tárbıeleý eń mańyzdy másele ekeni daýsyz. Daryndy balalarǵa bilim berý ár ǵylymnyń búgingi damý dárejesine sáıkes júrgizý bir jaǵynan qoǵamǵa talantty mamandar daıarlaýda tıimdi bolsa, ekinshi jaǵynan erekshe balalardyń tek óziniń ıntellektýaldyq damýyn qanaǵattandyrýdy qamtamasyz etedi.
Daryn degenimiz adam boıynda negizinen ana sútimen, ata tegimen darıtyn qubylys ekenin ómir tájirıbeleri dáleldep otyr.
Daryndylyq - belgili bir is - áreket salasynda erekshe jetistikke jetkizetin adam qabileti damýynyń joǵarǵy deńgeıi.
“Daryndylyq” uǵymy “syı” (“dar”) degen sózden shyqqan, damýdyń qolaıly ishki alǵysharttaryn bildiredi.
N. Ojegovtyń sózdiginde daryndylyq “tabıǵattan beriletin erekshe qabilet”dep túsindiriledi.
Daryndylyq pen qabilettilik uǵymdary ótken ǵasyrdyń 40 - 50 jyldarynda psıholog B. Teplovtyń eńbekterinde tolyǵyraq zertteldi. Onyń dáleldeýinshe, belgili bir is - áreketti júzege asyrýda qabilettiliktiń bir ǵana túri jetkiliksiz, sondyqtan birneshe túrleriniń jıyntyǵy qajet bolady. Belgili bir is - árekettiń utymdy oryndalýyna tikeleı áser etýshi qabilettiliktiń erekshe sapalyq jıyntyǵyn daryndylyq deıdi ǵalym.
Keıbir ǵalymdardyń pikirinshe, balalyq shaqta baıqalatyn, tabıǵı nyshandardyń oıdaǵydaı qıysyp kelýinen týyndaıtyn qabilettiń joǵarǵy túri “daryndylyq”dep atalady. Qabilettiń osy túriniń syry ǵylymda áli tolyq ashylmaǵan. Degenmen daryndylyqtyń joǵary júıke qyzmetiniń týma tıpine baılanysty bolyp keletin keıbir erekshelikteri belgili bolyp otyr.
Osydan 200 - jyldaı buryn Germanıada “Krıstıan fon Shenah jazyp alǵan lúbektik tórt jasar daryndy bala Krıstıan Genrıh Heınekenniń ómiri, is - áreketi, saıahaty men ólimi” degen kitap jaryq kórdi. Daryndy balalar jóninde jazylǵan alǵashqy kitap osy bolatyn. Týǵanyna on aı tolmaı jatyp Genrıh sýrettegi zattardy aıyryp ataı aldy, úsh jasqa kelgende ertegilerdi ózi oqyp, arıfmetıkanyń tórt amalymen esep shyǵarýdy, kóp uzamaı fransýz tilin úırenýdi meńgerip, geografıadan jaqsy málimeti boldy, myńnan astam latyn maqalyn bildi. Genrıhtyń dańqy álemge jaıylyp, ony Danıa koroli qonaqqa shaqyrady. Biraq kóp uzamaı sábı tórt jastan tórt aı asqanda qaıtys bolady. Buryn da qazir de mundaı balalar ómirde kóptep kezdesip otyrady.
Búgingi tańda daryndy balalar máselesin zertteýge qatysty fılosofıalyq, psıhologıalyq, pedagogıkalyq, ádistemelik ádebıetter jınaqtalǵan. Adamnyń psıhologıalyq erekshelikteri týraly erte kezden bastap zerttelip keledi.
Ertedegi Qytaıda daryndy balalardy “Shen ton”, ıaǵnı kıeli bala dep ataǵan. Batys han patshalyǵynda jalpy daryndylardy iriktep tárbıeleıtin ádistemelik “Tońszyke” dep atalatyn arnaıy ereje bolǵan jáne ol arnaıy bólimniń qyzmetin atqarǵan.
Álem jáne qazaq tarıhynan biz, Mosart, Rafael, Pýshkın, Shoqan Ýálıhanov, Muhtar Áýezov syndy daryndy adamdar ótkenin bilemiz. Qazirgi kezeńde de talaı talant ıeleriniń qasıetteri týraly materıaldarda jaryqqa shyǵyp jatyr.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
