InfoHub Logo

Adamnyń sanasy men judyryqtaı júregi, týylǵannan ólimge deıin ómirdi tanýmen birge ózin damytýmen bolady. Ómir súrý, qabyldaý, damý, aqyl-parasatyn arttyrý, minez qalyptastyrý sekildi únemi damyp otyratyn proseste bolady. Bul prosester adamnyń ózine jáne de tikeleı ortasyna tyǵyz baılanysty. Ómir mánin uǵynyp, óziniń kim ekendigin, ne úshin ómir súrip jatqanyn túsinip, baqytty ǵumyr súre otyryp tártipti orta qalyptastyrý basty mindet. Berilgen ómirdi baǵalaı otyryp, óz-ózine jaýap bere alatyndaı ómir keshý óte jaqsy. Ómirde bolatyn ár sát, is-áreket, sóıleý, qabyldaý, jaýap qaıtarý sol sekildi adam ómirinde oryn alatyn jaǵdaılar onyń barlyǵy adam yqpalymen bolady. Adamzat tal besikten, jer besikke deıin ár kez damý ústinde bolady, onyń aınalasyndaǵy adamdar men qorshaǵan ortasyna baılanysty jeke tulǵalyǵy qalyptasady. Adamnyń adam bolyp qalyptasýy ol kúrdeli júıe. Sol júıege qatysatyn ár nárseniń ózindik orny bar, atap aıtqanda tárbıe týraly sóz qozǵasaq. Tárbıe- jeke tulǵanyń adamdyq beınesi, minez-qulqy, is-áreketi, ómirge beıimdelý deńgeıi, ózine jáne aınalasyna qarym-qatynasy. Tárbıeni adam aqyl esin bile bastaǵannan, eń aldymen ata anasynan, qorshaǵan ortasynan alady. Eń alǵashqy tárbıe berýshi ata ana bolǵandyqtan ol mańyzdy etap bolyp tabylady. Ary qaraıǵy tárbıe mektep, joǵarǵy oqý oryndaryndaǵy muǵalim, tárbıeshilerden, ortasyndaǵy dostar men qorshaǵan ortadaǵy bolyp jatqan jaǵdaılardy baǵandaý, qabyldaý arqyly júzege asady. Kúrdeli júıelerdiń biri, adam tirshiligimen tyǵyz baılanysta bolyp birge damyp otyratyn dinniń adam ómirinde jáne tárbıesinde alatyn orny qandaı?

Adamnyń jaryq dúnıege kelýi, ósýi, jetilýi, tirshilik etýi, qartaıý kezinde din jaǵynan beriletin tárbıesi adamnyń óziniń ımandylyǵynan bastalady. Imandylyq mańyzy:ata-ana men balanyń, ár adamnyń bir-birimen qarym-qatynasy, kishilik pen izettilik, syılastyq pen ádeptilik, ınabattylyq. Adam ımandylyq tárbıesin aldymen úı ishinen ata anasynyń ustanǵan dininen,seniminen alady. Imandy bolǵan adamnyń tárbıesi de myqty bolady. Adam boıyndaǵy ishki rýhanı kúsh «ımandylyq»  adamnyń qoǵamdaǵy jáne kúndelikti ómirindegi is áreketterin, sóıleý, qabyldaý sekildi rýhanı qasıetterin retteýshisi. Júrek tazalyǵynan bastaý alatyn ımandylyq, adamynyń tárbıesine úlken áserin tıgizedi, óıtkeni, júrektegi ımandylyq nury ár kez adamnyń syrtqy bolmysyna áserin tıgizedi. Adamdy jaqsy oılar oılaýǵa, jaqsy sóıleýge, izgi ister isteýge bastaıtyn ımandylyq tártip júıesimen tyǵyz qarym qatynasta. Adamgershilik qasıetteri men qundylyqtaryn boıyna jınaǵan jan, qaıyrymdy, bilimdi, baısaldy, minezi kórkem, sóz saptaýy oryndy, meıirimdi, ardaqty janǵa aınalady. Aýzyndy ár kez Allasy bar adam isi de oń bolady, óıtkeni ol júrektegi ımany arqyly ǵana is árket etedi. Úıde bolsyn, túzde bolsyn senimi jaǵary ımany kúshti adam ımansyzdyǵyn, tárbıesizdigin kórsetpeıdi, ol úshin ol dúnıeler adam basasyn azǵyratyn ister. Iman kilti ar ojdandary qashanda bolmasyn qasynan tabylady.

Taıaqtaý ońaı, tárbıeleý qıyn dep jatady ǵoı uly halqymyz, sol sekildi tárbıe besikten berilgendikten ata-ana kórsetken úlgi ónege bala jetilýinde basty orynǵa jaıǵasady. Qazaq sózben túzep, kózben tárbıelegen, salt-sanasy men nanym-tıymdary, senim júıesi men ustanǵan diniń ıgi jaqsylaryn urpaq boıyny sińirýge qashanda bolmasyn  jan salyp, danalyǵyn tárbıe berý arqyly ónegeli sózi men aqylymen jetkize bilgen.

Tárbıe alý men tárbıe berý ol ár adamnyń qabyldaýyna baılanysty,sol úshin de tárbıe kózi tártip pen ata-baba salt-sanasy arqyly, dili men dini arqyly berilip otyrsa bolashaq óskelen urpaq tárbıeli de tártipti, aqylyna kórki saı uldar men qyzdar bolyp ósip-jetilýi sózsiz. Tárbıe berý kezinde qoldanylatyn ár qımyl men ádister tek jaqsy jaǵynan berilýi eń aldymen tárbıeleýshiden qadaǵalanýy tıis. Sondyqtan, ár jan óz tártip-tárbıesine jaýap bere bilse, ımansyz jáne tárbıesiz jandar bolmasy sózsiz.
 
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti
Dintaný mamandyǵynyń 3-shi kýrs
stýdenti Muratbek Danıar
Jetekshi: aǵa oqytýsh, PhD Muqan Nurzat

---