«Ekobilim» saıysy
«Ekobilim» saıysy
Maqsaty: Tiri aǵzalardyń bir – birimen qatynasy, olardyń qorshaǵan ortamen baılanysy, tabıǵat resýrstaryn tıimdi paıdalanýdy, bıologıalyq mıkro jáne makroekojúıelerdi zertteıtin ǵylym ekologıa týraly ótken taraýdy qaıtalaý.
Barysy: 1. Uıymdastyrý bólimi
2. Saıysqa daıyndyq trenıńi
3. Ol kim, bul ne?
4. Adasqan áripter
5. Logıkalyq oılar
6. Oı tolǵanys
7. Beınet túbi – zeınet
8. Qorytyndy.
1. Uıymdastyrý
Muǵalim: Qosh keldińizder qurmetti oqýshylar, saıysqa qatysýshylar jáne ádil – qazy músheleri. Aınalamyzdaǵy bolyp jatqan jaǵdaılardan únemi habardar bolyp, tirshilikte bolyp jatqan keremetterge keıde tań qalýǵa bolady. Elimizdegi ekologıalyq problemalar áli de óz sheshimderin tabar emes. Al bizdiń búgingi saıysqa qatysýshy oqýshylar aldaǵy syndar suraqtarynan qalaı óter eken? Olardyń ekologıa týraly bilimderin qandaı dárejede eken? Osyny baıqaý maqsatynda uıymdastyrylyp otyrǵan «Ekobilim» saıysyn bastaıyq!
2. Saıysqa daıyndyq trenıńi
Saıysker toptardyń daıyndyqtaryn tekserý maqsatynda «Geometrıalyq fıgýralar» trenıńin ótkizip kórelik.
1. Top quramyndaǵy oqýshylarǵa ár túrli geometrıalyq fıgýralardy kórsetip, qalaǵan fıgýralaryn tańdap alýǵa ruqsat etý.
□ - Tańdaǵan oqýshylar lıderlik qabileti bar, aldyna qoıǵan maqsatyna jetetin jandar.
▲ - Tańdaǵan oqýshylar bastaǵan jumysty aıaǵyna deıin jetkizetin jandar.
▬ - Tańdaǵan oqýshylar izdengish jandar
○ - Tańdaǵan oqýshylar basqanyń qýanyshyn bólýge daıar jandar.
- Tańdaǵan oqýshylar shyǵarmashylyq qabileti basym jandar.
2. Sizderdiń este saqtaý qabiletterińizdi baıqaý maqsatynda «Sýretti trenıń» ótkizip kórelik. Aldaryńyzǵa ártúrli 15 sýret kórsetiledi. 3 mınýt boıyna qarap alǵan sýretterińizdi 2 mınýtta qaǵazǵa jazyp shyǵý kerek.
3. Ol kim, bul ne?
1. Ekologıa termınin eń alǵash ǵylymǵa engizgen ǵalym? (E. Gekkel)
2. Jeke aǵzalar men popýlásıalarǵa san alýan syrtqy orta faktorlarynyń áserin zertteıtin ekologıa bólimi? (aýtaekologıa)
3. Ekologıa ǵylymyn pán retinde qalyptasa bastaýyn eń alǵash kimniń eńbekterinen baıqaǵan. (K. Lınneı)
4. Sýly ortany mekendeıtin san alýan aǵzalardy biriktiretin bıologıalyq top?
(gıdrobıonttar)
5. Janýarlar men ósimdikter evolúsıasynyń eń mańyzdy sebepteriniń biri syrtqy
faktorlardyń rólin bólip kórsetken ǵalym? (J. M. Lamark)
6. Jaryq, temperatýra, ylǵaldylyq topyraqtyń ahýaly sýly ortasynyń qasıetteri men quramy jáne óli tabıǵat faktorlarynyń jıyntyǵyn zertteıdi? (abıozdyq faktor)
7. Aǵzalardyń taralý aımaǵyn zertteıtin jańa ǵylym – bıogeografıany jasaýshy ǵalym? (A. Gýmboldt)
8. Ósý jáne damý úrdisterinen kórinetin aǵza jaýaby qalaı atalady? (jaryq kezeńdik)
9. 19 ǵasyrdyń ortasynda qorshaǵan ortamen janýarlardyń ózara araqatynasyna arnalǵan zoologıaǵa baǵyt berýdi dáleldegen orys bıology? (K. F. Rúle)
10. Bir túrge jatatyn janýarlar toby qalaı atalady? (tabyn, úıir)
11. Ekologıadaǵy mańyzdy uǵymdardyń biri – popýlásıa. Popýlásıa termınin ǵylymǵa 1903 jyly engizgen kim? (V. Iogansen)
12. Ekologıalyq talaptary uqsas túrler arasynda týyndaıtyn ózara qatynas? (Básekelestik)
13. Ekojúıe uǵymyn ǵylymǵa engizgen kim? (V. N. Sýhachev)
14. Belgili ıesinde ómir súretin aǵzalar? (Endobıont)
15. Noosfera termınin engizgen ǵalym? (V. I. Vernadskıı)
16. «Nevada - Semeı» polıgonyna arnalǵan qozǵalysqa basshylyq jasaǵan kim? (O. Súleımenov)
17. Bıosfera termınin eń alǵash engizgen ǵalym? (E. Zúss)
4. Adasqan áripte
Demekologıa - Lodemekogıa
Aerobıonttar – Bıontaerotar
Edafobýs – Foedabýs
Bıotıkalyq – kabıotılyq
Hronobıologıa – Hrogıabıonolo
Popýlásıa – Sıapopýlá
Tuqymtop – Qumtutop
Bıosenoz – Bıonosez
Mýmýalızm – Týamýlızm
Túzýshiler – Túlershizý
Sýksessıa – Sesıasýk
Agrosenoz – Agronozse
Polıgon – Nogılop
Ekojúıe – Júıekoe
5. Logıkalyq oılar.
1. Tiri aǵzalardyń ózara áseriniń jáne qorshaǵan tirshilik ortasymen ózara áseriniń zańdylyqtaryn fızıkalyq erekshe bólimi – ekologıa zertteıdi. (Bıologıalyq)
2. Jer betinde tirshilik eń alǵash aýaly ortada paıda boldy. (Sýly ortada)
3. Arystan men qorqaý qasqyrdyń birge ómir súrýi páterlestikke jatady. (seriktestik)
4. Tutynýshylar degenimiz – avtotrofty aǵzalar. (geterotrofty)
5. Qoıan kógalda júrgen 3 qońyzdyń 1 jep qoıady. Neshe qońyz qaldy? (Qoıan qońyzben qorektenbeıdi)
6. Afrıkalyq túıequs aıaǵyndaǵy 5 saýsaqpen tyshqandy ustap aldy. (Túıequs aıaǵynda 2 saýsaq)
6. Oı tolǵanys
Tómende berilgen taqyryptarǵa óz oılaryn ortaǵa salý, sebebin túsindirý.
1. Araldyń kóz jasy
2. Polıgon zardaby
7. Beınet túbi – zeınet.
Búgingi saıysqa belsene qatysyp, jaqsy upaı jınaı bilgen oqýshylarǵa tıisti baǵalaryn qoıý.
Maqsaty: Tiri aǵzalardyń bir – birimen qatynasy, olardyń qorshaǵan ortamen baılanysy, tabıǵat resýrstaryn tıimdi paıdalanýdy, bıologıalyq mıkro jáne makroekojúıelerdi zertteıtin ǵylym ekologıa týraly ótken taraýdy qaıtalaý.
Barysy: 1. Uıymdastyrý bólimi
2. Saıysqa daıyndyq trenıńi
3. Ol kim, bul ne?
4. Adasqan áripter
5. Logıkalyq oılar
6. Oı tolǵanys
7. Beınet túbi – zeınet
8. Qorytyndy.
1. Uıymdastyrý
Muǵalim: Qosh keldińizder qurmetti oqýshylar, saıysqa qatysýshylar jáne ádil – qazy músheleri. Aınalamyzdaǵy bolyp jatqan jaǵdaılardan únemi habardar bolyp, tirshilikte bolyp jatqan keremetterge keıde tań qalýǵa bolady. Elimizdegi ekologıalyq problemalar áli de óz sheshimderin tabar emes. Al bizdiń búgingi saıysqa qatysýshy oqýshylar aldaǵy syndar suraqtarynan qalaı óter eken? Olardyń ekologıa týraly bilimderin qandaı dárejede eken? Osyny baıqaý maqsatynda uıymdastyrylyp otyrǵan «Ekobilim» saıysyn bastaıyq!
2. Saıysqa daıyndyq trenıńi
Saıysker toptardyń daıyndyqtaryn tekserý maqsatynda «Geometrıalyq fıgýralar» trenıńin ótkizip kórelik.
1. Top quramyndaǵy oqýshylarǵa ár túrli geometrıalyq fıgýralardy kórsetip, qalaǵan fıgýralaryn tańdap alýǵa ruqsat etý.
□ - Tańdaǵan oqýshylar lıderlik qabileti bar, aldyna qoıǵan maqsatyna jetetin jandar.
▲ - Tańdaǵan oqýshylar bastaǵan jumysty aıaǵyna deıin jetkizetin jandar.
▬ - Tańdaǵan oqýshylar izdengish jandar
○ - Tańdaǵan oqýshylar basqanyń qýanyshyn bólýge daıar jandar.
- Tańdaǵan oqýshylar shyǵarmashylyq qabileti basym jandar.
2. Sizderdiń este saqtaý qabiletterińizdi baıqaý maqsatynda «Sýretti trenıń» ótkizip kórelik. Aldaryńyzǵa ártúrli 15 sýret kórsetiledi. 3 mınýt boıyna qarap alǵan sýretterińizdi 2 mınýtta qaǵazǵa jazyp shyǵý kerek.
3. Ol kim, bul ne?
1. Ekologıa termınin eń alǵash ǵylymǵa engizgen ǵalym? (E. Gekkel)
2. Jeke aǵzalar men popýlásıalarǵa san alýan syrtqy orta faktorlarynyń áserin zertteıtin ekologıa bólimi? (aýtaekologıa)
3. Ekologıa ǵylymyn pán retinde qalyptasa bastaýyn eń alǵash kimniń eńbekterinen baıqaǵan. (K. Lınneı)
4. Sýly ortany mekendeıtin san alýan aǵzalardy biriktiretin bıologıalyq top?
(gıdrobıonttar)
5. Janýarlar men ósimdikter evolúsıasynyń eń mańyzdy sebepteriniń biri syrtqy
faktorlardyń rólin bólip kórsetken ǵalym? (J. M. Lamark)
6. Jaryq, temperatýra, ylǵaldylyq topyraqtyń ahýaly sýly ortasynyń qasıetteri men quramy jáne óli tabıǵat faktorlarynyń jıyntyǵyn zertteıdi? (abıozdyq faktor)
7. Aǵzalardyń taralý aımaǵyn zertteıtin jańa ǵylym – bıogeografıany jasaýshy ǵalym? (A. Gýmboldt)
8. Ósý jáne damý úrdisterinen kórinetin aǵza jaýaby qalaı atalady? (jaryq kezeńdik)
9. 19 ǵasyrdyń ortasynda qorshaǵan ortamen janýarlardyń ózara araqatynasyna arnalǵan zoologıaǵa baǵyt berýdi dáleldegen orys bıology? (K. F. Rúle)
10. Bir túrge jatatyn janýarlar toby qalaı atalady? (tabyn, úıir)
11. Ekologıadaǵy mańyzdy uǵymdardyń biri – popýlásıa. Popýlásıa termınin ǵylymǵa 1903 jyly engizgen kim? (V. Iogansen)
12. Ekologıalyq talaptary uqsas túrler arasynda týyndaıtyn ózara qatynas? (Básekelestik)
13. Ekojúıe uǵymyn ǵylymǵa engizgen kim? (V. N. Sýhachev)
14. Belgili ıesinde ómir súretin aǵzalar? (Endobıont)
15. Noosfera termınin engizgen ǵalym? (V. I. Vernadskıı)
16. «Nevada - Semeı» polıgonyna arnalǵan qozǵalysqa basshylyq jasaǵan kim? (O. Súleımenov)
17. Bıosfera termınin eń alǵash engizgen ǵalym? (E. Zúss)
4. Adasqan áripte
Demekologıa - Lodemekogıa
Aerobıonttar – Bıontaerotar
Edafobýs – Foedabýs
Bıotıkalyq – kabıotılyq
Hronobıologıa – Hrogıabıonolo
Popýlásıa – Sıapopýlá
Tuqymtop – Qumtutop
Bıosenoz – Bıonosez
Mýmýalızm – Týamýlızm
Túzýshiler – Túlershizý
Sýksessıa – Sesıasýk
Agrosenoz – Agronozse
Polıgon – Nogılop
Ekojúıe – Júıekoe
5. Logıkalyq oılar.
1. Tiri aǵzalardyń ózara áseriniń jáne qorshaǵan tirshilik ortasymen ózara áseriniń zańdylyqtaryn fızıkalyq erekshe bólimi – ekologıa zertteıdi. (Bıologıalyq)
2. Jer betinde tirshilik eń alǵash aýaly ortada paıda boldy. (Sýly ortada)
3. Arystan men qorqaý qasqyrdyń birge ómir súrýi páterlestikke jatady. (seriktestik)
4. Tutynýshylar degenimiz – avtotrofty aǵzalar. (geterotrofty)
5. Qoıan kógalda júrgen 3 qońyzdyń 1 jep qoıady. Neshe qońyz qaldy? (Qoıan qońyzben qorektenbeıdi)
6. Afrıkalyq túıequs aıaǵyndaǵy 5 saýsaqpen tyshqandy ustap aldy. (Túıequs aıaǵynda 2 saýsaq)
6. Oı tolǵanys
Tómende berilgen taqyryptarǵa óz oılaryn ortaǵa salý, sebebin túsindirý.
1. Araldyń kóz jasy
2. Polıgon zardaby
7. Beınet túbi – zeınet.
Búgingi saıysqa belsene qatysyp, jaqsy upaı jınaı bilgen oqýshylarǵa tıisti baǵalaryn qoıý.
You Might Also Like
