Eńbek pen tárbıe egiz
Eńbek pen tárbıe egiz
Ómirimizdiń damý barysyn durys túsinip, onyń ishinde ǵylymnyń, tárbıeniń, búgini men erteńin tanyp, baǵdarlap otyrýda tárbıe men eńbek bólinbesteı berik, mańyzdy da mándi ról atqarady. Rasynda, adamzattyń jınaqtalǵan materıaldyq baılyqtary qandaı ushan - teńiz bolsa, onyń rýhanı baılyǵynyń qory da sondaı kóp. Bulardyń bári barshaǵa birdeı qazyna. Ábý Nasyr ál - Farabı: "Bul qazynanyń barlyǵyn halyq jasaıdy, ol adal da erinbeı etken eńbektiń jemisi," - degen bolatyn.
Ál - Farabı tárbıe máselesin logıkamen baılanystyrǵan, ol "Aqyl men túsinik" atty eńbeginde aqyldylyq pen adamgershilik úlgili tárbıege baılanysty, onyń negizi taza eńbekte, eńbek óz kezeginde tárbıeniń negizinen týyndaıdy degen edi. Qoǵamnyń damý tarıhyna baılanysty, soǵan sáıkes eńbek tárbıesi ár túrli nysanda damydy, jetildi, ózgerdi, jańaryp otyrdy.
Eńbek tárbıesiniń teorıasyn jasaýda basty ról atqarǵan K. D. Ýshınskıı boldy. Ol óziniń eńbeginde adamnyń jan - jaqty damýy úshin eńbektiń mańyzynyń zor ekendigin kórsetti. K. D. Ýshınskıı talaptarynyń eń bastylarynyń biri: eńbek súıgishtikke, eńbek ete bilýge jáne eńbekke yntaly bolýǵa tárbıeleý. Kimde - kim paıdaly eńbekpen aınalyssa, sol adam qoǵamnyń laıyqty azamaty bola alady dep bildi. Ýshınskıı balanyń sanasyna sábı kezinen - aq, eńbek etýdiń qajettiligi men mańyzdylyǵyn uıalatýdy, paıdaly is isteýge tyrysýshylyqqa jáne qandaı iste bolsa da shyn nıetpen jáne uqypty oryndaýǵa tárbıeleýdi usyndy. Eńbek tárbıesiniń eń basty da, negizgi mindetteriniń biri - jastar qoǵamdyq jumystardy, aýyl sharýashylyǵynyń jetistikterin jete túsiný jáne oǵan ózderi tikeleı aralasý, óndiristi bilý, onymen jumys isteý tájirıbesin boıyna sińirip otyrý deıdi.
Abaı naǵyz paıdaly eńbek dep ár túrli qolónerdi, eginshilikti jáne bilim alýdy, oqýdy eseptedi. Aqyl - bilim alý kúrdeli eńbek arqyly keledi dep fılosofıalyq tujyrym jasady. Ol jastardy eń aldymen otbasy jáne mektep arqyly tárbıeleýdiń mańyzdy rólin erekshe baǵalady.
Eńbektiń beıneti men zeınetin basynan ótkizgen halqymyz balany eńbekke tárbıeleýdi otbasynan bastaǵan. Qazaq halqy jastardy eńbekke baýlyǵanda kúndelikti kásibine, turmys tirshiligine baılanysty tórt túlik maldy baǵyp - qaǵýdy, ań aýlap kásip etýdi oılastyrǵan. Halqymyz eńbek pen ónerdi egiz sanaǵan. Jún ıirip, órnek toqý, kıiz basyp, úı jabý, oıý oıyp, syrmaq, tús kıiz órnekteý, teri ılep, bas kıim tigý qyzdar, áıelder úshin erekshe óner sanaǵan.
Al teri, aǵash, temirmen baılanysty kásipterdi er adamdar atqarǵan. Aıaq kıim (etik, mási, kebis, shoqaı, shárkeı tigetin etikshilik, qaıystan júgen tartyp, ómildirik, quıysqan, qamshy, shider sekildi ábzel isteıtin órimshilik úlken óner bolyp eseptelgen. Aǵashtan - ashamaı, arba, shana jasaıtyn baltashylardy temirden - qural - saıman eńbek quraldaryn nemese áshekeı, zergerlik buıymdar jasaýshy ustalardy halyq joǵary baǵalaǵan.
Ómirimizdiń damý barysyn durys túsinip, onyń ishinde ǵylymnyń, tárbıeniń, búgini men erteńin tanyp, baǵdarlap otyrýda tárbıe men eńbek bólinbesteı berik, mańyzdy da mándi ról atqarady. Rasynda, adamzattyń jınaqtalǵan materıaldyq baılyqtary qandaı ushan - teńiz bolsa, onyń rýhanı baılyǵynyń qory da sondaı kóp. Bulardyń bári barshaǵa birdeı qazyna. Ábý Nasyr ál - Farabı: "Bul qazynanyń barlyǵyn halyq jasaıdy, ol adal da erinbeı etken eńbektiń jemisi," - degen bolatyn.
Ál - Farabı tárbıe máselesin logıkamen baılanystyrǵan, ol "Aqyl men túsinik" atty eńbeginde aqyldylyq pen adamgershilik úlgili tárbıege baılanysty, onyń negizi taza eńbekte, eńbek óz kezeginde tárbıeniń negizinen týyndaıdy degen edi. Qoǵamnyń damý tarıhyna baılanysty, soǵan sáıkes eńbek tárbıesi ár túrli nysanda damydy, jetildi, ózgerdi, jańaryp otyrdy.
Eńbek tárbıesiniń teorıasyn jasaýda basty ról atqarǵan K. D. Ýshınskıı boldy. Ol óziniń eńbeginde adamnyń jan - jaqty damýy úshin eńbektiń mańyzynyń zor ekendigin kórsetti. K. D. Ýshınskıı talaptarynyń eń bastylarynyń biri: eńbek súıgishtikke, eńbek ete bilýge jáne eńbekke yntaly bolýǵa tárbıeleý. Kimde - kim paıdaly eńbekpen aınalyssa, sol adam qoǵamnyń laıyqty azamaty bola alady dep bildi. Ýshınskıı balanyń sanasyna sábı kezinen - aq, eńbek etýdiń qajettiligi men mańyzdylyǵyn uıalatýdy, paıdaly is isteýge tyrysýshylyqqa jáne qandaı iste bolsa da shyn nıetpen jáne uqypty oryndaýǵa tárbıeleýdi usyndy. Eńbek tárbıesiniń eń basty da, negizgi mindetteriniń biri - jastar qoǵamdyq jumystardy, aýyl sharýashylyǵynyń jetistikterin jete túsiný jáne oǵan ózderi tikeleı aralasý, óndiristi bilý, onymen jumys isteý tájirıbesin boıyna sińirip otyrý deıdi.
Abaı naǵyz paıdaly eńbek dep ár túrli qolónerdi, eginshilikti jáne bilim alýdy, oqýdy eseptedi. Aqyl - bilim alý kúrdeli eńbek arqyly keledi dep fılosofıalyq tujyrym jasady. Ol jastardy eń aldymen otbasy jáne mektep arqyly tárbıeleýdiń mańyzdy rólin erekshe baǵalady.
Eńbektiń beıneti men zeınetin basynan ótkizgen halqymyz balany eńbekke tárbıeleýdi otbasynan bastaǵan. Qazaq halqy jastardy eńbekke baýlyǵanda kúndelikti kásibine, turmys tirshiligine baılanysty tórt túlik maldy baǵyp - qaǵýdy, ań aýlap kásip etýdi oılastyrǵan. Halqymyz eńbek pen ónerdi egiz sanaǵan. Jún ıirip, órnek toqý, kıiz basyp, úı jabý, oıý oıyp, syrmaq, tús kıiz órnekteý, teri ılep, bas kıim tigý qyzdar, áıelder úshin erekshe óner sanaǵan.
Al teri, aǵash, temirmen baılanysty kásipterdi er adamdar atqarǵan. Aıaq kıim (etik, mási, kebis, shoqaı, shárkeı tigetin etikshilik, qaıystan júgen tartyp, ómildirik, quıysqan, qamshy, shider sekildi ábzel isteıtin órimshilik úlken óner bolyp eseptelgen. Aǵashtan - ashamaı, arba, shana jasaıtyn baltashylardy temirden - qural - saıman eńbek quraldaryn nemese áshekeı, zergerlik buıymdar jasaýshy ustalardy halyq joǵary baǵalaǵan.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
