InfoHub Logo

"İSHKİ ÁLEMDER GALEREIASY"

Óleń yrǵaǵyn ózinshe órnektep keltirý jaǵynan Farıza Ońǵarsynovanyń birtalaı shyǵarmalary aıryqsha kóz tartady. Sóz qoldaný erekshelikterinen de, sóılemderdiń sıntaksıstik qurylysy men óleńniń yrǵaq-ıntonasıasynan da aqynnyń ózine tán pýblısısıkalyq úndilikti, erkin sóılep aıtylatyn sózde ǵana bolatyn oralymdyqty mol sezinemiz.

Men - jastyqpyn,
alaý júzimdi aq tútek boran men dalanyń aptap kúni óbken,
qıyndyqtarda qylyshtaı qurysh bilekpen
bolashaqtardyń baqyt jolyna tik tartyp,
japan túzderdi túletken.
O, daýyldy ǵasyrym!
Aryndy seniń ekpinińe búgin tabynyp jatyr bar ǵalam.
Ózińde týyp,
erligińnen ógeı qalýǵa
men ólerdeı arlanam!
Synaıyn deseń - qıyndyqtaryńdy qattalǵan
arqamdy tostym - sal maǵan!
Men ákelerdiń dúbirli isterin jalǵaýǵa jastaı ant etip,
ózimdi soǵan arnaǵam.
Men - ulylardyń urpaǵy
qaısarlyqtaryn qajyta almaǵan mylqaý dúnıe qamaýǵa ap,
atoılap olar oıatqan beı-jaı qalǵyǵan álemdi manaýrap,
ulylardyń uly murasyn búgin urpaqtarǵa alyp kelemin,
janarymda nurly tań aýnap.
Talǵampaz tarıh,
kókiregińde seniń turam men
alqyzyl týlardaı alaýlap!

Bul yrǵaq-óleńin aqyn «Senim», «Tarıhpen tildesý», «Ustazǵa» sekildi birneshe shyǵarmalarynda qoldanǵan. Solardy salystyra otyryp qarastyrǵanda, mundaǵy óleń yrǵaǵynyń ózgeshelikterin anyq baıqaýǵa bolady. Aldymen kózge túsetin nárse — mólsherli kólemi, órnegi bar birneshe tarmaqtar óleńge tirek etip alynady da, erkin aralasyp kelip otyrady. Olar: on úsh býyndy tarmaq, on býyndy jáne segiz býyndy eki tarmaqtan biriktirilip qosylǵan on segiz býyndy tarmaq, segiz býyndy tarmaq, keıde jeti býyndy tarmaq. Sońǵysynyń býnaqtaý qalpy 4 býyn+3 býyn. Basqalaryn úsh býyn jáne bes býynnan býnaqtaǵan. Ádette, bes býyndy tarmaqtyń bólshegi (ne tarmaq) 3 býyn + 2 býyn bolyp kele beredi. Keıde ol eki sózden quralyp (aıtalyq, 1 býyn + 4 býyn), keıde tipti bútin bir sózden de jasalady. Mysaly: qıyndyqtarda, bolashaqtarǵa. Nemese, basqa óleń nusqalarynan kezdesetinderi: qartaımastaımyn, jaraqattanǵan, jaramsaqtyqpen, quldyratqanda, qýattanasyń, jazǵyturymnyń, qarshadaıymnan, qaharmandardyń, komýnıserge senetinimdeı, t.b.

On úsh, on segiz býyndy uzyn tarmaqtardyń jıi qoldanylýy, sondaı-aq, býnaq keıde bes býynnan quralyp, ár jerde bes býyndy sózder kezdesip otyratyny óleńniń aýyzsha aıtylatyn sózdiń ıntonasıasyna tán sıpat alýyna sebepshi bolady. Óleńniń ózi sóıleý ıntonasıasyna kóbirek sáıkes bolǵandyqtan jáne solaı oqytylatyndyqtan, aragidik bes býyndy býnaq ornyna alty býyn túsip uzaryp, ne bir býyny qysqaryp, tarmaqtyń kólemi sál ózgerse de, odan óleńniń yrǵaǵy solǵyn tartqany baıqala qoımaıdy, óleń yrǵaǵynyń osylaı qurylýy poezıada kezdespeıtin qomaqtyraq kelgen úıirli sóz tirkesterin irilendirip, kólemdileý sózderdi qosarlap toptastyra aıtý ońaıyraq bolady. Óleń sózdiń naq-naq aıtylatyn yqshamdylyǵy biraz báseń tartyp, onyń esesine keń oramǵa da keletin, erkin qubylyp otyratyn yrǵaq ózgesheligi aıqyn sezilip otyrady.

1972

---