InfoHub Logo

Alıeva Janar Ibragımovna - Aıa-16-1m oqý tobynyń 2 kýrs magıstranty
Nurekeshova G.R. - ǵylymı jetekshi, qaýymdastyrylǵan  profesor, f.ǵ.k.
Qorqyt Ata atyndaǵy Qyzylorda memlekettik ýnıversıteti (Qyzylorda, Qazaqstan)

Túıindeme

Berilgen maqalada erte jastaǵy oqýshylarǵa aǵylshyn tilin oqytý barysynda yntalandyratyn tıimdi joldar týraly aıtylyp, olardy qoldaný barysynda ár túrli jańa pedagogıkalyq ádisterdi, kórnekilikterdi, jattyǵýlardy jáne áleýmettik toptardan kómekshilerdi qoldaný joldaryna toqtalǵan. Sonymen qatar ár túrli jattyǵýlardy sabaq barysynda qoldanýdyń tıimdi joldaryna mán berilip, erte jastaǵy oqýshylardy tez ári ońaı yntalandyratyn belsendilik jattyǵýlar jáne materıaldar júıesiniń jańa baǵyttaryn qoldanýdyń tıimdiligi jaıly aıtylady. Bul tıimdi joldardy paıdalaný barysynda erte jastaǵy oqýshylardyń ózderin jaýapkershilikke tartyp, at-salystyra otyryp, shetel tilin úırenýge degen qyzyǵýshylyqtaryn oıatý joldaryna da toqtaldy. Sabaqta oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtaryn ashatyn oıyn túrleri atalyp ótti. Eń qyzyǵy aǵylshyn tilin úıretý barysynda erte jastaǵy oqýshylarmen aǵylshyn tilinde qarym-qatynas jasaýdyń alatyn orny erekshe ekendigi aıtylyp ketti.

Kilt sózder: belsendilik, kórnekilikter, yntalandyrý, áleýmettik toptar.

Anotasıa

V etoı state ýpomınaıýtsá sposoby motıvasıı shkolnıkov rannıh vozrastov k obýchenıý anglııskomý ıazyký ı obsýjdenıe sposobov ıspolzovanıa razlıchnyh metodov obýchenıa, vızýalnye materıaly, ýprajnenıı ı ıspolzovanıe pomoshnıkov ız sosıalnyh grýpp. V nem takje osnovnoe vnımanıe ýdeláetsá tem, kak razlıchnye ýprajnenıa mogýt effektıvno ıspolzovatsá v klasse, a takje effektıvnostıspolzovanıe novye podhody motıvasıonnyh materıalov ı ýprajnenıı shkolnıkam s rannıh let bystro ı ýdobno. Takje sosredotochılsá na tom, kak shkolnıkı rannıh vozrastov mogýt bolee vosprıımchıvo ı kak probýdıt ınteres k ızýchenıý ınostrannogo ıazyka prı ıspolzovanıı etıh effektıvnyh sposobov. Bylı ýpománýty tıpy ıgr, kotorye otkryvaıýt ınteresy shkolnıkov rannıh vozrastov na ýroke. Samoe ınteresnoe, chto vo vremá prepodavanıe anglııskogo ıazyka osobenno vajno obshatsá na anglııskom ıazyke s rannıh let.

Klúchevye slova: aktıvnost vızýalnye materıaly, motıvırovat, sosıalnye grýppy.

 

Abstract

This article mentions ways to motivate schoolchildren of early ages to learn English and discuss ways to use different teaching methods, visual aids, exercises and the use of assistants from social groups. It also focuses on how different exercises can be effectively used in the classroom, and the effectiveness of using new approaches to motivational materials and exercises for schoolchildren of early ages is quick and convenient. It also focused on how schoolchildren of early ages can be more receptive and how to evoke interest in learning a foreign language using these effective methods. There were mentioned types of games that open the interests of schoolchildren of early ages in the class. The most interesting thing is that during the teaching of English it is especially important to communicate in English from an early age.

Keywords: activity, visual aids, to motivate, social groups.

Qazirgi qoǵamda kóp tildi jetik meńgergen mádenıetti tulǵa qalyptastyrý jáne erte jastaǵy oqýshylardan bastap aǵylshyn tilin úıretý - ózekti máselelerdiń biri. Osy maqsatqa jetý jolynda jas urpaq úsh tildi, ıaǵnı, qazaq, orys jine aǵylshyn tilderin jetik meńgerýi tıis.

Erte jastaǵy oqýshylardy oqytý kezinde muǵalimniń nazar aýdarýyn talap etetin jalpy qaǵıdalar bar. Balalardyń qorshaǵan álem týraly bilýge ynta-jigeri joǵary bolǵandyqtan, bul qaǵıdalar synypta balalardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýdyń qundy kózi bolyp tabylady. Sondaı-aq, muǵalimder retinde bizdiń jeke kózqarastarymyz arqyly jáne synypta qoldanatyn belsendilik jattyǵýlar men materıaldar arqyly olardy jańa baǵyttardy zertteýge degen qyzyǵýshylyqtaryn arttyra alamyz. Aǵylshyn tilin úıretý kezinde muǵalim balalardy ár túrli joldarmen yntalandyra alady:

1. Belsendilik jattyǵýlardy kórnekiliktermen, realıa jáne qozǵalyspen tolyqtyrý.

Erte jastaǵy oqýshylar qysqa nazar aýdarýdy, sonymen qatar kóp fızıkalyq energıany talap etedi. Budan basqa, balalar qorshaǵan ortamen tyǵyz baılanysta bolǵan kezde fızıkalyq jaǵyna jáne sezimge kóbirek qyzyǵýshylyq tanytady. Skott pen Itrrberg bylaı sıpattaıdy: «Olardyń túsinýi qolmen, kózimen jáne qulaǵymen keledi. Dene álemi árdaıym ústemdik etedi» [1]. Oqýshylar sabaq barysynda árdaıym nazar aýdaryp otyrý úshin jáne jattyǵýlarmen aınalysyp otyrýy úshin muǵalim aıtatyn áńgimelerde nemese aıtatyn ánderde qoldanylatyn ádemi kórnekiliktermen, oıynshyqtarmen, qýyrshaqtarmen nemese kóptegen ár túrli dúnıelermen tolyqtyryp otyrǵan jón. Olar sondaı-aq belgili bir áńgimeniń mazmunyn tez túsinýge kómektesedi jáne odan keıin jasalynatyn jattyǵýlar úshin, mysaly, áńgimelerden túsingenin aıtý nemese oılan-tap oıyndary úshin ár túrli kórnekilikterdi qoldana alady. Muǵalimge túrli tústi sýretter men qýyrshaqtar jasaý úshin nemese oıynshyqtar men kórnekilikter jınaý úshin kóp ýaqyt qajet bolyp, kóp kúsh jumsaý kerek bolsa da, daıyndalǵan dúnıelerdi bolashaqta basqa da synyptarda qaıta paıdalanýyna múmkindik bolady. Muǵalim juqa qaǵazdardan jasalynǵan kórneki materıaldardy qalyń qaǵazǵa qaıtadan jasap ala alady nemese bolashaqta paıdalaný úshin olardy lamınattap ala alady.

Kórnekilikterdi daıyndaýdyń keremet tásili – túrli-tústi oıynshyqtardy, qýyrshaqtardy, sýretterdi, kartalardy, kúntizbelerdi jáne basqa da ár túrli taqyryp barysynda paıdalana alatyn dúnıelerdi jınaý jáne basqa muǵalimdermen birige otyryp, bir-biriniń synyptarynda paıdalana berýine ári saqtap qoıýyna múmkindik beretin mektepke «Kórnekilikter qoryn» qurýyna bolady.

Kórnekiliktermen qatar, taqyrypty erte jastaǵy oqýshylarǵa jetkizýdiń eń keremet tásili - sóılemeı, ymmen, qımylmen jetkizý. Sonymen qatar, árdaıym balalardyń fızıkalyq energıasyn qoldaný usynylady, sondyqtan muǵalim synypta, tipti synyptan tys kezde kez kelgen án, áńgime, oıyn nemese jattyǵýlardy ymmen, qımylmen qoldanýyna bolady.

Djeıms Esherdiń ádisi, jalpy fızıkalyq reaksıa (JFR) [2], oqýshylar muǵalimniń birqatar nusqaýlaryna qulaq asyp, fızıkalyq túrde jaýap bere alatyn, erte jastaǵy oqýshylarmen tyǵyz jumys jasaıtyn muǵalimder arasynda óte tanymal ádis.

Bul tanymal ádis áńgime-dúkende jáne kez-kelgen qozǵalys nemese fızıkalyq áreketke qatysty shetel tilin úıretýge baǵyttalǵan ándermen birge qoldanylýy múmkin. Balalar fızıkalyq qozǵalystyń kómegimen shetel tilin kóńildi ári jaqsy este saqtaıdy.

2. Oqýshylardy kórnekilikter men realıany jasaýda at salystyrý.

Oqýdy qyzyqty etýdiń bir joly - oqýshylardy kórneki nemese realıany jasaýǵa tartý. Sabaqpen baılanysty kórnekilikterdi jasaýmen aınalysatyn balalardyń bolýy oqý úrdisinde taqyrypty ońaı ashýyna jáne sol taqyrypqa saı sózdikterdi tez uǵýyna kómektesedi. Budan basqa, kórkemsýret jasaý nemese sýret salý kezinde óner men qolóner taqyryptaryna baılanysty sózdikterdi úırenýge jáne jattyǵýlar jasaýyna bolady. Árıne, mundaı kezde erte jastaǵy oqýshylar oqýǵa qyzyǵýshylyq tanytyp, sabaqqa barlyq kúsh-jigerlerin salady jáne taqyrypty jaqsy túsinýine múmkindik týady.

Muǵalim taqyrypqa saı oqýshylarǵa ártúrli janýarlardyń keıipkerleriniń sýretin salǵyza alady nemese tipti qýyrshaqtar jasaýyna da bolady. Mysaly, eger áńgime «Altyn bólikter» jáne «Úsh aıýlar» jaıly bolsa, muǵalim áńgimeniń áreketin kórsetý úshin qýyrshaqtardy paıdalana alady. Erte jastaǵy oqýshylarǵa  áńgime qyzyǵyraq bolý úshin muǵalim áńgimelerge deıin úsh aıýdyń jáne altynbólikterdiń músinderin qaryndashpen salyp alýǵa múmkindik beredi. Bul óte kóp ýaqytty qajet etpeıtin keremet kishkentaı óner jattyǵýy. Eger oqýshylar jaqsy sýret salý úshin tym kishkentaı bolsa, muǵalim qaǵazǵa keıipkerlerdiń kóshirmelerin jasap, ony oqýshylarǵa kesip beredi, al oqýshylar músinderdi túrli tústi qaryndashtarmen boıaýyna bolady.

Áńgimelerdi oqyp bolǵannan keıin, áńgimelerdiń mátinin túsingenin kórsetý úshin qýyrshaqtardy qoldanyp oqýshylar áńgimeni tájirıbe júzinde kórsetý qajet.

Taǵy bir ádis - mekteptegi kórkem sýret muǵalimimen keńesip, qabiletterdi biriktirý. Eger sýret muǵalimi keıbir dúnıelerdi, sýretterdi nemese qýyrshaqtardy jasap jatsa, muǵalim sýret páni muǵaliminen synyptaǵy belgili bir áńgimelerde nemese oıyndarda paıdalana turýyna  suraı alady. Oqýshylar aǵylshyn tili sabaǵyna kelgende, olar sýret sabaǵynda jasaǵan óner jobalaryn qoldanýyna bolady. Sonymen qatar, sabaq basynda muǵalim sýret sabaǵynda jasaǵandaryn aǵylshyn tilinde surap bastaýyna bolady.

Muǵalim keıbir jattyǵýlarda ár túrli dúnıelerdi, oıynshyqtardy, janýarlardy nemese qýyrshaqtardy qoldanýy múmkin. «Kórset jáne aıt» jattyǵýy - bul óz oıynshyqtaryn qoldana otyryp, sabaqqa oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýǵa kómektesetin tamasha tásil. Sabaqqa kirispe kezinde oqýshylarǵa ózderiniń qýyrshaqtaryn  aǵylshyn tilinde túsindirýine múmkindik beretin qysqa «kórset jáne aıt» jattyǵýyn qoldanýǵa bolady.

Osy jattyǵýdan keıin, oqýshylardyń ákelgen kórnekilikterimen sabaqqa kirisken jón.

3. Jattyǵýdan jattyǵýǵa kóshý.

Joǵaryda aıtylǵandaı, erte jastaǵy oqýshylardyń nazary óte qysqa bolady. Ásirese 6 jastan 10 jasqa deıingi oqýshylar úshin jattyǵýdan jattyǵýǵa tez aýysý óte jaqsy ıdeıa. Muǵalim kez-kelgen jattyǵýǵa 10-15 mınýttan artyq ýaqyt jumsamaý kerek, sebebi oqýshylar tez jalyǵady.

Eresek oqýshylar úshin, olardyń qabileti uzaq ýaqytqa deıin belgili bir jattyǵýǵa nazar aýdara alady. 6-7 jas aralyǵyndaǵy oqýshylar úshin muǵalim 5-ten 10 mınýtqa deıingi ýaqyttan turatyn jattyǵýlardy qoldanýǵa tyrysýy kerek. 8-10 jas aralyǵyndaǵy oqýshylarǵa 10-dan 15 mınýtqa deıin sozylatyn jattyǵýlardy qoldana alady. Keıinirek jattyǵýlardy sol sabaqta nemese aldaǵy sabaqtar barysynda qaıta qoldanýyna bolady.

Mysaly, eger án nemese belgili bir áńgimeniń túsinigin aıtatyn bolsaq, muǵalim osy óleńge nemese áńgimege sabaqtyń barlyq ýaqytyn arnamaýy kerek. Sabaqqa qatysý barysynda oqýshylardy yntalandyrý úshin án nemese áńgimemen baılanysty jattyǵýdy qoldanýdy jaqsy oı dep oılap, jattyǵý jasap ketedi, sodan keıin oqýshylar taqyrypqa saı juptasyp jyldam oıyn oınaýyna bolady. Osy qysqasha mysalda kórsetilgendeı, jattyǵýlardyń túrlerin aýystyryp otyrý, erte jastaǵy oqýshylardy qyzyqtyrýǵa kómektesedi.

Skott jáne Itrrberg sabaq barysynda mynadaı jattyǵýlardy qoldanýdy usynady [1]:

• tynysh / shýly jattyǵýlar;

• ártúrli daǵdylarǵa baılanysty: tyńdaý / sóıleý / oqý / jazý;

• jeke / juptasyp / toptyq jumys / búkil synyptyq jattyǵýlar;

• muǵalim-oqýshy / oqýshy-oqýshy arasyndaǵy jattyǵýlar.

Muǵalimder synypta sabaq barysyn jáne paıdalanylatyn jattyǵý túrlerin aralastyryp, qyzyqty ótkizetin bolsa, oqýshylardyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵy artady, osylaısha erte jastaǵy oqýshylarǵa shetel tilin úırený ońaıǵa soǵady.

4. Taqyryptar boıynsha oqytý.

Ártúrli jattyǵýlar qoldanǵan kezde, olardy oqytý prosesin jaqsartý úshin bir-birimen baılanystyrǵan mańyzdy. Mazmuny uqsas bir jattyǵýdan kelesi jattyǵýlarǵa kóshý oqýshylardyń tez túsinigin qalyptastyrady jáne ony sabaq barysynda paıdalanýyna kómektesedi. Alaıda, jattyǵýlar bir-birimen baılanysty bolmaǵan kezde synyptaǵy shetel tilge degen oqýshylar nazaryn tez joǵaltýǵa ákep soqtyrady. Oqýshylarǵa aǵylshyn tilin úırený jáne qarym-qatynas jasaý úshin, aǵylshyn tilin paıdalaný úshin tabıǵı joldyń alatyn orny erekshe. Bir taqyryp boıynsha keńirek talqylaý úshin oqýshylarǵa tildik qurylymǵa qaraǵanda, mazmun men qarym-qatynasqa kóbirek kóńil bólýge múmkindik beredi.

Belgili taqyrypty josparlaýdy paıdalaný jaqsy ıdeıa bolyp tabylady, sebebi ol oqýshylardyń shetel tilin tez úırenýine múmkindik beretin úlken mazmundy qurastyrady. Aǵylshyn tilin oqýshylarǵa úıretý kezinde muǵalim oqýshylardyń bilimin qalyptastyrýǵa kómek beretin barlyq tilde qoldanýǵa arnalǵan kóptegen jattyǵýlardy, ánderdi jáne áńgimelerdi qamtıdy.

Bul oqýshylarǵa úırengen tilin qoldanyp, jańa til úırenýge kómektesedi. Erte jastaǵy oqýshylarǵa arnalǵan jalpy taqyryptar - janýarlar, dostar, otbasy, nemese áńgime, mysaly, Erık Karldyń «Ash qurt» áńgimesi, ıaǵnı azyq-túlik ataýlaryn jáne apta kúnderin qamtıtyn áńgime[3]. Balalar eseıgen saıyn, taqyryptar qorshaǵan ortaǵa, azamattyqqa, saýdaǵa, veb-saıtqa nemese olarǵa qatysty kitapqa negizdelgen bolýy múmkin.

Haas erte jastaǵy oqýshylarǵa shetel tilin úıretýde taqyryptyq sabaqty josparlaýdy qoldaıdy. «Shetel tilin úıretý kezinde muǵalimder taqyryptyq sabaqtardy paıdalansa, mazmundy aqparattarǵa nazar aýdarady, oqýshylardy synı turǵydan oılaýǵa jeteleıdi jáne oqýshylarǵa tildi maǵynaly qoldana alýyna, jańa jáne kúrdeli joldarmen paıdalanýǵa múmkindik beredi»[4]. Sabaqty josparlaýdyń jaqsy tásili - oqýshylardyń basqa sabaqtarda qandaı taqyrypty oqyp jatqanyn jáne ári qaraı uqsas taqyrypty paıdalanyp, aǵylshyn tilin úırenýdi úıretý.

Muǵalim oqýshylardyń ana tilinde oqıtyn basqa pánder boıynsha oqý josparyn qaraı alady nemese basqa pán muǵalimderimen sóılese otyryp, basqa pánderge baılanysty aǵylshyn tilinde taqyryptyq sabaqty qura alatynyna kózi jetedi.

5. Oqýshylarǵa tanys áńgimeler men mátinderdi qoldaný.

Materıaldardy nemese taqyryptardy tańdaǵanda, muǵalim oqýshylarǵa olardyń tildik bilimine saı keletin jáne balalardyń olarǵa qyzyǵýshylyqtary tez oıanatyn materıaldardy tabýy mańyzdy. Erte jastaǵy oqýshylar óz mektebinde ana tilindegi pánderdi, taqyryptardy jáne áńgimelerdi jańadan úırenip kele jatqandyqtan jáne kognıtıvti damyp kele jatqandyqtan, olardyń mıynda tek shekteýli bilim men tájirıbe bolýy múmkin. Bul degenimiz, aǵylshyn tilin úıretý kezinde paıdalanatyn taqyryptar, olarǵa tolyqtaı tanys jańa úlgidegi jáne shetel tilindegi taqyryptar bolýy kerek. Ózderiniń ana tilinde tájirıbesi bar áńgimeler men taqyryptardy qoldaný, erte jastaǵy oqýshylarǵa ózderiniń burynnan bar bilimderin tolyqtaı jańa shetel tilimen baılanystyrýǵa kómektesedi.

Muǵalimder erte jastaǵy oqýshylarǵa ózderiniń ana tilindegi súıikti áńgimeni alyp jáne ony oqýshylarǵa aǵylshyn tiline aýdarýyna, tipti týǵan elde kezdesetin jaǵdaılarǵa baılanysty taqyryptardy qoldana otyryp til úıretýine bolady.

Bul shetel tiliniń mádenıeti týraly áńgimeler men taqyryptardy qoldanýǵa bolmaıdy dep aıtýǵa bolmaıdy. Shetel tilin úıretýdiń bir maqsaty – erte jastaǵy oqýshylardy bolashaqta jahandyq azamattar bolýǵa daıyndaý úshin jańa shetel tilderdi jáne jańa mádenıetterdi úırenýlerine áser etý.

Alaıda muǵalimder synypta erte jastaǵy oqýshylardyń ana tilindegi tanys mátinderdi shetel tilinde qoldanýǵa qoryqpaýy kerek. Shyndyǵynda, tipti aǵylshyn tili mádenıetinen taqyryp ótken kezde, sabaqtyń tolyq túsinikti bolýyna oqýshylardyń óz ómirleri men tájirıbelerin, mádenıetin baılanystyrý, salystyrý arqyly taqyryptyń mazmunyn tolyqtaı shetel tilinde túsindirý ońaı ári yńǵaıly bolady.

6. Aǵylshyn tilinde synyp tártibin qurý.

Erte jastaǵy oqýshylar qurylymdyq ortada jaqsy jumys isteıdi, ıaǵnı belgili bir áreketter men jattyǵýlardy kúndelikti qaıtalap otyrý arqyly aǵylshyn tilin tez ári ońaı úırene alady. Synyptaǵy kúndelikti jattyǵýlardy buljytpaı oryndaý, erte jastaǵy oqýshylardyń ózderin ońaı basqarýǵa kómektesedi. Mysaly, belgili bir áńgimeni oqýdan buryn oqýshylardy muqıat tyńdaýyn qamtamasyz etý úshin nemese olardy sabaqtan bosatý úshin muǵalim oqýshylardyń qaıtalap, súıemeldep otyrýymen qysqa yrǵaqtaǵy áýenderdi shyrqaýy múmkin.

 Oqýshylardyń synypqa jaıǵasyp otyrýlaryna deıin, muǵalim oqýshylarǵa tanys alfavıt ánin nemese jańyltpash ánder sıaqty qysqa ándi shyrqaý arqyly sabaqty bastaıdy. Mine, muǵalim sabaqty bastamas buryn erte jastaǵy oqýshylardy sergitý arqyly daıyndap ala alady.

Joǵarylaımyz! Kókke jetemiz! (Balalar joǵaryǵa qoldaryn kóteredi).

Tómenge túsemiz! (Balalar ózderiniń aıaqtaryn ustaıdy).

Qanekeı otyryp, shoýdy bastaımyz! (Balalar otyrady).

Solǵa qaraımyz! (Solǵa qaraı bastaryn burady).

Ońǵa qaraımyz! (Ońǵa qaraı bastaryn burady).

Qatty eńbek eteıik jáne jańa bıikterge jeteıik![5. 27-29]

7. Shetel tilin qajet kezde qural retinde paıdalaný.

Muǵalimder ártúrli túsindirmelerdi, anyqtamalardy aıtqanda «aǵylshyn tilinde ǵana» erejesin qoldanýǵa tyrysqandyqtan, keıde keı kúrdeli tirkester ana tilde qoldanǵanda nashar túsindiriledi. Qazirgi tańda muǵalimder, ásirese, erte jastaǵy balalarǵa aǵylshyn tilin aǵylshyn tilinde úıretý úshin kóptep yntalanyp, jigerlenip jatyr. Munyń bir sebebi - oqýshylarǵa aǵylshyn tilin barynsha áser etkize bilý. Nelikten ana tildi sabaq barysynda qoldanbaǵan jón?

Bul «Baıaǵy bir zamanda» degen qıyn túsinikti tez jáne ońaı jolmen túsinikti etýge jeńildik jasaıdy. Muǵalim ana tilinde kúrdeli sózdi tez túsindirgennen keıin, oqýshylar ár áńgimeniń basynda keletin kúrdeli sózdiń aǵylshyn tilinde qalaı bildirýdi biledi. Muǵalimder ádette synyptaǵy kóptegen jattyǵýlarda oqýshylarmen ýaqyty shekteýli bolǵandyqtan, bundaı qıyn túsinikterdi bir ret qana túsindirýmen ýaqyt utady. Eger qıyn sóz nemese túsindirmeni ana tilinde qoldan ońaı ári tıimdirek bolsa, ony sol ana tilinde paıdalaný qalypty jaǵdaı bolyp tabylady. Oqýshylar túsine alatyn sózderdi muǵalim kórneki, realıa jáne qımyldar arqyly da túsindirip kete alady[6].

Jańa tildi aýdarý úshin ana tilin paıdalanýǵa mańyzdy bolyp tabylatyn jattyǵýlardaǵy tildik qurylymdardy muqıat anyqtaý qajet. Muǵalim kúrdeli sózdi túsinikti etýge ýaqytyn jumsaǵansha, tildik qurylymdarǵa nazar aýdarǵany jón.

Sonymen qatar, synyptaǵy barlyq qarym-qatynastar aǵylshyn tilinde bolsa, biliktiligi óte tómen keıbir erte jastaǵy oqýshylardyń sabaqqa degen yntasy tez túsýi múmkin. Keıde mundaı oqýshylar aǵylshyn tilin ózderiniń ana tilderinde uǵyp, túsindire alady jáne bul deńgeıleri tómen oqýshylar úshin qolaıly bolýy múmkin. Alaıda múmkindiginshe ana tilindegi jaýaptartardy alyp, olardy aǵylshyn tiline aýdartqan durys. Sonymen qatar, sabaq barysyn aǵylshyn tilinde túsindirgen kezde, kóptegen jattyǵýlardyń túsindirmeleri óte kúrdeli bolýy múmkin, sondyqtan olardy túsindirýge kóp ýaqyt jumsamaı, oqýshylardyń belsendilikteri mańyzdy ekenin eskerip, ana tilin qoldanǵan jón. Qysqasha aıtqanda, muǵalim synypta ana tilin oqý prosesin ilgeri ári tez alǵa tartý kezinde qural retinde paıdalana alady.

8. Áleýmettik toptardan kómekshilerge júginý.

Múmkin bolǵan jaǵdaıda, muǵalim ata-analar men jergilikti bilim berý oryndaryndaǵy muǵalimder tarapynan, aǵylshyn tilin meńgergen eresek tulǵalardan qysqa mátindi áńgime qurastyryp, aıtyp berýge nemese keıbir jattyǵýlarǵa kómek kórsetý maqsatynda áleýmettik toptardan kómek surap,  shaqyrta alýlaryna múmkindikteri bar bolady. Aǵylshyn tilin oqyp jatqan, aǵylshyn tilin úırenip jatqan nemese aǵylshyn tilin úırenýshilerge degen kómegin aıamaıtyn tildi jaqsy meńgergen basqa adamdarmen jaqsy qarym-qatynasta bolǵan jón. Tanymaıtyn bireýdiń kelip jáne qyzyqty áńgimeler aıtyp berýi oqýshylardy qyzyqtyrady jáne kúndelikti turaqty birkelki is-áreketter, jattyǵýlar arasynda úzilis jasaýǵa múmkindik beredi. Eń bastysy áleýmettik toptan kelgen qonaq muǵalimniń tildik qurylymdarymen muqıat tanysyp, olarmen sabaqty úılestirý kerek. Kómekshilerdi paıdalaný degenimiz oqýshylardyń áleýmettik toptardan kelgen qonaqtarmen aǵylshyn tilinde qarym-qatynas jasaı alýy bolyp tabylady jáne osyndaı mańyzdy oqıǵalardy sabaq josparyna engizý úshin qosymsha ýaqytty bólý kerek.

Sonymen qatar, muǵalim toptyq jumystar nemese birlesken jattyǵýlar jasaǵysy kelgen kezde, kómekshiler kómek kórsete alady. Erte jastaǵy oqýshylarmen toptyq jattyǵýlardy uıymdastyrý qıyn bolýy múmkin, sondyqtan arnaıy eriktilerdi synypty basqaryp kómektesý úshin áleýmettik toptardan aldyrtýǵa bolady. Mysalǵa, oıyn oınatý maqsatynda muǵalim synyptyń jan jaǵyna beketter ornalastyryp, sol ár beketke jeti túrli aqparat usynady. Oqýshylar jekelegen arnaıy taqyryptar boıynsha, mysaly, jabaıy janýarlar álemi týraly jáne ár qurylyqta mekendeıtin elder týraly, t.b aqparatty jınaý úshin beketterge baryp, múmkindiginshe aǵylshyn tilinde suhbattasyp, aqparat jınaıdy. Eger ár bekette aǵylshyn tilinde sóıleı alatyn eriktiler bolsa, onda oqýshylar tapsyrmany jaqsy oryndap shyǵa alady.

Aǵylshyn tilin erte jastaǵy oqýshylarǵa túrli qaǵıdalardy qoldaný arqyly úıretý oqýshylardyń kommýnıkatıvti damý biliktiligin arttyryp, oqýshylardyń aǵylshyn tiline degen qyzyǵýshylyǵyn oıatýǵa múmkindik týady. Qazirgi tańda aǵylshyn tilin úırený-zaman talaby. Erte jastan aǵylshyn tilin meńgerý ulttyń básekege qabilettigin shyńdaı túsedi.

Qoldanylǵan ádebıetter tizimi

1. A. Skott and H. Ytreberg. Longman. http://www.cje.ids.czest.pl/biblioteka/6940128-Teaching-English-To-Children.pdf
2. James Asher. https://www.teachingenglish.org.uk/article/total-physical-response-tpr
3. Eric Carle. https://en.wikipedia.org/wiki/The_Very_Hungry_Caterpillar
4. Haas, M. 2000. Thematic, communicative language teaching in the K–8 classroom. ERIC Digest EDO-FL-00- http://www.cal.org/ resources/digest/0004thematic.html
5. Pinter, A. 2006. Teaching Young Language Learners. Oxford: Oxford University Press, p. 23–32.
6. Rixon, S. 2005. Optimum age or optimum conditions? Issues related to the teaching of languages to primary age children. http://www.british council.org/english/eyl/article01/html.

---