InfoHub Logo

BIOLOGIA SABAǴYNDA FÝNKSIONALDY SAÝATTYLYQTY QALYPTASTYRÝ

Semeı qalasynyń №7 JOBB mektep-lıseıi

Bıologıa páni muǵalimi: Arǵynov Qazbek Oralbekuly

«Fýnksıonaldy saýattylyq» oqýshynyń mekteptegi alǵan orta biliminiń kúndelikti ómirinde jáne bolashaqtaǵy kóp qyrly qyzmetinde kezdesetin turmystyq qoǵamdyq, áleýmettik ekonomıkalyq problemalardy sheshýde tabysty qoldana alýyn qamtamasyz etedi. Fýnksıonaldyq saýattylyq oqýshylardyń tanymdyq qabiletteriniń deńgeıin jáne oqýshylardyń ónimdi jumysynyń kórsetkishin bilim deńgeıi retinde qarastyrady. Bul deńgeı ómirdiń ártúrli salasyndaǵy tapsyrmalardy sheshýde mekteptik bilim mazmunynyń qoldanbalyq sıpatyna jáne oqýshylardyń ıgergen bilimine negizdeledi.

Bıologıa sabaqtary oqýshylardyń mádenıetin,oılaý ıntelektýaldy daǵdylaryn sonymen qatar fýnksıonaldy saýattylyǵyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Bul jumystarda berilgen materıaldar oqýshylardyń ár túrli deńgeıdegi fýnksıonaldy saýattylyǵyna taldaý jasaý arqyly oqýshynyń qalyptasqan oqý – bilý quzirettiliginiń ólshem birligi retinde qoldanýǵa bolady.

Fýnksıonaldyq saýattylyq oqýshylardyń tanymdyq qabiletteriniń deńgeıin jáne oqýshylardyń ónimdi jumysynyń kórsetkishin bilim deńgeıi retinde qarastyrady. Bul deńgeı ómirdiń ártúrli salasyndaǵy tapsyrmalardy sheshýde mekteptik bilim mazmunynyń qoldanbalyq sıpatyna jáne oqýshylardyń ıgergen bilimine negizdeledi. Sondyqtan, qoǵamdaǵy ómirlik pen praktıkalyq is-áreketterdiń daǵdylary men áleýmettik is- tájirıbeni meńgerý úshin oqýshylardyń bilim alý barysynda negizgi jáne pándik quzyrettilikteri qalyptasýy tıis. Mekteptiń aldynda turǵan úlken másele – shynaıy ómirge belsendi, áleýmettik jaýapkershiligi joǵary, oı – órisi keń, saýatty, tanymdyq áreketke qyzyǵýshylyǵy mol oqýshy bilimniń qoldanbalylyǵyn damytýdy qamtamasyz etý.Fýnksıonaldy saýatty bolý úshin oqý jáne jazý, jaratylystaný ǵylymdaryndaǵy,matematıkalyq, kompúterlik otbasylyq ómir,densaýlyq jáne taǵy basqa saýattylyqtar qalyptastyrý qajet sonyń negizinde ómirlik daǵdylar qalyptasady. Jalpy adam balasy estý, kórý, ustap kórý, sezý jáne ıiskeý arqyly este saqtaıdy. Keıbir oqýshylar jazbashaǵa, keıbiri aýyzshaǵa qabiletti bolyp keledi. Bıologıa sabaqtary oqýshylardyń mádenıetin,oılaý ıntelektýaldy daǵdylaryn sonymen qatar fýnksıonaldy saýattylyǵyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Bul jumystarda berilgen materıaldar oqýshylardyń ár túrli deńgeıdegi fýnksıonaldy saýattylyǵyna taldaý jasaý arqyly oqýshynyń qalyptasqan oqý – bilý quzirettiliginiń HHİ ǵasyrdaǵy bilim jáne ǵylymnyń ózekti máseleleri. Muǵalim men oqýshynyń is–áreketiniń baılanysyn ár túrli kezeńderde fýnksıonaldy saýattylyǵynyń qalyptasýyn maqsattylyq, josparlaý, sheshim qabyldaý, oryndaý, nátejıege baǵa berý arqyly júzege asyrýǵa bolady. Bıologıa sabaqtarynda alǵashqy saýattylyqtyń qalyptasý kezeńderimen júzege asady.

1. Maqsat qoıý. Oqýshy mátinmen jumys isteý, tirek – konspektisin qurý, baǵdarlanǵan suraqtar quraý, syzbanusqany, sýretterdi oqý, jańa termındermen jumys isteý, túsinikterdiń júıeligin qurý jáne algorıtimin anyqtaı bilý.

2. Josparlaý kezinde mindetter qoıyp,problemalarǵa taldaý jasaý. Ol úshin aqparat kózderin tańdaý qajet.

3. Sheshim qabyldaý úshin aqparattardy paıdalanyp, zertteý júrgizý.

4. Oryndalýy.Ol úshin bilim berý obektisimen jumys isteı otyra oryndaý jáne ony óńdeý.

5. Nátıjelerdi baǵalaý úshin jasalǵan jumystarǵa taldaý jasaý jáne eger qatelikter bolsa sebepterin anyqtaý, ózindik taldaý, ózindik baǵalaý jasaý.

6. Bilim obektisimen jasalǵan jumys nátıjelerin qorǵaý jáne nátıjelerdi baǵalaýǵa qatysý.

Osy kezeńder arqyly oqýshynyń is–áreketi anyqtalady. Oqýshy bilim alyp qana qoımaı, sonymen qatar bilimdi alý quraldarymen qarýlaný qajet. Bundaı sabaqtar arqyly oqýshynyń ózin – ózi baqylaý kartasynyń kómegimen qanshalyqty ıntelektýaldyq, uıymdastyrýshylyq jáne komýnıkatıvtilik meńgergen deńgeıin anyqtaýǵa bolady. Sóıtip, oqý úrdisi kezindegi kemshilikterdi, alǵa basýshylyqtardy anyqtaı otyra qaı jerde qatelikter jiberildi,neni qaıtalaý kerektigin túsinedi. Tómendegi keste boıynsha synyptaǵy oqýshylardyń deńgeıin anyqtaý arqyly sabaqtyń barysy kezeńderinde fýnksıonaldyq saýattylyqtyń deńgeılerin anyqtaýǵa bolady. Jalpy oqýdyń biliktilik jáne daǵdylarynyń ózindik baqylaý deńgeıleriniń anyqtaıtyn kartasy. (Oqýshynyń aty – jóni,synyby)

Deńgeıler İ tapsyrma İİ tapsyrma İİİ tapsyrma İÚ tapsyrma

Joǵary

Ortasha

Tómen

Osyndaı ózindik dıagnostıka ár kezeńde jetkiliksiz oqý biliktiligimen jáne daǵdylardyń «qalys qalǵan» jáne ár kezeńde fýnksıonaldy saýattylyqty qalyptastyrý kezinde baıqalady. 6 synypta ótkizilgen sabaǵym «Ashyq tuqymdy ósimdikter». Osy sabaqty ótkizý barysyn tómendegideı tapsyrmalar berý arqyly bilimderin tekserdim.

№1 tapsyrma. Ashyq tuqymdy ósimdikter boıynsha Ia/Joq jaýaptary arqyly kórset

1. Ashyq tuqymdylar tuqymynan kóbeıedi, biraq jemis túzbeıdi Ia/joq

2. Ashyq tuqymdy ósimdikter negizinen  súrekti bolyp keledi Ia/joq

3. «Súrek» degen - aǵash dińiniń (sabaǵynyń) sý ótkizgish bóligi. Ia/joq

4. Ashyq tuqymdylardyń gúli joq. Ia/joq

5. «Qylqan japyraqty» deıtin sebebi japyraqtary ıne tárizdi jińishke. Ia/joq

6. Sekvoıanyń bıiktigi 110-112 m. Ia/joq

Baǵalaýy: «5» - 9, «4» - 7, «3» - 5, «2» - 4 kem bolsa

№ 2 tapsyrma. Ashyq test

Ashyqtuqymdylar bólimine jatatyn ósimdikter nege «qylqanjapyraqtylar» dep atalady.

Osy aqparatty qoldana otyryp , tómendegi qorytyndynyń qaısysy durys.

A. Tuqymynan kóbeıgendikten.V. Japryqtary jińishke ıne tárizdi bolǵandyqtan.

S. Máńgi jasyl tústi bolǵandyqtan.

D. japyraqtary bolmaǵandyqtan.

Jaýaby :V. Japryqtary jińishke ıne tárizdi bolǵandyqtan.

№ 3 tapsyrma. Esep №1.

Jataǵan shyrshanyń bıiktigi 10 metr, ómir súrý uzaqtyǵy 300 jyl, sonda ol byr jylda qandaı bıiktikke ósedi?

Ár oqýshy óz otbasyna eseptep shyǵarýǵa bolady.

300j /10m  =30sm

№ 4 tapsyrma.Tanymdyq suraqtar.

1. Nelikten sanatorıler qylqan japyraqty ormandardyń ortasyna salynady?

Jaýaby: bul ósimdikter aýaǵa mıkroptady óltyretin fıtonsıd bólgendikten aýasy shıpaly bolady.

2. Eki úıli ósimdik dep nege aıtamyz?

Jaýaby: analyq búriniń bir ósimdikte, atalyq búriniń ekinshi ósimdikte bolýyn aıtamyz

3. Nelikten ashyq tuqymdy dep atalady? Jaýaby: tuqymdary tuqymqabyrshaqtyń qoınaýynda qorǵanyshshyz, búrde ashyq bolyp jetiletindikten.

Mektep oqýshylarynyń fýnksıonaldyq saýattylyǵyn qalyptastyrýda qatysymdyq, dara tulǵaǵa baǵdarlanǵan oqytý jáne suraq-jaýap ádisteri arqyly júzege  asatyn jaǵdaıattyq tapsyrmalar, suhbattyq tapsyrmalar, quzyrettilikterdi qalyptastyratyn tapsyrmalar arqyly keshendi júrgizýdiń tıimdiligi joǵary.

Paıdalanǵan ádebıetter:

1. N.Nazarbaev. Qazaqstannyń áleýmettik jańǵyrtylýy. Jalpyǵa Ortaq Eńbek Qoǵamyna qaraı 20 qadam. «Egemen Qazaqstan» gazeti. 10 shilde.2012.
2. E.Imangalıev. Mektep oqýshylarynyń fýnksıonaldyq saýattylyǵyn qalyptastyrý joldary «Bilim berý mekemesi basshylarynyń anyqtamalyǵy».№ 9 (69) 2012 jyl.6-9 bet.
3. «Bıologıa jáne saýattylyq negizi» 2014 jyl.№ 4
4. E.Ochkýr.R.Jumabaeva «Bıologıa» ádistemelik nusqaý Almaty «Mektep» 2016 jyl.

---