InfoHub Logo

Adamnyń tamaq ishý kezinde (eger ol erekshe dámdi bolyp kórinse) alatyn lázzatyn mıǵa áser etý turǵysynan mahabbat sezimi men esirkiden alatyn lázzatpen salystyrýǵa bolady eken. 

Biraq adamdardyń tutynyp júrgen taǵamdarynyń bári birdeı paıdaly emes. Birinshiden, keıbir úırenshikti taǵamdardyń ózinen «artyq mólsherleý» bolyp ketýi múmkin. Ekinshiden, jer betinde eger baıqap tutynbasa densaýlyqqa úlken zıan keltiretin, tipti ólimge aparyp soǵatyn taǵamdar da bar. Bul maqala eń qaýipti bes taǵamǵa arnalǵan.

Fýgý balyǵy

Fýgý — sashımı stılinde shıki kúıinde tartylatyn, týralmaǵan balyqtan jasalǵan japondyq, koreılik jáne sıngapýrlyq jeńsik as. Fýgý balyǵynyń eti eshqandaı qaýipti bolmasa da, keıbir taǵam talǵampazdary eń dámdi jeri dep esepteıtin baýyrynda óte kúshti tetrodotoksın neıtrotoksın bar. Ol adamnyń basyn aınaldyryp, búkil denesin ınemen suqqylaǵandaı áser qaldyryp, bulshyqet álsizdigin týdyrady. Fýgýdan dám tatýdyń arty keıbir kezderi tynys alýdy aýyrlatyp, qan aınalymyn buzyp, tipti ólimge ákep soǵýy múmkin. Baqytymyzǵa oraı Japonıany qosa alǵanda barlyq jerde fýgýdyń baýyryn taǵam retinde paıdalanýǵa resmı túrde tıym salynǵan. Alaıda, gastronomıa talǵampazdary ony as mázirine kirgizýge áli de talpynyp júr.

Koi pla salaty

Koi pla — quramyna jańa aýlanǵan balyqtyń baýyry (taǵy da!), dámdi tuzdyq, laım shyryny jáne...bir shymshym tiri qyzyl qumyrsqalar kiretin, Taılandtyń soltústik-shyǵysynda jasalatyn salat. Quramy qyzyq bul salattyń erekshe reseptimen qatar, baýyrdyń qaterli isigi qaýpin týdyrady degen kúdik te bar. Taılandtyń osy salatty kóp tutynatyn aýdandarynda baýyrdyń qaterli isigi er adamdarda anyqtalǵan barlyq obyr aýrýlarynyń 50 paıyzyn quraıdy. Bul jahandyq kólemde 10 paıyzdyq kórsetkishke teń. Buǵan sebep balyqtyń ishinde tirshilik etetin jalpaq parazıt qurttar. Olar termıalyq óńdeýden ótpegendikten tiri kúıinde qalady.

“Pagpag”

Negizi, “pagpag” — taǵamnyń ataýy emes, kóshe tamaǵyn sıpattaıtyn termın deýge de bolady. Ol tipti, biz kúndelikti jep júrgen kóshe tamaǵy da emes, múldem basqa nárse. Qoqystyń ishinen alynǵan azyq-túlikti muqıat (olaı bolmaýy da múmkin) jýyp, tazalap, ystyq maıǵa qaıta qýyrady. Bir qyzyǵy, tagal tilinen aýdarǵanda «pagpag» «shań men kirdi silkip tastaý» degendi bildiredi. Mundaı tamaqpen birge tyrysqaq, A gepatıti jáne ish súzegi sıaqty juqpaly syrqattardyń qatar júretinin aıtýdyń ózi artyq. Alaıda, ony almastyratyn basqa tamaq bolmaǵandyqtan, pagpagty álemniń eń kedeı elderinde áli tutynýdan bas tartpaıdy. 

Manıoka

Manıoka (nemese kasava) — Soltústik jáne Ońtústik Amerıkada ósetin, biraq Karıb alaby, Afrıka jáne Azıa elderinde de keńinen tutynatyn, jeýge jaramdy krahmaldy ósimdik. IFL Science-tyń málimdeýinshe, bul álemdegi 500 mıllıonnan asa adamnyń negizgi kalorıa kózi bolyp tabylady. Mundaı tanymaldylyǵyna qaramastan, manıokanyń japyraqtary men tamyrynda tamaqtaný kezinde sıanıd jasaıtyn zat bar. Mundaı óte qaýipti quramdy joıý úshin manıokany sýǵa salyp, jaqsylap jýyp jáne salqyndatyp, uzaq kezeńnen turatyn keptirý arqyly ǵana tamaqqa paıdalanýǵa bolady. Biraq óńdelmegen manıokany jegennen keıin emhanaǵa túsken adamdar sany azaıar emes.

Karambola

“Juldyzdy jemis” karambola — taǵy bir keń taraǵan, biraq qaýipti tátti jemis. Bul joly onyń qupıasy neırotoksındi karamboksınde jatyr. Eger sizdiń densaýlyǵyńyz jaqsy bolsa, onda deneńiz karamboksınniń biraz mólsherin joıyp jibere alady da, ol aǵzańyzǵa eshqandaı qaýip tóndirmeıdi. Al eger búıregińiz aýyratyn bolsa, onda karambolanyń bir staqan shyryny qatty ýlanyp qalýǵa jetkilikti. Onyń belgileri: qusý, aıaqtardyń jansyzdanýy, bulshyqettiń bosańsýy, sananyń tumandanýy jáne deneniń qurysýy.

---