InfoHub Logo

№16 kolej MKQK
Sapa menedjmenti júıesi
Oryndaǵan: Q-55 top stýdenti Tazabek Asylbek

 

1. Tas qalaýdy jóndeý;

2. Tas konstrýksıany qaıta qalaý;

3. Tas jumystary óndirisi kezindegi tehnıkadan qaýipsizdený.

Tas jumystaryn ár túrli tas konstrýksıasy ǵımarattardy: irgetas, qabyrǵa, baǵana, araqabyrǵa jáne t.b. turǵyzǵanda jasaıdy.

Tas qalaý – eń kóp taraǵan. Ony 75...300 markaly tutas jáne qýysty glınaly kirpishten jáne jer ústi konstrýksıalary úshin 75...300 markaly  tutas, qýysty jáne keýekti kirpishten qalaıdy.

Qoldanatyn tas túrine baılanysty qalaýdan kelesi túrleri bolady: syrtqy pishini durys emes tabıǵı tastardan – shoı tastan qalaý; fýndametter, úı asty qabyrǵalaryn, bıik emes úımeretterdi, tirek qabyrǵalardy jáne oǵan tastar batyrylǵan – shoı betondy qalaý; qabyrǵalary, dińgekter, arkalar, kúmbezder jáne t.b. turǵyzý úshin kádimgi tolyq deneli, keýekti, qýys, keýekti – qýys nemese sılıkat kirpishten jasalǵan – birińǵaı kirpishten qalaý; syrtqy qabyrǵalardy turǵyzý úshin kirpishten turǵyzý úshin kirpishten jáne jylý ótkizbeıtin materıaldardan jasalǵan – jeńildetilgen qalaý; qabyrǵalar jáne dińgekter qurý úshin keramıka, jeńil beton jáne pishini durys tabıǵı tastardan jasalǵan – usaq blokty qalaý; joǵary temperatýra jaǵdaılarynda jumys isteıtin túzilisterdi qaptaý jáne qalaý úshin shamotty, magnezıaly, kómirtekti jáne kirpishtiń basqa túrlerinen jasalǵan – otqa tózimdi qalaý.

Tasshynyń jumys orny: qalaý ýchaskesi, onyń qolyna kirpishten zattabaqtar, eritindi men saty tósenishi úshin jáshikter bolady.

Tutas qabyrǵa ýchaskesin qalaǵanda tasshynyń jumys ornynyń eni 2,5-2,6m jáne kelesi zonalarǵa bólinedi:

1. tasshy jumys prosesi kezinde qozǵalatyn, eni 60 – 70 sm bolatyn   -jumystyq;

2. kirpishti rettep qoıatyn zona, eni 1,6 m-ge deıin, eritindili jáshikter kirpishi zattabaǵymen kezektesip otyrady;

3. ótý úshin eni 30-40 sm, erkin zona;

Qabyrǵa buryshyn qalaǵanda jumys zonasynyń eni 60-70 sm bolyp, qalaý ýchaskesi boılaı ornalasady. Kirpish zattabaǵyn buryshqa jaqyn qoıady.

Baǵanalardy qalaǵanda kirpishti sol jaqtan, al eritindini – tasshynyń oń jaǵyna ornalastyrady.

Tasshynyń qural – jabdyqtaryna: KB tıpti kelma – qatty jynysty aǵashtan ıilip jasalǵan ustaǵyshtan, kúregi qalyńtabaqty temir tóseminen jasalady, eritindini tegisteýge  tik jekterdi toltyrý jáne artyq eritindini alyp atstaý úshin qajet. Salmaǵy 0,55kg, ustaǵyshynyń uzyndyǵy 300mm, kirpishti uryp kesú úshin paıdalanady. Jumysty oryndaǵanda balǵa pyshaǵy kirpish qyryna tik buryshtap ustalynýy kerek; eritindi kúregi  EK tıpti qalyńdyǵy 1,6mm jáne domalaq temir isterjininiń uzyndyǵy 320mm bolatyn tabaqty temirden jasalady. Bul eritindini alyp tegisteý, sondaı – aq ony jáshikte ornalastyrý qajet.

Qalaýdyń óndirisin tezdetý úshin jáne onyń sapasyn jaqsartý úshin azólshemdi qaldyq jabdyqtar qoldanylady. Kirpish sapasyn tekserý úshin baqylaý ólsheýshi quraldardy; jınalmaly metr jáne uzyndyǵy 2-20m rýletkany paıdalanady, olar syzbasy ódshemder úshin, uzyndyǵy 750mm metal korpýsty deńgeılikter, qalaýdyń tiktigi men kóldeneńdigin tekserý úshin qajet.

Qalaý tásilderi qabyrǵanyń qalyńdyǵyna baılanysty bolady. qalyńdyǵy 2-20,58 kirpishti qabyrǵada, syrtqy tik betti bir-birine perependıkýlár, 2 danaly nemese qabyrǵa osine 45⁰ buryshtan qalaıdy. 1,5 kirpishti  qabyrǵany syrtqy tik jáne uzyn qabyrǵa betin, qabyrǵa osine paralel etip 2 kirpishten qalaıdy. 1,5 kirpishti qalyńdyqty qabyrǵany (syrtqy tik bet) stopka raasyna 1-1,5sm, uzyn jaǵynda bir kirpish bolady. Bir kirpishti qabyrǵany qalaǵanda (uzyn qatarda) kirpish stopkasyn qabyrǵa osina arasynda bir kirpishti sańylaý qaldyryp qalaıdy, al tik qatardy – qabyrǵa  osine arasynda bir kirpishtik aralyq aldyryp, perpendıkýlár qalaıdy.

Kótergish tas konstrýksıalarynyń zaqymdanǵan qalaýyn aıyrbastaǵanda, jumys óndirisiniń jaýaptylyǵyna baılanysty, aldyn-ala olardy oryndaý kezindegi tehnologıa men tehnıka qaýipsizdiginiń tártibin eskeretin jumys óndirisiniń jobasyn jasaý kerek.

Tas jumystaryn oryndaý jobasynda jumystardy qaýipsiz júrgizý máselelerin erekshe muqıatty sheshý kerek. Jobada zerttep jasalǵan sharalar QME 3-4-80 talaptaryna sáıkes kelý tıis.

Tas qalaýdy oryndaǵanda aǵashtar jáne minbeler, qorǵanysh kúnqaǵarlar jáne qorshaýlar ornatqanda, bıikte syrtqy jáne ishki qabyrǵalar qalaǵanda erekshe saqtaný sharalaryn qoldaný kerek.

Eni 1,5 m tireýishti jabyn túrinde jasalǵan ınventarly qorǵanysh kúnqaǵarlar kókjıekke 20⁰ buryshpen syrtqy qabyrǵalardyń barlyq

perımetri boıynsha jasalý kerek. Kúnqaǵarlardyń birinshi qatarly jerden 6 m-den kóp emes bıiktikte ornatylady jáne osy deńgeıde úımeretti barlyq bıiktigine deıin qalaǵansha qalady. Kúnqaǵarlardyń ekinshi qatary birinshi qatardyń ústine 6-7 m bıiktikte ornatylady, sodan soń qalaý júrisi boıynsha ár 6-7 msaıyn qata ornalastyrylyp otyrady (2-qabattan keıin).

Tas qabyrǵalardy qorǵanysh kúnqaǵarlarsyz ornatýdy 7 m-den artyq emes bıiktikte ruqsat etiledi, bul jaǵdaıda jerde úımerettiń perımetri boıynsha qabyrǵadan 1,5 m-den kem emes aralyqta qorshaýlar ornatylady. Úımeretke kiretin esikter ústine 2h2 m qalqalar jasalady.

Tómengi qabattyń minbeler bıiktigi jabyn deńgeıinen bıik 2-3 qatar qabyrǵa qalaýǵa múmkinshilik berý kerek, bul joǵarǵy qabattyń birinshi ıarýsyn qalaýynyń qaýipsizdigin qamtamasyz etedi.

Tas qalaǵanda jumys jabynnyń eni 2,5 m-ge teń alynady. Sonymen kirpish tabandyqtary jáne eritindi jáshikteri sóıtip qoıylady, tek jumys aýmaǵynda eni 60 sm-den kem emes ótis qamtamasyz etý úshin minbelerdiń jabyn deńgeıi qalaý deńgeıinen 15 sm-den kem emes bolý kerek.

Qabyldaý alańshalarda, basqyshtarda, ótýlerde, qabattardaǵy ashyq oıyqtarda qorshaýlar jasaýdy eskerý kerek.

Jobada tas qalaýyn qysqy jaǵdaıda oryndaǵanda kórsetý kerek: eritindi erıtin mezgilde ruqsat etiletin qabyrǵalar jáne tirekterdiń shekti bıiktigin; kótergish túzilister jáne aralyq dýaldar úshin erıtin mezgildegi ýaqytsha bekiıkishterdi; qysqy qalaý úshin qoldanatyn eritindiler markasy jáne qatyrý temperatýrasyn tómendetetin hımıalyq qosymshalardy

Ǵımarat  jóndeýi kezindegi tas qalaýdy kúsheıtý tehnologıasy

Ǵımarat rekonstrýksıasy boıynsha jumys óndirisiniń tájirıbesinde tas qalaýlarynyń zaqymdanýlaryn kúsheıtýde kelesi tıimdi tásilder qoldanylady:

1. qalaýdy qursaýmen kúsheıtý (temir, temirbeton, armırlengen);

2. qalaý jaryqshalaryn sementpen nemese polımersementpen ıneksıalaý;

3. zaqymdalǵan aralyq qabyrǵalar men baǵanalardy jańa qalaýmen aıyrbastaý.

Al kirpish qabyrǵalar men araqabyrǵalardy ýaqytsha bekitý úshin tájder men qıǵashtar, ustaǵysh tirekter men ramalar qoldanylady.

Ǵımarattyń keńistiktegi turaqtylyǵyn qamtamasyz etý úshin qabyrǵalardy kerneýlengen beldiktermen, ár túrli baılanystyrmalar men baılamalarmen bekitedi.

1. Qalaýdy qursaýmen kúsheıtý. Ony kúsheıtýde eń tıimdi ádis bolyp tabylady. Qursaý qalaýdy barlyq jaǵynan syǵylý jaǵdaıynda jáne kóldeneńnen ulǵaıýy shekteýliginde jumys isteıdi de, qalaýdyń tik kúsh kedergisiniń joǵarlaýyna múmkindik beredi

Kúsheıtýdiń temir qursaýy, elementtiń buryshtaryna tik ornatylǵan jáne buryshtyqtar bir-birimen jolaq nemese domalaq temirmen baılanysady. Qamyttar arasy qımanyń eń kishi ólsheminen aspaıtyn, biraq 500 mm aspaý kerek.

Qursaýdyń qalaý jumysyna qatysýy úshin, qalaý men buryshtyqtar arasyn sement eritindisimen jaqsylap biteý kerek. Temir qursaý dattanýdan saqtalý úshin metal tor ústinen, qalyndyǵy 25-30 mm sement eritindisimen jabylady.

Temirbeton qursaýmen qalaýdy kúsheıtý úshin V15 tómen emes betonnan, tik isterjender men dáneker qamyttary arqyly jasalady. Kóldeneń qamyttar arasy 150 mm-den aspaý kerek. Al temirbeton qursaýynyń qalyndyǵy esepteýlermen anyqtalyp, 40-120 mm arasynda bolý kerek.

Armırlengen eritindili qursaý temirbeton qursaýyndaı jasalady, biraq munda beton ornyna M75-100 sement eritindisi qoldanylady.

Temirbeton jáne sement qursaýlarynyń tıimdiligi kóldeneń armırleý prosentine, beton klasy men eritindi markasyna, qalaýdyń naqtyly jaǵdaıy men kúshterdiń konstrýksıaǵa berý sqemasymen anyqtalady.

Eger kúsheıtiletin qabyrǵa uzyndyǵy qalyndyǵynan 2 ese nemese odan da kóp bolǵan jaǵdaıda, qalaý denesinen qosymsha kóldeneń baılanystyrǵyshtar jiberedi, olardyń arasy planda qabyrǵanyń eki qalyndyǵynan aspaý kerek (<1m), al bıiktigi 0,75 m az bolmaý qajet. Bul baılanystyrǵyshtar jaqsy bekitilýi tıis. Konstrýksıanyń joǵary kótergish qasıetin qamtamasyz etý úshin, zaqymdalǵan qabyrǵa, aralyqtar men baǵanalardaǵy jaryqshalardy sement eritindisimen ıneksıalaý kerek.

2. Tas konstrýksıalardy ıneksıalaýmen kúsheıtý. Qalaýdyń zaqymdalǵan ýchaskesine qysym arqyly suıyq sement nemese polımersement eritindisin jiberý arqyly biteý bolyp tabylady. Mundaı proses qalaý jaryqshasyn, keýekter men ashyq jerlerdi jaqsy biteıdi. Al ıneksıalaý kezindegi qysym eritindi qospasynyń qozǵalmalylyǵyn jáne kirý jaǵdaıyn joǵarlatady.

Mundaı ádisti qoldaný, qalaýdyń zaqymdalǵan ýchaskesimen birge jalpy bitelýin qamtamasyz etip, qalaýdyń kótergish jaǵdaıyn qalpyna keltirýin jáne kúsheıtýdi óndiristi toqtatpaı, az materıaldardy qoldaný jáne álsiz qımanyń kóldeneń ólshemderin ulǵaıtpaýyn qamtamasyz etedi.

Qalaýdy ıneksıalaý kezindegi daıyndyq jumystary:

- burǵylaý ornyn anyqtaý;

- skvajınaǵa metal patrýbkany qoıyp, bekitý;

- qalaý betteri men jaryqshalardy burǵylaný qoqystary men shańnan tazartý;

- qalaý betindegi jaryqshalar men bos jikterdi sement eritindisiniń juqa qabatymen biteý.

Ineksıalaý eritindileri úshin negizgi skvajınalardy iri jaryqshalar men qýys jikterdi, múmkindiginshe shahmat tártibimen, arasy 50 sm jáne budan da kóp bolýy múmkin ( jaryqshalar sıpattamasy men ólshemderine baılanysty). Al, usaq jaryqshalar ornynda, rezervti skvajınalar burǵylanyp, arasy 15-30 sm bolady.

Skvajınalardy  10˚ kóldeneńdikpen, 10-20 sm tereńdikke deıin tesedi. Ol úshin dıametri 1,8-2 sm burǵysy bar I-28A elektrburǵylaýyn paıdalanylady. Qalaýda úlken jaryqshalar bolǵan kezde, ınektorlardy sol jaryqshalarǵa kirgize salady.

Skvajınalardaǵy qoqymdar men shańdardy 200kPa deıingi az qysymmen úrleıdi, al qurǵaq qalaýda taza sýy aǵynymen jýady. Tazalanǵan negizgi jáne rezervti skvajınalaryn eritindi jibermesten 2-3 kún buryn 50-80 mm tereńdikte patrýbkalar ornatylady. Olar M100-den tómen bolmaıtyn sement eritindisinde ornyqtylady. Bul jerde patrýbkalar aıaq jaǵy sement eritindisimen bitelip qalmaýyn qadaǵalaý kerek. Patrýbka burandaly bas jaǵy qalaý betinen, shlangqa qosý úshin, 30-40 mm shyǵyp turý kerek.

Jumysqa 2-3  qalǵanda qalaý betin 1:2, 1:3 quramdy sement eritindisimen sylaıdy. Qajet jaǵdaıda gıps nemese basqa da tez qatatyn eritindiler qoldanylady. Al eritindi jibergen ýaqytta aǵyp ketetin ýchakelerdi qosymsha qurǵaq sement nemese basqa baılanystyrǵyshtarmen sylanady.

Sement jáne polımersement eritindileri úshin:

- portlandsement M400 tómen emes, 2400 sm²/g az emes úgitindili, 20-25% sement qamyr qoıýlylyǵy;

- shlakoportlandsement M400 qoldanylady

Ineksıalaý úshin óte usaq nemese juqa úgitindili qum  jáne kelesi qospalar qoldanylady:

- natrıı nıtrıti, sementiń 5%- daı;

- PVA emýlsıasy;

- Naftalın formaldegıd qospasy 0,1% sement massasyndaı.

Ineksıalaý eritindisi kelesi qasıetterge ıe bloýy kerek:

- az sý shyǵarý (sement eritindilerinde);

- qajetti baılamdylyq;

- syǵylý jáne ustamdylyq beriktigi;

- az shógilýi;

- qajetti sýyqqa tózimdilik.

Qalaýdyń 1,5 mm-ge deıingi jaryqshasyn biteý úshin kelesi eritindi túrleri men quramdary qajet:

- epoksıd smolasy negizinde polımer eritindileri 1:0,3:0,15:0,5 ( ED20 – epoksıd smolasy, modıfıkator MTF-9, qatyrǵysh, qum.);

- sement-polımer eritindileri 1:0,15:0,25 (sement, polımer, qum);

- sement-qumdy eritindiler 1:0,1:0,25 (sement, plasıfıkator, qum).

Qalaýdyń 1,5 mm-den joǵary jaryqshalaryn biteý úshin kelesi eritindi túrleri men quraldary qajet:

- sement-polımer eritindileri 1:0,15:0,3;

- sement eritindileri 1:0,1;

- sement-qumdy 1:0,05:0,3 (sement, plasıfıkator, qum, natrıı nıtrıti).

Ineksıalaý eritindisin daıyndaý jumystary kelesi kezeńderden turady:

-   eritindini metal aralastyrǵyshta daıyndaý;

-   eritindi qospasyn fıltr arqyly súzý;

-   daıyn eritindini ýaqytsha saqtaý;

-   daıyn eritindini qysym arqyly eritindinasosymen jiberý.

Qalaýǵa eritindini daıyndaý, tasymaldaý jáne berý úzdiksiz qozǵalatyn mehanıkalyq ıneksıalyq agregat kómegimen júzege asady. Onyń 0,05m³ kólemdi rezervýary (eritindi daıyndaý úshin) jáne 0,05m³ kólemdi eritindini saqtaý úshin rezervýary, 2m³/saǵ ónimdilikti mehanıkalyq eritindinasos bolady.

Eritindini eritindiaralastyrǵyshta daıyndaý tártibi:

Qajetti mólsherde portlandsement jáne usaq úgindili qumdy qurǵaqtaı aralastyryp, e/aralastyrǵyshqa tógedi. Sodan keıin qoldanylatyn plasıfıkatorlar, sýdyń bir bóligimen eritiledi. Osydan keıin qalǵan sý mólsheri berilip, qospa 10-15 mın aralyǵynda aralasady. Daıyn eritindi dirildegish fıltr arqyly, ýaqytsha saqtalynatyn rezervýarǵa súziledi.

Eritindini jiberetin materıaldy shlangtyń metaldy retteıtin, dıametri 0,5 «shtýseri», ony patrýbkaǵa qosatyn gaıkadan turady. Ineksıa patrýbkalary dıametri ½ jáne uzyndyǵy 100-150 mm gaz qubyr kesiedilerinen daıyndalady. Patrýbkanyń bir jaǵynda 5-6 aınalmaly burandasynan turady.

Eritindini qalaýǵa jiberý. Joǵarydan tómenge qaraı 400-600 kPa kysymmen júrgiziledi.

Shlangyny eń birinshi tómengi negizgi skvajınalardaǵy patrýbkalarǵa qosylady. Eritindini, joǵary skvajınadaǵy patrýbkalardan aqqanǵa deıin jiberedi. Bul ýaqytta qysymdy muqıat baqylap turý qajet, eger qysym jiberý prosesinde ár ýaqyt ulǵaıyp tursa, eritindi konsıstensıasyn ózgertýsiz qaldyrady. Al eger qysym kóp ýaqyt joǵarlamaıtyn bolsa, eritindi konsıstensıasyn sý-sement qatynasyn tómendetý arqyly ózgertedi.

Eger jiberý kezinde eritindi tek joǵary ıarýstyń negizgi patrýbkalary arqyly ǵana aǵatyn bolsa, onda shlangtardy rezerv skvajınalarynyń patrýbkalaryna qosady.(jergilikti ın-laý úshin)

Tómengi ıarýstyń jaryqshalary  men qýystary tolǵannan keıin shlangtar joǵary patrýbkalarǵa qosylyp, barlyq zaqymdalǵan qalaý ýchaskelerin tolyq ıneksıalaǵanǵa deıin qamtalanady.

Ineksıalaý jumysy aıaqtalǵannan keıin agregatty, rezervýarlar men shlang jelilerin jaqsylap tazartady.

Ineksıalaý ádisimen kúsheıtýdegi sapany baqylaý júıeli túrde, barlyq jumys óndirisi kezeńinde júrgizilýi tıis. Eritindi daıyndaý kezeńinde onyń ustamdylyǵy, sý bólip shyǵarýy, syǵylýdaǵy beriktigi men ustamdylyq beriktigi baqylanyp turady.

Al eritindini jibergen kezde qalaýdyń toltyrylý beriktigin baqylaý, eritindiniń taralý radıýsy arqyly anyqtalady (patrýbkalardan, tesikterden aǵylýy, sylaqtyń sylanýy). Qalaýdyń tyǵyzdalý beriktigin 25 táý. keıin, últradybysty prıbor ÝKB-1M-men qıratpaý tásili arqyly anyqtalady.

Kúsheıtiletin ýchaskelerdi ıneksıalaý aldynda jáne sońynda, últradybys ımpúlstarynyń jyldamdyǵy shamasy men onyń sóný dárejesi arqyly anyqtalady. Jobamen  ıneksıalaý eritindileriniń syǵylýdaǵy beriktigi 15-25 MPa bolý kerek.

3. Tas konstrýksıalaryn jańaǵa almastyrý ádisi. Ǵımarat jańǵyrtýy men rekonstrýksıasy kezinde kótergish jaǵdaıyn jaqsartý úshin, nemese qabyrǵanyń apatty jaǵdaıynda tehnıkalyq jáne ekonomıkalyq jaǵynan tıimdi.

Kúsheıtý jumysynyń óndirisi aldynda, aldyn-ala ýaqytsha bekitpeler ornyqtyrý qajet. Qabyrǵa, arakabyrǵa jaqtaýlardy, baǵanalardy, jabyndy «ilý» aıyrbastaý kezeńiniń aıaǵyna deıin saqtalynady.

Ýaqytsha bekitpelerdi aǵashtan, temir qubyrdan nemese prokattan jasap, olar joǵary ornalasqan qabyrǵa, jabyn jáne t.b. júktemeler salmaǵyn kótere alatyndaı bolý kerek.

Tar araqabyrǵalardy almastyrǵanda, tereze aldyna jaqtaýlardy ustap turatyn ýaqytsha baǵandar ornatady. Al eni 1 m-den asatyn araqabyrǵalardy 2 nemese odan da kóp baǵandar qoıady.

Baǵandardyń tyǵyz beriktigi men jumysqa qatysýy úshin olardy kezektesip urady. Ýaqytsha bekitpelerdi ornyqtyrǵannan keıin zaqymdalǵan qalaýdy jaılap buzady.

Jańa araqabyrǵalary úshin beriktigi joǵary (kirpish, bet. tastary), M100-den tómen emes materıaldar jáne M100 markaly sement eritindisi qoldanylady. Bul kezde kirpishti, jińishke jik paıda bolatyndaı etip, tyǵyz otyrǵyzady. Qajet jaǵdaıda, kóldeneń jikterdi teıir torlarmen armırleıdi. Jańa qalaýdyń ústingi betin eskige deıin 3...4 sm jetkizbeıdi de, ol jerdi M100 tyǵyz eritindimen biteıdi.

Ýaqytsha bekitpelerdi, jańa qalaý 50% jobalyq beriktikti alǵannan keıin ǵana bólshektep, bosatady.

Qabyrǵa jalpy turaqtylyǵynan aıyrylǵanda (qabyrǵa men onyń jeke elementteriniń birkelki jumys isteýi buzylǵanda, irgetastyń shógýinen uzyn jaryqtardyń bolýy, syrtqy jáne ishki qabyrǵalardyń ár túrli júktelinýinde, jik qalaýynyń durys emes balkalarynda) eń tıimdi ádis qabyrǵany kerneýli beldeýlermen, ıaǵnı jabyn deńgeıindegi kóldeneń jáne tik tájdermen bekitý (d=25…30mm), bolyp sanalady. 

Qabyrǵanyń bekitpe konstrýksıasy dıametri 20-38 mm bolatyn, temir tájderden turyp, ol ǵımaratty nemese onyń bir bóligin qamtıdy. Tájder qabyrǵa betine nemese 70*80 mm qımaly boryzdaǵa qoıylyp, olardy tartkannan keıin sement eritindisimen biteledi. Ǵımarat buryshtaryna tik buryshtyqtar qoıylady, olar beldeýler tartylǵannan keıin buryshtardy ustap turady. Beldeýlerdi barlyq kontýr boıynsha tartqysh mýftalarmen tartady.

Tájderdi tartý aldynda olardy qyzdyrǵysh lampalarmen nemese avtogenmen aldyn-ala qyzdyrady.

Tartýlar qolmen uzyndyǵy 1,5m rychagpen 300-400N kúshpen júrgiziledi. Jalpy kúsh jobamen 50kN bolý kerek. Eger táj salbyrap turmasa jáne urǵandv taza daýys bergen jaǵdaıda tartý jetkilikti ekenin bildiredi. Al, ony baqylaý úshin olarǵa arnaıy ındıkatorlar (tartý shamasyn kórsetedi) ornatady.

Qabyrǵanyń nemese araqabyrǵanyń jergilikti kúsheıtilýi úshin qamyttar armatýra men prokat temir, ankerler túrinde tartylmaıtyn baılanystar ornatylady.

Eger qabyrǵanyń aýytqýy men úgitilýi, kóldeneń jik boıynsha ashylýy, jabynnyń ornynan ketýi, qısaıýlarmen qosaqtalǵan jaǵdaıda kúsheıtý kelesi sqemamaen júrgiziledi:

- qabyrǵany 1/3 qalyndyqqa deıin óńdeý;

- jańa qalaý ornatý;

- jańa qalaýdy tájder men temir qamyttar arqyly baǵanalarǵa nemese tik qabyrǵalarǵa bekitý.

Ǵımarattyń zaqymdalǵan nemese tiktikten aýytqan buryshtaryn №16, 20 shvellerden, metal balkalarmen kúsheıtiledi. Olar jabyn deńgeıinde, qabyrǵanyn eki jaǵynan qoıylyp, bolttarmen tartylady.

---